kırgızistan cumhuriyeti teknik gezi raporu - Çölleşme ve Erozyonla ...

4 ülkeye yönelik (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan) hazırlanan projenin tahminibütçesi 277.024$dır. TIKA’nın projeye katkısı 137.324$ olurken, Orman Genel Müdürlüğünün katkısı139.700$ olacaktır.Uygulanacak Projeler• Orman ve Su İşleri Bakanlığı, TİKA ve FAO SEC tarafından ortaklaşa başlatılan “Ortaasya veKafkaslarda Dağlık Su Havzalarının Sürdürülebilir Yönetimi İçin Kapasite Geliştirme Projesi” dir.Toplamda 700.000$ bütçeli olan ve dört ülkeye ( Azerbaycan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan )yönelik yürütülecek olan bu proje taraflarca onaylanmış olup, 2012 Eylül ayından itibaren arazi vediğer uygulama çalışmaları başlayacaktır.FAO’nun FAO Türkiye İşbirliği Programı (FTTP) kapsamında nakdi 300.000$ desteğinin yanında, TIKAayni olarak projeye 200.000$ aktaracak ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (mülgaAGM) ayni olarak projeye 130.000$ katkı sağlayacaktır. Projeye konu olan ülkelerin projeye katkıları79.775$ dır.• Ayrıca GEF tarafından desteklenecek olup hazırlıkları FAOSEC tarafından yürütülmekte olan,toplam 17.100.000$ bütçeli “Sustainable management of mountainous forest and land resourcesunder climate change conditions” projesi de bulunmaktadır. Bu proje de Kırgızistan CumhuriyetiÇevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı ve Kırgızistan Tarım Bakanlığı tarafından uygulanacaktır.Projeye nakdi olarak Kırgızistan Çevre ve Doğa Koruma Devlet Ajansı 3.000.000$, Kırgızistan TarımBakanlığı 1.500.000$, FAO 1.500.000$, IFAD 5.000.000$, GIZ ve ICI 500.000$, TIKA 1.000.000$ katkıdabulunacaklardır.Ayrıca Kırgızistan Çevre ve Doğa Koruma Devlet Ajansı 1.800.000$, Kırgızistan Tarım Bakanlığı1.800.000$, FAO 300.000$, bu kaynaklardan faydalanacak yerel kurumlar da 700.000$ ayni katkıdabulunacaklardır.

Teknik Gezi03 EYLÜL 2012Kırgızistan teknik seyahatinin ilk günü olan 03 Eylül 2012 tarihinde ilk olarak Türkiye CumhuriyetiBişkek Büyükelçisi Nejat AKÇAL’ı ziyaret etti. Büyükelçinin makamında yapılan görüşmedeKırgızistan’ın güncel durumu ve iki ülke arasındaki kardeşliğe varan dostluk bağlarının ormancılıkprojeleriyle nasıl daha da güçleneceği konuları vurgulandı. ÇEM Genel Müdürü Hanifi AVCI,büyükelçimize Kırgızistan tarafından önerilen projeler hakkında kapsamlı bilgiler verirken, genelmüdürlüğümüzün 5 senedir düzenlediği uluslararası eğitimlere Kırgızistan’dan her sene katılımdabulunulduğunu, kavakçılık üzerine bir taslak proje olduğunu, halkın kavak yetiştiriciliği konusundateşvik edilmesinin ülke ve Kırgız halkına ekonomik faydalarının büyük olacağının altını çizdi ve heyetinKırgızistan’a olan seyahatinde birincil amacın, ülkenin ormancılık potansiyelini yerinde görmek veormancılık hakkında ayrıntılı bir ülke raporu hazırlamak olduğunu belirtti. Ayrıca Orman GenelMüdürlüğünün hazırlamış olduğu Ceviz Eylem Planı’nın, cevizleriyle ünlü Celalabat bölgesindeki cevizyetiştiriciliği içinde bir rehber olabileceğini, bu vesileyle karşılıklı işbirliğinin daha da arttırılabileceğivurgulandı.

