chp-program-2015-01-12

PROGRAMI

PROGRAMI1

-İÇİNDEKİLER-BÖLÜM: 1HEDEF VE ÖNCELİKLERİMİZATATÜRK İLKE VE DEVRİMLERİNİN BEKÇİSİYİZGÜCÜMÜZÜ TARİHSELKÖKLERİMİZDEN ALIYORUZ 11ATATÜRK DEVRİMLERİ VE ALTI OK İLKELERİ 12CUMHURİYETÇİLİK 12MİLLİYETÇİLİK 13HALKÇILIK 14DEVLETÇİLİK 15LAİKLİK 15DEVRİMCİLİK 16CHP’NİN YENİDEN YAPILANMASIÇAĞDAŞ TÜRKİYE İÇİN DEĞİŞİM PROGRAMI 18PROGRAMIN TEMEL HEDEFLERİ 18ÖNCELİKLERİMİZ 19İDEOLOJİMİZİN TEMEL DAYANAKLARI 23BÖLÜM: 2DEMOKRASİYİ GÜÇLENDİRMEDEMOKRASİ, İNSAN HAKLARI VE ÖZGÜRLÜKLERDEMOKRATİK HUKUK DEVLETİ 32BAĞIMSIZ, ETKİN VE GECİKMEYEN YARGI 33YARGIÇ GÜVENCESİ 38HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ 38İNFAZ KURUMLARI 41İNSAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ 41ÖZGÜR BİREY 41İNSAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ 423

ETNİK FARKLILIKLAR ÜLKEMİZİN ZENGİNLİĞİDİR 46HEDEFİMİZ KADINI ERKEĞİ, HER ALANDA EŞİT TÜRKİYE 52ÇALIŞMA HAKKI KUTSALDIR 58CHP BİREYSEL İŞ HUKUKU ALANINDAREFORM YAPACAKTIR 60CHP TOPLU İŞ HUKUKU ALANINDAREFORM YAPACAKTIR 61İŞ GÜVENCESİ 62TÜM ÇALIŞANLARA ÇAĞDAŞ SENDİKAL HAKLAR 62TÜM ÇALIŞANLARA GREVLİ TOPLUSÖZLEŞME HAKKI 63GÜVENLİ VE SAĞLIKLI ÇALIŞMA HAKKI 64DEMOKRATİK, ÖZGÜR BASIN VE İLETİŞİM ORGANLARI 66SİYASET VE SİVİL TOPLUM 70ETKİN İLKELİ VE SAYGIN PARLAMENTO 70TEMİZ SİYASET, DÜRÜST YÖNETİM 71MİLLETVEKILI DOKUNULMAZLIĞINA ÇAĞDAŞSİYASET SINIRLAMASI GETİRİLECEKTİR 72SİYASI ETİK (AHLAK YASASI ÇIKARILACAKTIR) 72DEVLET SIRTINDAN ZENGİNLEŞME DÖNEMİNESON VERİLECEKTİR 73SİYASİ PARTİLERİN VE ADAYLARIN SEÇİMHARCAMALARINA ETKİN DENETİM SAĞLANACAKTIR 73KAMU YÖNETİMİNDE SAYDAMLIKVE DÜRÜSTLÜK EGEMEN KILINACAKTIR 73YOLSUZLUKLAR ÖNLENECEKTİR 74SİYASİ PARTİLER 75SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ 76KOOPERATİFLER 77SENDİKALAR 784

BÖLGEDE GİRİŞİMCİLİK DESTEKLENECEKTİR 288BÖLGEDE SOSYAL DEVLET UYGULAMALARINAHIZ VERİLECEK 288MAYIN ALANLARI TEMİZLENEREK TARIMA ELVERİŞLİ HALEGETİRİLECEKTİR 289ÇATIŞMA DÖNEMİNİN BÖLGEDE YARATTIĞISOSYO-EKONOMİK YARALAR HIZLA SARILACAKTIR 290GAP’I TAMAMLAMAK ÖNCELİĞİMİZDİR 290KUZEY IRAK TÜRKİYE’YE DOST BİR BÖLGE HALİNEDÖNÜŞTÜRÜLECEKTİR 292EĞİTİM, AYDINLIĞIN YOLUDUR 293İNSAN MERKEZLİ ÇAĞDAŞ EĞİTİM REFORMU 295ÇAĞDAŞ NİTELİKLİ EĞİTİM 296DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK EĞİTİMİ 297OKUL ÖNCESİ İKİ YIL EĞİTİM 29810 YILLIK KESİNTİSİZ VE ZORUNLU TEMELEĞİTİM (İLKÖĞRETİM) 299İKİ YILLIK AKADEMİK LİSE VE MESLEK LİSESİ 3002 YILLIK MESLEK LİSELERİ 3002 YILLIK AKADEMİK LİSELER 301YÜKSEKÖĞRETİM 302ÖĞRETMENE SAYGI 304ULUSAL KÜLTÜR ZENGİNLİĞİMİZDİR 306KÜLTÜR DESTEKLENECEK AMA MÜDAHALE EDİLMEYECEKTİR 307TARİHİ VE KÜLTÜREL ZENGİNLİĞİN KORUNMASI 311GENEL SAĞLIK REFORMU 313HERKESE SAĞLIKLI YAŞAM HAKKI 313HERKESE ULUSAL SAĞLIK SİGORTASI 316KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ 3178

II. ve III. KADEME SAĞLIK HİZMETLERİ 318ÇAĞDAŞ SAĞLIK HİZMETLERİ 318HASTA HAKLARI 321AİLE PLANLAMASI POLİTİKALARIVE ANA - ÇOCUK SAĞLIĞI 322ENGELLİ YURTTAŞLARIMIZA GEREKLİ DESTEK VERİLECEKTİR 324GENÇLERİMİZ İÇİN YENİ BİR DÜNYA 328SAĞLIKLI BİR GENÇLİK VE TOPLUM İÇİN SPOR 333HERKES İÇİN SPOR 333ÇEVREYE DUYARLILIK ÇAĞDAŞLIKTIR 335ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARI 337KÜRESEL ISINMA 342DENİZLERİMİZ VE TATLI SULARIMIZIN KİRLENMESİNEKARŞI ETKİN MÜCADELE YÜRÜTÜLECEKTİR 343HAYVAN HAKLARI 3449

BİRİNCİ BÖLÜMHEDEF VEÖNCELİKLERİMİZ10

ÇAĞDAŞ TÜRKİYE İÇİN DEĞİŞİMBÖLÜM 1HEDEF VE ÖNCELİKLERİMİZAtatürk İlke ve Devrimlerinin BekçisiyizGücümüzü Tarihsel Köklerimizden AlıyoruzEmperyalizme karşı ulusal başkaldırının öncüsü olanKuvayi Milliye, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin oluşumunadayanak oldu. Müdafaa-i Hukuk ise işgal altındakiAnadolu’da, yerel kimlikten ulusal kimliğe ve ulusal dayanışmayaulaşmayı, gücünü ulusal iradeye dayandırmayıhedef aldı.Cumhuriyet Halk Partisi; işte bu soylu, ilkeli ve onurlutemelde oluşan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i HukukCemiyeti’nin devamı olarak 9 Eylül 1923’de Mustafa KemalAtatürk tarafından kuruldu.CHP’nin tarihsel kimliği, ATATÜRK devrimlerinin birikimleriile ALTI OK ilkeleri eşliğinde;Kemal ATATÜRK’ÜN Bağımsızlık benim karakterimdir,İsmet İNÖNÜ’NÜN, Namuslular da, en az namussuzlarkadar cesur olmalıdır,sözleri ile öz ifadesini bulan bu soylu ve erdemli gelenekile şekillendi.11

Ulusal Bağımsızlık Mücadelesinin birikimleri ve AtatürkDevrimleri ile bu eşsiz sürecin felsefi ve ahlaki değerlerininözünü oluşturan ALTI OK ilkeleri, bir bütün olarak,siyasi kimliğimiz ile ideolojimizin, Parti Programımızın tarihselkaynağı ve en güçlü dayanağıdır.Atatürk Devrimleri ve Altı Ok İlkeleri,Tam Bağımsızlık tutkumuzun,Halkın iradesine, yurttaşın özgürlüğüne ve modernleşmeyedayalı çağdaş bir toplum olma iddiamızın,Cumhuriyet-Laiklik-Demokrasi altın üçgenini korumayave geliştirmeye yönelik kararlılığımızın kaynaklarıdır.Atatürk Devrimleri ve Altı Ok İlkeleri,Emperyalizme, kurulu düzenin yanlışlıklarına, eşitsizliğe,gericiliğe, sömürüye, imtiyazlara başkaldırıdır.Uluslaşma sürecinin, Laik Cumhuriyet yapılanmasının,çağdaşlaşma hedefi nin, Aydınlanma Devriminin sürekliliğininifadesidir.CumhuriyetçilikCumhuriyet, tarihimizdeki en köklü dönüşümdür. Egemenliğinkaynağını ulusta bulan anlayıştır; saltanat kavramınınyıkılması ve milli iradeye dayalı devlet düzeniningerçekleştirilmesidir. Milli irade, iktidarıyla, muhalefetiyletüm halkı kapsar.12

CHP Cumhuriyetçidir; Türkiye Cumhuriyeti tüm yurttaşlarınilke ve ideal beraberliği üzerinde kurulmuştur. Cumhuriyet,gücünü, bu beraberliği oluşturan tüm insanların,hakları, eşitliği ve bütünlüğü ilkesinden almaktadır.Cumhuriyetçilik; tebaanın yerini yurttaşın almasıdır.MilliyetçilikCHP Atatürk milliyetçiliğini benimsemektedir: TürkiyeCumhuriyeti din, dil, ırk ve etnik köken temelleri üzerindedeğil, siyasal bilinç ve ideal beraberliği zemininde kurulmuştur.Milliyetçilik, ırk, köken, din, mezhep, bölgecilik,kavimcilik anlayışlarının, ulusal düzeyde aşılmasıdır. Türkiyehiçbir zaman ırk, kan ve kafatası esasına göre yönetilenbir devlet olmamıştır, olmayacaktır. Ülkenin sorunlarınınçözümüne ırk temelinde değil yurttaş temelinde yaklaşmaktayız.Türkiye’nin bölünmesine ve parçalanmasınayönelik tüm düşünceleri CHP kesinlikle reddeder. CHPsosyal demokrat anlayışın gereği olarak iktisaden ve siyasiaçıdan güçlü sınıfın bu güce sahip olmayan sınıfl ar üzerindeegemenlik kurmasını redder.Bizim Milliyetçiliğimiz;Çoğulculuk anlayışını benimser, tüm etnik ve kültürel kimlikleresaygılıdır. Hangi kökenden gelirse gelsin, hangi dilikonuşursa konuşsun ve hangi inancı paylaşırsa paylaşsın,tüm yurttaşların hukuk önündeki eşitliğidir, bütün vatandaşlarınülkenin sahibi olduğu anlayışıdır.13

Farklı etnik kökenler arasında bir tercih ve ayrım ölçüsüolarak değerlendirilemez.Tüm etnik ve inanç farklılıklarını kapsayan, bu farklılıklarınTürkiye’nin ulusal bütünlüğü çerçevesinde bir zenginlikolduğunu benimseyen, bireysel haklara çağdaş anlayışlasahip çıkan, demokratik farklılaşma özgürlüğünü tanıyan,farklılık içinde bütünleşmeyi öngören, ulusal birliği korumayıhedefl eyen bütünlük idealini tanımlayan kapsayıcıbir değerdir.Devletin ırkı olmaz, devlet tüm etnik kimliklere eşit mesafededurur, kültürel çoğulculuğun güvencesini oluştururgörüşüne sahip çıkar.Farklı etnik kökenlere sahip yurttaşlarımızın karşılaştıklarısorunların ülke bütünlüğü içinde ve çağdaş bir yaklaşımlaçözüme kavuşturulmasını benimser.Bireysel Kültürel Haklara Saygı ilkesini savunur.Türkiye Cumhuriyeti’ni oluşturan tüm yurttaşların birliğininve güvenliğinin, ülkenin bağımsızlığının ve egemenliğinin,Türkiye’nin toprakları ve halkı ile bütünlüğününkoşulsuz olarak korunmasını öngörür.HalkçılıkCHP Halkçıdır: CHP’nin halkçılık anlayışı; siyasal meşruiyetintemelinin halkın iradesi olduğunu kabul etmektir.Bazı sınıf ve zümrelerin ekonomik ve siyasal imtiyazlarınınkaldırılmasıdır, sahipsizlerin sahibi olmaktır, çözümleri14

halk için, halkla beraber bulmaktır.DevletçilikCHP Devletçidir: CHP’nin devletçiliği, devletin halka hizmetiçin yapılanmasını, katılımcı yönetimi, demokratik hukukdevletini öngörür.Bizim Devletçilik anlayışımız;Yurttaş, devlet için değil; devlet, yurttaş için, anlayışınınyaşama geçirilmesidir. Devletin tüm ekonomik, sosyal vesiyasal hedefl erinin odağında insanın olmasıdır.Özel yararlarla toplumsal yararlar arasındaki dengeninsağlıklı oluşması için getirilmiş bir güvencedir.Örgütlü sosyal piyasa ekonomisine karşı değildir. Piyasalarınhata yapabileceği gerçeğinden hareketle devletindüzenleyici ve denetleyici rolünün önemini kabul eder.Piyasaların halkın iradesinin üzerine çıkarak devlete yönverme çabalarına karşıdır.LaiklikLaiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı tutulmasıdır.İnanç ve vicdan özgürlüğünün omurgası, toplumdakifarklı inançların barış içinde birlikte yaşamalarının ön koşuluve güvencesidir.Cumhuriyetin ve demokrasinin, ulusal bütünlüğün ve iç barışıntemel değeridir. Devletin ve kurumlarının, toplumun, hu-15

kukun ve eğitimin laik olması, asla ödün veremeyeceğimiztemel kuraldır. Laiklik ilkesinin temel amacı aklın özgürleştirilmesidir.CHP için laiklik;Ulusal bütünlük ile iç barışın, çağdaşlık ile bilimselliğin temeltaşıdır. Bu anlayışla, siyasetin dini istismar etmesinekesinlikle karşıdır. Ne dinin siyasallaştırılması, ne de siyasetindinselleştirilmesini kabul etmez. Devlet din ve inançlarkarşısında eşit mesafededir. Devletin dini olmaz. Dinkamusal alanın değil, özel alanın olgusudur.Cumhuriyetin, bilimselliğin, demokrasinin, iç barışın, insanhaklarının ve ulusal bütünlüğün temel taşıdır.İnsan haklarının, kadın-erkek eşitliğinin, çağdaşlığın vemodernleşmenin güvencesidir.Bütün bu özellikleriyle anayasamızın değiştirilemez vevazgeçilemez hükmüdür.DevrimcilikCHP Devrimcidir: CHP’nin devrimciliği, kurucumuz MustafaKemal Atatürk’ün Cumhuriyeti kurarak başlattığı çağdaşmedeniyeti hedefl eyen kökten değişim sürecinin devamettirilmesidir, çağı paylaşmadır, geleceğe atılımdır. Buanlayışla, CHP, halkla birlikte, halktan güç ve yetki alarak,demokratik hukuk devleti kurallarına ve barışçı yöntemlerebağlı kalarak devrimciliği sürdürür.16

CHP’nin Devrimciliği;Çağdaş düşüncelere açılarak yenilikleri kavrayıp benimsemek;bunu süreklilik içinde bir yaşam ve yönetim biçiminedönüştürmektir.Kuralları ve kendini sorgulayarak, daha iyiye ve doğruyaulaşmanın yollarını açmak, bu çerçevede gelişimin yöntemve araçlarını oluşturmaktır.Özü itibariyle gençliğin enerjisini ve dinamizmini değişiminitici gücüne dönüştürmek, gençliğin değişim ve yenilikvizyonunu topluma aşılamaktır.CHP’nin yeniden yapılandırılmasıCHP 9 Eylül 1992’de onurlu ve tarihsel misyonu doğrultusundasiyasi yaşamına yeniden başlamış ve 1994’de kabuledilen YENİ HEDEFLER, YENİ TÜRKİYE Programı iletemel amaçlarını ortaya koymuştur. O programda öngörülenbirçok hedefi n14 yıl içinde çeşitli hükümetler zamanındafi ilen gerçekleşmiş olması partimizin uzak görüşlülüğünükanıtlamıştır. Ancak geçen zaman içinde ülkemizdeve dünyada meydana gelen değişimler programımızınyenilenmesini zorunlu hale getirmiştir.ÇAĞDAŞ TÜRKİYE İÇİN DEĞİŞİM PROGRAMI işte buihtiyaçtan doğmuştur.17

CHP’NİN YENİDEN YAPILANMASI-ÇAĞDAŞTÜRKİYE İÇİN DEĞİŞİM PROGRAMIPROGRAMIN TEMEL HEDEFLERİHer türlü ayrımcılığı reddedip insana öncelik veren,Daha demokratik ve katılımcı bir toplum yapısına kavuşmuş,Temel insan hak ve özgürlüklerinde en ileri ülkelerdüzeyine erişmiş,Her türlü eşitsizliği gidererek ulusal dayanışma duygularınıgüçlendirmiş,Sosyal adalete dayalı bir toplum yapısı oluşturmuş,Siyasette ve yönetimde temiz toplum yaratma amacınaulaşmış,Ülkede yurttaşlık, kardeşlik, dayanışma ve birlik bağlarınıgüçlendirmiş,Ekonomide fırsat eşitliğine dayanan, sürdürülebilir, bireylerve bölgeler arasında dengeli bir kalkınma sürecine girmiş,Tam istihdamı hedefl eyen,Bilgi ekonomisine dayanan ve uluslararası alanda rekabetgücü yüksek,Yurtta ve dünyada barışı, ülkemizin ve yurttaşlarımızıngüvenliğini ve çıkarlarını koruyan,Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmış,Bir Türkiye yaratmaktır.TÜRKİYE’Yİ ÇAĞDAŞ UYGARLIK DÜZEYİNEÇIKARMAK İÇİN ÖNCELİKLERİMİZCHP Mustafa Kemal Atatürk’ü en önemli modernleşme18

projemizin mimarı olarak görmektedir. Ülkemizin heralanda yenileşmesi ve çağdaşlaşması yolunda atılacakadımlarda Atatürk ilkeleri ve devrimleri daima partimizeışık tutacaktır. 21. yüzyılda çağdaş bir Türkiye hedefi neulaşmak için CHP Atatürk’ün ilke ve devrimlerine bağlısosyal demokrasinin temel değerlerini benimseyen biranlayışla her alanda bir yenilenme ve değişim süreci başlatmayakararlıdır. Amacımız ülkemizin ve toplumumuzungüvenlik içinde refaha, huzura ve her alanda çağdaşlaşmayaulaşmasıdır.ÖNCELİKLERİMİZİnsandır: Hiçbir dini, mezhepsel, etnik köken gözetmeksizininsan odaklı gelişmedir. İnsanı emeği, değerleri, kültürü,kimliği ve hakları ile kucaklamaktır. Sosyal demokrat ilkelertemelinde insan odaklı yeni düzendir. Etnik kimliği bir şerefolarak kabul etmek ama bütün etnik ve dinsel kimliklerin üzerindekiortak noktayı aramaktır. Devlete, sınıflara, kurumlaramistik bir güç niteliği vermeden insanı temel almaktır. Yurttaşlaraetnik ve dinsel özelliklerine göre değil, bir bütün olarakhizmet götürme anlayışıdır. Mezhepleri dışlamadan amaonları ayrı bir din gibi de görmeden din özgürlüğüne saygıgöstermektir. Diyanet İşlerinin Alevilerin de temsiline imkânverecek şekilde yeniden yapılandırılmasıdır.Demokrasidir: Tüm kurum ve kuralları ile özgürlükçü veçoğulcu demokrasidir, özgür bireydir, hukuk devletidir, insanhak ve özgürlüklerine saygıdır. Her alanda demokrasininkökleştirilip geliştirilmesidir. Temiz siyaset ve dürüst yönetimdir.19

Özgür birey anlayışımız sadece yasalarda yapılacak değişikliklesınırlı olmayıp gerçek hayatta bireylerin her türlüekonomik ve sosyal baskılardan, ekonomik bağımlılıktan,tarikat baskısından, toprak mülkiyetindeki çarpıklıklardanve feodal baskılardan kurtarılmasını da kapsamaktadır.Eğitim ve kültür yoluyla kadını özgürleştirmektir.Demokrasi aynı zamanda halkın seçimlerde daha etkinbiçimde söz sahibi olmasıdır. Bunun için CHP siyasi partilerinseçimlerde seçilecek milletvekili sayısının iki misliaday adayı göstermelerini ve bunlar arasında nihai adaylistesinin tespitinin halkın tercihine göre yapılmasını hedeflemektedir.İnsan haklarıdır: Bütün vatandaşlarımızın evrensel insanhaklarına eksiksiz sahip olmalarıdır. İnsan hakları alanındayalnız yasalardan değil, uygulamadan kaynaklanansorunları çözüme kavuşturmaktır. Uluslararası antlaşmalardankaynaklanan azınlık haklarını korumak, ancaktoplum içinde yeni azınlıklar yaratılması çabalarına karşıçıkmaktır. Kürt kökenli vatandaşlarımızın yoğun olarak yaşadıklarıbölgelerdeki geri kalmışlığı, işsizliği, yoksulluğu,feodal düzeni ortadan kaldırmaktır. Bir toprak reformugerçekleştirerek yurttaşlarımızı toprak sahibi yapmaktır.GAP projesini süratle tamamlamaktır. Terörü ortadan kaldırıpevvelce terörle mücadele için sarf edilen kaynaklarıbölgenin kalkınmasına harcamaktır. O bölgedeki vatandaşlarımızınetnik kimliklerini koruyarak bütün toplumumuzlabütünleştirme hedefi ne ulaşmaktır.Güvenliktir: Ülkenin, toplumun ve vatandaşların can ve20

mal güvenliğini etkili biçimde korumaktır. Masum vatandaşlarıteröristlerden ayırt eden, terörle mücadele ederkenvatandaşlara sahip çıkan bir politika izlemektir. Ülkemizibölüp parçalamayı amaçlayan iç ve dış çevrelerleetkili mücadeledir.Yurtta sulh cihanda sulh ilkesini korumaktır: Baştakomşularımız olmak üzere bütün dünya ülkeleriyle karşılıklısaygıya dayanan, ülkemizin çıkarlarını en üst düzeydekoruyan, kararlı ve kişilikli bir dış politika anlayışını egemenkılmaktır. Bir medeniyet projesi olarak gördüğümüzAB’ye diğer üyelerle eşit haklara sahip biçimde tam üyeolmaktır. Demokrasinin bölgemize ve dünyaya yayılmasınakatkıda bulunmaktır ve bölgesel işbirliği çalışmalarındaöncü rol oynamaktır.Ahlaktır: Ahlakı ve erdemliliği toplumda en yüce değersaymaktır. Yolsuzluklarla kararlı mücadeledir. Milletvekilidokunulmazlığının kürsü ile sınırlandırılmasıdır.Hoşgörüdür: Ulusal bütünlük içinde kültürel çoğulculuktur.Sorunları şiddete başvurarak değil, hoşgörü anlayışıylaçözmektir.Katılımcılıktır: Üniter Devlet temelinde katılımcı yönetimdir.Demokratikörgütlenme hakkıdır. Katılımcı vetoplumsal duyarlılığı yüksek, yaygın ve güçlü örgütlü toplumdur.Sivil toplum örgütlerinin toplum yaşamına etkilikatılımıdır.Onurlu çalışma hakkıdır: Çalışmak isteyen herkese iş21

ve onurlu çalışma hakkıdır. Emeğin önceliği ve serbest dolaşımıdır.Verimliliği artırmaktır. İş güvenliği ve işçi sağlığı,çağdaş çalışma hukuku, örgütlenme ve toplu sözleşmehakları temelinde ILO standartlarına uygun çağdaş, adilve demokratik çalışma yaşamıdır.Sürdürülebilir, hızlı ve dengeli kalkınmadır: İleri teknolojiyedayanan, istihdam yaratan ve toplum refahınıyükseltecek yatırımların ülke çapında teşvikidir. Piyasa ekonomisininönemini kabul eden ancak devletin düzenleyicirolüne de önem veren çağdaş bir ekonomik düzendir.Herkese eğitimdir: Gelir ve cinsiyet farkı gözetmeksizinçağdaş ülkelerin normlarına uygun bir yaklaşımla bütünyurttaşların eğitim hakkından eşit yararlandırılmasıdır.Özgün ve çağdaş kültürdür: Hacı Bektaşı Veli, Mevlanave Yunus Emre’nin temsil ettiği 13. yüzyıl Anadolu hümanizmasındankaynaklanan, toplumun kültürel değerlerinikucaklayan, çağdaş, evrensel kültür anlayışıyla uyumlu vetoplumun kültür yaşamını zenginleştiren bir anlayıştır.Herkes için sağlıktır: Yurdumuzun her köşesindekiyurttaşlarımıza ihtiyaç duyduğu nitelikli sağlık hizmetiniulaştırmaktır.Yoksullukla mücadeledir: Adil bölüşüm ve sosyal adalettir.Hiçbir vatandaşın açlık sınırının altında yaşamadığıbir toplumdur. Herkese her alanda fırsat eşitliğidir. Herkesesosyal güvenliktir. Yoksullukla mücadeleye öncelikveren, çağdaş sosyal refah devletidir.22

Cinsiyet eşitliğidir: Kadının, yönetimde, siyasette, çalışmayaşamında, eğitimde, hukukta, evrensel hak ve özgürlüklerdeve diğer tüm alanlarda erkeklerle eşit haklara veolanaklara, sahip olduğu, her türlü toplumsal ve fi ziki baskıdanuzak, özgürce yaşadığı toplumdur. Bunu sağlamakiçin gerektiğinde kadının lehine pozitif ayrımcılık yapanyapısal düzenlemelerdir.Yenilikçiliktir: Bilgi ve iletişim çağının tüm olanaklarınınülke düzeyinde yaygınlaştırılmasıdır. Teknolojik ilerleme,yüksek rekabet ve verimliliğe dayalı etkin üretim ortamıdır;Toplum yaşamının her alanında bilginin üretildiği, kullanıldığıve pazarlanabildiği bilgi ekonomisine geçmektir..Çevreye duyarlılıktır: Temiz çevre, korunan doğa veekolojik denge; yani sağlıklı çevrede sağlıklı yaşamdır.AMACIMIZ, 21. yüzyılda, CHP’nin Atatürkçü ve devrimciilkeleriyle, gelenekleriyle, sosyal demokrasi anlayışıylatoplumumuzu, devletimizi, yenileştirmektir.HEDEFİMİZ, Türkiye’yi çağdaşlığa, refaha, huzura, güvenliğeve aydınlığa kavuşturmaktır.ÇAĞDAŞ TÜRKİYE İÇİN DEĞİŞİM PROGRAMI işte buhedefl eri ve öncelikleri hayata geçirmeyi amaçlamaktadır.İDEOLOJİMİZİN TEMEL DAYANAKLARIPartimizin ideolojisini besleyen, üç ana kaynak:23

Atatürk’ün modernleşme devrimi ve altı ok ilkeleri,Sosyal demokrasinin evrensel kuralları veAnadolu ve Trakya’nın tarihsel ve felsefi birikimidir.CHP bu temel kaynakları çağdaş ve gerçekçi bir anlayışlaözümsemektedir.Çağdaş Türkiye için değişim programı, Cumhuriyet HalkPartisi’nin onurlu geçmişiyle aydınlık geleceğinin çağdaşsentezidir…CHP, bu ideolojik birikim, değer ve duyarlılıklar temelinde;Ulusal kurtuluş mücadelesinin tam bağımsızlık ruhununtemsilcisidir…Laik demokratik cumhuriyetin kararlı savunucusudur…Kemal Atatürk önderliğinde oluşturulan ve dünyada başkaörneği olmayan çağdaş Türkiye modelinin güvencesidir.SOSYAL DEMOKRASİNİN EVRENSEL İLKELE-RİNİ VE DEĞERLERİNİ BENİMSİYORUZCumhuriyet Halk Partisi, Sosyal Demokrasinin evrenseldeğer ve kurallarını benimseyen, onları yaşama geçirmeyiamaçlayan bir Sosyal Demokrat Partidir. CHP’nin SosyalDevleti ve Sosyal Demokrasiyi öne çıkaran siyasetininodağında,24

CHP, sosyal demokrat kimlikli bir parti olarak;Çoğulculuk ve katılımcılığı,İnsan Haklarını, özgürlük ve hukuk devleti kurallarına sahipçıkmayı,Azınlık haklarına saygıyı,Eşitlik ve adalet ilkelerini,Dayanışmayı,Barış ve hoşgörüyü,Emeğin önceliği ve bütünlüğünü,Çevrenin ve doğanın korunmasını,Yani sosyal demokrasinin çağdaş evrensel değerlerini herkoşul ve ortamda sahiplenir, politikalarında rehber olarakdeğerlendirir.Çoğulculuk:CHP ÇOĞULCUDUR: Farklı sosyal sınıfl arın, inançların,kültürlerin ve etnik kimliklerin yaşadığı ülkemizde demokrasiyiderinleştirmek iç barışın ve gelişmenin ön koşuludur.CHP siyasi iktidarların Parlamentodaki çoğunluklarınımilli irade adı altında her istediklerini yapabilmenin mazeretisayan bir çoğulculuk anlayışının reddeder.25

Bireye, bireyin hak ve özgürlüklerine, kimlik kişiliğine vefarklı görüşlere saygının gereğidir.Özgürlük:CHP ÖZGÜRLÜKÇÜDÜR: Bireyin özgürlük alanı çağdaşve evrensel ölçülerde genişletilmelidir.CHP’nin anlayışına göre ÖZGÜRLÜK;İnsan kişiliği ve düşüncesinin, insan yetenekleri ve yaratıcılığınıngelişebilmesi için temel koşuldur; insanın, toplumdakendini aşabilmesinin, yurttaş haline gelebilmesiningereğidir.Eşitlik:CHP EŞİTLİKÇİDİR: Ülkemizde farklı sosyal katmanlar vefarklı bölgeler arasında sosyal adaleti sağlamak, gelirlerinoluşumu ve paylaşımında adaleti gözetmek, gelir dağılımındakieşitsizlikleri, bölgesel kalkınmadaki dengesizlikleriazaltmak, CHP’nin öncelikli hedefl eridir. Eşitlik, baştaeğitim, sağlık, sosyal güvenlik ve çalışma yaşamında olmaküzere her alanda, toplumun tüm kesimlerine fırsateşitliğinin sağlanmasıdır.Dayanışma:CHP DAYANIŞMACIDIR: Sosyal demokrasinin toplumve insan anlayışında, sorumluluk ortaktır; dayanışma busorumluluk anlayışının gereğidir. Örgütlenme hakkının26

önündeki tüm engellerin kaldırılması dayanışmanın önkoşuludur.CHP’nin DAYANIŞMA anlayışı; yaygın, örgütlü sivil toplumyapısıyla, halkın yönetime katılımı ile güç kazanır, kamusalhizmet kuruluşlarıyla, gönüllü sivil toplum örgütleriyle etkinliğeulaşır.CHP ortak görüşleri paylaşan çeşitli ülkelerdeki sosyal demokratpartilerle de dayanışma içinde olmaya özen gösterir.CHP’nin DAYANIŞMA anlayışında;Dengeli ve hakça gelir dağılımı,Herkese sosyal güvenlik,Tüm sahipsizleri koruma, tüm korunmaya muhtaç olanlara,çocuklara ve yaşlılara sahip çıkma,Tüm engellilere destek, Öncelikli hedefl erdir.Barış:CHP BARIŞÇIDIR: CHP bu kimliğini, ATATÜRK’ÜN YurttaBarış, Cihanda Barış ilkesinden almaktadır. CHP’nin ilkesibaşka ülkelerin topraklarında gözü olmamak ancak başkalarınında Türkiye’nin topraklarına ve çıkarlarına gözkoymasına izin vermemektir.27

Emeğin önceliği ve bütünlüğü:CHP EMEĞİN EN YÜCE DEĞER OLDUĞUNA İNANIR:Kafa ve kol emekçileri arasında ayırım yapmaksızın emekten,emeği ile geçinenlerden yanadır. Emeğin niteliğineve üretkenliğine göre ve ailesiyle birlikte medeni insanayakışır bir şekilde yaşamasını sağlayacak ölçüde maddi vemanevi karşılığını alması gerektiğini savunur.Çevrenin korunması:CHP ÇEVRECİDİR: CHP, yeşile, çevreye, doğaya, küreselısınmaya duyarlılığın partisidir. CHP, gelişmenin hızlı, ancakdoğa ve çevre ile dost kalarak sürdürülebilir olmasınıöngörür. Kültür ve doğa mirasının korunmasına öncelikverir.CHP, sosyal demokrasinin bu temel evrensel kurallarınıönemsemekte ve benimsemektedir.28

İKİNCİ BÖLÜMDEMOKRASİ,İNSAN HAKLARI VEÖZGÜRLÜKLER30

BÖLÜM IIDEMOKRASİ, İNSAN HAKLARI VEÖZGÜRLÜKLERMustafa Kemal ATATÜRK’ün öncülüğünde Cumhuriyetikuran ve çağdaş Türkiye’nin temellerini atan CumhuriyetHalk Partisi, ülkede çok partili düzene geçerek demokrasisürecini başlatmıştır..CHP, çağdaş özgürlükçü, çoğulcu ve katılımcı demokrasiyi,ülkemiz ve insanlarımız için vazgeçilmez bir yaşambiçimi olarak görmektedir. Demokrasiyi güçlendirerek kesintilereuğramasını önlemek, CHP’nin öncelikli amacıdır.Cumhuriyet ile demokrasi ayrılmaz bir bütündür. Cumhuriyetazaltılarak demokrasi çoğaltılamaz.Laiklik olmadan demokrasiyi sürdürebilmek, özgürlüklerigenişletebilmek, iç barışı koruyabilmek mümkün değildir.Cumhuriyetin ve demokrasinin temel taşı olan laiklik yaşatılacaktır.CHP, yazılı ve görsel basını demokrasinin vazgeçilmezkurumları arasında görür. Medyanın her türlü baskı veengellemeden uzak, özgür ve tarafsız bir biçimde faaliyetgöstermesini hedefl er.CHP, sosyal refah toplumunu gerçekleştirmeyi ve eşitsizliklerigidererek siyasette ve yönetimde dürüstlük ve açık-31

lık ilkesini yerleştirmeyi, demokrasimizin sağlıklı temellereoturtulabilmesinin gereği saymaktadır.CHP, yönetimde çoğulculuğu, katılımcılığı ve demokratikleşmeyiamaçlamakta; yönetimin yeniden yapılandırılmasını,yerel yönetimlerin etkinleştirilmesini hedefalmaktadır.DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİCHP güçlünün değil hukukun üstünlüğünü savunur. Hukukun,adaletin saygınlığı, tarafsızlığı, bağımsızlığı demokrasiningüvencesidir.Hukuk devleti, hukukun üstünlüğünü kabul eden, vatandaşlarıntarafsız yargının güvencesi altında bulunduğu,devletin eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi olduğubir yönetim biçimidir.CHP, ülkede hukukun üstünlüğünü egemen kılmaya kararlıdır.Bu anlayışla evrensel hukuk ilkelerine dayalı birhukuk devleti anlayışının ve yargı bağımsızlığının bütünkoşullarıyla sağlanması hedefi mizdir.Herkesin Kanun önünde eşitliği ilkesi koşulsuz olarak uygulanacaktır.Yasamanın ve Yürütmenin işlem ve eylemleri yargı denetiminetâbi tutulacak yargı organlarının kararlarına yürütmeninve bütün devlet kurumlarının tam olarak uymasısağlanacaktır.32

Anayasanın, evrensel hukuk devleti normları ileuyuşmayan maddeleri değiştirilecek: Dünyada veTürkiye’de ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanması amacıylaanayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesinin Parlamentodasağlanacak uzlaşmayla gerçekleştirilmesi hedefalınacaktır. Ancak, Anayasamızın değiştirilmesi teklif bileedilemeyecek maddelerinin doğrudan veya dolaylı yollardandeğiştirilmesi veya etkisiz kılınmasına yönelik çabalarakesinlikle karşı çıkılacaktır. Başta milletvekili dokunulmazlığınınkaldırılması olmak üzere Anayasamızın çağdaşhukuk devletlerindeki temel anlayışla bağdaşmayan hükümlerinindeğişmesi temel önceliğimizdir.Devlet yönetiminde katılımcı ve çoğulcu yapılanmaesas alınacak: CHP, özgür bireylerin ve sivil toplum örgütlerinin,kendilerini doğrudan ilgilendiren konulardaidarenin her kademesinde karar alma süreçlerine katkıdabulunmalarına önem ve öncelik verecektir.Yasa önünde eşitlik ilkesi korunacak: Kişilerin devlettarafından eşit olarak korunması esastır. Demokrasi, çoğunluktakilerkadar azınlıktaki düşüncelerin ve inançlarında korunmasını öngörürBAĞIMSIZ, ETKİN ve GECİKMEYEN YARGIYargının Bağımsızlığı ve Yargıç Güvencesi HukukDevletinin ve demokrasinin gelişmesinin ön koşuludur.Savunma hakkının ve hak arama özgürlüğünün tam ola-33

ak sağlanması hukuk devletinin vazgeçilmez koşuludur.Yasama, Yürütme ve Yargı erklerinin ayrılığı ile yargınınbağımsızlığı ilkeleri, devlet yapımızın temel anayasal kurallarıarasında yer almaktadır. Bu ilkeler eksiksiz olarakuygulamaya konulmadan, Hukukun Üstünlüğü ülkeninher yöresinde yaşama geçirilmeden, bir Hukuk Devletiyapılanmasından söz edilemez.Adalet Bakanlığı, adaletin yönetiminde değil, adaletinhizmetinde olacaktır: Adalet Bakanlığı’nın kuruluşkanunundaki yetkileri dışında doğrudan veya dolaylı olarakkullanmakta olduğu, çağdaş hukuk devleti normlarıylabağdaşmayan ve yargı üzerinde büyük bir baskı unsuruoluşturan yetkileri kaldırılacaktır.Yargıyı siyasallaştırmaya yönelik her türlü müdahaleninönünü tıkayan ve mevcut yargı sistemini iyileştirici çözümleriçeren çok yönlü bir ulusal hukuk reformu gerçekleştirilecektir,girişim engellenecektir.Hukuk ve yargı sistemi, hukukun üstünlüğü ve yargınınbağımsızlığı kuralları çerçevesinde yeniden yapılandırılacaktır.Yargı bağımsızlığı ve yargıç güvencesi koşulsuzolarak sağlanacaktır.Yargıda siyasallaşmanın önü alınacak: Yargı hiçbirkoşul altında yasama ve yürütmenin etkisine, siyasetin kuşatmasınasokulmayacak; yargıda siyasallaşma kesinlikleengellenecektir.Sağlıklı bir yargısal denetim için kişilere savunma, hak34

arama ve adil yargılanma konularında tüm olanaklarınsağlanması, idarenin her kademesinde yargı kararlarınaeksiksiz olarak uyulması hedef alınacaktır.Adli ve idari yargıda tek yargıçlı mahkemelerde yargıç,hukuk kökenli olacak: Birden fazla yargıçlı İdareMahkemeleri başkanları, Bölge İdare Mahkemeleri ile Danıştayve Yargıtay Daire Başkanları ile Danıştay ve AnayasaMahkemesi başkanları mutlaka hukuk eğitimi almışolacaktır.Mülki amirlerin keyfi tasarruflarının önü alınacak:Yargının suç saymadığı hallerde de mülki amirlerinin alacaklarıkararların hukuk devleti anlayışının temel ilkeleriylebağdaşması sağlanacaktır.Yargı bağımsızlığı, yargının yasama ve yürütmeden hemorganik, hem de işlevsel açıdan bağımsız olması; yasamave yürütmenin etki ve müdahalelerinden uzak tutulmasıdır.Yargı bağımsızlığı sağlanmadan hukukun üstünlüğünütemel alan hukuk devleti gerçekleştirilemez.Yargının bağımsızlığı ilkesi özenle korunacak: Hiçbirorgan, makam, merci veya kişinin yargı yetkisinin kullanılmasındamahkemelere emir ve talimat veremeyeceği ileribir Hukuk Devleti anlayışı ülkede etkin kılınacaktır.Hâkimler ve savcılar yüksek kurulu yeniden yapılandırılacak:Adalet Bakanının Hâkimler ve Savcılar YüksekKurulu Başkanlığından, Bakanlık Müsteşarının de bu kurulunüyeliğinden çıkartılması sağlanacaktır. Kurul üyelerinin35

yargı organları tarafından seçilmeleri temin edilecektir.Hâkim ve Cumhuriyet savcıları hakkında soruşturma başlatmayetkisi Adalet Bakanlığından alınarak Hâkimler veSavcılar Yüksek Kuruluna verilmesi için gerekli anayasa değişikliğiyapılacaktır. Hâkim ve savcılarla ilgili olarak alınacaktayin, terfi ve disiplin cezası ile meslekten çıkarma cezasıaleyhine yargıya gitme yolu açılacaktır.Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, Adli Yargı Kurumu veİdari Yargı Kurumu olmak üzere iki alt kuruldan oluşacakve bu iki kurulun birleşmesinden de Hâkimler ve SavcılarYüksek Kurulu meydana gelecektir.Adli Yargı Kurulu Yargıtay tarafından kendi üyeleri arasından,İdari Yargı Kurulu da Danıştay tarafından kendi üyeleriarasından seçilecektir.Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kendi başkanını kendisiseçecektir.Adalet müfettişleri Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunabağlanacak, inceleme ve soruşturma izni verme yetkisiHâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu başkanına verilecektir.Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun kendi sekretaryasınasahip olacaktır. Bütçesi Adalet Bakanlığından ayrılacaktır.Yargı etiği kanunu çıkarılacak: Yargı mensuplarınıntamamını kapsayan bir Yargı Etiği Kanunun çıkarılacaktır.36

