İstanbul Barosu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2011 Yılı Toplantıları

128 İstanbul Barosu Yayınlarıİşçi, İş Kanunu m.20 uyarınca açtığı dava ile asıl olarak feshin geçersizliğinintespitini talep etmektedir. İşe iade, boşta geçen süre ücreti ve işeiade edilmeme ihtimali için iş güvencesi tazminatının belirlenmesi, Kanununfeshin geçersizliğinin tespitine bağladığı sonuçlardır. Öte yandan, busonuçların tamamı Kanun tarafından bir şarta bağlanmıştır. Bu şart ise, işçininkararın kesinleşmesinden itibaren on işgünü içinde işverene başvurmasıdır(İşK.m.21/V). Görüldüğü gibi, burada şarta bağlanmış, dolayısıylahenüz muaccel olmamış talepler söz konusudur. Muaccel olmayan taleplerise bir eda davasına konu olamazlar 124 . Bu talepler, tespitte hukuki yararolması şartıyla ancak tespit davasına konu olabilirler. İşe iade davası ise,Kanunda açıkça düzenlenmiş olduğundan ayrıca bir hukuki menfaat şartıaranmasına gerek yoktur.Henüz işverene başvuru şartının gerçekleşmediği, işverenin de işe iade veyaişe başlatmama tazminatı ödeme yönünde seçim yetkisini kullanmadığı birdönemde, kanunen şarta bağlanmış taleplere yönelik eda hükmünün varlığındansöz edilmemelidir. İşverene tanınan işçiyi işe iade etme veya işebaşlatmama tazminatı ödeme yönündeki seçim hakkı bakımından bir öncelik-sonralıkilişkisi söz konusu olmayıp, işveren seçiminde tamamen serbesttir.Böyle olunca, işe iadenin bir eda hükmü, işe iade edilmeme halindeödenecek tazminatın belirlenmesinin ise bir tespit hükmü olarak kabulüisabetli olmaz. İşverenin seçim hakkının hükmün kesinleşmesinden sonraortaya çıkması dolayısıyla kararda işe iade ve tazminat seçeneklerinin belirtilmesi,sadece işverenin kanundan doğan yükümlülükleri konusundakiseçim hakkının mahkeme hükmü ile tespiti ve hukuki durumun belirginleştirilmesiişlevini görmektedir. İşe iade davasının belirtilen özellikleri nedeniylebir tespit davası olduğu kanısındayız. Dolayısıyla, bu davada verilenhükümler de tespit hükmü niteliğindedir.Nitekim, işçinin işe iadesi yönündeki hükmün bir eda hükmü olduğunusavunan görüş taraftarları da, bu hükmün icra kabiliyetinden yoksun olduğunubelirtmektedir 125 . Zira, Kanunda işe iadenin alternatifi olarak işvereneiş güvencesi tazminatı ödemek suretiyle işçiyi işe başlatmama olanağı tanınmıştır.İşe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücreti bakımındanda verilen karar bir tespit hükmü niteliğinde olduğundan ilamlı icraya konuolamayacaktır 126 . İşe iadeye ilişkin hükmün icra edilememesi, bu talebin797.124 Üstündağ, Saim: Medeni Yargılama Hukuku, İstanbul 2000, 277-278.125 Özekes, 138, 148-149; Güzel, İş Güvencesi, 108.126 Güzel, İş Güvencesi, 110; Süzek, 571; Alpagut, İş Güvencesi, 241; Uşan, İşe İadeDavaları, 44;Korkusuz, M.Refik: İşe İadeye İlişkin Yargılama Yöntemi ve Türk HukukundaUygulaması, Kamu Hukuku Arşivi, Mart 2006, 24; Günay, İş Kanunu Şerhi, 919; Akı,