Sonrasında heyet Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversite’si Rektörlüğü’nü ziyaret etmiştir. ÖnceÜniversite hakkında kısa bir tanıtım filmi seyreden heyet, daha sonra üniversite hakkında kapsamlıbilgi aldı. 4200 öğrencisi bulunan ve Kırgızistan’ın ilk ve tek kampüs üniversitesi olan ManasÜniversitesi’nin öğretim dillerinin Türkçe ve Kırgızca olduğu, ayrıca seçmeli ders olarak İngilizce, Çinceve Rusça’nın da müfredatta olduğu, yönetimin Üniversiteyi Merkezi Orta Asya’nın en iyi üniversitesihaline getirmek amacında olduğu bildirildi. Rektör Yardımcıları Prof Dr. Mahmut İzciler ve Prof. Dr.Mokeev Anvarbek Mokeevich, Genel Sekreter Dr. Hidayet Tuncay ve Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr.Askarbek Tülöbaev’le yapılan görüşmede;- Prof. Dr. Askarbek Tülöbaev’in hazırlayıp Çölleşme ve Erozyon ile Mücadele Genel Müdürlüğü’neilettiği “Batı Issık Gölü Bölgesi Degredasyonu Önleme Projesi” teklifi kapsamında görüşler bildirildi,-Türkiye ve Kırgızistan’ın ortaklaşa hayata geçireceği projelerde akademisyenlerinde rolünün olmasıgerektiği,-Bu konuda Manas Üniversitesi ve Üniversite akademisyenlerine büyük iş düştüğü, Rusya’da bulunanOrman Fakültesi haricinde Türk Cumhuriyetlerinde orman fakültesinin bulunmamasının büyük biraçık olduğu,-Kalifiye ormancıların yetişmesi için Manas Üniversitesiyle Türk Üniversitelerinin Orman Fakülteleriarasında işbirliğine gidilip, Kırgızistan’da bir orman fakültesi ya da Meslek Yüksek Okulununaçılabileceği,

-Özellikle kavakçılığı teşvik çalışmalarında; vatandaşların konuyu benimsemeleri için ManasÜniversitesi’nin desteğinin gerektiği,-Yapılacak projelerin devamlılığının sağlanması için projelerde görev alabilecek Manas Üniversitesibünyesinde bulunan akademisyenlerin Türkiye’de eğitim görebileceği, uygulanması düşünülen tümprojelerde Üniversite’nin akademisyenleriyle işbirliğine gidilmesi gerektiği,-Uygulanması gündemde olan Kavakçılık projesinde sürdürülebilirliği sağlamak için bu projede ikitarafında etkin rol oynaması gerektiği, bu konu üzerine Kırgızistan’da çalışan akademisyenlerin de buprojenin içine dahil edilmesi gerektiği,-İşbirliğine gidilecek projelerde Kırgızistan’da bulunan Biyoçeşitlilik Araştırma Merkezi kanalıylaçalışılabileceği, ayrıca Fen, Ziraat, Biyoloji Fakülteleri’nin laboratuvarlarının da projelerdekullanılabileceği,-Ceviz, kavak, söğüt yetiştiriciliği açısından ve çölleşmeyle mücadele uygulamaları, rüzgar perdeleri,şehir, yol kenarı, tarla sınırı ağaçlandırmaları vb. konularda işbirliğinin nasıl yapılabileceğinindeğerlendirilmesi,görüşleri paylaşıldı.Daha sonrasında Kırgızistan Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı merkez binasına giden heyetorada, Genel Müdür Yardımcısı Abdymital CHYNGOJEEV’le ve Devlet Ajansı’nın personeliyle bir

