İstanbul Barosu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2011 Yılı Toplantıları

182 İstanbul Barosu Yayınlarıhangi türü olursa olsun, kanun bunun azamî sınırı hakkında da herhangibir hüküm içermemektedir. Günlük azamî çalışma süresi olan on bir saatinnormal sebeplerle yapılan fazla çalışma bakımından da bir sınır olduğunukabul etmek gerekir. Zorunlu nedenlerle yapılan fazla çalışmalarda ise, işçiyeen on bir saatlik bir dinlenme süresi tanınmalıdır 200 .Fazla çalışmanın karşılığı konusunda ise yasa, ücretin en az yüzde elli oranındazamlı olarak ödenmesini öngörmektedir (md. 402 f. 1). Maddede “enaz” tâbirine yer verildiği için, bu oranın sözleşmelerle artırılması mümkündür.Yasa, fazla çalışma karşılığında zamlı ücret yerine, işçinin rızasına bağlıolarak, uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı izin verilebileceğini dehükme bağlanmaktadır (md. 402 f. 2). Her şeyden önce, maddede kullanılan“izin” kavramını, çalışılması gereken gün ve saatlerde tanınacak 201“serbest zaman” olarak anlamak gerekmektedir. Nitekim, kaynak kanundada “boş zaman” (Freizeit) tâbiri kullanılmıştır. Diğer taraftan, bu noktadadikkat çeken ilk husus, fazla çalışma karşılığında serbest zaman verilmesinin,İş Kanunu’ndan farklı olarak fakat İsviçre Borçlar Kanunu Art. 321cAbs. 2 doğrultusunda, işçinin talebine değil, rızasına bağlanmış olmasıdır.Bu durum karşısında, her ne kadar işveren tek yanlı olarak fazla çalışmakarşılığında serbest zaman kullandırma yoluna gidemeyecek ise de, işçininzamlı ücret yerine serbest zaman kullanma yönündeki talebine uymakzorunda da değildir. Yasada açıklık bulunmamakla birlikte, işçinin, bütünfazla çalışmaların serbest zamanla karşılanmasına ilişkin olarak önceden;sözleşmenin kurulması sırasında verdiği rızanın işçi için bağlayıcı olmadığınıkabul etmek gerekir. Çünkü, çalışma hayatında asıl olan, fazla çalışmanınzamlı ücretle karşılanmasıdır; serbest zaman tanınması, istisnadır.İstisna teşkil eden hallerde ise, rızanın her bir münferit olayda alınmasıgerekir.Yine İş Kanunu'ndan farklı olarak yasada serbest zamanın kullandırılabileceğiazamî süre hakkında herhangi bir açık düzenleme yer almamış,kaynak kanunda olduğu gibi, sadece, bunun uygun bir zaman dilimiiçinde verileceği hükme bağlanmıştır. Tasarının gerekçesinde, işin aksamasınınönlenmesi düşüncesiyle böyle bir yol izlendiği kaydedilmektedir.“Uygun zaman”dan ne anlaşılması gerektiği konusunda İsviçre öğretisi, İşKanunu’na ilişkin tüzükte bu konu ile ilgili olarak yer alan azamî on dörthaftalık sürenin burada da geçerli olması gerektiği görüşündedir 202 . Bu dü-200 İşçi Postaları Yönetmeliği (RG., 7.4.2004, Sa. 25426) md. 9.201 ZK-OR/ Staehelin, 2006, Art. 321c N. 17.202 Bkz. BK/Rehbinder, Art. 321c, Anm. 9; Streiff/von Kaenel, Art. 321c N. 11.