Yargının yolsuzluk ve kuralsızlıklarla etkin mücadelesininönündeki engeller kaldırılacak: Yargının yolsuzluklarıcezalandırma yetkisinin önündeki engeller vekısıtlamalar kaldırılacaktır.Bazı suçlarda zaman aşımı kaldırılacak: Son zamanlardazaman aşımı nedeniyle pek çok suçta suçluların cezasızkaldığına ve bu durumun kamu vicdanını derindenyaraladığına tanık olunmaktadır.Kamu gücünü haksızca kullananların, kamu kaynaklarındankendisi ve yakınları için zenginleşme amaçlı faydalananların,yolsuzluk yapanların bu uygulamaları ile halkıkandırarak sistematik soygun yapanların, zincirleme şekildedolandırıcılık ve sahtecilik suçunu işleyenlerin bu suçlardakizaman aşımı kaldırılacaktır.Hukuk eğitimi kalitesi yükseltilecek: Yargıçlık ve Savcılıkmesleklerine nitelikli adayların alınması için üniversitelerdekihukuk eğitiminin daha ileri düzeye yükseltilmesineçalışılacak, mesleğe giriş sınavlarının değerlendirilmesindeyürütme organının yetkisi kaldırılacaktır.Türkiye Adalet Akademisi özerk bir bilim kurumunadönüştürülecek: Türkiye Adalet Akademisi; bilimsel,akademik, mali ve idari açılardan Adalet Bakanlığı’ndanayrılıp tamamen bağımsız ve özerk bir bilim kurumu halinegetirilecektir.37

YARGIÇ GÜVENCESİYargıç güvencesi, yargıçların herhangi bir baskı, tehditveya müdahale olmaksızın tam bir serbestlik ve tarafsızlıklayargı işlevini yerine getirmelerinin sağlanmasıdır.Yargıç ve savcıların görevlerini yerine getirmelerinde veözlük haklarında tam güvenceye kavuşturulmaları sağlanacaktır.HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜHak arama özgürlüğü korunacak: CHP; Adil Yargılanma,İddia ve Savunma, Dilekçe Haklarının ve Hak Aramaözgürlüğünün özenle korunmasını sağlamak için tüm hukukdüzenimizde hak arama-savunma ve adil bir biçimdeyargılanma olanaklarını genişletecek düzenlemeler yapacaktır.Geciken adalet, adalet değildir: Mevzuattan ve uygulamadankaynaklanan tüm engeller kaldırılacak, yargılamasürecini hızlandıracak yapılanma sağlanacaktır. Mahkememasrafl arının vatandaşın hak arama özgürlüğünü engellemesiönlenecektir.Ceza hukuku suçlular, ceza yargılama hukuku masumlariçindir: Suçluluğu kanıtlanmadıkça kimseye suçludenilemez. Sorgulama sürecinin adil, etkin, güvenilir olması,soruşturmanın gizliliği ilkesine uyulması ve çağdaştutuklu haklarına saygı gösterilmesi için her türlü önlemalınacaktır38

Savunma dayanağından yoksun olanlara devletin savunmahakkı sağlamak görevi eksiksiz yerine getirilecektir.İddianame oluşturulmadan tutukluluk halinin devamınaileri demokrasiler standardında sınırlamalar getirecekmevzuat düzenlemeleri yapılacaktır.Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine uygun olarak keyfi gözaltınaalmaları önleyecek yasal düzenlemeler yapılacak,tutuklamaların da sadece yasaların zorunlu kıldığı hallerlesınırlanması sağlanacaktır.Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nda gerekli değişiklikyapılarak tutuklama süresi asliye cezalık suçlarda 4 ay ilediğer tüm durumlarda ise en çok 6 ay ile sınırlandırılacaktır.Bu süre zarfında sanık hakkında kamu davası açılmazise, sanık salıverilecektir.Yargı sisteminin etkinliğinin artırılması için fi ziki altyapı,bilgi teknolojilerinin tüm olanaklarından da yararlanılarakgeliştirilecektir.Türkiye Barolar Birliği’ne Anayasa Mahkemesindedava açabilme yetkisi: CHP, savunma hakkının güvencesiolan baroların yürütme erkinin vesayetinden kurtulmasınıve Türkiye Barolar Birliği’ne, Anayasa Mahkemesi’ndedava açma hakkının tanınmasını hedef alacaktır.Adli tıp kurumu özerk ve etkin bir yapıya kavuşturulacak:Kurul, yargıya en üst düzeyde hizmet sunan,mali, idari ve bilimsel özerkliği olan, çağdaş bağımsız bir39

üst teknik bilirkişi kurumu yapısına kavuşturulacak; kurumunişleyişindeki tüm aksaklıklar giderilerek, adaletindoğru olarak oluşumuna katkısı eksiksiz olarak sağlanacaktır.Adli Tıp Kurumu yeniden yapılandırılırken AdaletBakanlığı’na bağlı olmaktan çıkarılacak, tayin ve terfi leroluşturulacak bağımsız bir kurul tarafından yapılacaktır.Adli Tıp Kurumu diğer yüksek yargı organlarının da bulunduğubaşkent Ankara’ya taşınacaktır.Adli kolluk oluşturulacak: Hazırlık tahkikatlarının, karakollarabağlı Olay Yeri Polisi ve Jandarması yerine çağdaşAdli Kolluk birimleri tarafından yapılması sağlanacaktır. Bubirimler, özlük hakları ve disiplin yönünden CumhuriyetSavcılıklarına bağlanacak; soruşturmalar adli kolluk katkısıile Cumhuriyet Savcılıkları tarafından yürütülecektir.Çocuk mahkemeleri yeniden düzenlenecek: ÇocukMahkemeleri, kuruluş amacına uygun olarak yenidenörgütlenecektir. Çocukların suç işleme ortamlarındankorunmaları ve kurtulmaları hedef alınacaktır. Çocuk suçlularınyetişkinlerle aynı hapishanelerde bulundurulmasıönlenecektir.Kamu denetçiliği kurumu kurulacak: İdare ile yurttaşilişkilerinde karşılaşılan bir bölüm basit uyuşmazlıkların,idari yargı alanına girmeyen konularda hızlı ve adil bir biçimdeçözümü amacıyla, Kamu Denetçiliği Kurumu kurulacaktır.Kamu denetçilerinin bu iş için en yetenekli, deneyimlive tarafsız kimseler arasından seçilmesi için gereklikurallar saptanacaktır.40

İNFAZ KURUMLARICHP, cezaevlerini, suçluyu infaz sonrasında toplumakazandırma amacı ile üretime ve eğitime yönelik biruygulamaya açık, çağdaş kurumlara dönüştürecektir.Mahkûmların mümkün olduğu ölçüde ağaçlandırma,çevre, tarım gibi kamu projelerinde ücret karşılığı istihdamıözendirilecektir.İnfaz sisteminin yeniden yapılandırılmasında uluslararasıkuralların uygulanması sağlanacaktır.Suçlu çocukların cezalarının infaz sistemi yeniden düzenlenecek;ıslahevleri, suç özendirme yerine, iş ve meslekbecerilerini geliştiren, suçlu çocukları topluma kazandıranyapıya kavuşturulacaktır.Cezaevlerinde fi ziki koşulların Avrupa ülkeleri düzeyineçıkartılması hedef alınacaktır.Gözaltına alındıkları andan itibaren şüphelilerin ve sanıklarıncan ve mal güvenliği ile sağlığı devletin güvencesi altındadır.Bunların sağlıklarını ve güvenliklerini sağlayacakönlemlerin alınmasından savcılar ve cezaevi yöneticilerişahsen sorumlu olacaklardır.İNSAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİÖzgür BireyDemokrasinin asıl öğesi özgür bireydir. Özgür olmayan-41

ireyin, kendi potansiyelini geliştirebilmesi, yeteneklerinisergileyebilmesi, toplumda demokratikleşmeye, insan hakve özgürlükleri çıtasının yükseltilmesine katkıda bulunabilmesi,demokrasi bilincini paylaşabilmesi, gerçek anlamdaseçme yeterliliğine sahip olabilmesi mümkün değildir.CHP’nin temel amacı; bireyi özgürleştirmek, bireyin kendisinigeliştirmesinin önündeki ekonomik, siyasal, sosyalve kültürel engelleri kaldırmak, bireyin özgürlüklerini bilinçliolarak kullanmasını sağlamaktır.İnsan Hak ve ÖzgürlükleriÇağdaş demokrasilerin özünü; ulusal irade ve hukukunüstünlüğü ilkeleri eşliğinde, bireylerin evrensel niteliklitemel hak ve özgürlüklerini, yaşamları boyunca eksiksizolarak ve engellenmeden kullanabilmeleri oluşturur.CHP, insan haklarının, çağın gereklerine uygun olarak süreklilikiçinde geliştirilmesinin gereğine inanmaktadır.Özgürlükçü ve çoğulcu demokrasinin tüm kurum ve kurallarıile yaşama geçirilmesini amaçlayan CHP; başta İnsanHakları Evrensel Bildirgesi olmak üzere, insan haklarıalanında ülkemizin taraf olduğu tüm uluslararası sözleşmehüküm ve ilkelerinin eksiksiz olarak uygulanmasını önceliklihedef olarak görmektedir.Temel hak ve özgürlükler eksiksiz uygulanacaktır:CHP en geniş anlamda insan hak ve özgürlüklerinin uygulanmasınıntakipçisi olacaktır.42

Temel hak ve özgürlükler, yalnız yasayla sınırlanabilir:Temel hak ve özgürlükler Anayasa’nın ve Türkiye’nintaraf olduğu uluslararası antlaşmaların sözüne ve özüneuygun biçimde ancak ve yalnızca yasayla sınırlanabilir.Bu sınırlama, hangi gerekçeyle olursa olsun hakkın özünedokunamayacağı gibi, demokratik toplum gereklerininhaklı kıldığı ölçüyü aşamaz ve öngörülen amaç dışındakullanılamaz. Yargı kararı olmadan kimse özgürlüğündenyoksun bırakılamaz.Siyasal, düşünsel, toplumsal, dinsel ve bireysel özgürlüklerbir bütündür. Bu özgürlüklerin en etkili biçimde korunmasıiçin Anayasa’da gerekli değişikliklerin yapılmasıhedef alınacaktır.Bireylerin, din, mezhep, ırk, renk, cinsiyet, etnik köken, dilve benzeri özelliklerine bakılmaksızın, aralarında herhangibir ayırım gözetmeksizin temel insan hak ve özgürlüklerindenyararlanması sağlanacaktır.Yurttaşların temel hak ve özgürlüklerinin mümkünolan en ileri düzeye getirilmesi hedef alınacak: Yurttaşlarınyaşam hakkı kutsaldır. İşkence ve orantısız güçkullanımına hiçbir şekilde izin verilmeyecektir. Yapılacaktüm yasal düzenlemelerde ve uygulamada Avrupa İnsanHakları Sözleşmesinin ve taraf olduğumuz diğer uluslararası sözleşmelerin ilkeleri gözetilecek, hak ve özgürlüklerinihlaline izin verilmeyecektir. Bu anlayışla;Yaşam hakkı: Yaşam hakkı ile insan varlığının korunmasıve geliştirilmesi temel amaçtır. CHP Türkiye’nin farklı yö-43

elerindeki ortalama yaşam beklentisi arasındaki büyükfarkın giderilmesi hedefi ni yaşam hakkı kapsamında değerlendirmektedir.Bu farkın giderilmesi için gerekli ekonomikve sosyal önlemler alınacaktır.Gözaltında işkence ve işkenceye bağlı ölümler mutlakaönlenecek, işkence yapanlar ve ona göz yumanlar etkilibiçimde cezalandırılacaktır.Düşünce ve ifade özgürlüğü: Düşünce özgürlüğü demokrasinintemelidir. Düşünce, onu açıklama, anlatma veörgütleme ile bütündür. Bu nedenle düşünceyi söz, yazı,resim ya da başka yollarla açıklama ve yayma hakkı, şiddetkullanılmasını teşvik etmedikçe ve yakın ve açık tehlikeoluşturmadığı sürece engellenemez. Suçu ve suçluyuövme düşünce ve ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilemez.Düşünce ve düşünceyi ifade özgürlüğüne yöneliksınırlamalar uluslararası antlaşmalarda öngörülenölçüleri aşamaz.Din, inanç ve vicdan özgürlüğü: Kimse dinsel inanç vedüşüncesinden ötürü kınanamaz, baskı altına alınamaz;düşünce ve inançlarını değiştirmeye, açıklamaya zorlanamaz.Herkes ibadetini, dininin veya inancının gereğini özgürceyapma, öğrenme ve geliştirme hakkına sahiptir.Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı: Düşünceözgürlüğü; düşüncenin, bireysel veya kitlesel iletişimaraçları ile toplantılarla, gösteri yürüyüşleri ile demokratikkitle örgütleri aracılığıyla açıklanması olanağı sağlandığındagerçekleşebilir. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Yasası,44

ileri demokratik ülkelerdeki normlara uygun biçimde, özgürlükçübir anlayışla yeniden düzenlenecektir.Savunma hakkı: Gözaltına alınan ve tutuklanan kişi, savunmave en kısa zamanda yargıç önüne çıkarılmayı istemehakkına sahiptir. Savunma ve hak arama olanağındanyoksun olanlara hak arama ve savunma hakkını sağlamakdevletin yükümlülüğüdür.Yönetime katılma ve örgütlenme hakkı: Siyasal partiler,sendikalar, dernekler, kooperatifl er ve meslek kuruluşlarınaüye olma ve yönetime katılma hakkı, çoğulcu vekatılımcı demokrasinin gereğidir. Bu gibi kuruluşlara üyeolmak isteyenlerin önündeki engeller çağdaş ülkelerdekikurallara uygun olarak kaldırılacaktır.Çalışma hakkı: Çalışma herkesin temel hakkıdır. Devletişsizliğin önlenmesi ve tam çalışmanın sağlanabilmesi içingerekli önlemleri alır. Herkesin dilediği alanda iş kurma,çalışma, toplu sözleşme ve grev hakkı olmalıdır. Bu hakistisnai görevler için yasayla sınırlandırılabilir.İnsan Hakları Müsteşarlığı kurulacak: Başbakanlığabağlı olarak İnsan Hakları alanında gerekli izleme, denetlemeve değerlendirme işlevlerini üstlenecek, eğitim faaliyetlerinikoordine edecek bir İnsan Hakları Müsteşarlığıkurulacaktır.45

ETNİK FARKLILIKLAR ÜLKEMİZİNZENGİNLİĞİDİRÜlkemizde farklı etnik yapıların, farklı kültür ve kimliklerin varolması, bunların varlıklarını sürdürmesi ulusal zenginliğimizdir.CHP, Lozan Antlaşması ile azınlık olarak nitelenmiş olan yurttaşlarımızın,kendilerine tanınmış olan dini ve kültürel azınlıkhaklarından eksiksiz olarak yararlanmalarını amaçlar. Yeniazınlıklar yaratılmasına karşıdır.CHP daha 1989 yılında Kürt kökenli yurttaşlarımızın karşılaştıklarısorunları açık yüreklilikle ortaya koymuş; etnik kökenfarklılıklarına, kültürel çoğulculuğa, bireysel kültürel haklaraolan saygımız, demokratik değerlere, eşitliğe ve hoşgörüyeolan bağlılığımız çerçevesinde toplumumuza, üniter devletve ulus devlet temeli dikkate alınarak kısıtlamaların kaldırılmasıve çağdaş, kalıcı çözümler bulunması için politikalarınısunmuştur.Etnik Kimlik Bir Şereftir.CHP devletin etnik farklılıklar üzerine politikalar oluşturmasınıbenimsemez. Devletin görevi bütün etnik kimlikleri din vemezhep farklılıklarının üzerine çıkarak insanı odak yapan yaklaşımlarıortaya koymak, ortak değerleri bulup çıkarmaktır.Ancak etnik kimliğine bireysel olarak vurgulamak isteyenlerisaygıyla karşılar ve etnik kimliği insanların şerefi sayar. Devletinvatandaşların etnik kökenini, dinini ve mezhebini görmeyen,bütün vatandaşlara eşit davranan bir yapıya sahip46

olmasını savunur. Sorunların sadece yasalardaki eksikliklerdendeğil, uygulamadaki bazı yanlışlıklardan kaynaklanabileceğinidüşünerek bu evrensel insan hakları ve özgürlüklerdeğerlerini hayata geçirmeye özen göstermelidir.Yurttaşlarımızın farklı etnik kökenden gelmeleri, farklı kültürel,mezhepsel, dinsel özellikler taşımaları, birlikteliklerinin veortak bir ulus oluşturmalarının engeli olamaz. Bu farklılıklarulus olarak zenginliğimizdir, güç kaynağımızdır.Kişisel kültürel haklara saygı, kişinin kimliğine saygıdır; insana,insan haklarına ve çoğulcu demokrasiye saygının gereğidir.Kişisel kültürel haklar hiçbir erk tarafından çiğnenemez.Asimilasyon Değil, Entegrasyon Öngörüyoruz.Kimsenin ırkı ve kökeni diğerinden üstün değildir. Bu nedenleırk temelinde çözüm arayışlarının veya asimilasyonuygulamalarının tuzaklarından demokrasimiz kendini herzaman korumalıdır. CHP’nin entegrasyon anlayışı farklı etnikkimliklerin ve inançların ortadan kaldırılmasını değil,onlara saygı göstererek ülke bütünlüğünün ulus devletanlayışı ile korunmasını öngörür.Demokrasilerde devletin etnik kimlikleri yok sayma hakkı yoktur.Etnik kökeni ne olursa olsun vatandaşların bireysel haklarınınçağdaş ülkeler seviyesine yükseltilmesi hedefimizdir.CHP, uygulamaya koyacağı, hoşgörü, demokrasi, kültürelçoğulculuk, eşitlik ve bölgesel gelişme politikaları ile ülkeninher yöresinde, her kökenden insanlarımız arasında47

toplumsal uyumun, dayanışmanın, bütünlüğün ve refahıngüvencesini oluşturacaktır.Her etnik kökenden yurttaşımızın, kendi özgür irade vetalepleri çerçevesinde;Kendi ana dilini özgürce kullanabilmelerine, özel dershanelerveya kurslar gibi kurumlar kurarak anadillerini özgürceöğrenebilmeleri ve öğretebilmelerine,Kendi ana dillerinde gazete, dergi, kitap yayınlamalarınave diğer her türlü yazılı ve sözlü yayında bulunabilmelerine,müzik ve sanatın diğer dallarında faaliyette bulunabilmelerine,Türkiye sınırları içinde yayın yapan radyo ve televizyon kurumveya kuruluşları üzerinden, RTÜK’ün genel kurallarıçerçevesinde, kendi anadillerinde yayın yapabilmelerine,Değişik kültürel etkinliklerde bulunabilmelerine, kendifolklorlarını yaşatabilmeleri ve geliştirebilmelerine,Tüm bu ve benzeri bireysel kültürel haklara özgürce vedilediğince ulaşabilmelerine, olanak tanımayı çağdaş demokrasianlayışının gereği sayar.Ülkemizin aynı ana dili paylaşan ve etnik kökene sahip enyaygın unsurlarından birini oluşturan Kürt kökenli yurttaşlarımızınyoğun biçimde yaşadıkları bölgemizdeki sorunlarınıda bu anlayışla çözeceğiz. Bu yöndeki çalışmalarımızısosyal demokrat yaklaşımımız gereği insanı temel alanbir anlayışla sürdüreceğiz.48

CHP, bu ilkeler temelinde şekillenen politikaları ve uygulamalarıile başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizolmak üzere Türkiye’nin her yöresinde yaşayanKürt, Arap, Boşnak, Laz, Gürcü, Çerkez, Abaza, Arnavut,Roman gibi farklı etnik kimliklere sahip tüm insanlarımızıhuzura, barışa, gelişmeye ve sosyal refaha taşıyacaktır. Buyurttaşlarımızdan hiçbirine karşı ayırımcı muamele yapılmaması,hiçbir alanda haklarının kısıtlanmaması, devlethizmetlerinden yararlanmada güçlükle karşılaşılmamasıiçin gerekli önlemler alınacaktırToplumsal gelişmeye uyum sağlamalarına ve katılımlarınaengel olan sosyal dışlanma için kalıcı ve köklü çözümleroluşturulacak, toplumsal kaynaklara eşit biçimde erişimlerinisağlayacak sosyal alanlar yaratılacak, vatandaşlık haklarındaneksiksiz yararlanmaları sağlanacaktır.CHP için laiklik ilkesi;Dinin siyasallaştırılmamasının, siyasetin dinselleştirilmemesiningüvencesidir.Devlet işleri ile din işlerinin birbirinden ayrılmasının, birbirinietkilememesinin kuralıdır.İnanç konusunun Allah’la insan arasında kutsal bir bağolduğu, dünya işlerinin bunun dışında tutulması anlayışıdır.Kadını ve erkeği eşit bir Türkiye’nin temel koşuludur.49

Vicdan ve inanç özgürlüğünün, farklı din, mezhep veinanç grupları arasında uyum ve hoşgörünün kaynağıdır.Cumhuriyet Halk Partisi için laiklik, hiçbir şekilde ödün veremeyeceğitemel ilkedir.Laiklik; hiçbir zaman din ve inanç karşıtı bir ilke ve ideolojideğil, aksine din özgürlüğünü güvence altına alan, farklıinanışların barış ve karşılıklı hoşgörü içerisinde birlikte yaşamayöntemi ve ilkesidir; çağımızın modern ve ileri devletyönetimi anlayışıdır.CHP, din unsurunun baskı aracı olmasını da, din duygusununve dinsel inançların baskı altına alınmasının da,ibadet yerlerine siyasetin girmesinin de kesinlikle engellenmesiniöngörür.CHP, Dini unsurların siyasi simge olarak kullanılmasını demokrasianlayışı ile bağdaşmayan ve anayasamızın değiştirilemezhükümleriyle çelişen bir davranış olarak görür.CHP, laikliğe yönelik her türlü tehdide kararlılıklakarşı durur:Laik demokratik cumhuriyetimize karşı tuzak kuranlarla,bu amaçla laikliği yeniden tanımlamak isteyenlerle, laikliğiiçlerine sindiremeyenlerle, her dönemde ve her koşulda,demokrasi kuralları ve hukuk devleti normları ve sivil toplumyapılanması içinde kararlılıkla mücadele edilecektir.50

CHP Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yeniden yapılandırılmasınıöngörürür:Din ile devlet işlerinin tam anlamıyla birbirinden ayrıştığı,Uzun vadede, dinin siyasallaştırılması tehlikesinin kalmadığıve tarikatların laik eğitim sistemi ve laik toplum yapısıüzerindeki baskısının sona erdiği ve siyasetin dinselleştirilmediğiaşamada Diyanet İşleri Başkanlığı’nın durumuyeniden değerlendirilecektir.Ancak bu gerçekleşene kadar, Diyanet İşlerinin yenindenyapılandırılması ve Alevilerin de Diyanet İşlerinde temsiledilmesi esastır. Yakın geçmişimizde utanç verici saldırılarahedef olan Madımak Oteli’nin bir hoşgörü merkezihaline getirilmesi CHP’nin hedefi dir.İnanç dünyasına ait ilişkiler ve her türlü dini hizmetler, Diyanetİşleri Başkanlığı’nın;İslam’ın farklı mezheplerine farklı yaklaşmaması,Bünyesine katılmak isteyen her mezhebe açık bir yapılanmayayönelmesi,Bünyesinde yer almak istemeyen mezheplerin ise devletineşit desteğinden yoksun bırakılmaması yönünde faaliyetgöstermesi hedef alınacaktır.Cemevleri devletten eşit destek görecek:Bu kapsamda, Alevi-Bektaşi inancı ve kültürünü paylaşan51

yurttaşlarımızın yaygın ibadet, dini hizmet ve kültür merkezleriolan Cemevlerinin de Devletin Camilere sağlamaktaolduğu destekten yararlandırılması sağlanacaktır.Bu temel duyarlık ve anlayışlar çerçevesinde; CumhuriyetHalk Partisi ülkemizde, laikliğin ve çağdaşlığın her dönemdeödünsüz savunucusu olacak, bu alanda toplumumuzungüvencesini oluşturacaktır.HEDEFİMİZ: KADINI ERKEĞİ HER ALANDAEŞİT TÜRKİYEKadın Sorunu bir Demokrasi, İnsan Hakları ve Eğitim Sorunudur.Kadınlarımıza Her Alanda Fırsat Eşitliği, Çağdaş LaikDemokratik Cumhuriyetimizin Var olma Koşuludur.Türkiye’de kadın-erkek eşitliğinin öncülüğünü Mustafa KemalAtatürk ve O’nun kurduğu Cumhuriyet Halk Partisi yapmıştır.Atatürk Devrimleri ile Türk kadınını toplumda çağdaş,eğitimli, meslek sahibi, özgür bireyler olma niteliğine kavuşturmayolunda çok büyük kazanımlar sağlanmıştır.CHP kadını özgürleştirmek, çevre baskısından ve feodalyapı etkisinden kurtarmak, sosyolojik kökenden kaynaklanansıkıntıları gidermek için eğitim, kültür yolunda sonuçalıcı çabalar gösterecektir.KADINI VE ERKEĞİ EŞİT BİR TÜRKİYE YARATA-BİLMENİN İLK ÇIKIŞ NOKTASI EĞİTİMDİR.Eğitim, kadınla ilgili tüm sorunların çözümünde temel yapı52

taşıdır. Eğitim, kadınlara karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılabilmesidoğrultusunda, kadınların özgüvenini ve toplumsalbilinçlerini artıran, kadınlara ilişkin sorunların çözümündeen önemli faktördür. Bu anlayışla;Kadınların üzerindeki her çeşit toplumsal baskının kaldırılmasıiçin eğitim, kültür ve basın yoluyla çaba gösterilecektir.Eğitim ortamında kullanılan malzemeler, kadın-erkekeşitliği ilkesine aykırı her türlü söylem ve önyargıdanarındırılacaktır.Kırsal alanda kız çocuklarının nüfus kaydına alınmasındaeksiklikler giderilecektir.Pekin ve Pekin+5 gibi Türkiye’nin taahhütlerini yerine getirmekleyükümlü olduğu uluslararası sözleşmelere uygunolarak, eğitimin her kademesinde kız çocuklarının okullaşmaoranlarının artırılması için gerekli tüm önlemler alınacaktır.Kadınların mesleki eğitim olanaklarını geliştirecek, ÇokAmaçlı Toplum Merkezi (ÇATOM) ve benzeri kuruluşlaryaygınlaştırılacaktır.Zorunlu ilköğretimden çeşitli nedenlerle ayrılmış kız çocuklarınınve kadınların eğitimlerini tamamlamaları içinAkşam ve Yaz Okulları yaygınlaştırılacaktır. Halk eğitimmerkezleri yaygınlaştırılarak her yaşta kadının eğitime devamedebilmesi sağlanacaktır.53

Kadın Veri Merkezi, Kadın Merkezleri ve Ulusal KadınKonseyi kurulacak, kadın sorunları katılımcı bir yaklaşımlaçözümlenecektir.Eğitim ve kadın alanında faaliyetlerde bulunan sivil toplumörgütlerinin çalışmaları desteklenecektir.KADINA KARŞI ŞİDDET EN BÜYÜK AYIPLAR-DANDIR. TÜRKİYE BU AYIPTAN KURTARIL-MALIDIR.Kadına karşı şiddet, en yaygın ve sık rastlanılan insan haklarıihlallerindendir. Kadına karşı şiddet, özellikle de aileiçi şiddet, kadın erkek ilişkilerinde derhal aşılması gerekentemel bir sorun alanıdır.Şiddet karşısında izleyecekleri hukuki yollar konusundayeterince bilgilendirilmemiş olmaları, sığınma evlerininyetersiz kalması nedenleriyle, kadınlar şiddet karşısındagenelde savunmasız kalmaktadırlar.Kadına karşı şiddetle mücadele ulusal eylem planıoluşturulacaktır.Kadına şiddet uygulaması ile töre ve namus cinayetlerinekarşı kararlı mücadele: Kadınlara yönelik hertürlü şiddete, töreler ya da namus gerekçe gösterilerekuygulanan insanlık dışı ve suç teşkil eden davranışlara karşıkararlılıkla mücadele edilecek, töre ve namus cinayetlerininen ağır şekilde cezalandırılabilmesi için Türk CezaKanunu’nda gerekli düzenlemeler yapılacaktır.54

Kadın sığınma evleri ihtiyaç düzeyinde açılacak: Kadınlarakarşı, aile içi ve dışı her türlü şiddet, cinsel taciz vb.onur kırıcı eylemler caydırıcı, eğitici ve koruyucu hukuksalpolitikalarla önlenecek, yerel yönetimlerin yeterli sayıdave nitelikte sığınma evleri açmaları desteklenecek, bu evlerdeücretsiz danışmanlık, psikolojik destek ve yasal yardımyapılması sağlanacaktır.Gençler bu konularda duyarlı kılınacak: Aile içi şiddetve töre cinayetlerini önlemek için gerekli eğitim ve aydınlatmaçalışmaları yapılacak, kadın-erkek eşitliğinin vebütün aile fertlerinin saygınlığının korunması temel sosyalhedefl er olarak okul eğitim programlarında yer alacaktır.Şiddete uğrayan kadınların tedavi ve rehabilitasyonu içinözel merkezler açılacaktır.Kadın - Erkek Eşitliği Sağlanmadan Demokratik,Kalkınmış, Sağlıklı ve Modern Bir Ülke Olunamaz.Toplumsal cinsiyet ayrımcılığına son vermek için kadınlaraKarşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi iletarafı olduğumuz kadın hakları alanında Türkiye’nin tarafolduğu tüm uluslararası sözleşmelerin, toplumsal yaşamave hukuk sistemimize yansıtılmasını sağlayacak düzenlemeleryapılacaktır.Kadına karşı şiddet ve ayrımcılıkla mücadele amacıyla,Merkezi İdare ve yerel yönetimlerde gerekli bütçe ödeneklerininayrılması sağlanacaktır.55

Kadın - erkek eşitliğini sağlam temeller üzerinde kurabilmekiçin fırsat önceliği cinsiyetler arası eşitliğin ayrılmazbir parçası olarak kabul edilecek, pozitif ayrımcılıkla yaklaşılacaktır.Çeşitli kanunlarda yer alan ve kadınlara karşı ayrımcılıkanlayışı içeren veya aileyi korumada yetersiz kalan yasahükümleri değiştirilecektir.Devlete bu konuda gerekli düzenlemeleri yapma yükümlülüğünügetiren anayasal, yasal ve diğer mevzuat düzlemlerindegerekli düzenlemeler yapılacak, Eşitlik ÇerçeveKanunu çıkarılacaktır.TBMM çatısı altında bir Kadın Erkek Eşitliği Komisyonukurularak çıkacak tüm yasalar kadın erkek eşitliği açısındandeğerlendirilecek ve uygulamalar takip edilecektir.Kamu sektöründeki istihdamda ilkeli kota uygulamasınageçilecek, özel sektöre yönelik kadın istihdamını artırmayayönelik özendirici düzenlemelere gidilecektir.Kadınların günümüz ihtiyaçları ve teknolojilerinin öngördüğügeniş alanlarda mesleki eğitim olanağına kavuşturulmalarısağlanacaktır.Kadın erkek eşitliğinin önemini vurgulayacak ders programlarınaeğitimin her kademesinde yer verilecektir.56

Kadın Hakları ile ilgili bilinçlendirmeKamu yönetiminde ve siyasette, karar verme mekanizmalarındakadın oranının yükseltilmesi amaçlanacak, partimizeüye kadınların yerel ve genel seçimlerde aday olmalarıözendirilecektir.Kadınların özellikle yargı, idare, ekonominin yönetimi ileiç ve dış siyaset alanlarında daha etkin olabilmelerine özelönem verilecektir.Mevcut yasal mal rejiminde, 2002’den önce evlenen kadınlarayönelik eksiklik yasal düzenlemeyle giderilecek,yasal mal rejimine tabi olabilmelerinin önü açılacaktır.Kadının ekonomik bağımsızlığını kazanabilmesi için AB ileuyumlu Ulusal İstihdam Stratejisi hızla yaşama geçirilecek,bu strateji temelinde başta işveren, işçi kesimleriyle ve diğerilgili tüm sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapılarakuzun vadeli bir Ulusal Kadın İstihdamı Politikası geliştirilecek;bu politika, Yıllık Eylem Planları ile yürütülecektir.Çalışma yaşamında kadınlara karşı mevcut her türlü ayrımcılıkkaldırılacak, iş için değerlendirme ile işe girişte kadınlarınişe alınması teşvik edilecektir.İşyerlerinde kreş olanaklarının yaygınlaştırılması gerçekleştirilecek,İş Kanunu yeniden düzenlenerek, en az 100işçi çalıştıran yerlerde devletin de desteğiyle kreş kurmazorunluluğu getirilecektir.Kendi hesabına çalışan girişimci kadınların kredi olanakla-57

ının genişletilmesi sağlanacaktır.Çocuk ve yaşlı bakımı için gerekli olan kurumlar geliştirilerekhizmetleri iyileştirilecek, çalışan annelerin iş yükleriazaltılacaktır.Analık izni sırasında zorunlu sigorta kaynaklarıyla ödenenücretlerin makul düzeye yükseltilmesi hedef alınacaktır.Gebeliğe, analığa, emzirmeye ve cinsiyete bağlı işten çıkarmalarıve doğumdan sonra çalışmaya dönen kadınlarauygulanan ayrımcılığın yasal ve idari yapılanmalarla önlenmesisağlanacaktır.Kadın sağlığıyla ilgili sağlık hizmetlerinin niteliği yükseltilecek;kadın sağlığı konusunda koruyucu sağlık önlemlerigeliştirilecek; Ana - Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması merkezleriçoğaltılacaktır.Kadınların yurttaşlık haklarından eksiksiz yararlanmalarısağlanacaktır.Evlilikte, hem erkekler, hem kadınlarda 18 yaşını tamamlamışolması koşulu öngörülerek, çocuk yaşta erken evliliğinönlenmesi hedef alınacaktır.ÇALIŞMA HAKKI KUTSALDIR, EMEK EN YÜCEDEĞERDİR .CHP, tüm çalışanların kendi tercih ettikleri sendikalarındaörgütlenmesini, sendikal hakların en geniş boyutu ile öz-58

gürce kullanılmasını demokratik toplumun gereği sayar.Çalışmak her insanın vazgeçilmez hakkıdır.Cumhuriyet Halk Partisi, işsizlik sorununu aşmayı, herkesinçalışma hakkını kullanabilmesini sağlamayı toplumsalbarışın ve eşitlikçi refah toplumu anlayışının temel koşuluolarak görmektedir. Emekten yana bu ilkeli anlayış ve toplumsalsorumluluk duygusu içinde çalışanlara her koşuldadestek verilecektir.Çalışma süreleri kısaltılarak, aşamalı olarak AB ülkeleri düzeyineindirilecektir.İstihdam ve gelir güvencesi sağlanacaktır.Devlet, herkesin çalışma hakkını kullanabilmesinden ve buhakkın korunmasından birinci derecede sorumludur.Ücretli çalışanların farklı statülerde istihdamından dolayıhak kaybına son verilecek, eşit değerde işe eşit ücret ilkesininuygulanması sağlanacaktır.Kadınların çalışma hayatına katılmaları teşvik edilecektir.Çalışma yaşamı normları, ILO standartları düzeyine yükseltilecektir.Sendikalar Yasasıyla Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavtyasası değiştirilecek, bu yasalardaki iş kolu sayısı azaltılacak,noter zorunluluğu kaldırılacak, yüzde 10 barajı düşürüle-59

cektir. Aynı yasalardaki antidemokratik hükümler ile AvrupaGözden Geçirilmiş Sosyal Şartına konmuş olan gereksizçekinceler kaldırılacaktır.Çalışma yaşamı ile ilgili olarak, gerek Bireysel İş Hukukugerekse Toplu İş Hukuku alanlarında mevcut aksaklıklarıngiderilmesi amacıyla, reform boyutlu köklü yasal düzenlemelergerçekleştirilecektir.CHP, BİREYSEL İŞ HUKUKU ALANINDAREFORM YAPACAKTIR.İş Yasası, Temel İş Yasası olarak yeniden düzenlenecek;uluslararası çalışma normları ve ulusal ilkeler, müşterekkurallar olarak ele alınacak, denizde, basında, hava taşımacılığında,tarımda, ormanda çalışanlarla ilgili hükümlerde bu yasa içerisinde yer alacaktır.İş Güvenliği ile ilgili sorunların çözümünde etkin uygulanabilirve kontrol edilebilir bir düzenlemeye gidilecek, İlgiliILO Sözleşmesi uygulamaya geçirilecektir. Bir yandanistihdam arttırıcı, diğer yandan çalışanların İş Güvencesinisağlayıcı önlemler alınacaktır. Yasada belirlenen suç vekusurlarından ötürü işten çıkarılan işçilerin kıdem tazminatıhaklarını tümüyle yitirmeleri önlenecektir.İşçiler arasında bireysel sözleşmeli personel uygulamasınave işçi statüsünde olması gerekenlerin kamu görevlisi statüsünegeçirilmesi yolundaki uygulamalara son verilecektir.60