toplantı yaptı. Toplantıda Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansının, T.C.Orman ve Su İşleri Bakanlığı’na göndermiş olduğu taslak projeler;-Orman zararlılarına karşı predatör üretme ve mekanik zararlı kontrolü için daha önce OrmanGenel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde kurulan laboratuvarın geliştirilmesi,-Ülkenin dağlık alanlarında karşılaşılan erozyon sorununun çözümü için ağaçlandırma, erozyonkontrolü arazi bozulumu ile mücadele, mera ıslahı konularında uzman ve bilgi değişimi,-Ülkedeki odun ve rekreasyon alanı ihtiyacı karşılanması için kavak ve söğüt gibi hızlı gelişentürlerle ağaçlandırma çalışmaları ile yerleşim yerleri etrafında oluşturulacak yeşil kuşakağaçlandırmaları konularında 3 yıl süreli özel ve yerel yönetimlere ait arazilerde yapılacakağaçlandırma,-Bozulmuş alanların rehabilitasyonu ile ilgili olarak çölleşme ile mücadele, havza rehabilitasyonu,erozyon kontrolü, kumul alanların ağaçlandırılması, tohum ve fidan üretimi teknolojileri konusundaveri tabanı oluşturulması,-Toprak suyu güvenliğinin arttırılması için teknolojiler geliştirme, kuraklığa dayanıklı bitki türlerininbelirlenmesi, özel tohumlar üretme, kuraklık süresince oluşan sorunları ortadan kaldırma,-Kavak ve Söğüt türlerinin yetiştirilmesi için Bişkek’te (Bai-El) bir araştırma ve üretim merkezininkurulması,hakkında karşılıklı fikir teatilerinde bulunuldu.İki ülke arasında uzun yıllara dayanan işbirliğinin daha sistemli yürümesi için çalışmalar yapılmasıgerektiği, bu çalışmalara Üniversiteler ve Ziraatçiler gibi değişik sektörlerinde dahil edilmesinin faydasağlayacağı belirtildi.Türk heyeti, Kırgızistan’daki ormancılık sektörünü daha iyi tanımanın gerekliliğine değinerek; kavak vesöğüt uygulamalarının yapılması düşünülen alanları, orman amenajman planlarını, erozyon veçölleşmeyle mücadele yapılan yerlerden bir örnek görmeyi ricasında bulundu. Ayrıca hayatageçirilecek projelerde Ormancılık Araştırma Enstitüsü’nde görevli Ormancılık konusunda uzmanakademisyenlerin yer almasının faydalı olacağını görüşünü bildirdi.Kırgız yetkililer, Devlet Ajansının yapısı, ülkedeki ormancılık faaliyetleri ve ülke orman varlığı hakkındabilgiler vererek, arazi gezilerini Türk heyetinin istekleri doğrultusunda programladılar. Burada ayrıcatoprak mülkiyeti hakkında bilgiler alındı, arazilerin Tarım Bakanlığı ve Orman ve Çevre Müsteşarlığıarasında paylaşılmış olduğu, Orman Müsteşarlığına bağlı arazilerin devlet mülkiyetinde, TarımBakanlığında olan arazilerin ise çoğunun özelleştirildiği bildirildi. Meralar devlete ait olmakla beraberişletmeleri yerel yönetimlere ait. Meralarda da mülkiyet yine ikiye ayrılıyor, Orman Müsteşarlığına veTarım Bakanlığına bağlı olarak. Bu yüzden hayata geçirilecek projelerde arazi konularında TarımBakanlığı ve Orman Müsteşarlığının işbirliği yapması gerekiyor. Fidanlıkların kurulacağı yerlerinbelirlenmesi sonrası iki muhatapla da koordinasyon halinde olmak gerekiyor. Ama Issık Göl biyosferbölgesi olduğundan, bölge Orman Müsteşarlığına bağlı, muhatap olarak tek kurumun olmasınınçalışmalarda daha kolaylık sağlayacağı belirtildi.

Devlet Ajansı’nın 3 bölümü olduğu; bunların ormancılık, planlama ve avcılık olarak ayrıldığı. BilimlerAkademisine bağlı bir Orman Araştırma Enstitüsü’nün bulunduğu Ajansta 2270 kişinin çalıştığı,bunların 1400 kadarının ormancılık işletmelerinde bulunduğu, toplam işletme sayısının 54 olduğu.Teşkilatta toplam 300-400 civarında orman mühendisinin bulunduğu. Ziraat Fakültesinde OrmanMühendisliği’nin alt dal olarak verildiği. Ülkede 4 tane meslek yüksek okulunun olduğu ama buralardaverilen eğitimlerin tatminkar olmadığı Kırgız yetkililer tarafından aktarıldı.Ülkenin toplam orman alanının 2.676.000 hektar olduğu, bunun da ülke yüzölçümünün %14’e tekabülettiği. Bu alanların ağırlıklı olarak dağlık arazilerde bulunduğu, dağlık kesimlerde genellikle Tien Shançamı plantasyonu yapıldığı. 721.000 hektar özel koruma alanının bulunduğu, bunların milli parkstatüsünde olduğu. USSCB’nin dağılmasından beri yıllık 3000 hektar ağaçlandırma yapıldığı, bunun2000 hektarının orman teşkilatına bağlı arazilere, 1000 hektarının da yerel yönetimlerin sahip olduğuarazilere yapıldığı bilgileri verildi.Toplantının ardından Bişkek yakınlarındaki özel bir meyve fidanlığı işletmesi ziyaret edilip, yerindeincelemelerde bulunuldu.Sonrasında TIKA Bişkek ofisini ziyaret eden heyet, TIKA Bölge Koordinatörü Hakan ERGÜN Beylemakamında görüştü.

