İş <strong>ve</strong> <strong>Sosyal</strong> Gü<strong>ve</strong>nlik <strong>Hukuku</strong> <strong>2011</strong> Yılı Toplantıları97Zira 158 sayılı ILO Sözleşmesi'ne göre, istihdam eden işletmenin büyüklüğü<strong>ve</strong>ya niteliği açısından esaslı sorunlar bulunan durumlarda, iş sözleşmesi ileistihdam olunanlardan sınırlı bir kategori, gerektiği takdirde, işçi <strong>ve</strong> iş<strong>ve</strong>renkuruluşlarına danışıldıktan sonra Sözleşme hükümlerinin tamamının <strong>ve</strong>yabir kısmının kapsamı dışında bırakılabilir (m.2/2,a). Bu düzenleme, küçükişyerlerini feshe karşı korumanın getireceği ek maliyetlerle karşı karşıya bırakmamak<strong>ve</strong> bu işyerlerinde işçi ile iş<strong>ve</strong>ren arasındaki kişisel ilişkilerin önplanda olduğu için basit bir fesih usulü öngörmek düşüncesine dayanır 30 .4857 sayılı Kanunla kapsam dışı bırakılanların ise, sınırlı bir kategori olduğusöylenemeyecektir 31 . Bu sınırlama, yukarıda belirtildiği gibi, AvrupaBirliğine üye ülkelerde işletmenin büyüklüğü ölçütü açısından getirilen sınırlamalarınoldukça üzerindedir. 4857 sayılı Kanunun kabul edildiği dönemaçısından bakıldığında, işçilerin yaklaşık yarısının 32 gü<strong>ve</strong>nce kapsamıdışında kalmasına neden olan düzenleme, sadece küçük işyerlerinin değil,bunlarla birlikte çok sayıda orta ölçekli işyerinin de iş gü<strong>ve</strong>ncesi hükümlerininkapsamı dışında kalmasına yol açtığından, Anayasa'daki ölçülülükilkesine ters düşmektedir 33 . Dolayısıyla, Anayasa Mahkemesi kararının isabetliolmadığı kanısındayız.Küçük işyerlerinin feshe karşı korumanın kapsamı dışında bırakılması, Alman<strong>Hukuku</strong>nda da Anayasa Mahkemesi kararına konu olmuştur. AlmanAnayasa Mahkemesi, 5 <strong>ve</strong> daha az işçi çalıştıran işyerlerinin kapsam dışındaolduğuna ilişkin düzenlemeyi, çalışma özgürlüğüne, eşitlik <strong>ve</strong> sosyaldevlet ilkelerine aykırı bulmamıştır 34 . Alman <strong>Hukuku</strong>nda istisna edilen işyerlerineilişkin işçi sayısı ölçütü çeşitli defalar 5 ile 10 arasında değişti-30 Brox,H./Rüthers, B./Henssler, M.: Arbeitsrecht, 17. Auflage, Stuttgart 2007, Rn.469;Eyrenci, Öner: 4857 Sayılı İş Kanunu İle Getirilen Yeni Düzenlemeler, Legal İSGHD,2004/1, 33; Çelik, Nuri: İş Gü<strong>ve</strong>ncesi, İstanbul 2003, 17; Süzek, 494; Soyer, Feshe KarşıKoruma, 38; Alpagut, Feshe Karşı Koruma, 86; Alp, Feshe Karşı Koruma, 6; Başterzi,Uygulama Alanı, 626.31 Çelik, Nuri: İş Gü<strong>ve</strong>ncesi Kapsamı İle İlgili Otuz İşçi Sayısını Düzenleyen İş KanunuKuralının İptali İsteminin Anayasa Mahkemesince Reddi Üzerine Düşünceler, İstanbulTicaret Üni<strong>ve</strong>rsitesi <strong>Sosyal</strong> Bilimler Dergisi Y.6 S. 12 Güz 2007/2, 5; Süzek, 494-495;Güzel, İş Gü<strong>ve</strong>ncesi, 26-28; Soyer, Feshe Karşı Koruma, 39; Alpagut, İş Gü<strong>ve</strong>ncesi, 211.32 Sigortalı 5.5 milyon işçinin yüzde 52’si 30 <strong>ve</strong> daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde istihdamedilmektedir (Kenar, Necdet: Yeni İş Kanunu'nun İstihdama Muhtemel Etkileri, MercekDergisi, Temmuz 2003, 74).33 Çelik, Otuz İşçi Sayısı, 4; Demir, Fevzi: İş <strong>Hukuku</strong> <strong>ve</strong> Uygulaması, 5. Baskı, İzmir, 2009,246; Süzek, 494-495; Günay, Cevdet İlhan: İş Kanunu Şerhi, C.I, 2. Baskı, Ankara 2006,639; Başterzi, Uygulama Alanı, 633vd.; Ayrıca bkz. Şakar, Müjdat: İş <strong>Hukuku</strong> Uygulaması,Yenilenmiş <strong>ve</strong> Genişletilmiş 9. Baskı, İstanbul, <strong>2011</strong>, 166; Eyrenci, Yeni Düzenlemeler, 33;Güzel, İş Gü<strong>ve</strong>ncesi, 28vd.; Ulucan, Devrim: İş Gü<strong>ve</strong>ncesi, 2. Baskı, 30; Taşkent (Eyrenci/Taşkent/Ulucan), Bireysel İş <strong>Hukuku</strong>, 4. Bası, İstanbul 2010, 167; Mollamahmutoğlu,Hamdi: İş <strong>Hukuku</strong>, 3.Bası, Ankara 2008, 717.34 BVerfG, 27.01.1998, 1 BvL 15/87, AP, § 23 KSchG 1969, Nr. 17.