Emeğin üzerindeki vergi ve fon yükü azaltılacaktır. Asgariücret, aile geçimi esas alınarak, insan onuruna ve sağlıklıyaşama elverişli ölçüde saptanacaktır.CHP, TOPLU İŞ HUKUKU ALANINDAREFORM YAPACAKTIR.Uluslararası normlar ve ulusal gerçeklerimiz esas alınarak,çalışanların örgütlenme ve toplu iş sözleşmesi yapmahakları tek bir temel yasada düzenlenecektir.Sendikal örgütlenme özgürlüğü ilkesi düzenlenirken işçinindemokratik katılımının en yüksek ve etkin düzeydeolmasını sağlayıcı kurallar getirilecektir. Güçlü sendikacılıkdoğrudan işçinin iradesi ile oluşturulacaktır.Toplu iş sözleşmesi yapma yetkisinin tespiti bağımsız birorgana bırakılacak, bu konuda etkin ve çabuk işleyen biryargı denetimi sağlanacaktır.Grev uygulamaları üzerindeki yasaklar kaldırılacak, grevlerinetkinliğini sağlayıcı önlemler alınacak, ertelenmesikararının ancak yargı organlarınca verilmesi yönünde düzenlemeleryapılacaktır.Kamu çalışanlarının sendikalaşma ve grevli toplu iş sözleşmesiyapma hakları ilgili ILO 87 ve 98 sayılı sözleşmesözleşmelerindeki esaslara göre yeniden düzenlenecektir.61

İŞ GÜVENCESİÇalışma barışının sağlanması ile sürekliliğini kolaylaştırıcıve özendirici önlemler almakla yükümlü olan devlet, keyfiişten çıkarmalarda da caydırıcı sorumluluk üstlenecektir.İş güvencesini daha gelişkin bir biçimde sağlayacak düzenlemeleryapılacaktır.İş Güvencesi ve akdin feshinde yargı denetimi önündekitüm engellerin kaldırılması, yasal boşlukların doldurulması,çalışma yaşamını çağdaşlaştırmanın ve demokratikleştirmenintemel koşulları olarak değerlendirilecektir.TÜM ÇALIŞANLARA ÇAĞDAŞSENDİKAL HAKLARCHP, özellikle ücretli çalışanların özgür sendikalarda örgütlenmesiniteşvik eder. Bu anlayışla;Örgütlenme hakkının üzerindeki yanlı baskıların, sarı sendikayaratmaya yönelik her türlü girişimlerin sona erdirilmesihedef alınacaktır.Sendikaların, mali, yönetsel ve siyasal açılardan yürütmeorganına, siyasi parti ve kurumlara bağımlı olmalarını engelleyecek,sendikalarda örgüt içi demokrasiyi işler kılacaketkin önlemler alınacaktır.Tarım kesimindeki, mevsimlik veya geçici işlerdeki ve yapıiş kolundaki işçilerin, ev hizmeti görenlerin örgütlenebilmelerive haklarını daha etkin biçimde koruyabilmeleri,62

toplumsal güvenlikten eksiksiz yararlanabilmeleri desteklenecektir.TÜM ÇALIŞANLARA GREVLİTOPLU SÖZLEŞME HAKKIÇağdaş sendikal haklar gerçek anlamını ancak grevli toplusözleşme hakkıyla bulur. Bu nedenle devlet, tüm çalışanların,sendikal örgütlenme hakkını güvence altına alacaktır.Bu anlayışla;Kamu çalışanlarının, zorunlu kamusal hizmetleri aksatmadan,Grevli Toplu Sözleşme hakkından çağdaş normlar çerçevesindeve etkin bir şekilde yararlanmaları,Sendikal haklarını kullanabilmelerinin önündeki engellerinkaldırılması,Bu alanda doğrudan uygulanırlık kazanmış olan ILO sözleşmelerindenkaynaklanan haklarını kullanılabilmeleri,sağlanacaktır.Medya sektöründe ayrımsız grevli, toplu sözleşmeli sendikalhakkın kullanılması için gerekli yasal düzenlemeleryapılacaktır.Grev, sadece toplu iş sözleşmesi sürecinde bir araç olarakgörülmemeli, toplu sözleşmelerle sağlanan haklarınuygulatılmasının bir güvencesi olarak da değerlendirilme-63

lidir. Bu çerçevede, Hak Grevi ve Dayanışma Grevinin serbestbırakılması, toplu iş sözleşmeleri için yetki tespitinintarafsızlıkla uygulanması hedef alınacaktır.Grev hakkının kullanımını önleyen, geciktiren ve etkisizleştirentüm zorlayıcı, bağlayıcı düzenlemeler ile grev hakkınınözünü zedeleyen tüm grev yasaklarının kaldırılması;grevlerin, ancak yargı organlarınca ertelenebilmesi; grevertelemelerinin, geçerli, somut nedenlere bağlanması;erteleme sona erdikten sonra greve devam edilebilmesi,sağlanacaktır.Toplu pazarlık hakkının kullanımının; çalışanlar, işverenve hükümet kanatlarının katılımıyla, geçmiş deneyimlerimizinışığında ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün ilke vesözleşmeleri doğrultusunda, yeniden düzenlenmesi hedefalınacaktır.GÜVENLİ VE SAĞLIKLI ÇALIŞMA HAKKICHP, tüm çalışanların insanca yaşama ve çalışma koşullarınakavuşturulmalarını amaçlamaktadır. Bu amaçla,İşçi sağlığı, meslek hastalığı ve iş güvenliğine ilişkin mevzuat,teknolojide ve kullanılan girdilerde meydana gelengelişmeler göz önüne alınarak gözden geçirilecek ve çağdaşlaştırılacaktır.İşçi sağlığı, meslek hastalığı ve iş güvenliği konularındaçağdaş normlar esas alınacak, yerleşmiş normlara ilişkinhukuksuzluğu ve tıkanmışlığı gidermek için hukuki düzen-64

lemeler sosyal tarafl arla birlikte yaşama geçirilecektir.Gerek işyerlerinde, gerek basın ve yayın organlarında çalışanlarıbilgilendirici ve bilinçlendirici yayınlar teşvik edilecektir.İşçi sağlığı, meslek hastalığı ve iş güvenliği denetim personelininsayısı, olanakları ve yetkileri arttırılarak, bağımsızlığısağlanacak, mevzuatın ihlali durumunda uygulanacakyaptırımlar etkili hale getirilecektir.Güvencesiz, kaçak işçi çalıştırılmasının önüne geçilerek;Sosyal Güvenlik Sisteminin en önemli sorunu haline gelenfi nansman sorunu çözülecektir. Bundan kaynaklananhaksız rekabet önlenecektir.Kıdem tazminatı, işçiler bakımından ödün verilemez vevazgeçilemez bir kazanılmış işçi hakkıdır. Bu alana ilişkinyasal düzenlemeler, ancak tarafl arın mutabakatı sağlanarak,kazanılmış haklar korunarak gerçekleştirilecektir.Ekonomik Sosyal Konsey, üçlü yapı temel alınarak yenidenoluşturulacak, gerekli durumlarda Konseyin yapısıgenişletilecektir.Çalışma biçiminden kaynaklanan nedenlerle ortaya çıkanhastalıklar da meslek hastalığı olarak kabul edilecek, MeslekHastalıkları listesi günümüz çalışma koşularına göreyeniden düzenlenecektir.Meslek hastalıkları hastanelerinin sayısı arttırılacak; özel-65

likle sanayinin yoğun olduğu yerlerde yeni meslek hastalıklarıhastaneleri açılacaktır.Meslek hastalıklarında tazmin edici değil, koruyucu önlemlereyönelik hukuksal düzenlemeler yapılacaktır.DEMOKRATİK, ÖZGÜR BASINVE İLETİŞİM ORTAMIİletişim özgürlüğü, ülkemizde insanca yaşamanın, saydambir yönetime kavuşmanın ve demokratik sistemin temelkoşullarındandır. Halkın Doğru Haber Alma ve GerçekleriÖğrenme Hakkının bir aracı olan yazılı, görsel ve dijitalmedyanın temel işlevi ise iletişim özgürlüğünün sağladığıözgürlük ve sorumluluk alanını en iyi şekilde değerlendiripgerçekleri tarafsız biçimde kamuoyuna yansıtmaktır.Doğru haber alma, doğruları ve gerçekleri bilme,doğru bilgilenme hakkı demokrasinin gereğidir.Güçlü, yansız, ilkeli, demokratik bir medya hedefimizdir:Medyada tekelleşme önlenecek, güçlü, yansız,ilkeli, demokratik bir medya ortamının, evrensel boyuttakabul gören kriterler eşliğinde, dünyaya açık ve çağdaşyapıda eksiksiz olarak oluşturulması hedef alınacaktır.Bilgi edinme özgürlüğü güvence altına alınacak:Medya ve iletişim özgürlüğünün bilgi kirliliğine yol açmadanen yaygın şekilde kullanılabilmesi ile halkın bilgiedinme hakkından en geniş biçimde yararlanabilmesininşeffaf ve demokratik ortamı amaçlanacak, bu öngörünün66

gerektirdiği özgürleştirici ve düzenleyici tüm önlemlersağlanacak, Bilgi Edinme hakkına tam anlamıyla uyulmasısağlanacaktır.İletişim özgürlüğü korunacak: Yasama ve yürütmenin(merkezi ve yerel yönetimler dâhil), medya sahipliğininveya bu alandaki tüm diğer aktörlerin İletişim Özgürlüğünükısıtlamaya yönelik girişimlerine karşı durulacaktır.Sansür ve öndenetime son verilecek, basın haklarıve iletişim özgürlüğü korunacak: Yayınlarda sansürveya ön denetime kesinlikle karşı olan anlayışımızla, bukonuda sadece uluslararası normlarda yargı denetiminebağlı kılınması öngörülecek, basın hakları ve iletişim özgürlüğüsonuna kadar savunulacaktır.İletişim özgürlüğünün, gerçek ve tüzel kişiler arasındakiiletişimin gizliliği ilkesini ihlal etmeyecek, demokratik vesaydam bir hukuk devletinin beklentilerini karşılayacak birdüzenlemeye tabi tutulmasına özen gösterilecektir.Medya – ticaret – siyaset ilişkilerine şeffaflık hâkimolacak: Devlette idarenin saydamlaştırılması paralelinde,medya dünyası, vakıflar, dernekler ile meslek odalarının,sektörün ve bu kuruluşların yöneticilerinin, Medya – Ticaret– Siyaset çerçevesindeki ilişkilerinin saydamlaşması veçağdaşlaştırılması hedef alınacaktır. Yabancılar ulusal medyakuruluşlarında yetkili üst yönetici olamayacaklardır.Sorumluluk düzeyi yüksek nitelikli medya: Yazılı vegörsel medya ile internet medyacılığının, Anayasamızın67

kural ve ilkelerine, insanlığın evrensel değerlerine, toplumumuzungeleneklerine, farklı kültürel, dini ve etnik duyarlılıklarına,ulusal bütünlüğümüze, bireysel hak ve özgürlükleresaygılı biçimde yayın yapmaları hedef alınacaktır.Medyada şiddet görüntülerinin iletişim kurumları arasıözdenetim mekanizması ile önlenmesi amaçlanacaktır.Yerel medya desteklenecek: Yerel demokrasinin güçlendirilmesindeönemli bir işlevi olan yerel görsel ve yazılımedyanın gelişmesi için gerekli önlemler alınacaktır. Yerelradyo, televizyon ve gazeteler ile internet yayıncılığının,mesleki etik ile yansız, bağımsız ve özgür habercilik kurallarınabağlı kalmaları eşliğinde, mali ve kurumsal yapılarınıngüçlendirilmesi önemle desteklenecektir. Yereltelevizyonların uyduya çıkma ücretleri makul bir düzeyeindirilecektir.Basın İlan Kurumu adil olacak: Basın İlan Kurumu’nunadil ve hukuki olmayan ve bir nevi baskı unsuruna dönüşentarafl ı uygulamaları engellenecektir.Medyada tekelleşmenin önlenmesi sağlanacak: Yazılıve görsel medyada tekelleşmeyi önlemeye yönelik yasalve kurumsal düzenlemeler, dünyadaki örnekleri de dikkatealınarak uygulamaya geçirilecektir. Gazete ve dergidağıtımındaki yapılanmaların haksız rekabet ortamı yaratmamasıgözetilecektir.RTÜK meslek odalarına açılacak: Kamu iletişim kuruluşlarında,toplumdaki her kesimin ve görüşün en genişboyutta yer alması sağlanacaktır. Bu anlayışla, RTÜKüyelerinin aday olma ve seçimi süreçleri medya meslek68

odalarının, iletişim fakültelerinin etkin katılımına açılacak;RTÜK’ün konumu, internet yayınları alanını da kapsayacakşekilde güçlendirilirken, etkinliği ve tarafsızlığı sağlanacaktır.Basın etik kurallarının güçlendirilmesi desteklenecek:Basın Konseyi’nin ve bu alandaki diğer sivil toplumkurumlarının, demokratik değerler çerçevesinde etkinliklerininartması, Basın Etik Kurallarının uygulanmasınıngüçlendirilmesi desteklenecektir.İletişim sektörüne çerçeve yasa: Tüm iletişim sektörünün,yazılı ve görsel medya ile internet yayıncılığı ve diğerkitlesel yayıncılık dünyasının tek bir çerçeve yasayla düzenlenmesihedef alınacaktır.Sarı basın kartlarına yeni düzen: Sarı Basın KartlarınınBaşbakanlığa bağlı bir kuruluş yerine, Basın Konseyi, TürkiyeGazeteciler Cemiyeti, İl Gazeteciler Cemiyetleri, TürkiyeGazeteciler Federasyonu ve toplu sözleşme yapmahakkına sahip sendika temsilcilerinden oluşan bir kurulcadeğerlendirilip hazırlanması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.Yabancıların ulusal medya kuruluşlarını kontrol etmesiönlenecek: Yabancıların medya kuruluşlarındakipayı tek karar verici durumuna gelmelerini önleyecek şekildesınırlandırılacaktır.69

SİYASET VE SİVİL TOPLUMEtkin, İlkeli ve Saygın ParlamentoTBMM’nin etkinliğinin artırılması, seçilmişlerin ülkede çoğulcuve özgürlükçü demokrasinin gelişmesinin kararlıgücünü ve güvencesini oluşturması hedef alınacaktır.Özellikle ulusal dava haline gelen sorunlarımızın Meclistekapsamlı biçimde ele alınması, tartışılması ve ortak görüşlerevarılması, toplum yaşamımızı yakından ilgilendirenyolsuzluk iddialarının ele alınması sağlanmalıdır. Meclisİçtüzüğü ve çalışma yöntemi bu anlayışla yeniden oluşturulacaktır.TBMM Komisyonları genişletilerek, işlev ve yetkilerininarttırılması; sivil toplum kuruluşlarının, komisyonların yasamave denetim faaliyetlerine daha yoğun düzeyde veetkin çerçevede katkıda bulunmaları hedef alınacaktır.TBMM idaresi, özerklik, tarafsızlık ve hizmette bütünlükilkeleri temelinde yeniden yapılandırılacak:Meclis idaresinin en üst yöneticisi olan Genel SekreterinMeclis Başkanlık Divanı’nın ortak önerisi ile TBMM tarafındanseçilmesi veTBMM bütçesinin oluşturulacak Komisyoneliyle kendi içinde denetlemesi, hedef alınacaktır.Siyasi etik kurulu kurulacak: Siyasi Etik/Ahlak yasasıçıkartılarak, milletvekillerinin yapamayacakları işler yenidenbelirlenecektir. TBMM Etik Kurulu oluşturularak, milletvekillerininkamu kesimi ile çıkar çatışmasına girmeleri70

önlenerek, Meclisin daha verimli, ilkeli ve etkin yapıda çalışması,toplumda daha güvenilir ve saygın konuma gelmesisağlanacaktır.TEMİZ SİYASET, DÜRÜST YÖNETİMHer kademede dürüst yönetim ve açık toplumu yaşamageçirmek CHP’nin temel hedefi dir.Siyasette ve kamu yönetiminde kirlenme toplumumuzunöncelikli sorunlarından biridir. Yolsuzluk, rüşvet, göreviihmal ve kötüye kullanma, kayırmalar ülke sosyal barışınıkökünden sarsmaktadır. Bu erdemsiz görüntü halkımızınmerkezi ve yerel yönetimlere olan güvenini zedelemekte,demokrasimizin gelişmesi engellenmektedir.Milletvekilleri ile ilgili çağdaş Siyasi Etik/Ahlak Kuralları, ülkemizdede, gelişmiş demokrasi ülkeleri standartlarındauygulamaya konulmadığı, Temiz Siyaset ilkeleri eksiksizyaşama geçirilemediği sürece, Dürüst Yönetim sağlanamaz,demokrasimizin bundan ciddi hasar görmesi önlenemez.Siyaset, bir Kamusal Görev ve Toplumsal Özveri alanıdır.Siyasetin bir çıkar kapısı, bir servet birikimi alanı olarakgörülmesi önlenecektir.Meclisin ülkedeki rüşvet ve yolsuzluk iddialarının denetlenmesindedaha etkin rol oynaması için çaba gösterilecektir.Kamu yönetiminde rüşvet ve suistimal suçu işleyenlerin71

süratle yargılanıp cezalandırılmaları sağlanacaktır.Milletvekili Dokunulmazlığına Çağdaş SiyasetSınırlaması GetirilecektirMilletvekili Dokunulmazlığının erdemli ve temiz siyasetinönünde engel oluşturmasına son verilecektir.Anayasa’da gerekli değişiklik yapılarak, Milletvekili Dokunulmazlığınınsadece kürsü dokunulmazlığı ile sınırlandırılması,diğer faaliyetler ile adi suçlara karşı koruyucuişlevinin kaldırılması öncelikli hedefi miz olacaktır.Dokunulmazlığının kaldırılması talep edilen milletvekillerininmevcut dosyaların bekletilmeden, dönem sonunaertelenmeden sonuçlandırılması sağlanacaktır.Siyasi Etik (Ahlak Yasası Çıkarılacaktır)Milletvekillerinin kamu kesimi ile hiçbir şekilde çıkar ilişkisinegirmemelerini, milletvekilliği dışındaki tüm iş ilişkilerinibeyan etmelerini,Başbakan ve bakanların, kontrolleri altındaki varlıklarınınportföy yönetiminin, görevleri süresince, kayyuma devredilmesini,Milletvekili Mal Bildirimlerinin kamuoyunun denetimineaçık tutulmasını,Bir siyasi partiden başka bir siyasi partiye geçişte doğrudanveya dolaylı olarak çıkar sağlayan milletvekillerinin72

TBMM üyeliğinden düşürülmesini,Hediye niteliğinde mal ve hizmet kabulünde kısıtlamalarınkapsamının, Batılı ülkeler standartlarında genişletilmesini,sağlamak için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması hedefalınacaktır.Devlet Sırtından Zenginleşme Dönemine SonVerilecektirSiyaset, Medya ve Ticaret arasındaki ilişkilerin saydamlaşması,etik kurallara uygun hale gelmesi, tarikat ve çıkarbağlarından arındırılması sağlanacaktır.Tüccar Siyaset anlayışına son verilecek, ticaret ile siyasetinbağları kesilecektir.Siyasi Partilerin ve Adayların Seçim HarcamalarınaEtkin Denetim SağlanacaktırSiyasi partiler ile genel ve yerel seçimlerde aday olanlarınseçim harcamalarının, partilere veya adaylara yapılan bağışlarınBatı demokrasileri normlarına göre sınırlanmasıve denetlenmesi sağlanacak, parti gelir ve giderlerine ilişkinveriler periyodik olarak kamuoyuna açıklanacaktır.Kamu Yönetiminde Saydamlık ve Dürüstlük EgemenKılınacaktırKamu görevlilerinin kendileri ve yakınlarına her türlü çıkarsağlayabilecek görev ilişkisine girmeleri engellenecektir.73

Kamu ihale ve alımları şeffaf hale getirilecek, rekabete açıktutulacaktır. İhale yasası, bunları gerçekleştirecek, kamuyararını gözetecek yapıya kavuşturulacaktır.Yerel yönetimlerin ihale, imar değişikliği veya rant oluşumunaneden olacak işlem ve kararları ancak, meslek odaları,muhtarlar ve yöre temsilcilerinin katılımı ile kamuoyunungözetiminde, yerel meclisler düzeyinde ele alınabilecek;gerektiğinde referanduma başvurulacaktır.Kamu kuruluşlarının ve belediyelerin, kendileri ile doğrudanve dolaylı çıkar ilişkisi olan özel ve tüzel kişilerdenbağış almaları önlenecektir.Devlet ve ülke yönetiminde ahlakın ve dürüstlüğün geleneğinisimgeleyen Cumhuriyet Halk Partisi, çıkaracağı SiyasiAhlak Yasası ve diğer önlemlerle, siyasette ve kamuyönetiminde erdem ve saydamlığı temel ilke haline getirecek;her türlü kirliliğe son verecektir.YOLSUZLUKLAR ÖNLENECEKTİREtik değerlerdeki erozyonu hızlandıran ekonomik sistemlerinküreselleşmesi ile yaygınlaşan ve gelişen ülkelerdeyoksulluğu artırıcı bir etken konumuna gelen yolsuzluk,siyaset-ticaret-bürokrasi ilişkileri ile büyümektedir.Rüşvet, yolsuzluk, adam kayırma, siyasal yozlaşma yalnızcaahlaki bir sorun olmayıp, ekonomik kalkınmayı daolumsuz etkilemektedir. Yolsuzluk ekonomik krizlerin hazırlayıcısıve hızlandırıcısıdır.74

1980 sonlarında Türkiye’yi yöneten siyasi iktidarların uygulamayasoktuğu “köşe dönücü” anlayış, giderek meşrulaştırmaktave toplum yolsuzluklara alıştırılmaktadır.CHP, her türlü yolsuzlukla kesin mücadelede kararlıdır.Ancak yolsuzuluklarla nasıl mücadele edileceği, yolsuzuluğunnasıl anlaşıldığı ile yakından ilişkilidir.En geniş tanımı ile yolsuzluk; kamusal yetkinin özel çıkarlardoğrultusunda kötüye kulanılmasıdır.Yolsuzluk yaşanılan süreçte nitelik değiştirmiş ve devletintüm olanakları ve yönetme erki kullanılarak sadece kişiselçıkarları değil parti, sınıf ve belli grupların çıkarlarını dakapsayan sistematik bir yapıya dönüştürülmüştür.Yolsuzluklardaki artış toplumsal çöküntüyü hızlandıran,ekonomik ve sosyal doku hızla bozulmakta; ülkemizin hukuksistemine ve demokrasiye olan güven sarsılmaktadır.CHP, yolsuzluklarla karalılıkla mücadele edecektir. Yolsuzluklarıönlemek için her türlü önlem alınacaktır. Bu çerçevedeson zamanlarda zaman aşımı nedeniyle pek çoksuçta suçluların cezasız kaldığına ve bu durumun kamuvicdanını derinden yaraladığına tanık olunmaktadır. Bunedenle bazı suçlarda zaman aşımı kaldırılacaktır.SİYASİ PARTİLERCHP Halkın politika ve partilerle yabancılaşması sonucunudoğuran amaçlayan, toplum kesimlerinin siyasete genişboyutta katılımını kısıtlayan anlayışları reddeder.75

Anayasanın temel hak ve özgürlüklerin engelinioluşturan tüm maddeleri değiştirilecek: CumhuriyetHalk Partisi, 1982 Anayasası’nın, siyasi partilerin yapılanma,örgütlenme ve çalışma koşullarına getirdiği, çoğulcudemokrasinin doğal gelişimini engelleyen kısıtlamalarınkaldırılmasını, bu amaçla gerekli yasal ve anayasal düzenlemelerinyapılmasını amaçlamaktadır.Gençlerin ve kadınların siyasi partilerde ve siyasette aktifolarak yer almaları sağlanacaktır.Ülkenin demokratikleşmesinin ön koşulu olarak, siyasipartilerin işleyişinde ve örgüt yapılanmalarında parti içidemokrasinin ve katılımcılığın yaşama geçirilmesi sağlanacaktır.SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİSivil toplum yapılanmasının güçlenmesi desteklenecek:Meslek odaları, okul aile birlikleri, sendikalar, yöreseldayanışma dernekleri, çevre ve tüketici hakları kuruluşlarıgibi tüm yurttaş beraberlikleri özendirilecektir. Böylelikle,yurttaşın sivil toplum örgütleri aracılığıyla ülkede daha etkinduruma gelmesi sağlanacaktır.Vakıfl arın ve sosyal yardım amacı ile oluşturulmuş derneklerinkuruluş amaçları doğrultusunda faaliyet göstermelerietkin denetim ile sağlanacak; devletten daha çok destekveya teşvik alabilmeleri kamu yararı ilkesi gözetilerek gerçekleştirilecektir.Sivil toplum koordinasyon kurulu oluşacak: Sivil76

toplum örgütleri, kendi uzmanlık alanlarında devletingerçekleştirmeyi öngördüğü belirli projeleri katılımcı biranlayışla üstlenecekler, bu sürecin denetimi ve eşgüdümünsağlanması için Sivil Toplum Koordinasyon Kuruluoluşturulacaktır.KOOPERATİFLERCHP, kooperatifl eri, özellikle tarımda üretkenliğin artırılmasında,üretici emeğinin değerlendirilmesinde, gelirindaha adil paylaşımında, dar gelirli tüketicinin korunmasındaönemli katkılar sağlayan demokratik örgütlenmeolarak değerlendirmektedir.Kooperatifçilik en yaygın şekilde desteklenecek:CHP, kooperatifl erin, tarım ve tarımsal sanayinin geliştirilmesinde,üreticiye girdi ve diğer desteklerin sağlanmasında,dar gelirli tüketiciye kolaylıklar yaratılmasında, sosyalkonut üretimi ile barınma ihtiyacının karşılanmasındaönemli katkılar sağlayacakları inancındadır.Kırsal ve kentsel kooperatifler desteklenecek: Baştatarımsal faaliyetler alanında olmak üzere kırsal ve kentselkooperatifl erin geliştirilmesi desteklenecek, bu kurumlarınuluslararası kooperatifçilik ilkeleri ve Avrupa Birliği normlarınagöre çalıştırılmaları gözetilecektir. Kooperatifl erinekonomik açıdan başarılı olabilmeleri için faaliyet konularınınçeşitlendirilmesi ve içerik olarak genişletilmesi, kendiaralarında bütünleşerek güçlenmeleri hedef alınacaktır.Kooperatifler Bankası kurulacak: Kooperatifl erin verimliyatırımları özendirilecek; kooperatifl er ve üst birlikle-77

in sermaye ve yönetimine egemen olacakları bir Kooperatifler Bankası’nın kurulması sağlanacaktır.Demokratik Kooperatifler Çerçeve Yasası çıkartılacak:Tarım ve tarım dışı tüm kooperatifl er (tarım kredi vetarım satış dâhil) ile ilgili mevzuatın tek bir Kooperatifl erYasası içerisinde toplanması sağlanacak; Kooperatif ÜstBirlikleri siyasi müdahalelerden arındırılacaktır.Kooperatifçilik eğitimi yaygınlaştırılacak: Ülke düzeyindedemokratik kooperatifçilik üzerine yaygın eğitimolanağı sağlanacak; bu amaçla, eğitim sisteminde kooperatifçiliğeyeterince yer verilecek, kooperatif üst örgütlerininortak ve ortak dışı eğitim yapmak üzere yapılanmalarıdesteklenecektir.SENDİKALARCumhuriyet Halk Partisi;Çalışma yaşamında emek hakkını koruyan, verimliliği artıran,emeğin örgütlenmesi ve dayanışmasına olanak sağlayansendikal yapılanmada, bu temel hak ve özgürlüklerdentüm çalışanların yararlanmasını öngörmekte,Çalışanların, sendikalar yoluyla, ekonominin yönlendirilipdüzenlenmesine etkin biçimde katılmalarını amaçlamakta,Demokrasimizi zedeleyen ara rejimlerin çalışma yaşamıve sendikacılık hareketi üzerine getirdiği tüm engelleri veolumsuzlukları gidermeyi hedefl emekte,78

Sendikaların siyasi partilerle ilişki kurmalarının, çalışanlarınsendikalara üye olma ve sendikalarda yönetici seçilebilmesüreçlerindeki kısıtlayıcı düzenlemelerin kaldırılmalarınıöngörmekte,Sendikaların kendi iç düzenlerinde ve işleyişlerinde demokrasiilkelerine ve gereklerine daha ileri düzeyde uymalarını,sendikal hareketin etkinliğini arttırıcı bir unsurolarak değerlendirmektedir.79

ÜÇÜNCÜ BÖLÜMKAMU YÖNETİMİ80

BÖLÜM IIIKAMU YÖNETİMİCHP’NİN KAMU YÖNETİMİ ANLAYIŞI;Anayasaya ve yasalara bağlılık içinde, Atatürk ilke ve devrimleri,laik cumhuriyet ve modernleşme ilkelerindenödün vermez.Ulus Devlet, Üniter Devlet ve Laik Devlet yapılanmamıza,ulusal bağımsızlığımıza ve benzeri olmayan TürkiyeModeli’ne koşulsuz bağlıdır.Hukuk devleti yapısı içinde evrensel nitelikteki temel insanhak ve özgürlüklerine saygı duyar.Yurttaşlarımızın can ve mal güvenliğini korumak, ülkemizinbütünlüğü ve dış güvenliğine yönelik tüm tehditleri ortadankaldırmak, iç barışı sürekli kılmak, uluslararası barışakatkıda bulunmak devletin en önemli sorumluluğudur.Kamu yönetiminin her kademesi ile, yasama ve yargı erklerikarşısında anayasal konumunu her koşulda sahiplenme,yargı kararlarına uyma yükümlülüğü vardır.ÇAĞDAŞ KAMU YÖNETİMİ REFORMUTürkiye’nin gereksinimlerine uygun bir Kamu YönetimiReformu gerçekleştirilecektir. Bu Reform çerçevesinde81

çağdaş, demokratik ülkelerdeki reform çalışmaları dikkatealınarak yapısal değişikliklere gidilecek, vatandaşların hayatınıgüçleştiren, yatırımları geciktirip engelleyen gereksizformaliteler kaldırılacaktır. Bu çalışmaları yönlendirmekiçin bir Devlet Reformu Bakanlığı kurulacaktır.Küreselleşmenin getirdiği teknolojik olanaklardanyararlanılacak, üniter yapı korunacak: Kamu yönetiminde,özellikle iletişim alanında küreselleşmenin sağladığıbazı teknolojik olanaklardan yararlanılacak ancak, küreselleşmeadına çok sayıda yerel iktidar odağı oluşturmayıdayatan, merkezi devlete rakip olarak cemaat, tarikat veçok uluslu şirketler eksenini geliştirmeye yönelik idari federalizmbenzeri yapılanmayı öngörerek Cumhuriyetimizintemel niteliklerini ve özellikle üniter yapıyı tehdit edenher türlü idari düzenleme girişimleri gündemden çıkartılacaktır.Vatandaş odaklı hızlı, rasyonel kamu hizmeti: CHP,yönetim yapısını, kamu hizmetlerini hızlı, ekonomik, verimli,etkin, rasyonel, ve vatandaş odaklı olarak yenidenyapılandıracaktır. Mümkün olan alanlarda, çağdaş ülkelerdeolduğu gibi yıllık üretim ve verimlilik artışı hedefl e-ri saptanacak ve ilgili kuruluşların bu hedefl ere ulaşmasıteşvik edilecek, başarılı olanlar ödüllendirilecektir.Bakanlıkların sayısı ve görev alanları yeniden düzenlenecektir:Kamu yönetiminin, çağdaş gelişmelerinışığında kendisini sürekli yenileyip geliştiren bir yapıya kavuşturulmasısağlanacaktır. Bu kapsamda, Bölgesel Kalkınmave Yerleşim Sorunları, Bilişim ve Bilgi Toplumu, Av-82

upa ile İlişkiler, KOBİ, Göçmen Sorunları gibi yeni sorunve sorumluluk alanlarında ve çalışma ve sosyal güvenlikalanlarına yönelik Bakanlık düzeyinde yeni yapılanmalargerçekleştirilecektir.ŞEFFAF, ADİL, RASYONELKAMU İHALE REFORMUKamu ihale sistemi, kamu yararını gözeten, eşitlik, adaletve saydamlık ilkelerini temel alan, işi en makul fi yatla,süresi içinde, en iyi yapacak olana yaptırma anlayışı ile,çağdaş normlar ve fenni kurallar çerçevesinde yenidenoluşturulacaktır. Bu anlayışla, kamu ihale kanunu açıklık,şefafl ık ve rekabeti sağlayacak şekilde yeniden ele alınacaktır.Müteahhitlik ve Müşavirlik hizmetleri sunan kuruluşların,bu alandaki ülkemiz uygulamaları ötesinde uluslararasıdüzeyde belirlenmiş ilke ve standartlarda oluşmaları vehizmet sunmaları esas alınacaktır.Kamu İhale Kurumu’nun bağımsız yapısı gözetilecek, çalışmalarınaetkinlik kazandırılacaktır.Kamu ihale sürecine, dışarıdan, devlet yönetiminin diğerkademelerinden veya siyasi kesimlerinden her türlü müdahaleninkesinlikle önü alınacaktır.Risk ve kriz yönetimi mekanizmaları kurulacaktır:Devlet yapısının, kamu idaresinin ve toplum düzenimizinkarşı karşıya kalabileceği riskler değerlendirilerek, kamu83

yararını göz önünde tutan yurttaş odaklı ve etkili bir riskve kriz yönetimi mekanizması kurulacaktır.Kamu yönetimi bilgi çağı olanaklarını kullanarakyaşamı kolaylaştıracak ve çağdaş kamu yönetim sistemlerigeçikmeksizin uygulanacaktır: Kamu idaresininfi ziki ve teknik alt yapısı, bilgi ve bilişim çağı ile küreselleşmenin,çağdaş yönetim anlayışının getirdiği olanaklarile güçlendirilecektir. E- Devlet yapılanması tüm hizmetalanlarında etkin ve çağdaş çerçevede yaşama geçirilecek,devlet yurttaş ilişkileri sadeleştirilecek ve yaşam kolaylaştırılacaktır.Çağdaş Personel Reformu: Kamu görevlilerinin verimliliğive etkinliği artırılacak personelin hizmet-içi eğitimi ileniteliğinin artırılması sağlanacaktır. Çağdaş yönetim teknikleriniesas alan bir personel reformu gerçekleştirilecektir.Kamu etik kurulu bağımsız yapıda etkinleştirilecek:Yönetimin her kademesinde, dürüst yönetim ilkeleri egemenkılınacak, Kamu Etik Kurulu’na işlerlik kazandırılacak,yürütme erkinin hiçbir şekilde özel çıkarlar için kullanılmasınaizin verilmeyecek, bu konu ile ilgili gerekli yasaldüzenlemeler gerçekleştirilecektir.Yerel yönetimlerin görev yetki ve sorumlulukları yenidentanımlanacaktır.Kamu yönetiminde merkezi idare ve yerel yönetimler arasındahizmet bütünlüğü gözetilerek, merkezi ve yerel ida-84

elerle bunlar arasındaki ilişkiler yeniden tanımlanacaktır.Merkezi İdare tarafından üstlenilmiş olan görevlerden uygungörülenler, yerel yönetimlere devredilecektir. Hizmetbölüşümü, üniter devlet ilkesini, devletin bütünlüğünüve hizmet-kaynak dengesini gözeten bir bütünlük içindegerçekleştirilecektir. Merkezi yönetimin yerel yönetimleridenetlemesi çağdaş ölçüler içinde yeniden düzenlenecektir.Hak sahibi vatandaş: Kamu yönetiminde yardım yapılanmuhtaç vatandaş kavramı yerine, yasalarla hakları korunanhak sahibi vatandaş kavramı temel alınacaktır.Yurttaşın beyanı esas olacak, devlet vatandaşına güvenecek:Beyan usulü getirilecek; bu çerçevede vatandaşınagüvenen bir devlet anlayışı egemen kılınacaktır. Devletleilişkilerinde, vatandaşa kuşkuyla yaklaşılmayacak, aksikanıtlanmadıkça vatandaşların beyanı ilke olarak doğrukabul edilecektir. Özellikle kuralları, şartları ve nasıl yapılacağıbelirlenmiş olan her türlü ruhsat ve izin konularındavatandaşın beyanı esas alınacak; gerçek dışı beyandabulunanlar için ağır koşullar içeren kurallar konulacaktırYEREL YÖNETİM, YERİNDEN YÖNETİMCHP, ağırlaşan kent sorunlarının çözümünde yerel yönetimleremakul ölçülerde yeni yetkiler verecek, yurttaşlarınyerel yönetimin kararları üzerinde daha fazla söz sahibiolmasını sağlayacaktır.CHP yerel yönetimleri, yerel iktidar odakları olarak değil,85

yerel demokrasi odakları olarak görür. Yerel demokrasiyi,ulusal düzeydeki demokrasiye rakip olarak değil, onun tamamlayıcısıolarak benimser.Cumhuriyet Halk Partisi’nin yerel yönetim vizyonununodağında insan merkezli bir kentsel ve toplumsal kalkınmaanlayışı vardır.Yeni yerel yönetim düzeni; laik cumhuriyetin, ülke bütünlüğünün,çoğulcu demokrasinin, örgütlü toplumun, bireyingelişmesinin, insan haklarının, bireysel kültürel haklarave kültürel mirasa duyarlılığın, korunmaya muhtaçların,çevrenin ve tüketicinin korunmasının da güvencesinioluşturacaktır. Yerel yönetimlerin bu ilkeler çerçevesindefaaliyet gösterip göstermedikleri merkezi yönetim tarafındanetkin biçimde denetlenecektir.Yerellik kavramı çağdaş boyutta yeniden tanımlanacak,yerel nitelikli hizmetlerin yetki ve sorumluluğu, üniter devletingerekleri dikkate alınarak, ihtiyaç duyulan yerlerdekaynak ve araçlar da sağlanarak merkezi yönetim tarafındanyerel yönetimlere devredilecektir.Bu düzenleme ile yerel konulardaki yetki ve sorumluğunbüyük ölçüde yöre insanına bırakılması sağlanmış olacaktır.YEREL YÖNETİM REFORMUDemokratikleşmeyi, modernleşmeyi, çağı paylaşmayı, insanonuruna saygıyı, eşitliği temel alan çağdaş bir yerelyönetim reformu yapılacaktır.86