04 EYLÜL 201204 Eylül 2012 günü heyet Bişkek’e 60 kilometre mesafedeki Tokmak Orman İşletme Müdürlüğü’nüziyaret etti ve yapılan çalışmalar hakkında bilgi aldı. İşletmelerin arazileri kiraladığı, yapılançalışmalara göre kira ücretlerinin farklılık gösterdiği, kavak yetiştiriciliğinden kira alınmadığı amamesire gibi kullanılacak arazilerden 1 hektar başına senelik 10.000 SOM ( yaklaşık 200 $ ) alındığıbilgisi verildi.Kavakçılık projesi için düşünülen 14 bin hektarlık arazide incelemelerde bulunan heyet, bu alanınyaklaşık 7 bin hektarının Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı’na, diğer yarısının da yerelyönetime ait olduğunu, kavakçılık yapmak için alanın uygun olmasına rağmen alanda köklü bir çalışmagerektiğini, bu çalışmaların sonuç vermesinin de gelecek seneyi bulabileceğini mütalaa etti.

05 EYLÜL 201205 Eylül 2012 günü heyet Issık Gölü bölgesine doğru yola çıkarak önce Balıkçı Orman İşletmeMüdürlüğü fidanlığını ziyaret etti. 2006 yılında JICA’nın sulama kanalı projesi yaptığı ( JICA katkısı250.000 $ ) ve ağırlıklı olarak ak kavak fidanlarının yetiştirildiği bölge fidanlığının, sulama konusundasorunu olmamasına rağmen, taşlık ve eğimli bir arazide bulunduğu, batı yönünden esen kuvvetlirüzgârlara da maruz kaldığı gözlemlendi. Kavak fidanlığında 3 günde bir sulama yapıldığı, toprak ilksürüldüğünde hayvan gübresiyle gübreleme yapıldığı toplam 17 hektarlık araziye 20 ton civarı gübrekullanıldığı bilgileri alındı.

Daha sonra Issık Göl Orman İşletme Müdürlüğü’nü ziyaret eden heyet, burada bölge ve bölgedeyapılan ormancılık uygulamaları hakkında bilgiler alarak, fidanlığı ziyaret etti. Toplam 6 fidanlıktasenede 1 milyondan fazla fidan yetiştiren İşletme Müdürlüğü ağırlıklı olarak ibreli türler üzerineyoğunlaşmış. Senede 20.000 civarında Kavak plantasyonu yapıldığı, dağlık kesimlerde Ardıç’a ağırlıkverildiği. Bölge halkının da elma, erik, kayısı vs. gibi fidan yetiştiriciliğine alaka göstermesi ve arazişartlarının daha uyumlu olması, bu bölgeyi daha ön plana çıkartan faktörler olarak görüldü. Ayrıcaburada Aksu’da bulunan fidanlığında iyi bir örnek olduğu bilgisi heyete verildi.06 EYLÜL 201206 Eylül 2012 tarihinde taraflar arasında yapılan toplantıda;-Halka yönelik tanıtım, eğitim çalışmaları yürütecek bir organizasyon ile örnek fidanlık tesislerininoluşturulması; fidan üretim ve ağaçlandırma uygulamalarının ülke geneline yaygınlaştırılması, kavakve söğüt gibi hızlı gelişen türler ile ağaçlandırma yaparak ülkenin odun hammaddesi ihtiyacınınkarşılanmasının önemine değinildi,-Kırgızistan Cumhuriyetinden gelecek uzmanların Türkiye’de düzenlenecek seminerlerde, teorikeğitilmesi ve uygulamalı olarak eğitim vermek üzere Türkiye’den, Kırgızistan Cumhuriyetine uzmangönderilmesinde mutabık kalındı,