98 İstanbul <strong>Barosu</strong> Yayınlarırildikten sonra, son olarak 01.01.2004 tarihinden itibaren işe başlayanlaraçısından işyerinde 10’dan fazla işçi çalışması koşulu getirilmiştir 35 . On işçiölçütü konusunda <strong>ve</strong>rilmiş bir Anayasa Mahkemesi kararı ise bulunmamaktadır.Alman <strong>Hukuku</strong>ndaki iş gü<strong>ve</strong>ncesinin kapsamına ilişkin düzenleme, AvrupaToplulukları Adalet Divanı kararına da konu olmuştur 36 . O dönemde geçerliolan § 23/I, 2 KSchG hükmüne göre, feshe karşı koruma hükümleri 5 <strong>ve</strong>yadaha az işçi çalıştıran işyerleri hakkında uygulanmamaktaydı. İşçi sayısınınhesaplanmasında ise, düzenli çalışma saatleri haftada 10 saatin <strong>ve</strong>yaayda 45 saatin üzerinde olan işçiler dikkate alınmaktaydı.Divan kararına konu olayda, Bayan Petra Kirsammer-Hack, bir diş hekimimuayenehanesinde yardımcı olarak çalışmaktadır. İşyerinde tam süreli işsözleşmesi ile çalışan iki kadın işçi, biri davacı olmak üzere haftalık 10 saattenfazla kısmi süreli çalışan iki kadın işçi <strong>ve</strong> haftada 10 saatin <strong>ve</strong>ya ayda45 saatin altında çalışan dört kadın işçi bulunmaktadır. Bayan Kirsammer-Hack’ın iş sözleşmesi, 13.02.1991 tarihinde iş<strong>ve</strong>reni Nurhan Sidal tarafındanfeshedilmiştir. Bunun üzerine Bayan Kirsammer-Hack, feshin sosyalaçıdan haksız olduğu iddiasıyla Reutlingen İş Mahkemesi’nde dava açmıştır.Davalı iş<strong>ve</strong>ren, § 23/I,2 KSchG hükmü nedeniyle feshe karşı korumahükümlerinin işyeri hakkında uygulanamayacağını savunmuştur.Reutlingen İş Mahkemesi de, davalı gibi düşünmekle birlikte, Divan’a, §23/I, 2 KSchG hükmünde küçük işyerlerinin istisna tutulmasının, AET Anlaşmasım.92’de öngörülen ortak pazarla bağdaşmayan bir yardım teşkiledip etmediği <strong>ve</strong> işçi sayısını hesaplama yönteminin 76/207 sayılı Yönergem.2 <strong>ve</strong> m.5 hükümlerine göre kadınlara <strong>ve</strong> erkeklere eşit davranma ilkesineaykırı olup olmadığı, bunun bir dolaylı ayırımcılık teşkil edip etmediği sorularınıyöneltmiştir.Reutlingen İş Mahkemesi başvurusunda, küçük işyerlerinin istisna tutulmasınedeniyle diğer işletmeler karşısında ciddi bir rekabet avantajına35 Junker, Rn. 358. Preis, Almanya’da daha önce her 10 işçiden 9’u iş gü<strong>ve</strong>ncesikapsamındayken, 1996’da 5 yerine 10 işçi sayısının esas alınmasıyla işçilerin 1/3’ününgü<strong>ve</strong>nce kapsamı dışında kalacağını, Federal Hükümetin kapsam daralmasıyla, küçükişyerlerinin istihdama katkılarının artmasını umut ettiğini ancak bu umudun aldatıcıolduğunu belirtmektedir (Preis, Ulrich: Das Kündigungsschutzrecht in der BundesrepublikDeutschland, MÜHF, Almanya’da <strong>ve</strong> Türkiye’de İşçinin Feshe Karşı Korunması Semineri,3-4 Nisan 1997, 15). Alman <strong>Hukuku</strong>nda, 10 işçi sayısının hesaplanmasında, kısmi süreliçalışanlardan haftada 20 saate kadar (dahil) çalışanlar 0,5 oranında; 20 saatten fazla30 saatten az (dahil) çalışanlar 0,75 oranında; 30 saatten fazla çalışanlar ise tam olarakdikkate alınmaktadır.36 ATAD., 30.11.1993, C-189/91 Kirsammer Hack, AP, § 23 KSchG 1969, Nr. 13.