Hizmetleri en hızlı, ekonomik, etkin, verimli, zamanındave yeterli biçimde üreterek sunabilecek kurumsal yapılaşmasağlanacak,Etkin bir stratejik planlama ile gelecekte karşılaşacak sorunlarave gereksinmelere hazırlıklı olacak, kendisini sürekliyenileyip geliştiren, bilgi ve iletişim teknolojilerindenen geniş şekilde yararlanan mekanizmalar oluşturulacak,Yerel yönetim reformuyla getirilecek yönetim anlayışı, laikcumhuriyetin, ülke bütünlüğünün, çoğulcu demokrasinin,örgütlü toplumun, bireyin gelişmesinin, fırsat eşitliğinin,insan haklarının güvence altına alınmasını sağlayacaktır.Merkezi ve yerel idareler arasındaki görev ve kaynakpaylaşımı yeniden düzenlenecektir:Ülkemizde pek çok konuda hem merkezi yönetime hemde yerel yönetime görevler verildiği görülmekte, ancakbunların sınırları net olarak çizilememektedir. Bu nedenlegörev paylaşımında aşağıdaki ilkelere uyulacaktır:Görev paylaşımı objektif, önceden belirlenmiş belli ölçütleredayanacak, açık ve anlaşılır olacak ve yerel yönetimlereverilen görevlerin tanımı yanlış anlaşılmaya meydanvermeyecek biçimde net olarak belirlenecektir.Yerel yönetimlere görev ve sorumluluk verilirken nüfusbüyüklükleri de dikkate alınacaktır. Yerel yönetimlerin kendiiçlerinde görev dağılımında görevlerini etkili biçimdesunabilecek yeterli teknik ve idari kapasiteye sahip olup87

olmadıkları da dikkate alınacaktır.Yerel yönetimlerin yerine getireceği hizmetlerin belirlenmesindeaşağıdaki ölçütler dikkate alınacaktır:- Öncelikle yerel halkın gereksinimini karşılamaya dönükhizmetler,- Yerel halkın katkısını gerektiren ya da yerel katkıya imkanveren hizmetler,- Bölgesel ya da ulusal düzeyde eşgüdüm gerektirmeyenişler,- Yerel yönetimlerin gücünü aşmayan yüksek kaynak yada özel uzmanlık ve teknik altyapı gerektirmeyen işler,- Kaynak kullanımında rasyonellik açısından daha büyükbir ölçek gerektirmeyen işler.Ayrıca yerel yönetimler tarafından yürütülen hizmetleriçin genel standartlar belirlenecektir.Katılımcı, çoğulcu, etkin, demokratik, hesap veren,şeffaf, bilgi edinme hakkına saygılı, çağdaş yerel yönetimler:Önce insan odaklı hizmet anlayışı insan haklarına birinciöncelik verilecek; hizmete erişme hakları fırsat eşitliğiilkesi çerçevesinde sağlanacak, hiçbir koşulda hukukun88

üstünlüğü ilkesinden ödün verilmeyecek; farklı sosyal kökenlerdenve bölgelerden gelen insanların birlikte yaşamasınısağlamak ve sosyal yaşamlarını iyileştirmek temelgörevi olacaktır.KAPSAMLI ÇAĞDAŞ HİZMETE ODAKLANMIŞYEREL YÖNETİMLER:Yüksek okul ve üniversite öğrencilerine, huzurlu, çağdaşyurt ve barınma olanakları sunulmasını,Bedelsiz rehabilitasyon ve koruyucu sağlık hizmetleri sağlanmasını,Desteğe muhtaç engellileri, kimsesiz çocukları ve bakımamuhtaç yaşlıları sahiplenen koruyucu sosyal hizmetlerinve sosyal yardımların verilmesini,Kadınların toplumsal ve ekonomik yaşama katılımlarınısağlayıcı, statülerini artırıcı ve kadın erkek eşitliğini güçlendiriciprojelerin gerçekleştirilmesini,Tarihi ve kültürel mirasa sahip çıkılarak korunmasını, müzeleringeliştirilmesini, halkın kullanımına açık kütüphanelerinyaygınlaştırılmasını,Turizmin kamu sorumluluğu altındaki alt yapısının ihtiyacacevap verecek çerçevede oluşturulmasını ve bu sektöreyönelik hizmetlerin daha etkin hale getirilmesini,Kültürel etkinlikler, herkese spor yapma ve dinlenme alanı89

olanaklarının sağlanmasını,Tüketici haklarına, kentli olma hakkına, çevre hakkına,gıda sağlığına duyarlılık gösterilmesini,Güvenli trafi k altyapısı ve huzurlu ulaşım olanakları, toplutaşıma hizmetleri ile engellilere ve yayalara öncelik anlayışıile kentte huzurlu ve kaliteli yaşam ortamının yaratılmasını,öncelikli görevler olarak değerlendirerek; bu amaçla kadınlarabeceri kazandıracak semt evlerini, Kadın SığınmaEvlerini, Bakıma Muhtaçlar ve Yaşlılar Evlerini, Gençlik veKültür Merkezlerini, Halk Sağlığı Merkezlerini, Açık ve kapalıSpor sahalarını yaşama geçireceklerdir.PLANA, ÇEVREYE, YEŞİLE VE İNSANA SAYGILIYEREL YÖNETİMLERMetropoller üst ölçekli planlama kararları ile yenidenbelirlenecek: Metropoller, bölgesel bütüncül planlamaçerçevesinde, en üst düzeyde yönetici ve yönlendiricimerkez olarak yeni bir yapılanmaya ve yeni bir yönetimanlayışına kavuşturulacaktır. Metropol alanların yönetimsınırları, mekansal yayılım, coğrafi sınırlar, ekonomik ilişkidüzeyleri de dikkate alınarak, üst ölçekli plan kararlarınadayalı biçimde belirlenecektir. Plan hiyerarşisi dikkate alınarakalt ölçekli planların üst ölçekli planlara uygun olmasısağlanacaktır.Hedef gelecekte tüm coğrafyanın belediyelere dönüşmesidir:Yerel yönetimlerin zaman içinde ülkenin90

tüm coğrafyasını kapsaması, mümkün olduğu ölçüde bütünTürkiye’nin belediyelere dönüşmesi hedef alınacaktır.Bir yöredeki köyler, gerektiğinde birleştirilerek, Kırsal Belediyeleredönüştürülecektir. Ayrıca, tek tip belediye modelindenvazgeçilerek, görevleri ve gelirleri bakımındankırsal alan özelliklerini gözeten yeni bir belediye modelioluşturulacaktır. Turizm yörelerindeki belediyeler ile nüfuslarımevsimsel olarak önemli farklılıklar taşıyan belediyeleriçin de özel düzenlemeler getirilecektir. Böylecekendilerine verilen çok sayıda görev altında güçlük çekenbelediyeler yerine, daha güçlü yapılar oluşturulacak vekırsal alandaki yönetim ve hizmet boşluğu ortadan kaldırılacaktır.Büyükşehir belediyelerinde mesafe ölçütüne dayalıkent yönetimi karmaşasına son verilecek: Bu anlayışla,5447 sayılı kanun ile kapatılan belediyeler, yerleşimkonumu ve çekim odağı olma potansiyelleri de dikkatealınarak CHP iktidarında tekrar açılacaktır.Kamu kaynaklarının etkin kullanımı sağlanacak:Demokratik katılımcı hizmet için Semt Konseyleri, demokratikkatılımlı yönetim için Başvuru Büroları ile Valilik/ Kaymakamlık Koordinasyon Merkezleri kurulacak,halk ile belediyeler arasında Sürekli İletişim ve EtkileşimSistemi kanalları oluşturulacak; belediyeler hemşehrilerinifaaliyet programları, bütçe ve imar planı uygulamalarıhakkında çağdaş iletişim araçları ile düzenli olarak bilgilendirecekler.Yerel yönetimlere yeterince kaynak sağlanacak: Ye-91

el yönetimlerin bu hizmetleri yerine getirmelerini sağlayacakkaynak, ihtiyaçlar gereğince karşılanacaktır. Kaynakkullanımında verimlilik ilkesi çerçevesinde yerel yönetimşirketleri ve ekonomik girişimleri etkin bir denetime tabitutularak, faaliyet alanları yeniden belirlenecektir.Tüm beldelere ihtiyaca göre mali destek sağlanacak:Öz kaynakları ve altyapısı yetersiz olan, üstelik nüfus ölçütübakımından BEL-DES Projesi’nden faydalanamayantüm belediyelere gerekli mali ve teknik destek sağlanacaktır.Belediye şirketleri yeniden ele alınacaktır: Belediyeşirketleri kolay, keyfi , kuralsız ve denetimsiz para harcayanbir yapı olmaktan çıkarılarak; belediyelere verilen hertürlü görevi şirketler aracılığı ile yapma yolu kapatılacakve zorunlu hallerin dışında yenilerinin kurulması önlenecektir.Kentleşme Fonu-Kentlerde oluşan değer artışı kamuyararına sunulacaktır: Kentlerde oluşan değer artışları,saydam bir çalışma ile oluşturulacak kaynağa dönüştürülerekKentleşme Fonu’na aktarılacaktır. Çeşitli imar uygulamalarıile oluşan bu rant kentte yaşayanların hizmetinesunulmak üzere kullanılacaktır.Kent uzlaşma kurulları oluşturulacak: Belediyeler;yöre, bölge ve ülke düzeyinde kendi aralarında oluşturacaklarıbirliklerle, hem dayanışma ve yardımlaşma, hemde ortak gereksinimlerini ve ortak sorunlarını çözebilmeolanaklarına kavuşturulacaklardır.92

Yerel yönetim ile hemşehriler arasındaki ihtilafl ar yargıyaintikalden önce, saydam yapılarda işlev görecek Kent Uzlaşmakurullarında çözüme kavuşturulacaktır.Belediye Başkanlarının yapamayacakları işler hakkındadüzenleme yapılacaktır: Seçilen belediye başkanlarıve birinci derecede yakınlarının belediyeden işalması, belediye başkanlarının yapı-denetim şirketlerineüye olması önlenecektir.Belediye meclisleri gerçek işlev ve etkinliğine kavuşturulacak:Belediye meclisleri, halk adına karar alıp politika üreten,denetim görevi yapan ve halkın eğilimleriyle istekleriniyansıtan bir kurum olarak değerlendirilecektir. Belediyemeclislerinde temsilin nitelik ve nicelik olarak geliştirilmesininyolları açılacaktır.Belediye meclislerinin yanında, meslek odalarının, sendikaların,sivil toplum örgütlerinin, her düzeydeki eğitimkurumlarının ve toplumsal amaçlı kuruluşların temsilcilerindenoluşan Belediye Danışma Meclisleri ve Kent Meclisleride etkinliğe kavuşturulacaktır. Kent meclislerindealınan kararların belediye meclislerinde gündeme alınmasısağlanacaktır.Belediye Meclislerinde Muhtarların, Meslek Odalarının,Sendikaların, Çevre Örgütlerinin, Sivil Toplum Temsilcilerininve alınacak kararlardan etkilenecek tarafların ilgilimüzakere süreçlerine katılımları sağlanacaktır.93

Güvenlik ve yargı mensupları hariç, Kamu çalışanlarına,kendi görevleri yanında, Belediye veya İl Genel Meclislerineseçilebilmelerinin önü açılacaktır.Mahalle muhtarlıkları belediyelerin uç hizmet birimlerinedönüştürülecek:Mahalle yönetimine; yapısı, yetkileri ve sorumlulukları açısındanyeni bir düzenleme getirilecek, siyasi partilerin bugörevlere aday gösterebilmeleri hedef alınacaktır.Muhtarlık Sistemi, en uçtaki kamu hizmet birimi olarak yenidenyapılandırılacaktır. Mahalle Muhtarlarının, BelediyeMeclislerinde aktif olarak söz sahibi olmaları sağlanacaktır.Muhtarların çağın gereklerine göre hizmet verebilmesiiçin gerekli altyapı oluşturulacak, başta özlük hakları veçalışma koşulları olmak üzere durumlarının, üstlenecekleriyeni sorumluluklar paralelinde iyileştirilmesi için gerekenyasal düzenlemeler yapılacaktır.Mahalle muhtarının başkanlığındaki Muhtarlık Meclisleritoplantılarında belediye çalışmaları ile ilgili değerlendirmeleryapılacak, mahallelinin görüş ve istekleri saptanacak,sonuçlar Belediye Meclislerine sunulacaktır.Büyük kentlerde, mahalle muhtarlıkları nüfus ölçeğinegöre yeniden düzenlenecektir.Yurttaşların, yaşadıkları köy, mahalle, belde ve ilçelerde94

irleşme, katılma veya sınırlarının değiştirilmesine kararverilmesi o yörede yaşayan tüm yurttaşların katılımıyladüzenlenecek bir referanduma başvurularak sonuçlandırılacaktır.Belediyelerin yakınlarında bulunan ama fi ilen belediyelerinhizmet götürdükleri köy tüzel kişiliklerinin de o belediyeninmahallesi olmasına ilişkin süreç hızlandırılacak;böylece kentlerin köyleşmesi yerine köylerin kentleşmesininyolları açılacaktır.İl genel meclisleri ve köy muhtarlıkları yeniden yapılandırılacak:CHP’nin hedefi , kırsal ve kentsel alanın yerel yönetim açısındanbütünleştirilmesidir. Bu amaca yönelik olarak kırsalyerleşimlerin daha çok nüfusla ve daha geniş alan boyutundatoplulaştırılmaları özendirilecek; kırsal alan içinkalkınma önerisini mekâna yansıtan, kırsal alanda nüfustutma ve istihdam yaratma işlevlerini karşılayacak öncübir model yaşama geçirilecektir.Küçük ölçekli belediye ve köylere götürülecek hizmetlerin,devamlılığı olan idari yapılarla yerine getirilmesi esasalınacak, gerektiğinde projelerle desteklenecektir.CHP’nin, Yerel Yönetim Reformu ile İl Genel Meclisleri’ninve İl Özel İdaresi’nin de yeniden yapılandırılması sağlanacaktır.Köy muhtarlığı ve köy yönetimlerine yetkileri ve sorumluluklarıaçısından yeni ve yapıcı bir düzenleme getirilecek-95

tir. Bu kapsamda;Özlük hakları, üstlenecekleri yeni sorumluluklar paralelindeiyileştirilecek, gelirleri artırılacaktır.Köy Muhtarlarının İl Genel Meclislerinde aktif olarak sözsahibi olmaları, sağlanacak, Köy Muhtarlık Meclisleri işleveve etkinliğe kavuşturulacak, siyasi partilerin bu görevlereaday gösterebilmeleri sağlanacaktır.BÜYÜKŞEHİR YÖNETİMLERİCHP, metropol niteliği kazanmakta olan büyük kentleriçin, kendine özgü koşulları, sorunları ve beklentileri yanıtlayacakmetropol yönetim modellerinin özel yasalarlaoluşturulmasını öngörmektedir. Oluşturulacak metropolyönetim modellerinin, büyüme ve gelişmeye koşut olarakkendilerini yenileyebilecek bir dinamik yapılanma süreciiçermeleri sağlanacaktır.Büyükşehir yönetim modeli yeniden yapılandırılacak;büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasındaki görevve yetki karmaşası giderilecektir:Büyükşehir belediyeleri ile ilçe belediyeleri arasındakigörev ve yetki paylaşımı önemli bir sorun olarak devametmektedir. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı Kanunla büyükşehirbelediyelerinin yetkileri iyice artırılmış ve ilçe belediyelerininvarlığı sorgulanır hale getirilmiştir. Özelliklebüyükşehir belediye başkanı ile ilçe belediye başkanınınfarklı partilerden olması önemli sorunlara yol açmakta,96

üyük şehir belediyeleri artan yetkilerini ilçe belediyeleriniiş yapamaz duruma getirmek için kullanabilmektedir.Bu nedenle her iki belediye ölçeği arasında çağdaş ölçüleregöre görev ve yetki dağılımı yeniden düzenlenecektir.Büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasında bilgi, talep, yönlendirme,eşgüdüm ağı kurulacak, Büyükşehir BelediyeMeclislerinin karar alma süreçlerindeki konumları güçlendirilecektir.Kentsel altyapı yapım faaliyetleri sürecindeBüyükşehir ve İlçe belediyeleri ile ilgili altyapı kurumlarıarasında etkin eşgüdüm ve denetim sağlanacaktır.DÜNYA KENTİ İSTANBUL İÇİN YENİ YERELYÖNETİM MODELİİstanbul Metropolitan Bölgesi için en rasyonel çözümTrakya’nın tamamını da içerecek şekilde GAP İdaresi benzeribir Kuzey Marmara Metropolitan Bölge Planı hazırlamakve bu Planı uygulayacak güçlü bir yasal çerçeve, kurumsalaltyapı ve fi nansman modeli oluşturmaktır. Diğerbir bölge Planı ise Çanakkale, Balıkesir ve Bursa-Yalovahattı için Güney Marmara Bölgesel Gelişme Planı olarakhazırlanacaktır. Bu planda Çanakkale yeni bir cazibe merkeziolarak kurgulanacaktır. Böylece başta İstanbul ve çevresindeyer alan kentler ile, bu hattaki Bursa’nın üzerinebinen aşırı yük, altyapısı güçlendirilen Çanakkale’ye yönlendirilerekhafi fl etilecektir.Trakya, Çanakkale ve Saroz Körfezi çevresinde çağdaş,modern yeni kentsel yerleşim alanları geliştirmek amacıy-97

la bölge yeniden planlanacaktır.Bu çalışmalar yapılırken deniz ve demir yolu taşımacılığınaönem verilecek, bölgenin doğal ve tarihi görünümünükorumasına özen gösterilecektir.İstanbul’a özgü bir yönetim modeli oluşturulması ulusalbir sorumluluktur. İstanbul yönetiminin alacağı tüm kararlar,ulusal kalkınma planı ve yıllık programlarla uyumluolacaktır.İstanbul’un mevcut il sınırlarını aşan bölgesel etki alanınıdikkate alan bir megapol kent modeli oluşturulacaktır. Yeniyönetim modeline uygun mali kaynaklar yaratılacaktır.İstanbul Megapol Yönetiminin temel görevi; temsil, stratejikplanlama, mega ölçekte kentsel planlama, metropolalandaki il ve ilçe belediyeleri arasında kent planlamasısürecinde eşgüdümün sağlanması, büyük projeleri izleme,gerçekleştirme ve denetleme, güvenlik ve trafi k düzenininsağlanması olacaktır. Megapol yönetimine bağlıalt yönetim birimleri kurularak hizmetin daha etkin halegetirilmesi sağlanacaktır.KAMU PERSONEL REFORMUCHP, çağdaş bir Kamu Personel Reformu’nu gerçekleştirecektir.Kamu personel reformu yoluyla kamu çalışanlarının sendikaldüzeyde etkin olarak örgütlenmesi, ILO standartların-98

da grevli toplu sözleşme haklarına kavuşmaları, mümkünolduğu ölçüde yönetime katılmaları, kamu görevlerinin vehizmetlerinin hızlı, ekonomik, etkin, yeterli biçimde ve zamanındaüretilerek sunulması da kurumsallaştırılacaktır.Güvenlik ve yargı gibi özellik taşıyan alanlar dışında kamugörevlilerinin siyasi partilere üye olabilme olanağı sağlanacaktır.Kamu çalışanlarının idari, hukuki ve mali konumları, çalışmaortamları ve özlük haklarına ilişkin mevcut düzenlemeleriyileştirilecektir.Kamu istihdamı, kamusal ihtiyaçlar ve sosyal fayda çerçevesindeşekillendirilecektir.İş güvencesinden yoksun olmalarının yanı sıra siyasaletkilere ve kadrolaşmaya açık bir hale dönüştürülen vedaha da önemlisi kamusal hizmetlerin etkin, verimli veeşit düzeyde sunulmasının önünde ciddi bir engel oluşturansözleşmeli personel ve geçici personel uygulamalarızorunlu hallerde sürdürülecek, kamu personel rejimindeilke olarak sadece memur ve işçi istihdamı olacak ve bustatülerde çalışanlar, yürüttükleri işlerin niteliğine görememur ve işçi kadrolarına geçirileceklerdir.Kamu hizmetinin yürütülmesinde gerekli kadrolar ve bukadroların görev tanımları, hizmet gerekleri ve atanmakoşullarını içerecek şekilde belirlenerek sınıfl ar yenidendeğerlendirilecektir.99

Çalışanların ailevi durumları, görev yerleri ve hizmet koşullarınagöre ilaveler ve farklılıklar da içeren sosyal ücretuygulaması ivedilikle hayata geçirilecektir.Çalışma yaşamının sosyal unsurları desteklenerek, baştakalkınmada öncelikli yöreler olmak üzere kamu istihdamınıncazip bir konuma getirilmesi sağlanacaktır.Hizmetin verimliliğinin ve etkinliğinin yükseltilmesine katkıdabulunanlar ödüllendirilecektir.Personel alımına yönelik sınavların nesnel ve hakkaniyetedayalı olması sağlanacak, sözlü aşamasında görülen kayırmacılığason verilecektir.Kamu kurum ve kuruluşları işgücü planlamasına yönlendirilecektir.Engelli vatandaşlarımızın kamu kesiminde istihdam edilmeolanakları artırılacak, kurumsal sınavlarla engelli personelalımı uygulamasına son verilecek, engelli vatandaşlarındaha basit ve pratik yöntemlerle kamu hizmetinealınmaları sağlanacaktır.Sicil ve disiplin uygulamalarının, memurlar üzerinde birbaskı aracı olarak kullanılmasına olanak verilmeyecek,tam aksine bu uygulamalar, memurların etkinlik ve verimliliğiniartırmak, onları teşvik etmeye yönelik bir araca dönüştürülecektir.Çalışanların refah ve huzuru ile aile birliği ve bütünlüğü-100

nün korunmasının temini bakımından her ikisi de çalışmaktaolan evli çiftlerin, çalışma yaşamlarını mümkün olduğuölçüde aynı ilde sürdürmelerinin önündeki hukukive idari engeller kaldırılacaktır.Kamu personelinin hizmet içi eğitimleri, bilimsel ve teknolojikgelişmeler doğrultusunda , hizmetlerin etkin veverimli olarak sunulmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecektir.Ülke koşulları da dikkate alınarak memurların sendikalhakları, istisnai görevler dışında mutlaka grev ve toplusözleşme hakkını da içerecektir.Üst ve orta kademe yöneticilik görevlerine yapılacak atamalarda,liyakata dayalı nesnel ölçütler gözetilecektir.Sınıfl andırma ve terfi sisteminde yapılacak düzenlemelerle,yönetim kadrolarına, kariyer meslek personeli ile, alanlarındayetişmiş, gerekli bilgi ve deneyime sahip nitelikliyöneticiler getirilecektir.Kamu Etik Kurulu’na fi ili işlerlik kazandırılacak, kamu kesimindeçağdaş iş etiği kurallarının her kademede ayrımsızolarak uygulanması sağlanacaktır.Kamu personeli yargılama usulleri, personelin baskı altındakalmadan çalışmalarını sağlayacak, ancak yargılamayıengellemeyecek ve geciktirmeyecek biçimde yeniden düzenlenecektir.101

PLANLI, SAĞLIKLI KENTLEŞMEKentlerde fi ziki ve sosyal altyapı ile çevre kalitesinin artırılarak,tarihi, doğal, sosyal ve kültürel değerlerin korunması,sağlıklı, güvenli, ekonomik ve çağdaş yaşam ortamlarınınoluşturulması hedefi mizdir.Bu çerçevede; altyapısıyla, çevresel ve tarihsel değerleriyle,kültürel çoğulculuğuyla yaşanabilir kentlerin oluşturulmasıönceliğimizdir.Kentsel planlamaKentlerimizin temiz, güvenli ve yaşam kalitesi yüksek yaşamalanları haline getirilmesini sağlamak için artan nüfus,ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeye paralel olarakfarklılaşan kentsel fi ziki ve sosyal altyapı ihtiyaçları kentselplanlama anlayışı içinde karşılanacaktır. Kentleşme ve konutsorunlarının giderilmesine yönelik olarak, başta göçve nüfus artışı yaşayan kentlerde altyapılı arsa üretilmesinehız verilecek, gecekondu ve kentsel dönüşüm projeleriyaygınlaştırılacak ve konut ihtiyacını karşılayacak yenifi nansal araçlar geliştirilecektir.Beş kademeli kentsel planlama sistemi uygulanacak:Yerleşme düzenine ilişkin genel planlama faaliyetleri, ülkekalkınma planlarından hareketle, beş kademeli bir planlamasistemi yani bölgesel plan, il kalkınma planı, çevre düzeniplanı, nazım imar planı, uygulama imar planı içindesürdürülecektir.102

Bölge planları, Stratejik Makro Planlama ilkelerinin, koruma- kullanma dengesi gözetilerek mekansal gelişmekararlarına dönüşümünün başlıca aracı olarak değerlendirilecektir.Nazım planın tümü gözönüne alınmadan daha küçükçapta plan tadilleri yapılmayacaktır. Nazım imar planlarıkatılımcı, yetkin ve özerk ortamlarda hazırlanacaktır.Kent estetiği, imarı ve ulaşımı bütüncül planlama anlayışıile ele alınacaktır.Önemli plan kararlarına ilgili kent halkının katılımı sağlanacaktır.SAĞLIKLI KENTLEŞMEKentleşme politikaları yörede yaşayan insanların, huzuru,refahı ile sosyal ve kültürel ihtiyaçlarına öncelik verilerekoluşturulacak, kentler, kamu yararına aykırı, yasa dışı plandeğişiklikleriyle talan ettirilmeyecektir.Alt yapılı ve ucuz kentsel arsa üretilecek: Kentselplanlama çerçevesinde, gelişme dinamiklerini ve gelişmezamanlamasını gözetecek biçimde, alt yapılı ucuz, kentselarsa üretilmesi sağlanacaktır.Kentsel altyapı, kentsel gelişmenin önünde gidecek:Sağlıklı ve düzenli kentleşmenin en önemli gereksinimiolan kentsel altyapı, kentsel gelişmeden önce planlanıpgerçekleştirilecektir.103

Arıtma tesisi bulunmayan kentsel yerleşme ve organizesanayi bölgelerinde biyolojik ve kimyasal arıtma sistemleriöncelikle tamamlanacaktır. Katı atık tasfi ye, çöp depolamave geri dönüşüm tesislerinin kurulmasına öncelikverilecektir.Kentlerin su gereksinimi için yeni bir master plan hazırlanacak:Tüm belediye yerleşimleri, sağlıklı içme suyuna,yeterli düzeyde kanalizasyon şebekesine, gerekli atıktasfi ye tesisine kavuşturulacaktır. Kentlerin su havzalarınakesinlikle konut ve sanayi tesisi kurulmayacak; mevcutlaraarıtma tesisi yapma zorunluluğu getirilecektir. Yeraltı sularınınve kuyu sularının kullanımı konusunda yeni yasaldüzenleme getirilerek etkin olarak denetlenecektir.Kent içmesuyu şebekelerindeki kaçaklar en alt seviyeyeindirilecektir.Atık Sular İleri Düzeyde Arıtılarak Sisteme Geri KazandırılmasıSağlanacaktır.Elektrik, su ve doğal gaz halka makul fiyatla ulaştırılacaktır.Kentsel alanda plan kararlarıyla ortaya çıkan değerartışlarının kamuya dönüşümü sağlanacaktır: İmarKanunundaki Düzenleme Ortaklık Payı sistemine benzerbir anlayışla imar tadilatlarından doğan rant yerel yönetimlereaktarılacaktır. Bu kaynağın sadece yoksullara konutedindirme,öğrenciler için yurt yapımı ve altyapı yatırımlarıiçin kullanılması için yasal düzenleme yapılacaktır.104

Bu kaynağın kullanılması etkili biçimde denetlenecektir.Okul, hastane ve gar binaları gibi kamusal yarar amaçlıyapıların satışına son verilecektir.Kent ve çevreye karşı suçlarda sadece arazi sahipleri veyatırımcılar değil, izin veren veya göz yuman her kademedekigörevliler de sorumlu tutulacaktır. Yerelde imar planıyapma yetkisinin, çeşitli bakanlık, kurum ve şirketlere dağıtılmasıuygulamasına son verilecektir.Toplu taşımacılıkla kent içinde hızlı ve ucuz ulaşımteşvik edilecektir: Trafi k alt yapısına yatırım yapılacak,başta deniz ulaşımı, modern raylı sistemler ve metro olmaküzere alternatif ulaşım türleri ve sistemleri devreyesokulacaktır.Kent içi trafi kte yaya güvenliği ön plana çıkarılacak: yaşlılar,engelliler, hastalar ve çocuklar için kent merkezlerierişilebilir ve kullanılabilir kılınacaktır.KONUT HAKKI VE KENTSEL DÖNÜŞÜMYurttaşlarımızın yeterli, sağlıklı, dayanıklı, altyapı ihtiyacıkarşılanmış ve su, elektrik, kanalizasyon, çöp toplama,doğal gaz hizmetlerinden eksiksiz yararlanan mekanlardabarınmaları, kimsenin bu haktan yoksun bırakılmaması veçağdaş Konut Hakkı sosyal demokrat siyasetin gereğidir.Sağlıklı ve vasıfl ı kentsel konutların üretilebilmesine engelolan olumsuzluklar ortadan kaldırılacak, Kentleşme Fonu105

ile konut üretimi desteklenecek ve toplu konut üretimiyeni bir örgütlenme çerçevesinde hızlandırılacaktır.Kırdan kente göçün yarattığı kaçak yapılaşma ve konutbaskısı ile ortaya çıkan çarpık kentleşme sorununu gidermeyedönük olarak, başta az gelişmiş bölgelerimizde olmaküzere bölgesel kalkınma politikaları ile tarım ve kırsalkalkınma projeleri yaygın bir şekilde uygulanacak, bu yollaköylerden kentlere göç yerine köylere geri dönüş süreciözendirilecektir.Dar gelirlilere ait sağlıksız konutların iyileştirilmesi veyakonutsuz dar gelirlilerin konut sahibi yapılmaları amacıylaHalk Konut Projesi uygulamaya geçirilecektir. Gecekonduyayönelen nüfusun gereksinmelerini karşılayacakplanlı, altyapılı ucuz arsa üretimi hızlandırılacaktır.Yurttaşlarımızın mağduriyetine, belirli üst gelir gruplarınaise rant transferine yol açan TOKİ uygulamaları, altyapısısağlanacak kamu arazilerinde sosyal konut yapımına dönüştürülecektir.TOKİ, Halkkonut olarak yeniden düzenlenecek:TOKİ’nin lüks inşaatlarına son verilerek, Halkkonut adıyladar gelirli yurttaşlara uygun koşullarla hizmet veren birkuruluş haline getirilmesi sağlanacaktır. Kentsel DönüşümProjelerinin planlanması aşamasında, başta TMMOB’yebağlı meslek odalarının, olmak üzere, ilgili sivil toplum kuruluşlarınınve bölgede yaşayan insanlarının sürece katılmalarısağlanacaktır.106

DEPREME HAZIRLIKLI KENTLERDepremin etkilerini en aza indirecek güvenli yaşam ortamlarıyaratmak devletin öncelikli görevidir. Başta MarmaraBölgesi olmak üzere, deprem riski yüksek bölgelerdekentleri deprem afetine hazırlamak devletin temelgörevlerinden biridir.Afet yönetim sistemi bir bütündür: Sistemin zararazaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme olarak özetlenentüm aşamaları hem merkezi ve hem de yerel düzeylerdeyeniden yapılandırılacak; sisteme, kamu kesimiyanında sivil toplum örgütleri ile halkın da yaygın katılımısağlanacaktır.Deprem konseyi yeniden oluşturulacak: DepremKonseyi’ne yeniden işlerlik kazandırılarak vatandaşın afetlemücadele konusunda devlete ve onun kurumlarınaolan güveni artırılacaktır.Afet risklerini azaltma konusunda uluslararası kuruluşlarlayakın diyalog kurulacaktır.Ulusal afet yönetimi stratejik planı hazırlanacak:Depreme karşı zarar azaltma, hazırlıklı olma, olaya müdahaleve iyileştirme aşamalarının, Modern ve BütünleşikAfet Yönetimi İlkeleri çerçevesi ve yönetimlerarası işbirliğiiçinde gerçekleştirilmesi sağlanacak, tüm ilgili kamu kurumlarıve üniversiteler arasında deprem bilgisi paylaşımınasüreklilik kazandırılacaktır.107

Deprem risklerini azaltma konusundaki mevzuatyenilenecek: Afet Dönüşüm Yasası ile Kentsel DönüşümYasası deprem risklerinin belirlenmesi ve azaltılması iledeprem sigortası üzerinden risklerin transferi konularındakieksiklik ve aksaklıkları giderecek şekilde yeniden düzenlenecektir.Deprem risk alanları yeni veri kaynakları ile güncellenecek:Yeni bir Deprem Tehlike Haritası hazırlanacakuygulamaya konulacak, tüm kentsel risklerin tanımlandığıimar planları, çok yönlü mikro-bölgeleme haritaları hazırlanacaktır.Profesyonel ve ortak kullanımlı Coğrafi Bilgi Sistemine(CBS) yaygınlık kazandırılacak, bina envanteri ve nüfusverilerinin daha doğru hale getirilmesi sağlanacaktır.Risk azaltma yöntemi planı hazırlanacak: Ülke, bölgeve kent politikalarında afet risklerinin azaltılması uygulamaları,deprem öncesinde, sırasında ve sonrasındaalınması gereken önlemler öncelikli olarak ele alınacak, İstanbuldahil birinci derece deprem bölgelerindeki kentleröncelikli olmak üzere deprem riski zarar azaltma ve afetyönetimi çalışmaları hızlandırılacaktır.Ulusal Risk Azaltma Yöntemi Planı hazırlanacak; bu planınuygulamaya geçmesiyle birlikte riskin azaltılmasınayönelik önlemler afet durumunda acil olarak devreye girecektir.İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum HazırlıkProjesi’nin (İSMEP) hızla tamamlanması sağlanacaktır.108

Kent içerisinde olağan ve afet durumunu kapsayacak şekildeses, metin ve görüntü iletişimi yetenekli, tek numaraile haberleşme sistemi kurulacak; ilgili kurumlar (emniyet,itfaiye, ambulans, sivil savunma ve ulaşım) arası eşgüdümsağlanacaktır.Deprem anında elektrik, doğalgaz ve su gibi şebekeleridevre dışı bırakacak deprem anı hızlı sismik uyarı (erkenuyarı) sistemi geliştirilecektir.Uzun vadeli yerleşim planı: Ülke genelinde fay hatlarınıdikkate alan uzun vadeli bir Yerleşim Planı yürürlüğe konulacaktır.Planlarda, normal zamanlarda yeşil alan, afetdurumunda tahliye ve barınma alanı olarak kullanılmaküzere her mahallede açık alanlar öngörülecektir.Tarihi mirasa ve kamu bina ve tesislerine, depremekarşı öncelikli güçlendirme uygulaması:Başta İstanbul tarihi yarımadası olmak üzere deprem tehdidialtında olan tarihi eserlere, uluslararası destek de sağlanarak,özel güçlendirme uygulamaları yürütülecektir.Hastaneler, okullar, diğer kamu hizmet binaları, köprüler,viyadükler ve tüneller gibi halkımızın toplu olarak kullandığıtüm yapıların, bir program içinde hızla depreme dayanıklıhale getirilmesi sağlanacaktır.Deprem Fonu oluşturularak, dar gelirli ailelerin konutlarıbaşta olmak üzere, uzun vadeli ve düşük faizli kredi olanağıyaratılacaktır. Deprem Fonu’na, kamudan doğrudan109

kaynak, uluslararası kurumlardan da çok uzun vadeli krediolanakları ile destek sağlanacaktır.Mahalle afet gönüllüleri sistemi oluşturulacak: Toplumunher kesiminin afetler konusunda bilinçlendirilmesineyönelik olarak toplumsal örgütlenmeler ve eğitimprogramları başlatılacak, başlamış olan çalışmalar geliştirilecektir.Mahalle Affet Gönüllüleri sistemi Sivil Savunmadesteği sağlanarak hayata geçirilecek, toplumda depremlemücadele bilinci sürekli canlı tutulacaktır.Yapı denetimi bir kamu görev alanı olarak etkinleştirilecek:Yeni bir yapı denetim yasası hazırlanacak: Meslekiyetkinliği esas almayan ve mesleki sorumluluk sigortasınızorunluluk haline getirmeyen mevcut Yapı Denetim SistemiYasası yeniden düzenlenecektir.Yapı Denetim Sistemi afet riskini kapsayacak çerçevedeiyileştirilerek etkinlik ve işlevselliğe kavuşturulacak, sisteminsigorta ve profesyonel mühendislikle bütünleşik işlemesisağlanacaktır.Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki tüm illerYapı Denetim Yasası kapsamına alınacak, bu bölgelerdeyeni yapılara iskan ruhsatı verilmesi Deprem Sigortasıyaptırılması koşuluna bağlanacaktır.110

111

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMULUSAL GÜVENLİK VEDIŞ POLİTİKA112