-Devlet fidanlıkları istenen düzeyde kaliteli fidan ve çelik materyali yetiştirmeye uygun değildir. Hızlıbüyüyen kavak türlerinin yetiştirilmesi için ülkenin kuzeyinde bulunan bölgede 1 adet örneksözleşmeli üretim yapacak teknik kapasitesi yüksek özel ya da resmi fidanlık kurulması gerekmektedir,-Kavak fidanı üretiminin halk arasında teşvik edilmesi amaçlı çalışmaların yapılması, örnek özelfidanlıkların tesisi, klon denemeleri ile Kırgızistan şartlarına en uygun türlerin belirlenmesi, bufidanlıklarda yetiştirilen fidanların belli bir yüzdesinin ön sözleşmeyle Kırgızistan Cumhuriyeti ÇevreKoruma ve Ormancılık Devlet Ajansı tarafından satın alınması, bu şekilde halk arasında kavak fidanıüretiminin gelir getirici bir faaliyet olduğu bilincinin yerleştirilmesinin proje dahilinde hayatageçirilmesi vurgulandı, teşvik için kooperatiflere yönelinmesinin bireyleri teşvik etmekten daha etkiliolacağı iletildi,-Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı’nın Bişkek’teki ana binasındaOrganizasyon Bölge Merkezi’nin açılması, gerekli araç, ekipman ile donanım ve konuya hakim en az 3personelin Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı tarafından sağlanması, T.C. Orman ve Su İşleriBakanlığı tarafından bir ülke koordinatörü atanması konusunda taraflar arasında mutabakat sağlandı,- Kavak yetiştiriciliği yapmak için gerekli olan iş makinelerinden, taşıma işlerinde kullanılacak olan 2adet pikapın, toprak işlemede kullanılacak 2 adet traktörün ve pulluk, ekskavatör gibi traktörparçalarının TIKA aracılığıyla temin edilmesine, mazotlarının ve bakımlarının Kırgızistan Cumhuriyetitarafından karşılanmasına kanaat getirildi,-Güney’de yetişen doğal ceviz ormanlarının iyileştirilmesi, kapalı ceviz bahçelerinin kurulması, aşısızdikildiği için 10 yılda mahsul veren ağaçların daha verimli olmasını sağlamak amacıyla, aşılamayıöğretecek bir Türk uzmanın Kırgızistan’a gönderilip, yerinde eğitim vermesinin ilerleyen günlerdedeğerlendirilmesi öngörüldü,-Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı’nda kavakçılıkla ilgili bir birimin kurulması, bu birimdekavakçılıkla ilgili uzmanların görev alması, iki tarafın uzmanları arasında irtibatın sürekli sağlanması veçalışmaların ortak yürütülmesi, Türkiye’den bir uzmanın sürekli olarak Koordinatör göreviyleKırgızistan’da bulunması, projede görev alacak danışmanın Türkiye’den temin edilmesi hususlarındamutabık kalındı,-Gelecekte uygulanmak üzere, Türk-Kırgız Dostluk Ormanı projesi oluşturulması, bu projeyi ManasÜniversitesi, TIKA, ÇEM, Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı gibi paydaşların katkısıyla hayatageçirilmesi, öncelikle uygulamanın yapılacağı alanın bulunması ve sonrasında projenin hayatageçirilmesine kanaat getirildi,-Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı yetkilileri, Türk heyetindenyangınla mücadele konusunda Türkiye’nin tecrübelerinden yararlanmak istediklerini ifade ettiler,

07 EYLÜL 2012Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansında yapılan toplantıya, Genel Müdür Yardımcısı AbdymitalCHYNGOJEEV başkanlığında ajansın planlama ve eğitim departmanlarından çalışanlar, Avcılıkdepartmanı müdür yardımcısı Prof. Dr. Kamil Aşimov ve Araştırma Enstitüsünden temsilcileri katıldı.Öncelikle orman zararlılarıyla mücadele hakkında 2007-2010 araları uygulanan projenin akıbetihakkında bilgiler alındı. Cellalabad Orman Koruma İstasyonu 2006 yılında kurulmuş, 2006 ve 2007yedi yıllarında uzmanlar eğitim görmüşler. Sonrasında zararlılarla mücadele için 2 adet laboratuvaraçılmış. Laboratuvarlar kurulmadan önce 38.000 hektarlık bir alan orman zararlılarına maruz kalmış,yapılan çalışmalar sonrasında bu alan 10.000 hektara kadar düşmüş. TIKA tarafından laboratuvarlardakullanılmak için 6 milyon SOM’luk ekipman alınmış. 2010 yılında projenin bitmesiyle maddi katkıkalkmış, laboratuvarlar çalışmaya devam etse de, yeni donanımlar ve kapasite artırımı için destekbekleniyor.Kırgız yetkililer Türkiye’den TIKA, OGM ( Ali Osman ve Savaş Sarı beyler ) ile yakın temas halindeçalışılmış. Üretilen zararlılarla mücadele böcekleri sadece ceviz ağaçlarında değil, kavak, elma, kayısıvb. bütün ağaçlarda kullanılıyor. Ayrıca hazırladıkları virüs prepatının uluslararası alanda tanınmasıiçin de yardım istediler. Uygulanacak kavak projesi için ülkeye gelecek Türk uzmanların bu konuyu dadeğerlendirmesi not alındı.