BÖLÜM IVULUSAL GÜVENLİK VE DIŞ POLİTİKAULUSAL GÜVENLİK VE DIŞ İLİŞKİLERULUSAL GÜVENLİKSiyasal Şiddet-TerörTerör ülkemizin ve demokrasimizin en önemli sorunlarındanbiri olmaya devam etmektedir. Özellikle KuzeyIrak’ta üslenen PKK terör örgütü vatandaşlarımızın canve mal güvenliğine yönelik saldırılarda bulunmaktadır. NeIrak Hükümeti ne de bölgede önemli bir güç bulunduranAmerika Birleşik Devletleri bu örgüte karşı yasalardan veuluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerini yerinegetirerek doğrudan bir mücadele başlatmamışlardır.Türkiye’nin Kuzey Irak’tan PKK’yı tamamen tasfi ye etmekhem hakkı, hem de görevidir. Cumhuriyet Halk Partisiiktidarında bu görev eksiksiz yerine getirilecektir. Ancak,Cumhuriyet Halk Partisi terörle mücadeleyi bölgede yaşayanvatandaşlarımızı teröristlerden ayırarak, vatandaşlarımızıninsan haklarına saygı göstererek gerçekleştirecektir.CHP, terörü olağan dışı yöntemlere sığınmadan, güvenlikgüçlerini yasalara uygun ve etkili biçimde kullanarak vegerekli sosyo-ekonomik tedbirleri alarak önleyecektir.Terörü önlemeye yönelik kapsamlı bir ulusal politika oluş-113

turulacaktır. Terörü sadece güvenlik güçlerinin çabasıylaönleme yoluna gidilmeyecek, toplumun sivil-resmî tümkurumları ile görev alması ve katkıda bulunması sağlanacaktır.Demokrasinin ve toplumsal barışın teröre karşı topyekûn direnç, tepki ve dayanışma ile korunabileceği bilincibu programın özünü oluşturacaktır.Şiddet ve terörü sürekli izlemek, incelemek bilgi ve habertoplayıp değerlendirmek, başka ülkelerdeki kazanımlarındanda yararlanarak uzun dönemli senaryolara göre seçenekliönlemler üretmek, önermek ve uygun teknolojiyisağlamakla görevli bir İç Güvenlik Araştırma Enstitüsü birimioluşturulacaktır.Devletin teröre karşı istihbarat olanakları, çağdaş teknolojidende yararlanılarak geliştirilecek, halkın bireysel özgürlüklerine,bu arada özel hayatın gizliliği ilkesine zararvermeden istihbarat alanındaki eksiklik ve yanlışlıklar giderilecektir.Bu çalışmalar yapılırken, gerektiğinde dost vemüttefi k ülkelerle istihbarat paylaşımı yoluna da gidilebilecek,ancak istihbarat kaynaklarının esas itibariyle milliolmasına özen gösterilecektir.Devletin istihbarat örgütleri iç politikanın, cemaatlerin vediğer baskı guruplarının etkisinden tamamen arındırılacak,sadece ülke çıkarları doğrultusunda görev yapan uzmankuruluşlar haline getirilecektir. Bu kurumlardaki kadrolaşmalarönlenecek, liyakat sistemi hayata geçirilecektir.Terörle etkili bir mücadele gerçekleştirmek için güvenlikgüçleri yeniden yapılandırılacaktır. Uzman ve profesyo-114

nel elemanlardan oluşacak özel eğitimli güvenlik güçleriterörist saldırıları eylem aşamasına gelmeden ve mümkünolduğu ölçüde Türkiye sınırlarına ulaşmadan önlemeyiamaçlayan bir yapıya kavuşturulacak ve yeterli olanak, yetenekve teknolojiyle donatılacaktır. Güvenlik güçleri mensuplarıhalkla ilişkiler, demokratik, temel hak ve özgürlüklergibi konularda ve insan hakları alanında Türkiye’nin tarafolduğu uluslararası sözleşmeler hakkında eğitilecek ve budoğrultuda davranış alışkanlıkları edinmeleri sağlanacaktır.Terör örgütlerinin etkisiz kılınması ile eş zamanlı olarakkoruculuk uygulamasına son verilecek; görevlerindenayrılacak korucular için istihdam olanakları yaratılacaktır.Koruculuk görevi yapanlar sosyal güvenlik haklarındanyararlandırılacaktır.Güvenlik güçlerinin esas görevi terör zanlılarını yargıyateslim etmektir. Şiddet eylemlerinde bulunanlarla mücadeleedilirken sivil halkın zarar görmemesine özen gösterilecektir.Terörle mücadele Türkiye’nin öncelikli hedefi dir. Türk silahlıkuvvetlerinin terörle mücadelede en etkin araç vegereçlerle donatılması ve gerekli eğitim düzeyine kavuşturulmasıöncelikle hedef olmalıdır. Yurt dışından kaynaklananterörü destekleyen veya ona müsamaha gösteren ülkelerekarşı gerekli bütün diplomatik ve caydırıcı önlemleralınmalıdır. Terörü bir siyasi mücadele amacı olarak kullanmakisteyenlere hiçbir şekilde müsamaha edilmemeli,dış ilişkilerin yönlendirilmesinde de ilgili ülkelerin terörlemücadeledeki kararlılığı önemli bir ölçü olarak göz önün-115

de bulundurulacak, terörü destekleyen veya teröre müsamahaeden ülkelerle ilişkilerimiz gözden geçirilecektir.CHP iktidarı, bir yandan terörle yurt içinde ve gerektiğindeyurt dışında en etkili mücadeleyi yaparken bir yandan daulusal bütünlüğü ve dayanışmayı koruyacak bir hoşgörüanlayışı içinde hareket edecektir. Bu çerçevede demokrasimizeçağdaş boyutlarıyla işlerlik kazandırmayı ve işsizliğiönleyecek ekonomik ve sosyal önlemleri alarak terörünbeslendiği tüm olumsuz unsurları ortadan kaldırmayı veterörü toplumsal gündemimizden çıkartmayı hedef alacaktır.İç Güvenlikİç güvenliğin sağlanması devletin en temel görevleri arasındadır.Ancak, mevcut iç güvenlik anlayışı ve düzenlemeleribu haliyle halkımızın ihtiyaçlarını ve beklentilerinikarşılayamamaktadır. Bu nedenle CHP, çağdaş bir iç güvenlikkavramı geliştirmeye kararlıdır.İç güvenlik örgütüne ve savcılara yeniden güvenilirlik veçağdaş bir yaklaşım kazandırılması için köklü bir reformaihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla güvenlikten sorumlu birimlerinhükümetin siyasi tercihlerine göre yönlendirilmesininönüne mutlaka geçilecektir.İç güvenlik reformu, sadece can, mal ve kamu düzeninindeğil, aynı zamanda laik Cumhuriyetin, özgürlüklerin,demokratik hakların hukukun üstünlüğünün, toplumu örgütlemegirişimlerinin, bireyi yücelten çağdaş değerlerin116

ve çağdaşlaşma sürecinin de güvencesi olacaktır.Bu amaçla yapılacak çalışma, çağdaş ve insan haklarınasaygılı bir yaklaşımla İçişleri Bakanlığının merkez yapısındanbaşlayarak, terörle mücadele, karakol ve devriye görevlilerinekadar bütün birimlerin görev tanımlarının ve yapılandırılmalarınınyeniden düzenlenmesini içerecektir. Bu çerçeveiçinde, eğitim programları, teknolojik donanım, laboratuarhizmetleri, haber alma etkinlikleri, halkla ilişkiler ile uygulamadaizlenecek yöntemler geliştirilecektir.Polis eğitim kurumları yeni anlayışla programlanacak vepolisin çağdaş toplumun güvenlik gücü olması sağlanacaktır.Zor ve silah kullanma yetkisi verilen polisin, bu yetkilerininçağdaş toplumdaki anlamının ve sorumluluğunun bilincinevarılarak kullanmasına özen gösterilecektir. Aşırı güçkullanımı önlenecektir. Kamu düzenini zorunlu durumlarhariç, bu yetkiler kullanılmadan, vatandaşa sevgi ve saygıdankaynaklanan otoriteyi sağlamanın asıl başarı olduğupolise benimsetilecektir.Özellikle toplu olaylara yönelik uygulamalarda, ateşli veöldürücü silahlar ile insan sağlığına zarar verecek aygıtlaryerine çağdaş yöntemlerin kullanılması esas olacaktır.Polis örgütü buna göre eğitilecek ve gerekli araç ve gereçlerledonatılacaktır. Jandarma ve sahil güvenlik gücününyetki alanlarındaki iç güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesindede aynı yaklaşımlar benimsenecektir. Sınırlarıngüvenliğinin ve korunmasının yanı sıra iç güvenliğin117

sağlanmasında da gerektiğinde Türk Silahlı Kuvvetlerindenyararlanılması sağlanacaktır. Bu amaçla yapılacak düzenlemelerdebir yandan görevin gereği olan yasal düzenlemeleryapılacak, bir yandan da insan hakları alanında Türkiye’yibağlayıcı kuralların dikkate alınması sağlanacaktır.Özellikle büyük ketlerde her geçen gün artan kap-kaç vehırsızlık olaylarını, sokaklardaki saldırıları önlemek üzere çalışmalaryapılacak, kadınlar ve çocuklar başta olmak üzeresaldırganların hedefindeki korumasız kişileri saldırganlarakarşı koruyabilmek amacıyla, başta istihbaratın güçlendirilmesiolmak üzere etkili önlemler geliştirilecektir.İç güvenlikten sorumlu örgütlerin temel görevi önceliklesuçu veya suça kalkışmayı önleyici ve caydırıcı etkinliklerolacaktır. Adli görevler, adli kolluğa bırakılacaktır. İç güvenlikörgütleri adli olaylarda sadece sanığı yakalayıp suçkanıtlarıyla birlikte Cumhuriyet Savcılığına sevk etmek,suça ilişkin delilleri toplayıp, laboratuar hizmetleri ile teknikincelemeleri yapıp yargı organlarına sunmak gibi sınırlıgörevlerle yükümlü olacaktır.Şüphelilerin polis ve jandarma tarafından sorgulanması48 saati geçmeyecek bir süre içinde gerçekleştirilecek busorgulamada baskı, işkence, aç, susuz ve uykusuz bırakmagibi insanlık dışı yöntemlere kesinlikle başvurulmayacaktır.Sorgulama tıbbi denetim altında yapılacaktır. Gözaltınaalındıkları andan itibaren şüphelilerin sağlığı ve cangüvenliği kolluk kuvvetlerinin sorumluluğunda olacaktır.Şüphelilerin savcılıktaki sorgulanmalarında da aynı insaniilkelere uyulacaktır. Yetkili mahkeme tarafından tutuklama118

kararı verildikten sonra görevli cumhuriyet savcılıklarıncaiddianame süratle hazırlanacaktır. Bu kurallara titizlikleuygulanmasını sağlayacak yasal düzenlemeler süratlegerçekleştirilecektir.Bu düzenlemeler hem suça ilişkin soruşturma ve kovuşturmalarınsağlıklı yürütülmesini, hem savunma hakkınıngerçek anlamda güvenceye alınmasını, hem de polisinbaskı ve işkence yapmak gibi suçlamalardan arındırılaraksaygınlığını korumasını sağlayacaktır.İç güvenlik örgütlerinin görevlileri görevlerinin gereği olanmaddî ve manevî imkânlara kavuşturularak, örgütün verimliliğive saygınlığı artırılacaktır. İç güvenlik personelininörgütlenerek mesleğin işleyişine etkin katkıda bulunmasısağlanacaktır.Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde yeralan iç güvenlik örgütleriyle ilgili genel kurallar, iç hukukayansıtılarak yürürlüğe konulacaktır.Dış Güvenlik-Silahlı Kuvvetlerde YenileşmeUlusumuz barışçıdır. Geçmişte bağımsızlığını ve haklarınıkorumak için savaşçı yeteneğini gerektiğinde kanıtlamışolan ülkemiz bir saldırıya uğramadıkça barış içinde yaşamakister.Silahlı Kuvvetlerimiz ulusun bağımsızlığını ve güvenliğinikorurken dünya barışına da katkıda bulunmaya her zamanözen göstermiştir.119

Çağımızda bir ulusun barış içinde yaşayabilmesi dünyabarışından soyutlanamaz. Gerçekten, dünyanın herhangibir noktasındaki çatışma çok geniş bir çevreyi doğrudanilgilendirir hale gelmiştir.Soğuk savaşın sona erişi, dış güvenlik sorunlarının boyutunuazaltmamış, aksine güçlenen aşırı milliyetçilik veetnik duyarlılık akımlarından kaynaklanan terör eylemleriyeni tehdit unsurlarını oluşturmuştur.Cumhuriyet Halk Partisi, çevremizde ve dünyada oluşmaktaolan gelişmeler karşısında, ulusal güvenliğimizi sağlayıcıve geliştirici adımlardan ödün vermeksizin, Atatürk’ün,yurtta barış, dünyada barış anlayışına dün olduğu gibi bugünde sahip çıkmaktadır.CHP, son yıllarda silahsızlanma alanında atılan olumluadımların beklenen yumuşamayı tam olarak sağlayamamasınıve yeni gerginlik odaklarının ortaya çıkmasınıkaygıyla izlemektedir. Bu gerginliklerin silah yoluyla değildiplomatik müzakere ve uzlaşma yöntemleriyle çözümlenmesigörüşünü savunmaktadır. NATO’nun da, yeniüyelerin katılımıyla uluslararası alanda güvenlik ve istikrarınsağlanmasına daha büyük katkıda bulunması gerektiğinidüşünmektedir. Bu amaçla NATO üyeleri arasındatam bir uyum, dayanışma ve işbirliğinin sağlanmasının İttifakıngörevini en etkili biçimde yapmasına katkı sağlayacağıgörüşündedir. Bu noktalardan hareketle, ülkenin dışgüvenliğinin, değişmemesi gereken temel ilkeleri şunlarolmalıdır:120

Yurt savunması bir bütündür; Yurdun her yöresi eş veulusal ortak duyarlılıkla, her an muhtemel bir saldırıyakarşı hazırlıklı olma anlayışıyla korunur.Ulusal güçle ulusal güvenlik bir bütündür. Onun içinekonomik gücümüz, ulusal eğitim bilgi ve teknolojik düzeyimiz,stratejik birikimimiz, dış güvenliğimizi sürekligeliştirecek ve sağlamlaştıracak biçimde ve yönde hızlayükseltilmelidir. Dış güvenlik kavramımız ve stratejimiz de,ekonomimize, bilgi ve teknolojik birikimimize, sürekli veetkin katkıda bulunmalıdır.Barış bir bütündür. Onun için, Türkiye kendi dış güvenliğinisağlarken, dünya barışına, özellikle bölge barışınayönelen tehlikeleri mümkün olduğu kadar azaltan; böylecebölge ve dünya barışına katkıda bulunan bir politikaizlemelidir. Uluslararası silahlanma yarışının önlenmesisürecine sürekli katkı sağlamalıdır. Kitle İmha SilahlarınınYayılması önlenmeli ve özellikle Türkiye’nin içinde bulunduğubölgede bu silahların ve fırlatma araçlarının konuşlandırılmamasıiçin özel çaba gösterilmelidir.Dış güvenliğin önemli bir gereği bütün bölge ülkeleriyledostluk ilişkileri kurmak ve sürdürmektir. Onun için Türkiyebütün bölge ülkeleriyle karşılıklı güvene dayanan dostlukilişkileri geliştirmeyi hedefl er. Bunun için temel ölçükomşu ülkelerin de Türkiye’nin egemenliğine, bağımsızlığına,toprak bütünlüğüne saygılı bir politika izlemeleridir.Dış güvenliğimiz ulusal bağımsızlığı güçlendirici nitelikteolmalıdır. Onun için dış güvenlik esas itibariyle ulusalgüce ve kaynaklara dayanmalıdır. Makul bir ölçünün öte-121

sinde dış yardıma ve desteğe bağımlı olmamalıdır.Bu ilkeler çerçevesinde CHP, çok sayıda insan gücünedayanan bir savunma düzeni yerine, Türkiye’nin ulusaldış güvenlik stratejisine ve çağdaş savunma teknolojisininbütün gereklerine uygun, ateş gücü, vurucu gücü, hareketyeteneği üstün, iletişim olanakları, komuta ve kontrolsistemleri etkin bir savunma gücü oluşturulmasını öngörmektedir.CHP, Türk Silahlı Kuvvetlerinin bu anlayışla geliştirilmesini,gerektiği ölçüde yeniden yapılandırılmasını,esnekliğe kavuşturulmasını, gerekli görmektedir.CHP, tüm sınırlarımızın güvenliğinin Silahlı Kuvvetlerimizcesağlanmasını öngörmektedir. Bu görevin silahlı kuvvetleryerine sınır muhafızları gibi örgütlere bırakılmasıTürkiye’nin stratejik ve güvenlik koşulları dikkate alındığındauygun bir seçenek olarak görülmemektedir.CHP iktidarında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin tüm üyeleriningerekli manevî ve maddî koşullara kavuşturularak görevlerinihuzur içinde sürdürmelerine özen gösterilecektir.CHP yönetiminde, ordumuzun savunmayla ilgili araştırmave teknoloji oluşturma çabaları desteklenecektir. Stratejikaraştırma yapan, teknoloji üreten tüm ulusal kuruluşlarında bu çabalara katkıları sağlanacaktır. Bu amaçla bir StratejikAraştırma Kurumu (STARK) oluşturulacaktır. Aynıanlayışla Türk savunma sanayi desteklenecek ve silahlıkuvvetlerimizin ihtiyaçlarının mümkün olduğu ölçüde yerliüretimle karşılanması için gerekli önlemler alınacaktır.122

DIŞ İLİŞKİLERCumhuriyet Halk Partisi, Türkiye’nin yapıcı, kişilikli, kararlıve etkin bir dış politika izlemesi gerektiğini savunur.Türkiye’nin ekonomik ve teknolojik açıdan güçlendirilmesinin,böylelikle ulusal gücünün artırılmasının dış ilişkilerimizüzerinde de olumlu etki yapacağına inanır.Cumhuriyet Halk Partisi, Türkiye’nin ulusal siyasi, ekonomikve güvenlik çıkarlarını korumaya, bağımsızlığını veegemenliğini, ulusu ve ülkesiyle bölünmez bütünlüğünüsürdürmeye, uluslararası saygınlığını ve etkinliğini arttırmayayönelik barışçı bir ulusal dış politika izlemektedir.Bu amaçla, bir yandan dış politikanın savunma politikasındanayrılmayacağı inancıyla Türkiye’nin ulusal gücünüen yüksek düzeye çıkarırken, öte yandan diplomatik yöntemlerden,bölgesel ve uluslararası işbirliği örgüt ve girişimlerindende bu amaç doğrultusunda yararlanır.CHP, bir yandan Türkiye’nin ulusal çıkarlarını korurken,öte yandan bölge ve dünya barışına katkıda bulunmayı dahedef alır. Ulusal bağımsızlığımızla ve çıkarlarımızla bağdaştığıölçüde, bölgesel ve uluslararası örgütler içinde,uluslararası toplumla uyumlu politikalar izlemeye çalışır.CHP, dış politikaya toplumun her kesiminin ilgisini ve katkısınısağlamayı hedefl er. Bu arada CHP’nin ilkelerine vetemel politikalarına saygı gösterilmesi kaydıyla, parti olarakçok yönlü ve yaygın uluslararası ilişkiler kurmayı ödevbilir. Kendi doğrultusundaki partilerle barış, insanlık ve123

ülke yararına işbirliği kurarken, komşu ya da dost ülkelerdekibaşka siyasal kuruluşlarla da ülkemizin ortak yararıile bölge ve dünya barışı için yakın ilişkiler geliştirmeyeçalışır. Uluslararası ve bölgesel işbirliği örgütleri içinde,Türkiye’nin ulusal çıkarları ve CHP’nin temel politikalarıdoğrultusunda, yer alır ve görüşlerini ifade eder.CHP, Sosyalist Enternasyonal ve Avrupa Sosyalist Partisigibi kuruluşlarla ilişkilerini yürütürken bir yandan sosyaldemokrasinin genel ilkelerine uyum göstermeye, bir yandanda Türkiye’nin temel hak ve çıkarlarını korumaya özengösterir. CHP’nin sosyal demokrasinin ilkelerini benimsemesiTürkiye’nin çıkarlarına aykırı olarak bu kuruluşlardaortaya çıkabilecek görüşleri ve eğilimleri benimseme zorunluluğudoğurmaz.Avrupa Birliği ile İlişkilerCHP başından beri Türkiye’nin AB üyeliğini desteklemektedir.Türkiye’nin AB’ye tam üyelik hedefi , Mustafa KemalAtatürk’ün çağdaşlaşma devriminin, modernleşme vizyonunundoğal uzantısı olan bir toplumsal değişim projesidir.AB ile ilişkilerimizde koşulumuz; eşit koşullu, Cumhuriyetimizinkuruluş değerlerine saygılı, onurlu tam üyeliktir.CHP bunun dışındaki hiçbir seçeneği kabul etmez.CHP Türkiye’ye diğer üyelerden farklı, özel bir statü verilmesinikabul etmez. Eşit haklara sahip olacak birTürkiye’nin AB üyeliği için diğer bütün üyelerin kabul edipuyguladıkları koşullara, bu arada Kopenhag ve Maastrichtkriterlerine uyulmasını, AB hukukunun benimsenmesini124

kabul eder. Ancak, başka ülkelerden istenmeyen koşullarıntek tarafl ı tavizler gibi Türkiye’ye dayatılmasına karşı çıkar.Bu arada, Serbest dolaşım, tarım destekleri, bölgeselkalkınma alanlarında AB tarafından getirilmiş olan kalıcıkısıtlamaların kaldırılmasını ister. AB’nin üçüncü ülkelerleyaptığı serbest ticaret anlaşmalarının, eş zamanlı olarakTürkiye ile söz konusu üçüncü ülkeler arasında da paralelanlaşmaya dönüşmesini hedef alır.Bazı AB ülkelerinin coğrafi veya kültürel farklılıklar gibi nedenlerleTürkiye’yi tam üyelikten dışlamayı ve Türkiye’yeözel bir statü vermeyi öngören politikalarının AB’nin resmigörüşü haline dönüştürülmesi halinde, başta GümrükBirliği olmak üzere, mevcut taahhütlerimiz gözden geçirilerek,ülkemizin çıkarlarının gerektirdiği adımlar kararlılıklaatılacaktır.Türkiye’nin AB üyeliğinin Kıbrıs konusu ile ilişkilendirilmesinive üyelik sürecinin sürdürülmesinin ve sonuçlandırılmasınınTürkiye’nin vereceği tek tarafl ı tavizlere bağlanmasınıkabul etmez. Aynı şekilde Lozan Antlaşmasıylabağdaşmayan keyfi koşulların Türkiye’ye kabul ettirilmekistenmesine de karşı çıkar. Türkiye’nin üyeliğine engelolmak isteyen ülkelere karşı gerekli tepkilerin gösterilmesinive önlemlerin alınmasını savunur. Buna karşılık,Türkiye’nin de çıkarlarına hizmet edecek, AB mevzuatınave diğer ülkelerin uygulamalarına uygun bir reform sürecininhızlandırılarak sonuçlandırılmasını destekler. AB’ninTürkiye’nin tam üyeliği için bir hedef tarih vermesi gereğinisavunur.125

Dünyada saygınlığın ve etkinliğin ölçütleri, demokrasiyebağlılık, insan haklarına saygı, ekonomik gelişmişlik vekendini savunma kabiliyetidir.Cumhuriyet Halk Partisi’nin dış politikası barışçıdır. CHP,Atatürk’ün Yurtta Barış, Dünyada Barış ilkesinin doğalsahibi ve takipçisidir. CHP, Türkiye’nin dış sorunlarınınve genel olarak uluslararası anlaşmazlıkların barışçı yöntemlerleçözülmesi gereğini savunur. Türk ulusunun barışiçinde yaşamasını sağlarken, komşularımızla ve bölgedevletleriyle karşılıklı güvene ve ortak yarara dayanan barışçıilişkiler kurarak ve işbirliği sağlayarak bölge ve dünyabarışını da güçlendirmeye çalışır.CHP, uluslararası ilişkilerin her ulusun bağımsızlığına,egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesiilkesine dayanması gerektiğine, bölge ve dünya barışınınancak böylece korunabileceğine inanır. Komşularındanve diğer ülkelerden bu ilkelere saygılı olmalarını bekler.CHP, bölgesel ve uluslararası kuruluşları, uluslararası anlaşmazlıklarınbarışçı çözümü ve uluslararası işbirliği açısındangerekli ve yararlı görür. Dünya barışının korunmasıiçin bütün ülkelerin Birleşmiş Milletler Yasasına saygıgöstermelerini bekler. Birleşmiş Milletlerden de örgütüntemel ilkelerini tüm uluslararası anlaşmazlıklara ayrımyapmaksızın uygulamasını, tüm ülkelerin bağımsızlığının,egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün korunmasına aynıölçüde yardımcı olmasını ister. Birleşmiş Milletler ve AGİKgibi uluslararası kuruluşların, sadece büyük devletlerinulusal politikalarının aracı olmasına karşı çıkar.126

Dünya barışını korumanın bir koşulu da, ülkeler arasındakibüyük ekonomik uçurumların kapatılmasıdır. CHP, BirleşmişMilletlerin dünyada yeni ve hakça ekonomik düzenkurulması için etkin çalışmalarda bulunması gereğini savunurve bu amaçla yapılacak yeni uluslararası girişimleridüzenlemeleri destekler.CHP bütün ülkelerle dostluk ve işbirliği ilişkilerinin geliştirilmesinisavunur. Amerika ve diğer NATO müttefi klerimizlekarşılıklı saygı, dayanışma ve işbirliğine dayananilişkiler geliştirilmesini destekler. Ancak başta Irak konusuolmak üzere CHP, ABD’nin izlediği bazı politikalara karşıçıkmaktadır.Zira CHP, ABD’nin Irak’a müdahalesinin uluslararası hukukaaykırı, siyasi ve ahlaki açılardan da yanlış olduğunusavunmuş; bu anlayışla TBMM’ye getirilen Türkiye’yi savaşasürükleyebilecek, bir karargâh ve cephe ülkesi halinegetirebilecek 1 Mart 2003 tarihli tezkerenin reddedilmesindebaşrolü oynamıştı. CHP bu ilkeli tavrını sürdürecektir.Irak’ın bütünlüğünün korunması, Irak’ta laikliğe ve demokrasiyedayalı yeni bir yapılanmanın oluşumu, bunugüvence altına almaya yönelik uluslararası her çaba, tümbarışçıl platformlarda desteklenecektir. 11 Eylül saldırısınınarkasındaki terör örgütüne karşı sürdürülmekte olanmücadele desteklenecek, terörün kaynaklarının kurutulmasıkonusunda sorumlu davranış sergilenecek, ancakbu yaklaşımın bütün terör örgütlerine karşı aynı kararlılıklasürdürülmesi savunulacaktır.Büyük Ortadoğu Projesi ile Türkiye’ye Ilımlı İslam kimliği127

dayatılmasına kararlılıkla karşı çıkılacaktır. Türkiye’nin laikkimliği her koşulda korunacaktır.CHP, NATO örgütüyle ilişkilerimizin güçlendirilerek devametmesini; NATO’nun caydırıcı bir güç olarak, barışve istikrarın sürdürülmesine yönelik görevini etkin olarakyerine getirmesine ve günümüz koşullarında konumununyeniden belirlenmesine aktif katkımızın sürdürülmesiniamaçlar.CHP, Nükleer silahlardan arındırılmış bir global güvenlikkonseptinin egemen kılınmasını her uluslararası platformdadestekler.Orta Asya ülkeleriyle her alandaki ilişkilerimizin daha dagüçlendirilmesini savunur.Rusya ile karşılıklı saygıya ve işbirliğine dayalı ilişkileringüçlendirilmesini destekler.CHP, Kıbrıs sorununun ancak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetininve Kuzey Kıbrıs halkının kazanılmış haklarının korunmasını,Ada’daki her iki tarafın egemen eşitliğine dayananbir yaklaşımla çözümlenmesini destekler. Kıbrıs’tamevcut olan iki ayrı devlet arasındaki ilişkilerin ancak buanlayış doğrultusunda dostluk, dayanışma, işbirliği ile kalıcıbir barışa dönüştürülebileceğine inanır. Bu çerçevedeeşitlik ve karşılıklı saygı ilkelerine dayalı olarak yürütülecekbarış görüşmelerini destekler.Kıbrıs sorununa Rum tarafını tatmin etme amacıyla ya-128

pılacak baskılarla ve dayatmalarla çare aranması yaklaşımınıreddeder. Kıbrıs Rum Yönetimini Kıbrıs’ı temsileden tek meşru devlet sayan yaklaşıma kesinlikle karşıdır.Kıbrıs Rum Yönetiminin uluslararası kuruluşlarda,bu arada Avrupa Birliğinde bütün Kıbrıs’ı temsil ettiğianlayışını kabul etmez.Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin uluslararası alandatanınması için çaba gösterilmesi gerektiğini savunur.KKTC’ye karşı uygulanan ambargolara ve Kıbrıs Türklerinidünyadan tecrit etme gayretlerine karşı çıkar. Makulbir süre içinde egemen eşitliğe dayalı, kalıcı, adil ve şereflibir barışa ulaşılamadığı takdirde, Kıbrıs’ta iki bağımsızdevletin yan yana, barış içinde yaşaması ve uluslararasıtoplumun da bu gerçeği kabul etmesi için Türkiye’ninçaba göstermesi gerektiğine inanır.Türk-Yunan ilişkilerinin geliştirilmesi CHP’nin samimi arzusudur.CHP onun için Ege sorunlarında ve her iki ülkedeyaşayan Türk ve Rum azınlıkları konusunda, tarafl ararasında yapıcı bir diyalog ile ve hakkaniyet esasına göreçözüm aranması görüşünü savunur.Lozan’da kurulan Türk-Yunan dengesinin korunması,Yunanistan ile ilişkilerimizin temel çerçevesini oluşturacaktır.Yunanistan ile aramızdaki sorunların diyalog yoluyla vekarşılıklı menfaat dengesi gözetilerek çözülmesi esas olacaktır.Özellikle Batı Trakya’daki soydaşlarımızın LozanAntlaşması’ndan ve diğer uluslararası antlaşmalardan129

kaynaklanan hak ve çıkarlarının korunması için aktif birpolitika izlenecektir.CHP, Türkiye’nin Akdeniz İçin Birlik Platformu’nda, ancakher ülkenin eşit koşullar altında yer alması, Platform’unhiçbir şekilde AB’ye tam üyelik sürecimizin engeli veyaalternatifi ne dönüşmemesi, Akdeniz’de kıyısı bulunan vePlatform’a katılmak isteyen tüm ülkeleri kapsaması koşullarıile aktif olarak yer almasını benimsemektedir.CHP, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarınakavuşan Türk Cumhuriyetlerinin ve diğer bağımsızdevletlerin, yeniden yabancı bir devletin egemenliğineveya nüfuz alanına girmelerine karşıdır. Onların, bağımsızlıklarınıkoruyabilmeleri için yeni siyasal ve ekonomikdüzenlerini bir an önce kurmalarına, gerekli savunma gücünesahip olmalarına, kültürlerini, ulusal kimliklerini yenidenkazanmalarına Türkiye’nin yardımcı olması gereğinisavunur; bu amaçla, onlarla yakın ilişkiler kurulması ve geliştirilmesiniöngörür. Bölgede barış ve istikrarın sağlanmasıiçin komşu ülkelerin egemenliğine ve bağımsızlığınaherkesin saygı göstermesini ister. Fiili durum yaratılaraksiyasi avantaj sağlama çabalarına karşı çıkar.Türkiye, hem Akdeniz, hem Balkan, hem de bir Ortadoğuülkesidir. Bu bölgelerle de tarihten gelen bağları vardır.Bölge ülkeleri ile ilişkilerinin karşılıklı çıkarlar, dostluk vekalıcı barış anlayışı ile geliştirilmesini savunur.CHP, Balkanlarda ve Kafkasya’da kuvvet kullanılarak devletlerintoprak bütünlüğünü tehlikeye düşürebilecek geliş-130

melere ve etnik temizlik yöntemiyle ülkelerin sosyal dokusunundeğiştirilmesi girişimlerine karşıdır.CHP, Yugoslavya’nın dağılmasından sonra ortaya çıkansiyasi koşulların bölgede yaşayan halklar arasında yenidüşmanlıklar yaratılmadan korunması görüşünü savunur.Balkanlarda ve dünyanın diğer bölgelerinde yaşayansoydaşlarımızın bulundukları ülkelerin eşit haklara sahipvatandaşları olarak insan hak ve özgürlüklerine, kültürelhaklara sahip olarak güvenlik içinde yaşama haklarını savunur.CHP, başta komşularımız olmak üzere, bütün Ortadoğuve İslam ülkeleriyle kalıcı dostluk ilişkileri kurulmasındanve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinden yanadır. Ancak,Cumhuriyet Halk Partisi yönetiminde bu ilişkilerin,Türkiye’nin laik devlet yapısına saygı gösterilmesi ve topraklarındaterör örgütlerinin yerleşmesine izin verilmemesigibi konularda gösterilecek ortak duyarlılıkla gelişebileceğibilinmelidir.CHP İsrail-Filistin sorununa Birleşmiş Milletler kararı çerçevesindekalıcı bir çözüm bulunması için bütün ilgili taraflarla yoğun girişimler içinde olunmasını benimser.Ermenistan’la ilişkilerin geliştirilmesi de, bu ülkenin işgalettiği Azeri topraklarından çekilmesi, dünyadaki Ermeniörgütleri vasıtasıyla Türkiye’ye karşı uluslararası hukukaaykırı biçimde soykırım iddiasıyla girişimlerde bulunmaktanvazgeçmesi ve Ermeni devletinin resmi belgelerindeTürkiye’ye ait bazı topraklarda Ermenistan’ın emelleri ol-131

duğu izlenimini veren ifade ve sembollerin çıkartılmasıkoşullarına bağlıdır.CHP, Sözde Ermeni Soykırımı iddiası ile ülkemizin haksızönyargılarla suçlanmasına karşı bugüne kadar Partimizöncülüğünde sürdürülen kararlı duruşa sahip çıkmayadevam edecektir.Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan önceki dönemdegerçekleştiği iddia edilen sözde Ermeni soykırımı konusundaülkemizi suçlayıcı keyfi kararlar alınmaktadır. CHP,1948’de BM Genel Kurulu’nda oybirliği ile kabul edilenSoykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesitarafından yapılan açık tanım çerçevesinde, konunun bağımsıztarihçiler tarafından, Türkiye, Ermenistan ve Rusyadâhil ilgili tüm ülke arşivlerine erişim olanakları kendilerinetanınarak, iddiaların gerçekçi ve doğru zeminde, önyargılarakapılmadan incelenmesi gerektiği görüşündedir.CHP, Orta Doğu’da barış ve istikrarın sağlanması için, ulusdevlet anlayışının güçlendirilmesi ve laik, demokratik veçağdaş devlet anlayışının desteklenmesi gerektiğine inanır.Bölgede barış ve istikrarı sağlamanın en etkili yollarındanbiri demokrasiyi yaygınlaştırmaktır. Bölgeye demokrasiyigetirmekte Türkiye öncü rol oynayabilir. Türkiye’nin gerçekbir demokrasiyi gerçekleştirmesi, laikliği anayasasınınen temel ilkelerinden biri haline getirmesiyle mümkün olmuştur.İşte bu özellikleriyle Türkiye diğer bölge ülkelerineörnek olabilir, model oluşturabilir.CHP, Rusya, Çin, Japonya, Brezilya, Hindistan, Uzak Doğu,132

Latin Amerika ve Afrika ülkeleriyle ilişkilerimizin politik veekonomik boyutlarıyla hızla geliştirilmesini hedef alır.Soğuk savaş ertesinde oluşmakta olan uluslararası yapıiçinde Türkiye’nin bölgesini etkileme olanakları, eskisinegöre çok daha fazladır. Balkanlardan Kafkasya’ya uzanan,yeni bağımsızlığını kazanan Türk devletlerine kadar gidenbir geniş alanda, bölgesel rolü önem kazanmıştır.Ancak, yeni oluşmakta olan uluslararası ilişkiler düzenindebarışı ve istikrarı tehdit eden yeni gelişmeler olmakta,bölgesel çatışma olasılıkları artmaktadır. Türkiye bu yeniçatışma odaklarının en yaygın biçimde varlığını hissettirdiğibir coğrafyada bulunmaktadır.Bölgeye demokrasiyi getirmekte Türkiye öncü rol oynayabilir.Çünkü Türkiye bölgesinde 86 yıldan beri barış içindeyaşamış tek ülkedir. Aynı zamanda 50 yılı aşkın zamandanberi çok partili demokrasi ile yönetilen tek ülkedir.Hiçbir ülkeden toprak talebinde bulunmaması başka ülkelerindoğal kaynaklarında hak iddia etmemesi Türkiye’ninbölgesinde etkin rol oynamasını kolaylaştıran unsurlardandır.Türkiye’nin bu rolü etkili biçimde oynayabilmesiher alanda ulusal bağımsızlığını titizlikle koruyabilmesiyleyakından ilgilidir. Yüzlerce yıllık bağımsız devlet geleneğiiçinden gelen Türkiye’nin bu bağımsızlığa gölge düşürecektutumlar ve bağlantılar içine girmesi, dış politikasınıbaşka devletlerin çıkarlarına ve saptadıkları politikalarınagöre belirleyip yönlendirmesi büyük hata olur.133

Türkiye büyük devletler ile ilişkilerinde ancak bağımsızlığınıve kendi ulusal çıkarlarını koruyabilen bir dış politikaizleyebildiği ölçüde, bölge ve dünya ülkelerinin saygınlığınıkazanabilir. Bu nedenlerle, CHP bölge ve dünya ülkeleriyleilişkilerinde karşılıklı saygıya ve ortak çıkarlarınkorunmasına özen gösterir.CHP, Türkiye’nin ulusal çıkarlara ve bağımsızlığına öncelikveren, başka ülkelerin dümen suyundan gitmemeye özengösteren bir politika izlenmesini savunmaktadır.“Bağımsızlık benim karakterimdir” demiş olan Atatürk’ünkurmuş olduğu Cumhuriyet Halk Partisi, dış politikada ulusalbağımsızlığın simgesi ve ödünsüz takipçisi olacaktır.Kişilikli bir dış politika izlemek, Türkiye’yi toplumsal ve siyasalolarak istikrara kavuşturmak, ekonomik ve teknolojikaçıdan güçlendirmek, yani ulusal gücümüzü en yüksek düzeyeçıkarmakla olasıdır. Böylece Kıbrıs konusunda, TürkCumhuriyetleri ve İslam ülkeleri ile ilişkilerde Kafkasya’da,Balkanlar’da, Birleşmiş Milletler ve AGİK gibi uluslararasıkuruluşlar ile ilişkilerde, Türkiye, kendi ulusal çıkarlarınıngerektirdiği politikalar izleyebilir. CHP’nin iktidarda olduğudönemlerde Türkiye’nin Kıbrıs ve Kardak konularındaizlediği yaklaşımlar ve aldığı başarılı sonuçlar kişilikli birpolitikanın örnekleridir.Uluslararası koşullardaki değişiklikler karşısında Türk dışpolitikasında da değişim kaçınılmaz olmaktadır. Ancak, budeğişim Türk dış politikasının temel ilke ve hedefl erindeolmamalıdır.134

Ülkemizin toprak bütünlüğünün korunması, laik ve demokratiksiyasal ve toplumsal düzenimizin pekiştirilmesive ekonomik gelişmemiz için uluslararası işbirliğinden yararlanma,Türk dış politikasının vazgeçilmez amaçlarıdır.Yurtdışında yerleşik yurttaşlarımıza sahipçıkılacaktır:Batı Avrupa ülkelerinde yerleşik olarak yaşamlarını sürdürmekteolan milyonlarca insanımızın gereksinimlerininkarşılanması ve sorunlarının çözülmesi, dış politikamızınöncelikli konuları arasında yer almaktadır. Yaşadıkları ülkelerdeüçüncü nesle ulaşmış olan bu insanlarımızın hergeçen gün artan sorunlarla iç içe yaşadıkları ülkelerde göreceklerisaygınlıkla, Türkiye’nin bu ülkelerdeki saygınlığıarasında doğrudan bir ilişki vardır.AB’ye geçiş sürecinde, yurttaşlarımızın serbest dolaşımhaklarının sınırlanmasını, ırkçı ve yabancı düşmanı saldırılaramaruz kalmalarını, bazı alanlarda dışlanmalarını kabuletmek mümkün değildir.Avrupa toplumlarında artan yabancı düşmanlığı, ırkçılıkve İslamofobi, siyasi karar mercilerini de etkilemekte; göç,entegrasyon, hatta asimilasyon amacı güden yaklaşımlarlayabancılar ve vatandaşlık yasalarına daha sert ve kısıtlayıcıhükümler getirilmesine yol açmaktadır.Göç hareketlerinin yasalara ve uluslararası anlaşmalarauygun biçimde gerçekleşmesi esastır. Yasa dışı göç hareketlerininengellenmesi için gerekli önlemler alınacaktır.135

Cumhuriyet Halk Partisi, yurtdışında yaşayan yurttaş vesoydaşlarımızın ülkemizden kaynaklanan sorunlarını çözmeyigörev bilmektedir.Yurtdışındaki yurttaş ve soydaşlarımızın onurlu vegüvenceli yaşam ve çalışma hakkı için kapsamlı birprogram uygulamaya konulacak:Bu kapsamda, oluşturulacak politikalara yurtdışındaki Türktoplumlarını temsil eden çağdaş sivil toplum örgütleri temsilcilerininde katılımları sağlanacaktır.Sayıları bir milyonu aşan çocuk ve gencimizin bulunduklarıülkelerin eğitim ve öğretim olanaklarını en iyi biçimde değerlendirmelerinekatkıda bulunulacaktır. Türk dilinin, kültürününve kimliğinin yaşatılması ve geliştirilmesi için çabasarfedilecektir.Yurtdışındaki vatandaş ve soydaşlarımızın bulundukları ülkelerinekonomik, sosyal, kültürel ve siyasi yaşamına etkinbiçimde katılmaları, yasalara saygılı biçimde başarılı, mutluve refah içinde yaşamlarını sürdürmeleri, bulundukları ülkelereuyumları ve entegrasyonları, kültürümüzü yaşamalarıve geliştirmeleri için gerekli destek sağlanacaktır.Göçmenlerin vatandaşlık ve uyruk edinme hakkının önündekiinsan onurunu rencide edici duvarlar kaldırılacaktır.Balkanlarda ve dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan soydaşlarımızınbulundukları ülkelerin eşit haklara sahip vatandaşlarıolarak insan hak ve özgürlüklerine, kültürel haklarasahip olarak güvenlik içinde yaşama hakları savunulacaktır.136

Yurtdışındaki yurttaş ve soydaşlarımızın hak ve hukuklarıkorunacak:Yurtdışındaki yurttaşlarımız laiklik ve demokrasi karşıtıçevrelerin zararlı etkisinden korunacaktır.Bu alandaki sorun İslam’dan değil, İslam’ın radikal, köktendincisiyasi söylemler ve eylemlerle istismar edilmesindenkaynaklanmaktadır. Bu konudaki duyarlılığımızçerçevesinde, vatandaşlarımızın yoğun olarak yaşamaktaoldukları Avrupa ülkelerinde;Terörle mücadelenin İslam inancına karşı bir çatışma anlayışınadönüşmeyecek şekilde yürütülmesini,Alınacak önlemlerin farklı inançlara karşı önyargı yaratmamasını,Yabancıların toplumlara entegre olabilmelerinin sağlanmasını,toplumsal dayanışma ve güven duygularının güçlendirilmesini,Yetkililerin, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık ve İslamofobiyitırmandıracak beyan ve tutumlardan kaçınmalarını,Hoşgörüsüzlük, ayrımcılık, ırkçılık ve yabancı düşmanlığıylamücadele edilmesini,özendirecek etkin, kararlı ve çok yönlü politikalar izlenecektir.137

YABANCI DÜŞMANLIĞI, AYRIMCILIKVE İSLAMOFOBİAvrupa’da artan yabancı düşmanlığına bağlı olarak her yılyurt dışında yaşamakta olan vatandaşlarımıza ve mülklerineyönelik saldırılarda da artış yaşanmaktadır. Konu sadeceekonomik sebeplerle sınırlı değildir. Kültürel altyapıdakiyetersizlikler ve farklı önyargılar da bu düşmanlığıbeslemektedir.Seçme ve seçilme hakkı yurtdışında yaşamakta olanyurttaşlarımızın da hakkıdır: Dışarıda yerleşik vatandaşlarımızınTürkiye’de yapılan seçimlerde bulunduklarıülkeden oy kullanabilmeleri için yapılan yasal düzenlemedekiyanlışlıklar düzeltilecektir.Pembe kart’a işlerlik kazandırılacak: Tam kapsamlıçifte vatandaşlık uygulamasına geçinceye değin, Türk vatandaşlığındanzorunlu olarak ayrılmış olanlara verilmişolan Pembe Kart’a işlerlik kazandırılacaktır.Avrupa’daki çocuklarımızın Türkçe’yi ve bulunduklarıülkenin dilini çok iyi öğrenmeleri amaçlanmaktadır.Konsolosluk hizmetleri iyileştirilecektirAvrupa’daki öğrencilerimiz ile işsizlik yardımı, emekli aylığıve sosyal yardım alan yurttaşlarımızdan pasaport vekonsolosluk işlem harçlarının sadece yarısı alınacaktır.138

Ülkeler arası kültürel değişimi ve eğitim programlarınıözendirmek amacıyla, başta AB ve ABD olmak üzere, vizealma koşullarının düzeltilmesi için çalışmalar sürdürülecektir.İnsan ticareti ile etkin mücadele: Ülkemiz için güvenliktehditleri yaratan, insani maliyeti yüksek olan Yasa Dışı Göçve İnsan Ticareti ile etkin olarak mücadele edilecektir.Göçmen işçiler ve ailelerinin haklarının korunmasısözleşmelerinin takipçisi olunacaktır:BM Genel Kurulu’nda 1990’da kabul edilen Tüm Göçmenİşçiler ve Ailelerinin Haklarının Korunması UluslararasıKonvansiyonu ve göçmenlerle ilgili diğer uluslararası yasalaraçların, başta AB ülkeleri olmak üzere, göç verdiğimiztüm ülkelerde yürürlüğe geçirilmesi için çaba gösterilecektir.Göç eden insanlarımıza, entegrasyon için gerekli makul birsüre içinde, öğrenim, mesleki eğitim, sosyal refaha ve sağlıkhizmetlerine erişim ile sosyal, kültürel ve siyasi hayatakatılım hakkı vererek, göçmenlerin iş piyasasına hukuksalolarak entegre edilmesinin yakın takipçisi olunacaktır.Dışarıda tanıtım için ortak eylem planı: Bulunduklarıülkede Türkiye’nin tanıtımı amacıyla yapılacak faaliyetlerinkoordinasyonu için, yurtdışında kurulmuş olan sivil toplumörgütleri temsilcilerinin de katılımıyla bir, Ortak EylemPlanı hazırlanacaktır.139

Türkiye’ye yönelik yatırımlara özel destek: Yurtdışındayerleşik işadamlarımızın ve soydaşlarımızın Türkiye’deyapacakları yatırımlar, normal destekleme politikaları ötesindeözendirilecektir.DÜNYA SOSYAL DEMOKRAT PARTİLERİYLEİLİŞKİLERCHP, Sosyal Demokrat kimliğinin duyarlılığı ve sorumlulukanlayışı içinde hareket etmektedir.Yenilenmiş Lizbon Stratejisi’nin, daha verimli, daha yenilikçive rekabet yeteneği yüksek bir Sosyal Avrupa hedefinipaylaşır.Sürdürülebilir, adil ve çevre dostu bir global ekonomik kalkınmanınortak amaca dönüştürülmesi için çaba gösterir.Uluslararası terörizme karşı dayanışma içinde etkin birşekilde mücadelede, bölgesel çatışmaların kalıcı olarakaşılmasında, daha barışçıl ve hoşgörülü bir dünya düzeniyaratılması görüşünü savunur.Dünyada açlık ve yoksullukla mücadelede, KalkınmadaGeri Kalmış ülkelerin tıkanma noktasına gelmiş dış borçlarınamakul çözümler üretmeye çaba gösterir.Sosyal demokrasinin eşitlik, özgürlük, dayanışma ve barışdeğerlerine, kültürlerarası diyalog sürecine evrensel boyutlardadaha çok derinlik ve etkinlik kazandırılması gibiortak konularda diğer ülkelerin kardeş sosyal demokratpartileriyle, Türkiye’nin temel hak ve çıkarlarını korumaya140

özen göstererek, karşılıklı saygı çerçevesinde her konudadayanışma içinde olmayı hedef alacaktır.CHP’nin Sosyalist Enternasyonal ve Avrupa Sosyalist Partisigibi kuruluşlarla ilişkilerini sürdürmesi, bu kuruluşlardaTürkiye’nin çıkarlarına aykırı olarak ortaya çıkabilecek görüşlerive eğilimleri benimsemesi anlamına gelmez.141

BEŞİNCİ BÖLÜMÜRETİMDEN VEÜRETENDEN YANAYENİEKONOMİK DÜZEN142

BÖLÜM: VÜRETİMDEN VE ÜRETENDEN YANAYENİ EKONOMİK DÜZENEKONOMİK HEDEFLER VE POLİTİKALARHedefi miz; düşük enfl asyonla, hızlı büyüyen, tam istihdamayaklaşan, çağdaş çalışma koşullarına sahip, eşit rekabetortamında gelirini adil paylaşan, küresel ölçekte dinamikrekabet gücüne sahip bir ekonomi; bilgi ekonomisinedönüşen, yaşam kalitesi yükselen, sosyal barış içinde dengelikalkınan Türkiye’dir.Temel amacimiz tarimda, sanayide ve hizmetlerde küreselrekabette öne çikan, ülkede uzun dönemli kalici, adilbir refah artişini hedefl eyen çağdaş bir ekonomiyi kurmaktir.CHP çağın getirdiği fırsatları değerlendirecek, yeni sorunlarıyönetebilecek, verimliliği hızla artıracak, en önemlistratejik değerimiz olan insan gücümüzü ivedilikle üretimsürecine katacak, en büyük kaynak israfı olan işsizliğe sonverecek, spekülasyona değil üretime ve üretene odaklanan,yeni bir ekonomik program uygulayacaktır. Program,özel girişim ile kamunun düzenleyici ve denetleyici görevininbirarada olduğu piyasa düzeninde, dünyaya açık,küresel riskleri yönetebilen, istikrar içinde hızlı ve dengeli143

kalkınmayı ve sosyal politikaları ön planda tutan, stratejikplanlamanın uzun vadeli bakış açısı ve geniş vizyonu içindeşekillenecektir. Bu çerçevede;Cumhuriyet Halk Partisi, fırsat eşitliğine ve verimliliğeodaklı, örgütlü, kayıtlı, kurallı, adil, dünyaya açık, “sosyalpiyasa ekonomisi”ne işlerlik kazandıracaktır.İç ve dış piyasaların sürekli ve dönemsel zafi yetleri dikkatealınarak, “pazarların kendiliğinden kendini düzelteceği”varsayımlarına tutsak olmadan, özel girişimi desteklerken,devletin geliştirdiği düzenleyici ve denetleyici çerçevedeekonomik birimlerin kontrolsüz risk almasını önleyen,akılcı ve çözüme yönelik politikalar uygulanacaktır. Özelgirişimi ve kamunun düşük enfl asyonu, yüksek büyümeyi,tam istihdama yaklaşmayı, eşit koşullarda rekabeti, çağdaşçalışma koşullarını sağlayacak, sistemik riskleri önleyecekdüzenleyici ve denetleyici rolünü biraraya getirerek ulusumuzuuzun dönemli refaha kavuşturmayı hedefl iyoruzAdaletli bir ekonomik yapı kurulacaktır: Milli gelirin,kişiler, bölgeler ve üretim faktörleri arasında dengeli dağılımısağlanarak adil bir ekonomik yapı kurulacaktır.CHP, getireceği ekonomik düzende Güçlünün değil hukukunüstünlüğünü savunacaktır.Emeğin verimliliğini ve örgütlülüğünü artırarak milli gelirdendaha fazla pay almasını sağlamak temel amaçlarımızdanbiri olacaktır.144

Irk, dil, inanç, mezhep, cinsiyet, sınıf, ayrımı yapmadanherkese hayata eşit şartlarda başlama fırsatı verilecektir.Bu çerçevede ulusumuzun tüm bireylerine kendini geliştirme,insan onuruna uygun iş yapma, zenginleşmeolanağı sağlanacaktır. Devlet çocuk ana rahmine düştüğüandan itibaren başta sağlık ve eğitim olmak üzere hertürlü hizmeti ailenin gelirine bağlı olmaksızın sunmayı taahhütedecektir. Devlet herhangi bir nedenle üretme vekazanma sürecine giremeyen veya dışına çıkmak zorundakalan fertlerine sahip çıkacaktır. Vatandaşlık hakkı olarakgördüğümüz sosyal destek programlarının büyüklüğüGayri Safi Yurt İçi Hasılaya oran olarak AB ortalamalarınayükseltilirken yardımların verilmesinde çağdaş yöntemleregeçilecek, öncelik yardıma muhtaç fertleri yeniden çalışabilirhale getirerek kendi ayakları üzerinde durmalarınısağlamak olacaktır.Bilgi ekonomisine geçiş sağlanacak: Yeni dünya düzeninderefah düzeyinin kalıcı olarak artırılabilmesi için insanımızbilgiyi üretebilen, kullanabilen ve pazarlayabilenkonuma getirilecek. Gelecek dönemde önem arz edecekolan biyoteknoloji, nanoteknoloji, mekatronik (mikroelektronik),yazılım, genetik gibi jenerik teknoloji alanlarındasöz sahibi olabilmemiz için ekonomimizin bu alanlardakiyenilikçi kapasitesini, uyum ve uyarlama yeteneğini artıracakreformlar hızla gerçekleştirilecektir. Hedefi miz küreselölçekte rekabet eden insangücü ve her bireyin ulaşabileceğikaliteli iş imkânlarını yaratabilmektir.Yerli ve yabancı girişimciler için uygun yatırım ortamısağlanacak: Yatırım ve iş ortamı iyileştirilerek dün-145

ya standartlarına yükseltilecektir. Bu çerçevede piyasayagiriş ve çıkışlarda öngörülebilirlik, açıklık, düşük işlem veuyum maliyetleri sağlanacaktır. Girişimcilik özendirilecek;iş ahlakı ve sosyal sorumluluk gözetilecek, piyasa kurallarınaen verimli şekliyle işlerlik kazandırılacaktır. Bu amaçla,ekonomide alınacak kararlara işverenlerin ve çalışanlarınetkin katılımı sağlanacaktır.Piyasa ekonomisi kurumsallaştırılacak: Piyasa ekonomisigerekli tüm kurum ve kurallarla donatılıp işlevselleştirilecektir.Bu çerçevede, piyasa ekonomisindeki aksaklıklaretkili bir kamu düzenleme, denetim ve gözetimaltyapısı oluşturularak giderilecektir.Kamu, piyasa mekanizmasının alternatifi değil, tamamlayıcısıolacak: Fiziki ve sosyal altyapı geliştirilereközel sektörün üretim faaliyeti desteklenecektir. İnsan gücünündonanımın iyileştirilmesine özel önem verilecek,enerji, ulaştırma, haberleşme gibi temel üretim girdileribütçe açıklarının kapatılması için “vergilendirilen kaynaklar”olarak görülmeyecek, fi rmalarımızın iç ve dış pazardarekabet güçlerini ve büyümeyi destekleyen faktörler halinegetirilecektir. Ekonomik ve siyasi yönden öngörülebilirbir ortamın oluşturulması, hukuk ve adalet sisteminin etkinçalışması, bürokrasinin en aza indirilmesi, kamu kurumlarındateknik ve idari kapasitenin artırılması, fi rmalarınfaaliyetlerini güvenli bir ortamda yürütmeleri, kamuve özel kesim arasında etkili bir işbirliği ve uyumun tesisedilmesi öncelikli amaçlarımız olacaktır.146

Kamu hizmetlerinin kolay ulaşılabilir, kaliteli ve güvenilirolmasından, gelir düzeyi ne olursa olsun tümvatandaşlarımızın bu hizmetlerden yararlanabilmesindendevlet sorumludur: Hizmetin özel kesim-devletişbirliğinde veya tek başına devlet tarafından sunulmasındatemel ölçüt hizmetin en iyi ve en güvenilir biçimde kimtarafından sunulabileceği olacaktır. Ancak kamu hizmetinin,etkin, verimli, kaliteli sunumunun sağlanmasında vetüm vatandaşlarımızın, gelir düzeyinden bağımsız olarak,bu kamu hizmetlerine erişiminden devlet sorumlu olacaktır.Kamu kesimi yeniden yapılandırılacak: Kamu kaynaklarınıözel çıkarlar doğrultusunda istismar eden, bununmaliyetini topluma ve emek kesimine yükleyen, ekonomidehedefl enmiş gelişme politikalarının işlerliğine engelolan, hantal, verimsiz, maliyeti yüksek model, çağdaş biryapıya kavuşturulacaktır.Tekelleşmenin tüketiciler ve sektörler üzerindekiolumsuz etkileri ortadan kaldırılacak: Piyasa mekanizmasınınözel çıkarlar için çarpıtılmasına, kamu yararınınbulunmadığı durumlarda tekellerin oluşmasına, piyasalardahakim durumun kötüye kullanılmasına engelolunacaktır. Rekabet kuralları her alanda gözetilecek,piyasalarda rekabet düzeyinin gelişmesine, piyasalarınderinlik kazanmasına özen gösterilecektir. Rekabetin doğalya da teknik nedenlerle sağlanamadığı durumlarda,kaynak etkinliğinin ve kalitenin gözetilmesine özel önemverilecektir.147

Üretici ile tüketicinin hakları bir arada titizlikle korunacaktır:Tüketiciyi ve çevreyi koruyan kurumlar ve siviltoplum örgütleri geliştirilecek, özendirilecek ve desteklenecektir.Mal ve hizmet üretiminde standartlara uyumve kalite denetimlerine etkinlik ve yaptırım gücü kazandırılacaktır.Türkiye’nin kaynakları harekete geçirilecek: Türkiyeekonomisinin güçlü ve istikrarlı bir şekilde büyümesininönündeki en temel engeller olan tasarruf yetersizliği vedüşük verimlilik sorunlarının giderilmesine büyük önemverilecektir. Böylelikle, ekonominin kısa vadeli ve spekülatifnitelikli dış kaynağa bağımlılığına son verilecek; cariaçık ve dış borçlanma ekonomik ve siyasi bağımsızlığımızönünde bir tehdit olmaktan çıkarılacak; gelecek nesillerimizedaha güçlü ve refah düzeyi artmış bir Türkiye mirasbırakılacaktır.ORTA VE UZUN VADELİ BAKIŞ AÇIMIZ: GÜÇ-LÜ BİR TÜRKİYE İÇİN STRATEJİ VE POLİTİKAPLANLAMASIKüreselleşme pek çok alanda gelişmekte olan ekonomileriçin fırsatlar sunmakla birlikte, yoksulluğun azaltılması,gelir dağılımının iyileştirilmesi, kaliteli iş imkanlarının artırılması,kesintisiz büyüme ve sosyal refahın korunmasıgibi alanlarda ulus devletin ekonomi politikalarının etkisiniazaltarak, önemli riskler de yaratmaktadır.Finans piyasalarındaki hızlı ve kontrolsüz liberalleşme bu148

piyasalardaki kısa vadeli ve yüksek kara yönelme güdüsü,düzenleme ve denetleme sorunları, piyasaların da hatayapabileceğini göz ardı eden ve bir piyasa tutuculuğunadönüşen neo liberal ideoloji bu risklerin ana tetikleyicisiolmuştur.Küreselleşme sürecinde ülkelerin değişen koşullara uyumsağlama yeteneği önemli hale gelmiş, üretim faktörlerinindonanımı geliştirilerek, idari-kurumsal yapıları yenilenerek,hem iç hem de dış pazarlardaki payı artırma ülke vefi rmaların temel stratejileri olmuştur.Ülkemizde ise son dönemde “uluslararası likidite bolluğu”ve “Çin ve Hindistan gibi gelişmekte olan ekonomilerindünya üretim ve ticaret zincirindeki yeni rolü” nün politikayapıcıları tarafından görmezden gelinmesi ekonomideyeni sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu sorunlariki temel başlık altında toplanabilir;1. Ekonominin rekabet gücünün zayıfl aması,2. İstihdam imkânlarının daralması.Bu iki temel sorun çerçevesinde, ithalattaki yükselişinönlenememesi, yüksek cari açık, özel kesimin dış borçlarındakiartış, yurtiçi tasarruf oranının düşüklüğü, ticaretekonu sektörlere yönelik yatırım azlığı, düşük istihdamoranı, yükselen işsizlik oranı gibi göstergeler ekonomidekisağlıksız yapıyı belirginleştirmiştir.Bu koşullarda, sağlıklı ve hızlı bir sosyo-ekonomik kalkınmanıngerçekleştirilebilmesi için Türkiye’nin orta-uzun va-149

deli bir perspektifl e, yeni “Stratejik Amaç ve Hedefl erini”belirlemesi gerekmektedir.Ekonomide sanayileşmeyi yeniden büyümenin odağınakoyan, her alanda üretimi ve üreteni özendirecek, küreselleşmenintoplumun genel refahını artırmak yerine, genişkitlelerin dışlanmasını, haksızlık ve eşitsizliğe yol açmasınıengelleyecek stratejik hedef ve gelişme eksenleri şuşekilde belirlenmiştir;1. CHP sağlam temellere sahip bir ekonominin tümvatandaşların çıkarlarını koruduğu ilkesini benimser.Bu kapsamda;• Güçlü bir kamu mali yönetimi ile ekonomide enfl asyonunve faizlerin düşük seviyelerde tutulmasına öncelikverilecektir.• Küresel piyasalarda rekabet gücü sürekli artan, yüksekkatma değer ve üretkenliğe sahip güçlü bir ekonomivatandaşların refah seviyesini artırmanın bir diğer önkoşuludur.• Adil bir rekabet ortamında ve sosyal sorumluluklarınınbilincinde olan özel girişimcilik desteklenecektir.• İşgücünün yeteneklerini artırmaya bilime, araştırmaya,yeniliğe yatırım yapılacaktır. Rekabet gücününbelirleyicisinin bilgi ekonomisine geçiş olduğu dikkatealınarak, insan kaynaklarımızın geliştirilmesine öncelikverilecek, insanımıza bilgiyi üretmekte, kullanmakta vepazarlamakta küresel ölçekte rekabet gücü kazandıracakve yüksek kaliteli iş olanakları sağlayacak altyapı hızlaoluşturulacaktır.150

2. Küreselleşmenin getirdiği fırsatlardan ve büyümeningetirdiği nimetlerden hiçbir yurttaşımızın dışlanmasınıkabul edemeyiz. Bu kapsamda;• Her alanda fırsat eşitliğini sağlamak temel önceliğimizolacaktır.• En stratejik varlığımız olan işgücümüzün ve özelliklekadınların büyüme sürecine en üst düzeyde katkısınısağlamak amacıyla istihdam seferberliği başlatılacaktır.• En önemli sorunumuz olan, kendi işgücümüzükullanamayan, ithalata bağımlı, sürdürülemezbüyüme sürecinin önüne geçmek için makro ve mikropolitikalarda gereken düzeltmeler yapılacaktır.• İş arayan tüm yurttaşlarımız kaliteli bir işe makul birsürede sahip olacaktır. İş güvencesi, aile ve sosyalyaşamın sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi ve toplumungelişme dinamizmini ve toplumsal barışı ayaktatutabilmenin ön koşuludur.3. İnsani Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesineönem vereceğiz. Bu kapsamda;• Çalışma imkânı bulamayanların yaşam standartlarınınkoruması bir vatandaşlık hakkıdır.• Temel sosyal güvenlik ve sosyal destek hizmetleri devlettarafından üstlenilecektir. Bütçede bu harcamaların payıartırılacaktır. Askerlik yapanlar askerlik süresi boyuncasigorta kapsamına alınacaktır.• Gıda güvencesinin temin edilmesi amacıyla yoksullarayardım programları kurallara bağlanacak, bunların birenvanteri yapılarak devlet güdümünde gerçekleştirilenyardımlar şeklinde ele alınacaktır.151

4. Bölgesel Gelişmişlik farkları azaltılacaktır. Bu kapsamda;• Vergi, teşvik, sosyal destek gibi araçların yanındagerekirse kamu girişimciliği de kullanılacaktır.• Bölgeler arasında fi ziki ve beşeri altyapı farklılıklarıazaltılmasında kamu harcamalarına öncelik verilecek busuretle iş ortamı her bölgede birbirine yaklaştırılacaktır.5. Kamu Hizmetlerinde Kalite ve Etkinlik Artırılacaktır.Bu kapsamda;• İyi işleyen güçlü bir piyasa ekonomisinin olmazsa olmazıolan, piyasaların hatalarını önleyecek, riskleri yönetecekdüzenleyici ve denetleyici çerçeveyi oluşturacak, işletecekkurumsal bir yapıya sahip olmak için gerekli düzenlemelergerçekleştirilecektir.• Güçlü ancak değişen taleplere uyum sağlayacak yapı veesneklikte bir kamu kesimi oluşturulacaktır.• Vatandaşın taleplerini yakalamak ve ihtiyaçlarına etkinbir biçimde cevap verebilmek için sivil toplum örgütleri vegönüllü kuruluşlarla işbirliğine önem verilecektir.• Teknolojik gelişmelerden etkin bir biçimde yararlanılacakbu çerçevede e-devlet stratejisi güçlendirilecektir. Kaynak,kalite dengesi kurulacak performansa önem verilecektirStratejik makro planlama ile esnek sektörel planlama,strateji ve politika belirlemesinin temel araçlarıdır.• Büyüme ve kalkınma stratejik makro planlamavizyonu ile yönlendirilecek: “Stratejik Makro EkonomikPlanlama”dan, piyasa sistemine müdahaleci değil piyasamekanizmaların yetersizliklerini gidermeye yönelik, eko-152

nominin hedefl enen orta ve uzun vadeli amaç ve ufkunugösteren, “emredici değil özendirici”, “katı değil esnek”bir stratejik araç olarak yararlanılacaktır.• Esnek sektörel planlama yöntemleri geliştirilecek:Dünya ekonomisindeki değişen arz ve talep koşullarınıdikkate alarak, uzun dönemli, kaynak tahsisi ve gelişmepolitikalarının yenilenmesini sağlayacak sektörel planlamayöntemleri geliştirilecektir. Bu yeni yapılanmada yararlanılacakinsan gücünde ilk aranacak özellikler yaratıcılık veyeterlilik olacaktır.• Devlet stratejik sorumluluğu üstlenecek: Ulusalstratejilerin şekillenmesinde, başlıca sosyal ve ekonomiktercihlerin belirlenmesinde, stratejik dengelerin korunmasındadevletin sorumluluk üstlenmesi sağlanacaktır.• Büyüme ve gelişme artan ölçüde, yaratıcılık, yenilikçilikve bilgi’ye dayandırılacak: Küresel ortamdakirekabet gücümüze destek sağlamak amacıyla, ülkemizinaltyapısının kalitesinin iyileştirilmesine, araştırma, geliştirmeve yenilenmeye yatırım yapılmasına öncelik verilecektir.Ekonomiyi planlama vizyonumuz, bu duyarlılık vekararlılık içinde olacaktır• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), strateji ve politikaplanlamasına odaklanacak: DPT, alternatif sosyoekonomikçözüm, politika ve strateji geliştiren, uzlaşmayıtemel alan, Strateji ve Politika Planlaması anlayışını yaşamageçiren yeni, dinamik ve katılımcı bir yapıya kavuşturulacaktır.153

• Kamu, özel sektörümüzü piyasa kuralları içerisinde,etkin bir şekilde yönlendirecek: Arz ve talep koşullarınınınhızla değiştiği günümüzde, bu değişikliğe yönelikbilgiye fi rmalar tarafından ulaşılması, bilginin özümsenmesive buna uygun strateji ve politikalar geliştirmesi büyükönem taşımaktadır. Teknolojide ve tüketici tercihlerindemeydana gelebilecek değişimi yakından takip eden,bu değişimlere yönelik stratejiler oluşturan, bu stratejilerçerçevesinde kaynak tahsisi yapan, örgütlenme yapısınıyenileyen, başka iktisadi birimlerle yakın etkileşim ve işbirliğiiçinde olan fi rmalar, küresel düzeyde rekabet gücünüartırmada kritik bir önem taşımaktadır. Ancak;• Bilgiye özellikle küçük ve orta ölçekli fi rmalar tarafındanulaşılması, özümsenmesi ve uygun stratejiler geliştirilmesioldukça güç ve maliyetlidir,• Firmalarımızın önemli bir bölümü ülkemizde ve Dünyaekonomisinde meydana gelebilecek genel ve sektörüneözgü gelişmeleri yakından takip edebilecek ve buna uygunstratejiler geliştirecek kapasiteden yoksundur,• Bu durum, geçmiş dönemde ve günümüzde yaşanıldığıgibi (tekstil-giyim alanında atıl kapasitenin oluşması, kaynaklarındış ticarete konu olmayan ikinci konut ve gayrimenkulvb. alanlara aşırı bir biçimde yönelmesi), büyükmiktarda kaynak israfına yol açmaktadır.Ülkemizde bilgiye ulaşmada ve bilgiyi kullanmada güçlükçeken fi rmaların yaygınlığı dikkate alınarak;• Kamu ve özel sektör işbirliğiyle, kamu bilgi sistemioluşturulacak: Bu sistemle, fi rmalara hızlı bilgi akışı sağ-154

lanacak ve böylelikle gelecek döneme yönelik bilgi-temellisenaryolar ve stratejiler oluşturulması ve fi rmalarımızınorta-uzun vadeli bakış açısı kazanmaları desteklenecektir.Bu bilgi, senaryo ve stratejiler, teknoloji, tüketici tercihleri,sosyo-ekonomik politikalar, ekoloji ve jeo-politik gelişmeleriesas alarak oluşturulacak; yeni ürün ve üretim yöntemleri,fi rma örgütlenmeleri ve stratejileri, yeni pazarlar,rakip ülke ve fi rmaların konumları ve stratejileri gibi oldukçageniş bir bilgi kümesini kapsayacaktır.Böylelikle, ülkemiz kaynaklarının verimsiz bir şekilde azsayıda sektöre yönelmesi engellenecek ve özellikle arzaçığı bulunan alanlarda üretim kapasitesinin artırılmasısağlanacaktır. Bu uygulama piyasa ekonomisinin etkili birşekilde işlemesine imkan vererek, bir yandan kıt olan kaynaklarındaha verimli kullanılmasına ve yüksek teknolojikgelişmeye, diğer yandan istihdam, büyüme ve cari açıksorunlarının giderilmesine önemli katkı yapacaktır.EKONOMİDE ÇAĞDAŞLAMA:YENİ TÜRKİYE PROJESİÜlkemizin istikrar içinde yüksek bir hızla büyümesi, toplumungeniş kesimlerinin üretim sürecine katılması,artan Milli Gelirin daha adaletli dağılımı sağlanacaktır.Türkiye’nin eşit koşullar altında tam üyeliği hedefl ediğimizAB’deki refah seviyesine kısa sürede ulaşılması amaçlanacaktır.155

GÜÇLÜ EKONOMİK TEMELLERESAHİP TÜRKİYE:HIZLI, SAĞLIKLI VESÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜMEİstikrarsız ekonomi ile sürekli hizli büyüme sağlanamaz.Ekonomide istikrarsızlık, öncelikle yoksulları ezer, sosyaldevleti geriletir.Ekonomide hedefi miz; sıcak para ve ithalatla şişirilmişsanal büyüme değil, sağlam kaynaklara dayanan üretim,verimliliği ve marka yaratmayı temel alan dış rekabet,sağlıklı ve istikrarlı hızlı büyüme, güçlü ulusal sanayi, adilbölüşümdür.Gelişme sadece Gayri Safi Milli Hasıla’nın artması değildir.Büyüme sürdürülebilir olmalıdır. Çevrenin bozulmasına,borçla fi nanse edilen tüketim çılgınlığına ya da kıt doğalkaynakların eritilmesine dayalı, gelirlerin yüksek orandatasarrufa ve yatırıma dönüşmesine özen göstermeyenbüyüme sürdürülebilir olamaz. Büyüme gelir dağılımınıbozmamalıdır, büyümeden toplumun her kesimi yararlanmalıdır.Bu anlayışla, “ekonomik büyümeden çalışanlara, esnafave çiftçiye yeterli pay verilmesi, halkımızın refah düzeyininve yaşam kalitesinin yükseltilmesi” büyüme ve kalkınmastratejimizdeki temel yaklaşımımız olacaktır. Bu çerçevede;156

Hem üretim ve istihdamda artış, hem de adil bölüşüm:Bu ilkeyi temel alan politikalar ile sürdürülebilirbir büyüme modeli benimsenecek; “dışa bağımlı model”yerine daha çok ülke kaynaklarına ve yüksek verimliliğedayanan, işçinin, köylünün, tüketicinin ve üreticinin refahartışından hakça yararlandığı bir “ulusal büyüme modeli”oluşturulacaktır.Hedefimiz, 10 yıl ortalama yüzde yedi büyümek:Ulusal ekonomimizin, önümüzdeki 10 yıl süresince sabitfi yatlarla yılda ortalama yüzde yedi oranında büyümesi,ulusal refah düzeyimizin on yılda ikiye katlanması hedefalınacaktır.AB Standartlarında Kaliteli Bir Ekonomik Altyapı:Başta ulaştırma haberleşme ve enerji altyapıları olmaküzere, ekonomik altyapı hizmetleri, kesintisiz ve etkin birbiçimde ülkenin tüm bölgelerinde, AB ülkeleri standartlarındasağlanacaktır.Sanayileşme sürdürülebilir büyümenin lokomotifiolacak: Sanayide yüksek katma değerli üretim yapısınageçiş sağlanacaktır. Rekabet gücü yüksek yeni faaliyetalanlarına yönelmenin yanı sıra geleneksel sektörlerdekatma değeri yüksek ürün ve faaliyetlerin yanlış makropolitikalar neticesinde erken ve gereksiz tasfi yesi önlenecektir.İhracat ve tüm sektörlerde büyümeyi sürükleyen,küresel ekonomiye uyum sağlamayı kolaylaştıran modernbir imalat sanayi yapısına ulaşılacaktır.157

İleri teknoloji sektörlerinde üretim yeteneği artırılacak:Uygulamaya konacak stratejik planlama ile dünyapazarında Türkiye ekonomisinin rekabet gücünü geliştirecek,sosyo-ekonomik kalkınmayı sağlayacak, ileri teknolojisektörlerinde üretim kapasiteni artıracak stratejiler oluşturulacaktır.Ülkemizin refah düzeyinin kalıcı olarak artırılabilmesiiçin jenerik teknoloji alanlarında güçlü bir atılımhedeflenecektir: Jenerik teknolojiler, üretim sürecinikökten değiştirme özelliğine sahiptirler. Bu alanda meydanagelecek ilerlemeler rekabet gücü, refah artışı ve tüketicitercihleri üzerinde kalıcı etkilerde bulunacaktır. Bukapsamda;Bölgesel gelişmişlik farklarını azaltma ve teknolojik yenilenmekapsamında sürdürülecek sektör önceliklendirmeyaklaşımının yanı sıra, jenerik teknoloji gruplarına stratejiköncelik verilecektir.Kamusal teşviklerde fi rmaların kümelenmelerine odaklananpolitikalarda ve üniversite-sanayi işbirliğini amaçlayanuygulamalarda teknoloji bazlı yeni fi rma kümelenmelerineöncelik verilecektir.Kamu sektörünün (TÜBİTAK, üniversiteler ve diğer kamuaraştırma birimleri) ve özel sektörün jenerik teknolojialanlarındaki yeteneğinin artırılması ve bu birimler arasındaetkin bir işbirliğinin oluşturulması suretiyle araştırmaalanlarındaki kritik eşik sorunu aşılacaktır. Türkiye’nin jenerikteknoloji alanında aşama kaydedebilmesi ise ancak158