5 yıl boyunca kullanılan laboratuvar aletlerinin yıpranması, yedek parçaya ve bakıma ihtiyacı olması.300.000 hektarlık bir alanı kapsayabilmek için tek arabanın yetmediği, bir arabanın daha alınmasınınelzem olduğu belirtildi. Bu taleplerin proje haline getirilip, ihtiyaçların belirtilmesi ve Türkiye’yeiletilmesi sonrasında tarafımızca değerlendirme yapılacağı iletildi.Sonrasında planlama ve amenajman konuları hakkında ajans yetkililerinden bilgiler alındı. 300.000hektarlık envanter yapıldığı. Ceviz ve iğne yapraklılar için 10 senelik, diğer türler için 15er senelikplanlar yapıldığı. Her Orman işletmesinin kendi haritası olduğu, ağaç varlıklarının bu haritalardabelirtildiği, genel planında bu haritalar aracılığıyla yapıldığı. Genellikle yersel fotoğrafların kullanıldığı,uzaktan algılamanın yeni yeni kullanılmaya başlandığı. Türkiye’ye bu konu hakkında FAO aracılığıylaprojenin sunulduğu. ARGIS için TIKA’ya bir başvuruda bulunulduğu belirtildi. TIKA’nın konu hakkındaOrman Bakanlığıyla işbirliği içinde bulunup, onaylanan bu talep hakkında Kasım- Aralık ayları içindeKırgızistan’dan 3 üst düzey yönetici beklediği TIKA Uzmanı Sibel GÜNEĞİ tarafından belirtildi.Toplantı sonrasında heyet erozyon ve çölleşmeyle mücadele çalışmalarına örnek olarak gösterilenBişkek yakınlarındaki Akbeshin bölgesine geçti. Burada daha önce yapılan teras çalışmaları ve antepfıstığı ağacı plantasyonlarını yerinde inceleyerek, bölgedeki yetkililerden bilgi aldı. Bölgede sulamaproblemi olduğu bu yüzden ağaçların kuruma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu, yaklaşık 10 km. kadaruzanan bir sulama kanalının arazinin yakınına kadar geldiği ama ağaçlandırma bölgesine kadar maddiimkansızlıklar yüzünden getirilemediği, ayrıca plantasyonda gençleştirme yapılması gerektiği degözlemlendi. Türk heyeti Akbeshin’de yaptığı incelemelerle teknik geziyi sonlandırdı.

Görüş ve Öneriler-Yapılan incelemeler ve görüşmeler sonucu bahsi geçen projelerde değişiklikler yapılması ihtiyacı hasılolmuştur. Projelerde revizyon yapılıp Kırgızistan Cumhuriyeti yetkililerine geri dönüş yapılmalıdır.-Orman ve Su İşleri Bakanlığıyla alakalı tüm faaliyetlerin bir bütün halinde değerlendirilmesigerekmektedir. Diğer konular hakkında da ilgili birimlerle temasa geçilip, Kırgız temsilcilerine geridönüş yapılmalıdır.-İkili işbirliği, eleman ve uzman değişimi, bu eleman ve uzmanların eğitilmesi konularının öncelik arzettiği. Türk-Kırgız ormancıları arasında daha yakın işbirliği bağlarının kurulmasının gerekli olduğumütalaa edildi.-İletişim konusunun bugüne kadar yaşanan en büyük sorun olduğu, bu geziyle birlikte bu sorunun daortadan kalktığı. Bakanlığımız tarafından düzenlenen eğitimlere ve projelere ilgili kişilerin katılmasınınçok büyük önem arz ettiği. Bu gezi vesilesiyle muhataplarımızı tanıdığımızı, hangi konularda Kırgıztarafında kimlerle işbirliği yapacağımızı öğrendiğimiz aşikardır.-Kırgızistan ormancılık teşkilatının teknik, ekipman ve maddi konularda eksiklikleri müşahede edilmiş.Düzenlenen projeler içinde bu kalemlerinde bulunmasının fayda sağlayacağı düşünülmektedir.