özel sektör ve kamu sektörünün yakın işbirliğiyle ortayaçıkabilecek deneyim, birikim, fi ziki altyapı, beşeri sermayepaylaşımı ve kaynakların bir araya getirilmesiyle mümkünolacaktır. Bu suretle daha kısıtlı bir kaynağa ve deneyimesahip olan KOBİ’lerin küresel rekabet güçleri artırılacaktır.Organize sanayi bölgeleri, teknopark ve teknopolis gibisanayi altyapı uygulamaları ile teşvik politikaları jenerikteknolojilerin gelişme sürecindeki önemi dikkate alınarakşekillendirilecektir.Jenerik teknolojilerin teşvik edilmesi için fi kri mülkiyet hukukugözden geçirilerek uygulamada karşılaşılan sorunlaraşılacaktır.Teşvik politikası yanında ülkemizin jenerik teknolojiler alanındakiyeteneğinin artırılması için önemli düzeyde kamuyatırımı yapılacaktır.Mali sistem ve vergi düzeni sanayileşme ve üretimidestekleyecek: Sanayileşme, bilimsel ve teknolojik gelişmedengüç alarak ülke kaynaklarının verimli kullanılmasıile desteklenecektir. Bu amaçla mali sistemden etkin birşekilde yararlanılmasını sağlayacak vergi politikası da dahilgerekli düzenlemeler yapılacaktır.Geri kalmış yörelerin geliştirilmesi ve bölgesel farklılaşmalarıngiderilmesinde devlet görev üstlenecek:Bölgesel kalkınma projelerinin uygulanması ve kalkınmanınhızlandırılması, sosyo-ekonomik gelişme sürecindesektörel ve bölgesel dengeler gözetilerek, bölgesel eşitsiz-159

liklerin azaltılması ön planda tutulacak; Bölgesel Plan veBölgesel Kalkınma Projeleri uygulamalarına özel önemverilecektir.Tasarruf açığı ülkemizin yüksek ve istikrarlı büyümesiönünde bir engel olmaktan çıkarılacak: Ülkemizkaynakları harekete geçirilerek büyümenin kısa vadelive süpekülatif kaynağa bağımlılığı ortadan kaldırılacak,büyüme ve kalkınma süreci sağlam temellere dayandırılacaktır.Cari açık ve dış borçlanma makul düzeye indirilerekekonomik ve siyasi bağımsızlığımız önünde tehditolmaktan çıkarılacaktır. Bu çerçevede, tasarruf oranınınartırılması CHP’nin başlıca hedefl erinden biri olacaktır.Bu doğrultuda;Ekonomide verimliliği artırıcı önlemlere öncelikverilecek: Piyasa sisteminin kaynakların etkin kullanımıüzerindeki etkisinden ve kamu sektörünün piyasa ekonomisinitamamlayıcı işlevinden azami düzeyde faydalanılacaktır.Firmalarımızın yüksek verimlilikte çalışmalarısağlanacak: Piyasa disiplinin artırılması, fi ziki ve sosyalaltyapının geliştirilmesi ve çeşitli teknoloji destekprogramları yanında fi rmalarımızın “ölçek ve kapsamekonomileri”nden faydalanarak optimum ölçekte ve yüksekverimlilikte çalışmaları teşvik edilecektir. Bu amaçla,sektörlerdeki rekabet ortamının korunması göz önündebulundurularak, ölçek ve kapsam ekonomilerinin güçlüolduğu sektörlerde “şirket birleşmeleri, devralmalar vestratejik ortaklıklar” çeşitli maliye politikası araçlarıyla160

teşvik edilecektir. Bu politika neticesinde elde edilecekverimlilik kazanımları şirketlerimizin karlılık oranını artıracak,mali yapılarını güçlendirecek, iç tasarrufl ar artarkenyurtdışı kaynak ihtiyacı azalacaktır.Kamu sektörünün verimliliği esas olacak: kamu hizmetlerininsunumunda toplumsal fayda ve maliyet kriterinetitizlilikle uyulacaktır.Kayıt dışılık önlenecek: Kayıt dışılık, bir yandan çokönemli sosyal sorunların birikmesine yol açarken yenilikve yaratıcılığın üretim sürecine hâkim olmasını önlemektedir.Suni bir şekilde aşırı rekabet gücü kaybına yol açanmakro politikaların düzeltilmesinin yanında vergi, sosyalgüvenlik ve işgücü piyasası düzenlemeleri bir bütünlükiçinde kullanılarak kayıtdışılıkla mücadele edilecektir. Böylelikle,bir yandan ekonomide rekabet ortamı ve verimlilikiyileşme gösterecek, diğer yandan artan vergi tabanı nedeniylekamu fi nansmanı ve kamu tasarruf oranı olumluetkilenecektir.Kaynak ısrafına son verilecek: Piyasa disiplininin güçlendirilmesive kamu-özel sektör işbirliğiyle oluşturulacak“Kamu Bilgi Sistemi” yoluyla kıt kaynaklarımızın düşük verimlilikalanlarına “yığılarak” atıl kapasite oluşması engellenecektir.Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından en üstdüzeyde yararlanılacak: Üretim gücümüze katkı sağlayacakreel sektörde yeni kapasiteler ve istihdam imkanıyaratan doğrudan yatırımların ülkemize yönelmesini161

teşvik edecek hukuki ve kurumsal yapılanma etkinleştirilecektir.İç ve dış yatırımları güçleştiren ve caydıranbürokratik engellere son verilecektir.İstikrarlı bir ekonomik ve siyasi ortam tesis edilecek:Kalıcı istikrar ortamı tesis edilerek ekonomik birimlerinuzun vadeli ve verimli yatırım kararları almaları sağlanaraktasarruf eğilimleri güçlendirilecektir.Mali aracılık sektörü geliştirilecek: Finansal sisteminderinliğini, uzun vadeli yatırım araçlarının çeşitliliğini artırıcıönlemler alınacak; mali aracılık üzerindeki vergi vebenzeri kamusal yükler azaltılarak tasarruf eğiliminin yükselmesidesteklenecektir.İthalata bağımlılık oranı azaltılacak, ihracat desteklenecek:Yurtiçinde üretimi bulunmayan veya yetersizolan petrol, doğal gaz ve yüksek teknoloji grubu ürünlervb. alanlarda üretim yeteneğinin geliştirilmesine büyükönem verilecek, rekabet gücünü artırmaya yönelik uygulayacağımızkapsamlı politikalar ve turizm sektöründe yapacağımızatılımla birlikte dış kaynak ihtiyacı azaltılacaktır.Enerji tüketiminde tasarruf sağlayıcı teşvikler geliştirilecek,savunma sanayimizin ülkemize net döviz kazandırıcı birkonuma gelmesi için gerekli önlemler alınacaktır.İstihdam oranı artırılacak: Özellikle kadınların ve gençlerinişgücüne katılımını artırmaya yönelik olarak alacağımızönlemler ile çalışma çağındaki tüm yurttaşlarımızıdaha üretken ve gelir sahibi yaparak tasarruf edilebilirkaynakları artırılacaktır.162

Ülkemizin potansiyeli ile uyumlu insangücü planalmasıyapılacaktır: Genç nüfus yapımızın ülkemizinen önemli avantajlarından biri olduğu bilinci korunarak,orta-uzun vadeli etkili bir insan gücü planlaması yapılacak,ailelerin tasarrufa ve yatırıma ayırabilecekleri kaynaklargenişletilecektir.Reel faizler düşürülecek: Ekonomide kayıtdışılığın azalması,verimlilik oranının artması, ekonomik faaliyetleringenişlemesi ve kamu maliyesinin kalitesini artırmaya yönelikolarak alacağımız önlemler borç dinamiiklerini olumluetkileyecektir. Diğer taraftan, fi yat istikrarını sağlama hedefinden ödün vermeksizin, ekonomideki gelişmeleri yakındantakip eden ve hedefl erle uyumlu bir faiz politikasıreel faizlerin gerilemesine katkı sağlayacaktır. Düşen reelfaiz oranı, risk primini geriletecek, böylelikle borç dinamiklerindekalıcı bir iyileşme süreci başlayacak, azalacakfaiz ödemeleri borçluluk oranını geriletecek, tasarruf oranınıartıracaktır.İSTİKRARLI BÜYÜME İÇİN“PARA POLİTİKASI”Para ve maliye politikaları, “tüketim-tasarruf ilişkisinin”,“arz-talep dengesinin” ve “faiz ile kur dengesinin” sağlıklıbir şekilde oluşmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.Bu kapsamda, “para politikası”, istikrar içinde hızlı ekonomikbüyümenin önemli bir aracı olarak ele alınacak; bualanda, kararlı ve sorumlu uygulama içinde olunacaktır.163

Enflasyonun ve reel faizlerin mümkün olduğuncadüşük seviyelerde tutulması hedef alınacak: “YüksekReel Faiz - Düşük Kur – Aşırı Borçlanma” kıskacı, piyasakuralları içinde, tasarruf oranı yükseltilerek ve kamu kurumlarınınpolitika geliştirme ve uygulama kapasiteleri artırılarakaşılacak;Reel faiz düzeyi reel sektöre engel oluşturmayacak:Güçlü bir kamu mali yönetimi ile ekonomide enfl asyonunve faizlerin mümkün olduğunca düşük seviyelerde tutulmasınaöncelik verilecektir. Üretime dayalı hızlı büyümeyive bunun için gerekli sabit sermaye yatırımlarını gerçekleştirmekaçısından reel faiz düzeyinin caydırıcı olmamasısağlanacaktır.Enflasyon makul bir süre içinde “maastricht enflasyonhedefine” indirilecektir: Bölgeler ve sosyal kesimlerarası eşitsizliklerin artmasına, toplumun temel değerlerininaşınmasına, ekonomik kararlarda rasyonelliğinkaybolmasına, yatırımların, reel sektörün ve sanayileşmeningerilemesine neden olan enfl asyon, dönem içinde ortalamayüzde beşi aşmamak kaydıyla, makul süre içinde“Maastricht enflasyon hedefine” indirilecektir.Merkez Bankası’nın bağımsızlığına sahip çıkılacak:Düşük ve istikrarlı bir enfl asyon düzeyi büyümenin önşartı olarak kabul edilmektedir. Bu çerçevede para politikasınıntemel amacı fi yat istikrarını sağlamak olacaktır. Ancakkısa vadede enfl asyonu düşürmek amacıyla kullanılanpara politikası araçları uzun dönemde kalıcı fi yat istikrarınıriske sokmamalıdır. Bu nedenle kullanılan araçların164

ekonominin rekabet gücünü tahrip ederek ülkenin uzundönemli potansiyel büyümesini düşürmemesi gerekir.EKONOMİDE İSTİKRARI SAĞLAYACAK KURPOLİTİKASI VE DIŞ DENGEDöviz kuru, firmalarımızın orta-uzun vadeli bir bakışaçısı kazanmasına engel olmayacak: Firmalarımızıngeleceğe yönelik beklenti ve kararlarının sağlıklı bir şekildeoluşmasına önem verilecektir. Faaliyet dışı karlar, kambiyokarı gibi yapay yollardan şişirilmiş karlar değil, ana faaliyetalanından elde edilecek karlar fi rmaların odaklanma noktasıolmalıdır.Ekonomimizin “spekülatif, yabancı sıcak paraya”olan bağımlılığının aşılması sağlanacak: Bu suretleözellikle küresel risk algılamasının azaldığı ve sermayeakışının hızla arttığı dönemlerde, yabancı ve yerli paraile borçlanma maliyetlerinde yabancı para ile borçlanmalehine oluşan makas, getirilecek dinamik karşılık ayırmayöntemiyle daraltılacaktır. Söz konusu karşılıklardan oluşanfon likiditenin kuruduğu ve ekonominin daralma evresinegirdiği dönemlerde reel sektör dış borçlarının çevriminikolaylaştıracak şekilde kullandırılacaktır. Döviz geliriolmayan şirketlerin dövizle borçlanmalarına daha sıkı sınırlamalargetirilecektir.Döviz dengemizi düzeltecek politikalara ağırlık verilecek:Bu çerçevede;- Yeni ve yaygın bir turizm hamlesi başlatılacaktır.165

- İhracat, ihracata dönük sanayi sektörleri ve yurt dışı müteahhitlikve müşavirlik hizmetleri desteklenecektir.- Ulusal sanayinin ithal kaynaklı ara ve yatırım mallarınave ihracatın ithalata olan bağımlılığının en alt düzeye çekilmesihedef alınacaktır.Doğrudan yabancı sermaye yatırımları özendirilecek:Ülkemizde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarıiçin uygun ortam ve koşullar yaratılacak; yeni tesis ve işletmekuracak, yeni üretim kapasitesi yaratacak doğrudanyabancı sermaye özendirilecektir.Dış borçlar borç ödeme kapasitemizi aşmayacak: Dışborçların ülkemizin dış borç ödeme kapasitesini aşmamasınaözen gösterilecektir.Dışa bağımlılığı ve dış açığı en aza indiren, dış ticarethacmini ve ihracatı artıran, istihdam yaratan,reel sektörü ve üretimi özendiren politikalar uygulamayageçirilecek: Bu anlayış içinde;Üretimde “ana ve yan sanayi” bağlantıları güçlendirilecek:Üretimde ithalata olan bağımlılığın azaltılmasıiçin, ana-yan sanayi bağlantıları güçlendirilecektir. Yansanayinin teknolojik gelişmelere ayak uydurabilmesi için,KOBİ’lerin ölçek ve sermaye yapıları açısından güçlendirilmelerisağlanacaktır.Çok yönlü, yoğun ancak kontrollü teşvik politikaları:İhracatta büyümenin süreklilik ve derinlik kazanması166

için üretim aşamasından itibaren çok yönlü, yoğun ancakkontrollü teşvik politikaları uygulamaya konulacaktır. Böylelikle,dış ekonomik ilişkilerde ve dış ticarette ekonomikbüyümemizi ve rekabet gücümüzü güçlendiren ve hızlandıransağlıklı ve yeni bir yapı ülkemize kazandırılacaktır.Dahilde işleme rejimi uygulaması gözden geçirilipetkinleştirilecek: İhracatın teşviki amacıyla uygulanmaktaolan mevcut Dahilde İşleme Rejimi bazı suistimallerekonu olabilmekte, böylelikle hem rekabet ortamı bozulmaktahem de cari açık sorunu daha da büyümektedir.Söz konusu zayıfl ıklar girilerek Dahilde İşleme Rejimi etkinleştirilecekve asli işlevi olan ihracatın artırılmasınadaha fazla katkı yapan bir niteliğe kavuşturulacaktır.Haksız dış rekabete karşı firmalarımız korunacak:Özellikle Çin ve Hindistan gibi ülkelerden kaynaklananhaksız rekabete karşı fi rmalarımız etkili bir şekilde korunacaktır.Korumacılık, “istihdam öncelikli veya stratejikönemdeki” alt sektörlerle sınırlı tutulacak: Dış piyasalardankaynaklanan kırılganlık ve bunun neden olduğumakroekonomik riskler özenle dikkate alınacaktır. Korumacılık;sanayileşme ve sosyal gelişme açısından, “istihdamöncelikli veya tarım sektörü dahil stratejik önemdeki”alt sektörlerle sınırlı tutulacak, hiçbir mal ve sektör içinsüresiz uygulama yapılmayacaktır. Her koşulda, uygulanacakolan kısmi korumacılık dış pazarlarla uyum ve bütünleşmemizeengel oluşturmayacaktır.167

• İleri teknoloji ülkeleri ve dünyanın yeni büyümemerkezleri ile çok yönlü ilişkiler: Ekonomimiz, dünyanınsürekli değişen koşullarına hızla uyum sağlayabilen,teknolojide yenilikleri özümseyerek bunu verimlilik artışınadönüştürebilen, bu sayede dış rekabet gücünü geliştirenbir dinamizme kavuşturulacaktır. İleri teknoloji ülkelerive dünyanın yeni büyüme merkezleri ile çok yönlü ilişkilerkurularak, karşılıklı yarar ilkesi çerçevesinde mal, hizmet,bilgi ve teknoloji dolaşımının yaygınlaşması hedef alınacaktır.İSTİKRARLI BÜYÜME İÇİN“MALİYE POLİTİKASI”Devlet bütçesini, ekonomik istikrarın gücü olarakdeğerlendirmek ve bütçe disiplinine bağlı kalmak,temel önceliğimiz olacaktır.Maliye politikasının para politikasını destekleyecekve para politikasının işini zorlaştırmayacak şekildebelirlenmesine özel bir önem verilecektir.Bu anlayışla;Gerçekçi, dengeli ve yeterli büyüklükte devlet bütçesi:Devlet bütçesinin gerçekçi, dengeli ve yeterli büyüklükteolması sağlanacak; belirlenen bütçe, disiplin vekararlılıkla uygulanacaktır.Bütçenin birliği korunacak: Bütçenin birliğini aksatan,kamu harcamalarının T.B.M.M. ve Sayıştay denetimi dışındakalmasına neden olan fon uygulamalarına ve bütçedışında Hazine nakit hesabından kaynak kullanılmasına,168

istisnai durumlar hariç, son verilecektir. Yerel yönetimlerinkaynaklarını etkin kullanması temin edilecektir.Kamu harcamalarında etkinlik, verimlilik, şeffaflıkve hesap verilebilirlik temel ilke olacak: Kamu harcamalarıdüzeyi, mali disiplini gözeten ve sürdürülemezborç dinamiklerine yol açmayacak şekilde belirlenecek;ilave borçlanma miktarının kamu yatırım harcamalarınıaşmayacak boyutta olmasına özen gösterilecektir.Kamu finansmanında vergi gelirleri ve borçlanmadışı kaynaklar temel alınacak: Kamu harcamaları,ekonomide büyümeyi, istihdamı ve verimliliği artırıcıalanlara yönlendirilecek; harcamaların fi nansmanındavergi gelirleri ve borçlanma dışı kaynaklar temel alınacaktır.Üretken kamu yatırımları “faiz dışı fazla” hesaplarındakapsam dışı tutulacak: Ülkenin artan ölçüdeihtiyaç duyduğu ve büyümeyi destekleyen alt yapı yatırımlarınaazami kaynağın ayrılmasına özen gösterilecektir.Yatırım harcamalarının fi nansmanında imkânlarölçüsünde kamu özel işbirliklerinden veya özel kesimyatırımlarından bu hizmetlerin kaliteli ve güvenli bir biçimdesağlanması ilkesi ile çelişmediği sürece yararlanılacaktır.Maliye politikasının esnekliği artırılacak: Uzun vadedeborç dinamiklerini bozmayacak, ancak ekonomininiçinde bulunduğu konjonktürde dengeleyebilecekesnekliğe sahip bir maliye politikası uygulanacaktır169

Bütçede mali uyumun kalitesi yükseltilecek: Vergilendirmebüyümeyi destekler hale getirilirken, büyümedostu harcamaların payı artırılacaktır.YENİ VERGİ DÜZENİBüyümeyi destekleyen, kayıtdışılığı önleyen, mükellefdostu, adaletli ve çağdaş bir vergi düzeni için,Vergi Reformu gerçekleştirilecek ve kararlılıkla uygulanacaktır.Vergi sistemi, ekonomik büyümenin engeli değil, destekleyicisiolan bir yapıya kavuşturulacak, toplumsal uzlaşmatemeli üzerine oturtulacak, “sosyal adaletin, devlete güvenin,hızlı büyümenin ve halka hizmetin” temel dayanağınadönüştürülecektir.“Adil, sürdürülebilir, halkta adalet ve güven duygusu yaratan,etkin ve basit” bir vergi sistemi oluşturulacak, “azkazanandan az, çok kazanandan çok” vergi alınacaktır.Bu kapsamda;Dar gelirlilerin, emekçilerin, esnafın vergi yüküazaltılacak: Gelir vergisi politikası, gelir dağılımını dahaadil bir hale getirmeyi hedefl erken, tasarruf ve yatırımlarıda teşvik etmek amacıyla daha da etkin olarak kullanılacaktır.Ücretli ve maaşlıların vergi yükü azaltılacak, “asgari ücret”düzeyinde gelir “vergi kapsamı dışında” tutulacaktır. Birdiğer ifadeyle asgari ücret seviyesine kadar olan gelirler170

% 0 oranında vergilendirilecek, yani gelir vergisine tabitutulmayacaktır.Kapsamlı bir emek reformunun gereği olarak; sosyal güvenlikkatkı payları ilk aşamada 10 puan olmak üzere, dörtyıllık bir süreçte yüzde kırk oranında azaltılarak, istihdamüzerindeki vergi yükü hafi fl etilecektir.Esnaf ve sanatkârlar ile ücretlilere uygulanan gelir vergisioranları diğer mükellefl erin tabi olduğu tarifeden 5 puandüşük olarak belirlenecektir.Geçici vergi ve geçim indirimi sisteminin yaratmakta olduğueşitsizlik ve haksızlıklar giderilecektir.Gelir vergisindeki oran indirimlerine paralel olarak, teşvikkapsamındaki yatırımlar ve sosyal amaçlı uygulamalar dışındakitüm istisna ve muafi yetler kaldırılacaktır.KOBİ’lere yönelik düşük oranlı kurumlar vergisi uygulanacak,bu oranın her durumda %10’un altına indirilmesihedefl enecektir.İkametgah olarak satın alınacak konuta ait, tapu harcı dahiltüm vergi ve harçlar kaldırılacaktır.Dolaylı vergi oranları azaltılacak: Avrupa ülkeleri ortalamasınınçok üstünde olan “dolaylı vergilerin toplamvergiler içindeki payı” azaltılacak, tüketim vergilerinin payıAvrupa ülkeleri düzeyine çekilecektir.Yaşamsal nitelikli temel mal ve hizmetlerde, çiftçimizin171

kullandığı temel girdilerde, toplu taşımacılıkta, ilaçta, engellilereait sağlık ekipmanlarında, sağlık ve eğitim hizmetlerinde,internet kullanımı ve bilgi teknolojileri uygulamalarında,temel gıda ürünlerinde KDV oranlarının kademeliolarak yüzde 1’e indirilmesi hedef alınacaktır.Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)’nin kapsamı AB ile uyumluhale getirilecektir. Tarımda kullanılan mazot öncelikli olmaküzere beyaz eşya, televizyon, radyo gibi günlük hayatınvazgeçilmez parçası olan ürünler ile telefon ve haberleşmehizmetleri üzerinden tahsil edilen ÖTV kademeliolarak kaldırılacaktır.Uzun vadede vergi oranları düşürülecek: Ekonomidekigelişmeler paralelinde vergi oranları zaman içinde ABülkeleri düzeyine çekilecek, muafi yetler en aza indirilerekefektif vergi oranları arttırılacaktır.Yaygın, düşük oranlı ve adil bir vergi sisteminin oluşturulmasıhedef alınacaktır.Sermaye değer artış kazançları dâhil tüm sermaye gelirleridüz oranlı vergilendirme çerçevesinde düşük orandavergilendirilecektir. Sermaye kazançlarının vergilendirmesindeyerli yabancı ayrımı kaldırılacaktır.Toplanan verginin hesabı verilecek: Toplanan vergigelirlerinin nereye harcandığı konusunda kamuoyunundüzenli biçimde bilgilendirilmesi sağlanacaktır.Teşvik kapsamı içindeki yatırımlara özel vergisel172

destekler sağlanacaktır: Vergi teşviki, muafi yet, istisnaveya indirimler yoluyla tahsilinden vazgeçilen vergiler ilebunların karşılığında sağlanan kamusal yarar konusundakamuoyu ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilecektir.Vergi politikaları daima öngörülebilir olacak: Yapılacakvergi düzenlemelerinde hukuk güvenliği ilkesi gözetilecektir.Vergi kanunları gözden geçirilerek, “temsilsizvergi olmaz” ilkesi uyarınca, “hukuk güvenliği”nin de gereğiolarak vergi oranlarının artırımı konusunda BakanlarKurulu’na verilmiş olan yetkiler makul düzeylere çekilecektir.Vergi gelirlerinden yerel yönetimlere daha çok payverilecek: Yerel yönetimlerin etkinliğini ve sorumluluğunuartırma anlayışı doğrultusunda; yerel hizmetlerlebağlantılı vergileri toplama yetkisini kademeli olarak yerelidarelere devreden, toplam vergi gelirlerinden daha büyükpayı belediyelere aktaran bir anlayış yaşama geçirilecektir.EKONOMİ HIZLA KAYIT İÇİNE ALINACAKVergi tabanı genişletilecek, ekonomi hızla kayıt içinealınarak kayıt dışı ekonominin büyüklüğünün azaltılmasıhedeflenecek:• Vergi ve sosyal güvenlik katkı paylarındaki oran indirimlerineparalel bir programla, kayıt dışılık gelişmiş ülke ortalamalarınaindirilecektir. Bu amaçla belge sistemini yay-173

gınlaştıracak etkin önlemler uygulamaya konulacaktır.• Ekonomide nakit kullanımının azaltılması için kaydi ödemearaçları ile yapılan alışverişlerde KDV oranı düşürülecek,bono ve çek kullanımında ciro ve hamiline yazılmauygulamaları kaldırılacaktır.• Bankalar aracılığıyla yapılan ödemeler ile beyanlar arasındakibağlantılar izlenecektir.• Vergi ve sosyal güvenlik katkı paylarında indirim ve ertelemegibi politikalarla küçük ölçekli fi rmaların birleşme,devralma ve stratejik ortaklıklar yoluna gitmeleri özendirilecektir.Böylelikle, fi rmaların ölçek ve kapsam ekonomilerindenfaydalanmaları, karlılık oranını yükseltmeleri,sermaye yapılarını güçlendirmeleri, kurumsal örgütlenmebiçimlerini benimsemeleri ve faaliyetlerini kayıtlı birbiçimde sürdürmeleri sağlanacaktır. Bu uygulama yapılırken,sektörde rekabet koşullarının güçlendirilmesineözen gösterilecektir.Özerk, etkin, hukuka saygılı ve mükellef dostu çağdaşbir vergi idaresi oluşturulacaktır.Vergi yönetiminde merkeziyetçilik azaltılacak, vergiidaresi teknik açıdan yüksek, rasyonel, verimli biryapıya kavuşturulacak. Bu kapsamda;- Toplumda vergi ödeme bilinci yaygınlaştırılacak, vergikaçakları asgariye indirilecektir.174

- Vergi sisteminde bürokrasi azaltılacak, özellikle esnaf vesanatkârlar açısından vergi işlem ve mevzuatı kolaylaştırılıp,sadeleştirilecektir.- Vatandaşlık numarasının her alanda kullanımı yaygınlaştırılarak,her türlü ekonomik faaliyetin takibi kurumsallaştırılacaktır.- Yıllık kazanç ve gider beyanı uygulaması, çapraz denetimyöntemleri ve yaygın bilgi işlem kayıt düzeni ile vergikaçakçılığının önlenmesi sağlanacaktır.- Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın vergi sorunlarıçözümlenecektir. Bu vatandaşlarımızın yurt dışında oturduklarıevlerin kira bedelinin, Türkiye’de elde ettikleri kirabedelinden indirilmesi sağlanacaktır.Vergi affı uygulamalarına son verilecek: Vergi kaçırmayateşvik eden, vergi ödeme kültürünü zedeleyen vekayıpları arttıran, haksız rekabete ve kazançlara yol açan“vergi affı” uygulamalarına son veren kararlı uygulamalarıntakipçisi olunacaktır.KAMU GİRİŞİMCİLİĞİ VE ÖZELLEŞTİRMEDEAMACIMIZ: ÜRETEN TÜRKİYECHP “Kamu Girişimciliğine” veya “Özelleştirmeye” ideolojikolarak bakmamaktadır. CHP için özelleştirme bir amaçdeğildir. Ülke ekonomisinin koşul ve ihtiyacına, ilgili sektörünve kuruluşun niteliğine göre kullanılması gereken biraraçtır.175

Özelleştirme kamu girişimlerinin tasfiye aracı vekamu finansman kaynağı olarak görülmemelidir.Ulusal sanayimizi yabancılaştırma, kamu işletmelerini kapatmave kamu malının yağmalanmasına dönüşen ilkesizözelleştirme sürecine son verilecektir.Kamu Ekonomik Girişimleri (KİT’ler), ülkemizde demokrasininderinleştirilmesine, sanayileşmenin kökleşmesine,ekonomik ve toplumsal gelişmenin hızlandırılmasına, gelirdağılımının iyileştirilmesine, bölgeler arası dengesizliklerinazaltılmasına çok önemli katkılarda bulunmuşlardır.Ancak son yıllarda izlenmiş olan “sanayileşmeyi, reel sektörlerive kamu ekonomisini dışlayan” politikalar sonucubu kuruluşlar, teknolojilerinin yenilenmemesi, idame veyenileme yatırımlarının gereğince yapılmaması ve politikmüdahaleler” nedenleriyle verimlilik ve etkinliklerinde ciddikayıplara uğramışlardır.Özellikle son yirmi yıldır ülkemizin stratejik mal ve kamusalyarar amaçlı hizmet üreten en temel kamu işletmelerinin,fabrikalarının, en kârlı ve stratejik nitelikli entegre sanayikuruluşlarının, ulusal çıkarlar ile ulusal sanayinin gereklerihiç umursanmadan, çalışanların hakları korunmadan veek istihdam yaratma koşulları getirilmeden, yabancı veyayerli alıcı farkı gözetmeden, işletmede teknolojik yapılanma,idame, modernleşme veya genişletme yatırımlarıdahi öngörülmeden özelleştirilmeleri ekonomimize vurulanbir darbedir.176

Bu sürecin kuralsızlığa, kayırmacılığa ve zaman zamanadeta bir vurguna ve yağmaya dönüşmesi, ekonomimizdeçok ciddi çarpıklıklar meydana getirmiştir. Bu anlayışla;KİT’ler ancak belirli koşullarla özelleştirilebilecek:Özelleştirmeye, ancak kamusal ve toplumsal yararın açıkçagörüldüğü alanlarda, ekonomide ve sanayide yenidenyapılanma, rekabeti ve verimliliği artırma, sınaî mülkiyetitabana yayma, istihdamı artırma ve teknolojiyi iyileştirmeamaçları ile yaklaşılacaktır. Özelleştirmeden etkilenen veetkilenecek olan sektörlerde piyasaların kanunlarla yenidendüzenlenmesi ve rekabet koşullarına aykırı oluşumlarınönlenmesi sağlanacaktır.KİT’ler ancak sektörde egemen veya teknolojideöncü kuruluşlarla ortaklık kuracak: Teknolojik gelişmeyisağlamak ve ihracatta etkinliği artırmak için, gerektiğinde,sektörde egemen veya teknolojide öncü, yerli veyayabancı kuruluşlarla ortaklıklara gidilmesinin yolları aranacaktır.Özelleştirme girişimlerinin herbiri için ayrı T.B.M.M.kararı: Özelleştirmenin hukuksal altyapısı eksiksiz olarakoluşturulacak, tüm özelleştirmeler T.B.M.M. kararına dayandırılacak,özelleştirme işlemlerinin her aşamasındaaçıklık esas alınacaktır.Özelleştirme gelirleri sadece “iş ve ücret güvencesi”ile “yeniden yapılanma” fonlarına aktarılacak: Özelleştirmegelirlerini sektörel yapılanma yerine kamu açıklarıveya cari açığa çözüm olarak görmek, sürdürülebilir-177

ir politika değildir. Özelleştirme işlemlerinin emekçilerimağdur etmesine son verilecek, özelleştirme gelirleri, “işve ücret güvencesi” ile “yeniden yapılanma” fonlarındatoplanarak, amacına uygun olarak kullanılacaktır.KİT REFORMU YAPILACAKKİT’lerin varlık nedeni, özel girişimi engellemek, rekabetkoşullarını olumsuz etkilemek, siyasetçilere rant alanlarıyaratmak olamaz.Ancak;Ekonomik kalkınma sürecinin gerekleri doğrultusundaözellikle geri kalmış bölgelerde özel sektörün itibar etmediğialanlarda yatırım ve yapılanma ihtiyacının karşılanması,Yeni teknoloji ve sermaye yoğun yatırıma ihtiyaç duyulduğuhalde özel girişimcinin bundan uzak durduğu, özelliklebilgi çağının öncü sektörlerinde ve ulusal güvenliğin öngördüğüalanlarda, Stratejik mal ve kamusal yarar amaçlıhizmet alanlarında ulusal avantajların korunması,konularında, iç ve dış piyasa koşullarında rekabet etmelerikaydıyla, KİT’lere her zaman görev alanı vardır.Bu hedeflere yönelik olarak KİT’ler yeniden yapılandırılacak:Bu kapsamda KİT’ler;- Gerçek anlamda özerkleştirilerek, siyasi baskılardanarındırılacak,178

- Teknolojik yapılanma ile etkin ve verimli bir yapıya ve dışrekabete açık, serbest piyasa koşullarında rekabet gücünesahip bir konuma getirilecek,- Yönetim hakimiyetini kaybetmeden, sektörde teknolojilideri yerli veya yabancı kuruluşlarla ortaklıklar oluşturulmasıdahil, özel sektör ile organik ilişkiler içine girilerekyeniden yapılandırılarak, teknolojik atılım ile AR-GE veinovasyon yetenekleri geliştirilecektir.ULUSAL FİNANS SİSTEMİMİZİNGÜÇLENMESİ...EKONOMİK BAĞIMSIZLIĞIMIZIN EN ÖNEMLİDAYANAKLARINDANDIR. Bu nedenle;Mali sektörde faaliyet gösteren tüm düzenleyici vedenetleyici kurumların tek bir çatı altında toplanmasısağlanacaktır: Bu çatı kurumunun görevi, bağımsızdüzenleyici ve denetleyici otoriteler arasında eş güdümüsağlayarak sistemin düzenleme ve denetimini etkinleştirmektir.Mali kesim ve reel sektörün etkin işbirliğini sağlayacakbir vizyonla uluslar arası standartlara uygun,değişen küresel finansal mimariyi dikkate alan yenibir bankacılık yasası çıkarılacaktır.Ulusal bankacılık sisteminde toplam yabancı payı sınırlıtutulacak: Ulusal bankacılık sisteminin sağlıklı gelişmesiiçin ulusal bankacılıkta, doğrudan ve dolaylı toplamyabancı payının orta vadede belirli bir oranı aşmaması179

hedef alınacaktır. Yabancı sermayenin ulusal kuruluşlarıtamamıyla devralmasından ziyade yerli sermaye ile mülkiyetortaklığı ve stratejik ortaklık kurması desteklenecek.Bankaların yönetim kurullarında Türk uyruğuna sahip kişilerinbulunmasına yönelik düzenlemeler yapılacak. Bankacılığınyabancılaşmasının yol açabileceği bankalarınsahibi olan ülkelerdeki ekonomik hastalıkların ev sahibiülkeye bulaşma riski önlenecektir.Reel sektörü yeterince destekleyen finansal sistem:Kaynakları yatırıma daha fazla yönlendirecek, araç çeşitliliğineve mali derinliğe sahip, rekabetçi ölçeğe ulaşmış,uluslararası standartlarda düzenleme ve denetim ile riskiiyi yöneten bir fi nans sisteminin oluşması sağlanacaktır.Mali aracılık faaliyetinin etkin bir şekilde yürütülmesi amacıyla,bu faaliyetler üzerindeki vergi ve benzeri kamusalyükler azaltılacaktır.Ziraat Bankası tarım ve çiftçinin kamu ihtisas bankasıolarak görevini sürdürecek: Ziraat Bankası’nın,tarım, ormancılık ve hayvancılık sektörüne, çiftçi ile tarımkooperatif ve birlikleriyle gıda ve tarım sektörleri ile bağlantılısanayi sektörlerine destek ve fi nansman sağlayanbir kamu ihtisas bankası olarak, etkin ve özerk bir yapıda,güvenli bankacılık ilkelerinden taviz vermeden göreviniyapması hedef alınacaktır.Halk Bankası esnaf ve kobilerin kamu ihtisas bankasıolarak görev yapacak: Halk Bankası, esnaf veKOBİ’lerin, etkin ulusal ihtisas bankasına dönüştürülecek;bu amaçla yapısı güçlendirilecek, siyasi baskılardan arın-180

dırılıp, özerkleştirilecektir.Yurtdışı müteahhitlik işlerinde kolay ulaşılabilirve kredibilitesi yüksek teminat sağlamak amacıylakamu bankaları liderliğinde güvence fonu oluşturulacak:Yurtdışı müteahhitlik işlerinde karşılaşılan teminatmektubu bulma zorluğunu gidermek ve rekabet güçleriniartırmak üzere gerekli düzenlemeler yapılacaktır.Basel II kriterlerinin uygulanmasındaki sorunlartakip edilecek: BASEL II kriterlerinin bankacılık sistemindeuygulamaya alınmasının KOBİ’lere olası olumsuzetkilerini gidermek amacıyla bir yandan bu kuruluşlarınyeni çerçeveye uyumu özendirilecek, diğer yandan geçişikolaylaştıracak yapısal düzenlemeler gerçekleştirilecektir.BDDK ve TMSF’nin bağımsızlığı korunacak, görevlerinietkin şekilde yapmaları sağlanacaktır: Finansve reel sektörü destekleyecek gelişmeleri dikkate alanve Bankaların sağlıklı yapıda gelişmeleri, uluslararasımali piyasalarda ortaya çıkan veya çıkabilecek olumsuzgelişmelerden korunabilmeleri, devralınmış olan bankave mali kuruluşlarla ilgili kamu haklarının gereğincekorunması, Mevduat Güvence Fonu’nun ihtiyaca uygundüzeyde tutulması için düzenleyici ve denetleyici çerçevegüçlendirilecektir.Sermaye Piyasasının Hukuki Çerçevesi Yenilenecekve Sermaye Piyasasının Derinleşmesi Hedef Alınacaktır.Bu kapsamda;181

- İMKB’nin daha çok derinleştirilmesi ve güçlenmesi, sermayepiyasalarına olan güvenin artırılması, sermayenintabana yayılmasının hızlandırılması amacıyla düzenleyicive denetleyici çerçevenin güçlendirilmesi sağlanacaktır.- Şirketlerde iyi yönetişim ilkelerini sağlayarak ekonomideriskleri azaltacak gerekli düzenlemeler yapılacaktır.- Sermaye piyasasında denetim zafi yetlerini ortadan kaldıracakönlemler alınacaktır.- Yeni Ticaret Kanunu ile halka açık anonim şirket yapısınınkökten değişeceği dikkate alınarak Sermaye PiyasasıKanunda ve Kurulun alt düzenlemelerinde gerekli değişiklikleryapılacaktır.- Emeklilik fonları gibi tasarruf oranını artıcı uzun vadeliyatırım araçlarının gelişimi desteklenecektir.- Dini inançlar sömürülerek, izinsiz arz ile hukuk ve etikdışı yöntemlerle, yakın geçmişte yaratılmış olan sömürüçarkının bir daha oluşmamasını sağlayacak önlemlerinalınması sağlanacaktır.- Yasal zemini hazır olan KOBİ Borsaları’na çağdaş koşullarve etkinlik kriterleri çerçevesinde işlerlik sağlanacaktır.Sigortacılık sektörünü düzenlemek ve denetlemeküzere bağımsız bir Sigorta Düzenleme ve DenetlemeKurumu kurularak düzenleme ve denetlemeçatı kurumuna bağlanacaktır.182

Sigorta sektörünün gelişmesi sağlanacak; sektörün gelişimiile elde edilecek primlerin sermaye piyasalarına yönlendirilmesiözendirilecektir.KÜRESELLEŞMENİN AVANTAJLARINDAN YA-RARLANACAK, SAKINCALARINDANÜLKEMİZİ KORUYACAK, BİR EKONOMİPOLİTİKASIKüreselleşmenin taşıdığı riskleri en aza indirip potansiyellerindenen üst düzeyde yararlanmak hedefimiz olacaktır.21. yüzyılın büyük görevi, küreselleşmenin olumsuzluklarınıdemokratik ve sosyal politikalarla göğüslemek, bu süreci,toplumsal gelişmeyi ve barışı geliştirici bir mecrayaoturtmaktır. Bu anlayışla;Ulusal Üretim Ekonomisi Temelinde Politikalarla,Küreselleşmenin Olumsuzluklarından Korunulacaktır:Küreselleşme süreciyle birlikte ekonomik güç, uluslararasışirketler, bankalar ve fonlarda yoğunlaşmıştır. Küreselleşme,sermaye ve malların serbest dolaşımı ile sınırlı kalmış,emeğin serbest dolaşımının gerçekleşmemesi ise emeğinsömürülmesine uygun zemini hazırlamıştır. Küreselleşmeile birlikte ulusal ve küresel ölçekte yeterli bir düzenleyiciçerçevenin geliştirilmemiş olması spekülatif sermayehareketlerinin hızla artmasına ve ülke ekonomilerininistikrarsızlığa sürüklenmesine yol açmıştır. Türkiye hemdünyaya açık, hem de ulusal üretim ekonomisinin önünüaçan politikalarla, küreselleşmenin olumsuzluklarındankorunacaktır.183

Yeni Dünya Düzeninde Hızla Artan Ekonomik Bütünleşmeve Bağımlılıkların Yarattıkları SıkıntılaraUluslar Arası Düzeyde Çözüm Arayışları Desteklenecektir.Ekonomik krizler yerel ve ulusal nitelikten çıkarak hızladiğer ülkelere yayılmaktadır. Ulusların kaderi ve dünyaekonomisinin geleceği küresel sermayenin risk iştahınaemanet edilemeyecek kadar önemlidir. Bu kapsamda;G-20 platformunun yeni küresel mimarinin temel aktörlerindenbiri haline gelmesi desteklenecektir.Uluslar arası fi nans kuruluşlarının karar alma mekanizmalarındagelişmekte olan ülkelerin ağırlıklarının arttırılmasıdesteklenecektir.Uluslar arası fi nans kuruluşlarının krizleri gizleyen değilkrizleri öngörebilen ve çözümler üretebilen bir konumakayması desteklenecektir. Bu kuruluşların ülkelere özelçözüm önerilerini ulusal aktörlerle yakın bir diyalog içerisinde,ülkelerin kendilerine özgü koşulları dikkate alınarakve standart çözümlerden kaçınarak yapmalarınayönelik uluslar arası işbirliği desteklenecektir.Ülkede güvenli, istikrarlı, özendirici bir reel yatırımortamı yaratılacak: Yeni tesis, fabrika ve işletmeler kurulmasınayönelik sabit sermaye yatırımları için, yerli veyabancı yatırımcılara uygun, güvenli, istikrarlı bir yatırımortamı yaratılacak, sabit sermaye yatırımlarına ilişkin bürokratikişlemler en alt düzeye indirilecektir.184

Yoksullaşma ve sömürü ortamı, koruyucu sosyalrefah devleti politikaları ile aşılacak: Küreselleşmenin,özellikle “yoksulluğun azaltılması, gelir dağılımınıniyileştirilmesi, kaliteli iş imkânlarının artırılması, kesintisizbüyümenin sağlanması” süreçlerine engel yaygın vederin olumsuzluklar ile beraberinde tırmandırdığı yoksullaşmave sömürü ortamı, oluşturacağımız KoruyucuSosyal Devlet politikaları ile aşılacaktır.Teknoloji ile bilginin serbest dolaşımı ve reel yatırımlarıartırıcı boyutları ile küreselleşmeden yararlanılacak:Ancak, küreselleşme sürecinde, başta kısavadeli sermaye hareketleri gibi ulusal ekonomimiz açısındanistikrarsızlık kaynağı olan dinamiklerin olumsuzluklarıkarşısında gerekli önlemler alınacaktır.Yabancı sermayeden refah artışına kaynak olarakyararlanılacak: Yabancı sermayeden, ulusal ekonomideistikrarsızlık kaynağı olarak değil, yaratılacak katmadeğere ve refaha kaynak olarak yararlanılması için, yabancısermayenin istikrarsızlığı artırıcı yönlerini kontroletmeye yönelik yasaklayıcı olmayan özendirici önlemleralınacaktır.Dış Ekonomik İlişkilerde, Rekabet Gücümüz Artırılacak,Çıkarlarımız Korunacaktır.Cumhuriyet Halk Partisi’nin “ekonomik bağımsızlık” anlayışı,kendi içine dönük, dışa kapalı bir ekonomi değildir.CHP, ekonomik bağımsızlığın daha iyi korunabilmesi için,ekonomimizin rekabet gücünün yükseltilmesini, dış eko-185

nomik ilişkilerin kararlı bir şekilde ve çok yönlü olarak geliştirilmesiniöngörmektedir.AB katılım süreci ve Asya-Pasifik kaynaklı yeni küreselrekabet ortamı, Türkiye’de ekonominin rekabetgücünü ve istihdam imkânlarını arttırmaya yönelikyeni fırsatlar yaratmaktadır.AB ve ABD ile sürekli gelişmekte olan ekonomik ilişkilereek olarak;- Komşu ülkeler, Balkanlar, Kafkaslar, İslam Ülkeleri veBağımsız Türk Devletleri ile ekonomik ilişkilerimize özelönem ve ağırlık verilmesi,- Karadeniz Ekonomik İşbirliği Platformu’nun güçlendirilereksürdürülmesi,- Akdeniz ülkeleri ile ekonomik ilişkilerimizin daha yaygınlaştırılması,giderek Afrika ülkeleri ile yeni ekonomik işbirliğialanlarının geliştirilmesi,- Başta Japonya ve diğer uzak doğu ileri teknoloji ülkeleri,Pasifi k’teki “büyüme merkezleri”, Çin ve Hindistan gibiüretim ve ticarete ağırlıklarını koyan yeni güç odakları ilede çok yönlü, dengeli ve kararlı ekonomik ilişkiler içinegirilmesi,ekonomimize yeni ufuklar açacak, ilişkilerimize çok yönlülüksağlayacaktır.186

EKONOMİ HUKUKU ÇAĞDAŞLAŞTIRILACAKBilgi toplumunun yeni hukuki gereksinimleri, bilişim vebilgi teknolojileri uygulamaları ile doğmakta olan yeni sorumlulukalanları, sürekli değişmekte olan ülkemiz ve dışdünya koşulları, yoğunlaşan dış ekonomik ilişkiler ve tarafolduğumuz uluslararası sözleşmeler yeni yükümlülükleryaratmakta, hukuki alanda yeni ihtiyaçlar doğmaktadır.Bu nedenlerle ülkemizde geçerli olan ekonomi hukukununyenileştirilmesi ve uyumun sürekli kılınmasıbir zorunluluktur. Bu anlayışla;Uluslararası uygulamalarla uyumlu bir hukuk, vergi, muhasebealtyapısının varlığı ve bu alanlardaki öngörülebilirlikiyi bir yatırım ortamının koşuludur. Bu alanda yaygın,etkin ve kalıcı iyileştirmelere gidilecektir.Ulusal çıkarlarımızı da gözeterek, ekonomi hukukunun,başta AB ülkeleriyle olmak üzere, uluslararası hukuk ileuyumlaştırılması hedef alınacaktır.Ekonominin hukuk mevzuatı yenileştirilirken, girişimcininyatırım şevkini kıran kırtasiyeciliğin azaltılması amaçlanacak;tüketici, girişimci ve devlet ilişkilerinde şeffafl ığın, eşitliğinve adaletin sağlanması hedef alınacaktır.“Tüketici haklarını koruma mevzuatı” ile “üretimde standartlarınkorunmasını ve kalite kontrolün etkinleştirilmesini”öngören mevzuata, mağdur edilen tüketicinin haklarınıntazmin edilmesini sağlayacak yaptırımlara işlerlik ve187

güç kazandırılacaktır.Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına önem verilecektir.Çevrenin korunması ve çevre hakkı ile ilgili mevzuatın uygulanmasınıetkinleştirecek düzenlemeler yapılacaktır.Bankacılık, sermaye piyasası, kredi ve teşvik işlemleri alanlarındaeşitlik ve açıklık ilkeleri ile bağdaşmayan, bireyimağdur eden, kamu yararını gözetmeyen uygulamalarıönleyici mevzuat düzeni oluşturulacaktır.CHP, bu yaklaşım içinde, gerçekleştireceği düzenlemelerleekonomi hukukunu, bireyi ve girişimciyitemel alan, kamu yararını gözeten, adalet, eşitlik veşeffaflığı ön plana çıkartan, taraflara haksız çıkarsağlamayan, suçu caydıran, suçluyu cezalandıran,GÜÇLÜYÜ DEĞİL HAKLIYI ÖDÜLLENDİRENçağdaş ve dinamik bir yapıya kavuşturacaktır.SANAYİMİZ HIZLA YÜKSEK KATMA DEĞER VEİSTİHDAM YARATAN BİR YAPIYA DÖNÜŞTÜ-RÜLECEKÜlkemizde uzunca bir süredir uygulanmakta olan makroekonomikpolitikalar yüksek faiz-düşük kur döngüsü üzerinden,özellikle tüketim harcamaları kaynaklı büyümeyiortaya çıkarmaktadır. Yüksek faiz-düşük kur politikası yapayolarak enfl asyon oranının düşmesine neden olurken,fi rmalar üzerinde üç temel olumsuz etkide bulunmaktadır:Özellikle ara ve yatırım malları alanlarında yerli üreticiler188

cezalandırılarak ithalat özendirilmektedir. Bu politika, ülkeekonomisinde, katma değer ve istihdam yaratmayan birüretim ve ihracat yapısına yol açarak adeta bir montaj sanayininortaya çıkmasına neden olmuştur. Montaj sanayinedönüşmenin en temel göstergesi ihracat ve üretimarttıkça ara mal ve yatırım malları ithalatının ve cari açığınçok daha hızlı artmasıdır.Yüksek faiz-düşük kur politikası fi rmaların yurtdışındanyüksek oranda borçlanmasına neden olmuş, fi rmaların veülke ekonomisinin kırılganlığı artmıştır.Söz konusu politika, fi rmaların yurtiçi pazardaki rekabetgüçlerini zayıfl atmaktadır. Çok sayıda fi rma sanayi sektöründençekilerek rekabetin görece az olduğu alanlarayönelmekte, ülkemizin sanayi tabanı aşınmakta ve uzundönemli büyüme potansiyeli azalmaktadır.Halbuki, Türkiye’nin büyüme ve kalkınma potansiyeli sanayisektörünün gelişimiyle çok yakından ilişkilidir. Sanayisizbüyüme;- Dışa bağımlılığı artıracak,- Ekonomiyi istikrarsızlaştıracak,- İşsizliği artıracak,- İstihdam yaratan temel sektörlerden hizmetlerin gelişiminiengelleyecek,- Gelir dağılımını bozacak,- Bölgesel dengesizlikleri derinleştirecek,189

- Teknolojik gelişme ve üretkenlik artışını sınırlandıracak ve- Örgütlü bir toplumsal yapının gelişimini engelleyecektir.Sanayi sektörü, büyümenin dinamik kılınması ve bir kalkınmasürecine dönüşmesinde kritik rol oynamaktadır. Teknolojikgelişmelere ve üretkenlik artışına daha açık olması, üretmişolduğu yatırım, tüketim ve ara mallarıyla tarım ve hizmetlersektörlerinin gelişmesinde oldukça etkili bir rol üstlenebilmesi,ihracat yapabilme kapasitesinin yüksek olması ve işgücününbilgi ve becerisinin artırılmasında üstlendiği işlev nedeniylesanayi sektörü kalkınma sürecinin kilit noktasında bulunmaktadır.SANAYİDE ATILIM STRATEJİSİUYGULAYACAĞIZUlusal sanayi yapısında 21.yüzyılın koşullarını kucaklayacakbir dönüşüm ve atılım yapılabilmesi için,devletin özel sektörle diyalog ve işbirliği geliştirmeve özel sektörü yönlendirme işlevi büyük önem kazanmıştır.CHP’nin bu konuda izleyeceği kararlı politikalarla;Piyasalarda karmaşık düzenlemelere son verilecek,sanayici durağanlıktan girişimcilikte pratikleşmeye yöneltilecek,rant arayışı yerine üretim ekonomisine odaklandırılacaktır.Sanayide vizyonumuz üretimde kalite ve etkinlik,dış piyasalarda dinamik rekabet gücü: Üretimde kaliteve etkinliği, dış piyasalarda rekabeti hedefl eyecek yenibir sanayileşme vizyonu gerçekleştirilecektir.190

ULUSAL SANAYİ STRATEJİMİZ;Piyasaların işleyişine ilişkin genel kuralların, “rekabete açıkve yatırım dostu piyasa ortamı” ile “devlet yardımları veteşvik politikalarının” konumu,Sanayi işletmelerinin verimliliğini etkileyecek, “nitelikli işgücü,yenilikçilik, çevre, altyapı” gibi yatay sanayi politikalarınındurumu,Sektörel rekabet gücünü etkileyen, küreselleşme ile önemigiderek artmakta olan dış faktörler, “uluslararası sermaye,bilgi, teknoloji” hareketlerinden kaynaklanan dinamiklerile etkileşim koşulları,Kamunun stratejik sanayi sektörlerindeki birikim ve uygulamaları,Bilgi Çağı’nın öngörüleri ve açılımları,Stratejik Makro Planlamanın vizyonu çerçevesinde gereğinceönemsenerek ve değerlendirilerek, belirlenecektir.Türkiye ekonomisini daha rekabetçi bir konuma taşıyacakaraçları içeren, bu alanlardaki öncelikleri, ekonomik faktörlerive önlemleri belirleyen “Türkiye Sanayi Stratejisi vePolitikaları” dinamik, katılımcı ve sürekli olarak güncellenerekyenilenebilen bir yaklaşımla saptanacaktır.Türkiye Sanayi Stratejisi’nin temel hedefi ; genelde sanayiişletmelerinin, özelde ise KOBİ’lerin “katma değeri yüksek191

üretime, yüksek teknolojik kabiliyete ve nitelikli işgücüne,değişen şartlara uyum sağlayabilme yeteneğine, ulusal veuluslararası piyasalarda rekabet gücü olan bir yapıya” kavuşturulmasıolarak belirlenecektir.Sanayi envanteri dinamik bir hale getirilecek, sektörel araştırmaenstitüleri geliştirilecek, bu enstitüler aracılığı ile özelsektörün politika oluşturma kapasitesi güçlendirilecektir.HEDEFİMİZ: “TEKNOLOJİK DÜZEYİ VE DIŞ RE-KABET GÜCÜ YÜKSEK, SOSYAL AYAĞI GÜÇLÜ,İLERİ ULUSAL SANAYİ”CHP, rekabet gücü yüksek, stratejik öncü sektörlere odaklanmışileri sanayileşmeyle ve Bilgi Çağı’nın olanaklarınındoğru değerlendirilmesiyle, Türkiye ekonomisini yıllık ortalamayüzde yedi düzeyinde sürdürülebilir gerçek büyümepotansiyeline ulaştırmayı hedef almaktadır.Türkiye ekonomisinde yapısal bir değişim ve dönüşümügerçekleştirmek zorundadırİleri sanayileşme, güçlü Türkiye’yi oluşturma iddiamızıntemel dayanağıdır.Küreselleşen dünyada rekabet gücünü belirleyen en temelfaktör, AR-GE ve inovasyon (yenilikçilik) kaynaklı yüksekve sürdürülebilir verimlilik artışıdır.Bu vizyon ve kararlılık içinde; yüksek verimliliğe dayalı, dışrekabet gücü yüksek, bilgi çağının ileri sektörlerinde yoğunlaşanSanayileşme temel önceliğimiz olacak, mevcut192

endüstriyel yapının bu doğrultuda dönüşümü hedef alınacaktır.Bu kapsamda;Çağdaş stratejik kriter ve açılımlar ön planda tutulacak:“Ulusal Sanayi Stratejisi” ile AB’nin Yenilenmiş LizbonHedefl eri, doğrultusunda özellikle “AR-GE ve yenilikçilik,istihdam, eğitim, çevre, altyapı sektörleri, bilgi ve iletişimteknolojileri ve kurumsal idari kapasite” konularında, stratejikkriter ve açılımlar ön planda tutulacaktır.Bilişim, (bilgisayar, mikroelektronik, telekomünikasyon,bilgi ve iletişim teknolojileri) ileri teknoloji malzemeleri,biyoteknoloji, nano teknoloji, nükleer ve uzay teknolojilerigibi stratejik nitelikli alt sanayi sektörleri belirlenerek, hızlageliştirilmeleri hedef alınarak, güçlü destek sağlanacaktır.Orta ve yüksek teknolojili sektörlerin üretim ve ihracatiçindeki paylarının arttırılmasına yönelik yeni girişim başlatılacak;otomotiv, beyaz eşya, makine ve elektronik sektörlerindeTürkiye’nin üretim merkezi olması hedef alınacaktır.Geleneksel sektörlerde ise yeniden yapılanma teşvikedilerek, uluslararası rekabete uyum sağlayacak yapıyadönüşüm desteklenecektir.Sanayimizin coğrafyası yeniden belirlenecek: Sanayimizincoğrafyası tarım, turizm, kent alanları ve Türkiye’ningelişmesine öncülük edecek ‘çekim merkezleri’ dikkatealınarak yeniden belirlenecektir. Geleceğin kritik sektörleriniiçerecek “Büyük Mekân Projeleri” bu anlayış içindegerçekleştirilecektir.Oluşturulacak yeni sanayi aksları vebölgeleri ile sanayinin yurt düzeyinde daha dengeli ve193

asyonel dağılımı sağlanarak, sanayileşme sürecine yenibir ivme kazandırılacaktır.Teknoloji geliştirme bölgeleri ve merkezleri yaygınlaştırılacak:Ulusal Sanayinin verimliliğini artırmak içinTeknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Merkezleri (TEKMER)ile İş Geliştirme Merkezleri (İŞGEM) daha etkin yapılardayaygınlaştırılacaktır. Bu kapsamda;Beceri dönüşümünü sağlayıcı, girdi maliyetlerini düşürücüetkin tedbirlerin alınması, kalite standartları konusundaulusal bir politikanın belirlenmesini,Sanayiye girdi sağlayan altyapı ve hizmetler sektörününişleyişinin etkinleştirilmesi, Kamunun hizmet sağlama etkinliğininarttırılmasını,Rekabet gücünü olumsuz etkileyen sorunların tespit edilerek,sektörel bazda çözümler üretilmesini,AR-GE işletmelerinin “Organize Sanayi” ve “Teknoloji Geliştirme”Bölgeleri ile, “Küçük Sanayi Sitelerinde” yoğunlaşmalarını,Tüm fi rmaların rekabet gücünü artıracak, işgücünün niteliğiniyükseltecek, fi nansmana erişimi kolaylaştıracak,yenilikçilik kapasitesini geliştirecek, girdi maliyetlerini düşürecek,çevreye duyarlılığı arttıracak ve farklı kurumlararasında koordinasyon gereğini ön plana çıkartacak yataypolitika alanları geliştirilecektir.194

ETKİLİ BİR ULUSAL YENİLİKSİSTEMİ OLUŞTURULACAKÜretkenlik yeteneğinin geliştirilmesinde fi rmaların izleyebilecekleristratejiler önem taşımakla birlikte, asıl olan,en geniş yelpazede kar amacı olan ve olmayan birimlerin,kamu ve özel sektör kuruluşlarının, reel ve fi nansalsektörün ve üretici ve kullanıcılar arasındaki ilişkilerin veetkileşimin güçlendirilmesidir. Söz konusu birimler arasındakurulacak güçlü bağlar öğrenme, işbirliği, paylaşma vedayanışma gibi değerlerin ekonomi genelinde yerleşmesineve güçlü bir sinerjinin ortaya çıkmasına katkı yapacaktır.Söz konusu bağların kurulması ise fi yat mekanizmasıdışındaki araçların bir bütünlük içerisinde kullanılmasınıgerektirmektedir. Ortak araştırma, ürün geliştirmeprojeleri, küçük sanayi siteleri, organize sanayi bölgeleri,teknopark ve teknopolis gibi sanayi altyapıları; etkili biradalet sistemi, girişim sermayesi gibi teknolojik gelişmeyeodaklı fi nansal araçlar; politika geliştiren, uygulayan vedeğerlendiren kuruluşları bir araya getiren platformlar;kamu mal ve hizmet alım politikası; vergi ve teşvik politikası,eğitim sistemi ve kalite standartları bu araçlardanbaşlıcalarıdır. Ulusal Yenilik Sistemi olarak adlandırılabilcekbu yapı, orta-uzun vadeli bir perspektifl e ve bütüncülbir yaklaşımla sahiplenilecektir.Sanayi politikasını destekleyen bir enerji politikasıizlenecek: Üretim sürecinin en temel girdilerinden birisiolan enerjinin yurt içinde üretiminin artırılmasına ve fi yatınınişletmelerimizin rekabet gücünü destekleyen bir dü-195

zeye indirilmesine yönelik politikalara büyük önem verilecektir.Mevcut durumda, enerji ihtiyacının büyük bölümü ithalatlakarşılanmakta, enerji ithalatı dış ticaret açığının genişlemesindeönemli rol oynamaktadır. Diğer yandan, yüksek enerji fiyatlarıişletmelerimizin iç ve dış pazarlarda rekabet gücünü olumsuzetkilemektedir. Bu itibarla,Taşkömürü, linyit, rüzgar, güneş enerjisi ve jeotermal gibi yerlikaynakların kullanımına öncelik tanınacak,Enerji alanında kamusal yatırım artırılırken rekabete dayalı birpiyasa yapısının tesis edilmesi suretiyle cazip bir yatırım iklimiyaratılarak enerji açığı ülkemiz için bir risk unsuru olmaktançıkarılacak,Fiyatlama politikası gözden geçirilerek ve etkili bir rekabetpolitikası uygulayarak sanayi kesimine satılan enerji kaynaklarınınfiyatları aşağıya çekilecek,Enerjinin verimli kullanılması amacıyla kamu ve özel sektörişbirliğiyle geniş çaplı bir verimlilik kampanyası başlatılacak,Enerji tüketiminde tararrufu ve verimliliği teşvik edecek mekanizmalarkurulacaktır.Sanayi işletmelerinde yenilikçiliğe önem verilecek: Sanayiişletmelerinin yenilikçiliğe önem veren, bilgi ve iletişimteknolojilerinin etkin biçimde kullanılmasını teşvik eden yeniyapılanmaya gidilecekltir. Bu çerçevede;Bilgisayar, web tasarımı ve bilgi teknolojileri gibi konularda196

eğitimin güçlendirilerek yaygınlaştırılması,Hizmet içi eğitim faaliyetlerinin daha sistemli ve yoğun olarakdesteklenmesi,Mesleki eğitimin yaygınlaştırılması, nitelikli işgücünün geliştirilmesi,Meslek liseleri ve yüksek okulların, sanayinin ara eleman ihtiyacınıkarşılayabilmesi için önlemler alınması,Üniversitelerde girişimci geliştirme programlarının yaygınlaştırılması,amaçlarına yönelik politikalar kararlılıkla uygulamaya konulacaktır.GÜÇLÜ BİR YATIRIM HAMLESİBAŞLATILACAKTürkiye’nin kalkınma potansiyeli, doğrudan yabancı sermayeyide kapsayan güçlü bir yatırım hamlesi ile harekete geçirilecektir.Bu kapsamda;Sanayi üretiminin ağırlıklı olarak ithal kaynaklı ara ve yatırımmallarına dayandırılması politikasına son verilecek,Bize mal ve hizmet satan ülkelerde değil, kendi ülkemizde istihdamve üretim artışı sağlanmasına öncelik verilmesi özendirilecek,Yenilikçiliği özendiren Risk Sermayesi ve benzeri fi nans-197

man araçlarının gelişimi desteklenecek,Dünyadaki değişimlerin, teknolojik gelişmelerin, piyasalardakive tüketim kalıplarındaki farklılaşmaların, ekonomikkararlara hızla yansıtılabilmesi hedef alınacak,Dahilde İşleme Rejiminin amacı doğrultusunda kullanılmasısağlanacak, bunun dışına taşan uygulamalar engellenerektarımsal gelişme ve sanayide ara malı üretimiönünde engel olmaktan çıkarılacak,Doğal kaynakların daha ileri düzeyde değerlendirilmesineve işlenmiş halde ihracına özen gösterilecek,Akreditasyon, standardizasyon, uygunluk değerlendirmeve belgelendirme faaliyetleri desteklenecek,Fikri ve sınai mülkiyet sisteminin etkinliğini sağlamak üzerekurumsal kapasite güçlendirilecek, toplum düzeyindeyaygın ve yerleşik fi kri ve sınai haklar kültürü oluşturulacaktır.Jenerik teknolojilerde kapasite artırılacak: Geleceğedamgasını vuracak olan biyoteknoloji, nanoteknoloji,mekatronik, yazılım, genetik gibi jenerik teknoloji alanlardasöz sahibi olabilmemiz, ekonomimizin bu alanlardakiyenilikçi kapasitesinin artırılmasıyla mümkün olacaktır. Oldukçageniş bir alanda üretim sürecini kökten değiştirmeözelliğine sahip olan bu teknolojiler, rekabet gücünü verefahı artırmada kalıcı etkilerde bulunacaktır. Bu çerçevede,jenerik teknolojil alanlarında hem kamu hem de özelsektörün yenilikçi kapasitesinin artırılmasına öncelik verilecektir.198

Teknolojik yenilik faaliyetlerindeki kritik eşik aşılacak:Teknolojik yenilik faaliyetlerindeki mevcut ölçek yetersizliği(kritik eşik) sorunu, fi rmaların kümelenmelerine,ana-yan sanayi bağlarının güçlendirilmesine ve kamuüniversite-sanayiarasındaki uyumun ve işbirliğinin güçlendirilmesineodaklanılarak çözülecektir.Savunma sanayimiz güçlü bir şekilde desteklenecek:Ülkemiz ekonomisinin geneli ve ulusal güvenlik açısındanbüyük önem taşıyan savunma sanayinin gelişimine özelönem verilecektir. Savunma sanayinde meydana gelecekve ticari ürünlerde uygulama olanağı olabilecek gelişmelerinbaşka sektörlerde bulunan fi rmalarımızın faaliyetlerineyansımasını sağlayacak mekanizmalara etkinlik kazandırılacaktır.Geleneksel sektörlerde üretimin yüksek katma değerlibölümünde uzmanlaşma hedeflenecek: Teksil,giyim, deri, gıda gibi geleneksel sektörlerin, ekonomimizdekiağırlığı ve istihdam yaratma potansiyelleri dikkatealınarak, üretimin sürecinin yüksek katma değer yaratanbölümlerde uzmanlaşmaları sağlanacak. Bu sektörlerimizinbilgi ve teknoloji yoğun diğer sektörlerle yakın biretkileşim içerisine girerek verimlilik artışına odaklanmalarıdesteklenecek.Ölçek yetersizliği ve kurumsallaşma eksikliği sorunugiderilecek: Etkili bir rekabet ortamının tesisi dikkatealınarak, “ölçek ve kapsam ekonomileri”nin bulunduğusektörlerde “şirket birleşmeleri, devralmalar ve stratejikortaklıklar” teşvik edilecektir.199

Küresel ölçekte faaliyet gösteren türk şirketlerininsayısı artırılacak: Bu amaç doğrultusunda kamu, fi zikialtyapı desteği, vergi teşvikleri vb. araçlarla etkili bir rolüstlenecektir.Ara ve yatırım mallarının üretimi artırılacak: Yurt içiüretimin bulunmadığı veya yetersiz olduğu hammadde,ara ve yatırım mallarının üretimine güçlü destek verilecektir.Bu çerçevede, bu sektörlerdeki fi rmalar üzerindekidolaylı ve doğrudan vergi ve benzeri kamusal yükler kapsamlıbir şekilde azaltılacaktır. Bu politika uygulanırken,söz konusu uygulamanın ileri ve geri bağlantılar yoluylaekonominin bütününe yapacağı etki dikkate alınacaktır.Yenilikçi sanayici kuşağı”nın yaratılması amaçlanacak:Sanayileşme bilincinin bu ileri vizyon ve stratejilerini,değişimin dinamiklerini içselleştirecek, dış dünyadakigelişmelere açık, ulusal ve sosyal duyarlılıkları yüksek yenibir yenilikçi sanayici kuşağının yaratılması stratejik bir hedefolarak belirlenecektir.CHP, bu anlayışla oluşturacağı “bilim, teknoloji ve sanayileşme”stratejisini açıklık ve kararlılık içinde uygulayacaktır.Bu strateji ile tüm dinamikler ve gelişmeler gereğincedeğerlendirilecek, doğrudan yabancı sermaye bu amacayönlendirilecek, ulusal kaynak ve birikimlerin, sanayileşmesürecimize azami düzeyde katkıda bulunmaları sağlanacaktır.200

YENİ VE ETKİN BİR TEŞVİK SİSTEMİUygulamadaki israfa ve çarpık kaynak tahsisine yol açan“teşvik etmeyen teşvik sisteminin” değiştirilmesi gerekmektedir.Yatırım ortamının iyileştirilmesi ekonomideki önceliklerimizdenbiri olacaktır. Siyasi ve makro ekonomik istikrar,bürokratik işlemlerin azaltılması böyle bir ortamın ön şartıolmakla birlikte yeterli değildir. “Teşvik” yatırım ortamınıniyileştirilmesinin etkin bir aracı olarak kullanılacaktır.Uygun bir teşvik politikası yurtiçi tasarrufl arın yatırımlarayöneltilmesi yanında ülkeye doğrudan yabancı sermayegirişini özendirmek suretiyle de ekonomimizin üretim veistihdam kapasitesini artıracaktır.İleri sanayileşmenin, teknolojik yapılanmanın, dengeli bölgeselkalkınmanın ve ülkemizi bilgi toplumuna dönüştürebilmeniniddiası ve kararlılığı içinde öncü sektörleri hedefalan yeni ve etkin teşvik sistemi kurulacaktır. Bu anlayışla;En iyi teşvik, en basit olanıdır: Bu ilke temelinde, vegenel yatırım ve sanayileşme politikalarımız, olan verimliliğedayalı büyümeyi desteklemek için endüstriyel yapıyıdeğiştirme çabalarımız çerçevesinde, teşvik sistemi uygulamakolaylığı olan, gereğince denetlenen, basit ve etkinbir teşvik sistemi olarak yeniden oluşturulacaktır.Herşeyi değil gerekli olanı teşvik: Teşvik politikaları;teknolojik yapılanmaya, ulusal üretim ve katma değere, istihdama,geri kalmış yörelerin geliştirilmesine, mülkiyetin201

yaygınlaştırılmasına katkı gibi farklı amaçların gerçekleştirilmesiiçin seçici bir anlayışla uygulamaya konulacaktır.Teşvik sistemi ile, rantiye kesimleri değil, reel sektör, gerçeküreticiler ve sanayiciler desteklenecektir.Belirli sektörler bazında etkin teşvik: “Herkesin yararlandığıteşvik hiçbir şeyi teşvik etmez” ilkesi çerçevesindeülkenin çok geniş bir coğrafi bölümünde her türlü yatırımıteşvik anlayışından, “sektörel teşvik” anlayışına geçilecek,taraf olduğumuz uluslar arası anlaşmalar ve prensiplerçerçevesinde sektör-bölge çakışmalarına sanayide kümelenmeyidikkate alarak önem verilecektir.Stratejik planlama vizyonu ile öncelikli sektörlerharitası belirlenecek: Üretken her türlü sabit sermayeyatırımı özendirilirken, bu özendirmelerin nitelikleri ayrıayrı belirlenecek; “öncelikli sektörler haritası” sektörün rekabetpotansiyeli ve coğrafyası temelinde çıkarılarak, hammaddeden, nihai ürüne kadar tüm gelişim noktalarındayatırımlar “sektörel temelde” özendirilecektir. Bu çerçevede;“Etkin teşvik paketi” uygulamasına geçilecek: “Nakitdesteği, prim ödemesi, yatırım indirimi, diğer vergiselavantajlar, arsa-arazi tahsisi, enerji desteği, kredi garantisi”gibi tüm teşvik enstrümanlarını içeren bir “paket” yaklaşımuygulanacaktır.İleri teknoloji getirecek yeni yatırımlara pozitif ayrımcılıkuygulanacak: Dünya pazarları için mal ve hizmetüreten, ileri teknolojileri hem üreten, hem de kulla-202

nan, kalite ve marka yaratan sanayiler “sektör bazında”desteklenerek, ekonomiye dış rekabet gücü kazandırılacaktır.Büyük ölçekli yatırımlara özel teşvik: “Büyük ölçekliyatırımlara” özel teşvik getirilecek, belirli sektörlerde, belirliseviyenin üzerindeki yatırımlar için, vergi tatili dahilönemli vergisel destekler sağlanacaktır.İstihdamın artırılmasına etkin vergi teşviği: İstihdamartışına teşvik, “ilave istihdama dönük sosyal güvenlik primve gelir vergisi avantajı” yeni koşullarla ülke genelinde uygulanacaktır.Emeğin iş yerinde eğitilmesini, verimliliğinarttırılmasını, fabrika ve meslek içi eğitimin yaygınlaştırılmasınıözendirici teşvikler uygulamaya konulacaktır.Risk sermayesi uygulaması yaygınlaştırılacak: Maddibirikimi yetersiz ancak özel teknoloji, know-how, bilgiveya deneyim birikimi olan girişimciler “Risk Sermayesi”uygulaması ile daha geniş ölçekte özendirilecektir.Teşvik sistemine etkin denetim: Devlet yardımı uygulamalarındakoordinasyon, etki analizi ve bağımsız denetlememekanizması oluşturulacak,Esnaf ve sanatkarlar inovasyona özendirilecek: Esnafve sanatkarlarımızı, “sanayi ve bilgi toplumunun yeni üretimsektörlerine, katma değeri yüksek yeni mal ve hizmetüretimlerine, kendi faaliyet alanlarında inovasyona” yönlendirecek“girişimcilik, bilgi ve teknoloji, finansman ve kredi”desteği sağlanacaktır.203

Daha çok ar-ge için güçlü destek: AR-GE harcamalarınınvergi matrahından indirilmesi uygulamasının kapsamıgenişletilecek, kamu alım sistemi AR-GE harcamalarınıteşvik edecek şekilde düzenlenecek, Teknoloji GeliştirmeBölgeleri’nde 2020 yılına kadar, “yazılım ve AR-GE’ye dayalıüretim faaliyetlerinin” gelir ve kurumlar vergisinden muaftutulması uygulamasına devam edilecektir.Organize sanayi bölgelerinde ve sitelerinde yeni teşvikmodeli: Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) ve Sitelerinde(KSS) altyapı, Küçük Sanayi Sitelerinde altyapı veüstyapı inşaatlarına bugüne kadar devletçe verilen destekkriterleri değiştirilecektir. Bu kapsamda;Batı’da ileri teknoloji odaklı ihtisas OSB ve KSS’leri:Ülkemizin gelişmiş batı bölgelerinde teknolojik içeriğiyüksek üretim yapan sektörlerdeki KOBi’ler için sektörelOSB ve KSS kurulması desteklenecek;Doğu ve Güneydoğu’da emek-yoğun odaklı karmaOSB ve KSS’ler: “Gıda sanayi başta olmak üzere, kimya,toprak, konfeksiyon, tekstil, metal gibi” gelenekselve emek-yoğun sanayi sektörlerinde faaliyet gösterecekKOBi’ler için karma OSB ve KSS oluşumu özendirilecektir.Özel endüstri bölgeleri ihracat üslerine dönüşecek:Bu anlayışla, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi dahil,Anadolu’nun farklı bölgelerinde “Özel Endüstri Bölgeleri”kurulması teşvik edilecektir. Bu bölgelerdeki yatırımlar, bedelsizarsa, ucuz enerji, emek üzerinden alınan vergi ve fon204

yükünde süreli muafiyet, pazarlama ve ihracat desteği vebenzeri önlemlerle etkin olarak özendirilecek, belirli üretimve ihracat taahhütleriyle çalışacak söz konusu bölgelerin birer“ihracat üssüne” dönüşmeleri sağlanacaktır.Küçük ölçekli tarımsal sanayi siteleri ve organize tarımsalsanayi bölgeleri kurulacak: Tarım, sanayi vehizmetler sektörlerimizin bütününü olumlu etkiyecekve bitkisel üretim, hayvancılık, balıkçılık ve ormancılıkgibi alanlardaki ürünlerin işlenmesine yönelik tarımsalfaaliyet alanlarında ihtisaslaşmış Küçük Ölçekli TarımsalSanayi Siteleri ve Organize Tarımsal Sanayi Bölgelerikurulacaktır.Küçük Sanayi Sitelerinde faaliyet gösteren esnaf ve sanatkarlarasağlanmakta olan düşük faizli ve sosyal amaçlı kredidesteği uygulamaları güçlendirilerek, bu kesimin üretiminiartırıcı, rekabet gücünü geliştirici araca dönüştürülecektir.KOBİ’LER EKONOMİNİN İTİCİ GÜCÜ OLACAKEsnaf ve sanatkarlarımız, ekonomik ve sosyal yapımızın istikrarunsuru, toplumumuzun orta direğidir. Anayasamızdevletin esnaf ve sanatkarları koruyup desteklemesini öngörmektedir.CHP bunun gereğini eksiksiz olarak yerinegetirecektir.KOBİ’leri ekonomimizin itici gücüne dönüştürülecek:Bu duyarlılık içinde;Esnaf tanımı yeniden yapılacak: Esnaf ve Sanatkarlar205

Meslek Kuruluşları Kanunu’ndaki esnaf tanımı yenidenele alınacak, esnaf ve sanatkarlık mesleği “gelir ölçütü”negöre değil, AB müktesebatına uygun olarak “meslek kriteri”esas alınarak yeniden tanımlanacaktır.KOBİ’lerin uzmanlaşma ve örgütlenmeleri özendirilecek:KOBİ’lere araştırma, fi nansman, pazarlama, satış,proje yönetimi ve teknoloji danışmanlığı yapan birimlergüçlendirilecektir.KOBİ’lerin teknolojik yapısı güçlendirilecek: Yapısıuygun olan KOBİ’lerin bilgiyi ürüne dönüştürebilme yetenekleriningüçlendirilmesi, AR-GE’ye dayalı teknoloji yoğunürün ve üretim yöntemleri geliştirebilmeleri, böylelikledış rekabet güçlerini arttırabilmeleri hedef alınacaktır.Bu kapsamda;KOBİ’lerin kendi öz varlıkları ile gerçekleştiremeyecekleriAR-GE, teknoloji ve yenilik (inovasyon) çalışmalarınınüniversiteler ve devlet desteği ile gerçekleştirilmesi sağlanacak,İhracat yapan veya yapma eğiliminde olan, bilgi ve teknolojitabanlı, yenilik yapma ve büyüme hedefi olanKOBİ’lerin desteklenmesi için devlet yardımları daha etkinhale getirilecek,“Endüstriyel tasarımı” bir farklılık ve katma değer yaratmaunsuru (kullanıcı odaklı inovasyon aracı) olarak KOBİ’lerlebuluşturarak rekabet gücünün artırılması hedef alınacak;Endüstriyel tasarım konusunda sanayi-üniversite işbirliği206

geliştirilecektir.Küçük ve Orta Boy İşletmecilerimizin bilgi üreten üniversitelerimizlebirlikte çalışmaları özendirilecek, TeknolojiGeliştirme Bölgeleri Yasası yeniden ele alınarak, buralardayapılacak olan AR-GE çalışmaları devletçe desteklenecektir.KOBİ’LERE GÜÇLÜ DESTEK SAĞLANACAK: Esneküretim yöntemlerini uygulama ve hızla karar almayeteneğine sahip olan KOBİ’lerin potansiyeli, Türkiye’ningeleceği açısından mutlaka kullanılması gereken bir şansolarak değerlendirilerek, desteklenecektir. Bu kapsamda;KOBI’leri ayağa kaldıracak yeni bir teşvik sistemi yürürlüğekonulacaktır. Başta enerji ve sosyal güvenlik prim desteğiolmak üzere AB standartlarını esas alan yeni teşviksistemi ile KOBi’ler uluslararası piyasalarda eşit koşullardarekabet edebilen çağdaş üretim işletmeleri haline dönüştürülecektir.KOBİ’lerin enerji girdisi maliyetleri, rekabet içinde olduklarıdış pazarlarda geçerli olan düzeylere indirilecektir.Ulusal Sanayiye ara malı üreten KOBİ’lere “KDV indirimidesteği” sağlanacaktır.Ölçek ve kapsam ekonomilerinin bulunduğu durumlarda,KOBİ’lerin üretim ölçeklerini büyütmeleri desteklenecektir.Esnaf ve sanatkarların üst destek kuruluşlarının siyasi ipotekveya baskı altına alınma uygulamalarına son verilecektir.207

Esnaf Kredi ve Kefalet Kooperatifleri’nin esnafa destek çalışmalarınıngüçlü ve etkin olması özendirilecek ve denetlenecektir.Çok sayıda vergi ile harç ödemekte ve “vergi, harç veprim yükü” altında ezilmekte olan esnaf ve sanatkârlarbu kargaşadan ve yükten kurtarılacaklardır. Gelir VergisiKanunu’nda esnaf ve sanatkâr tanımı yenilenecek, esnafmuaflığının kapsamı yeniden tanımlanacaktır.Kaldırılmış olan, “vergiden muaf esnaf ve sanatkârların esnafodalarına kayıtlı olmaları koşulu” yeniden öngörülecek,“Vergiden Muaf Esnaf Belgesinin’’ esnaf odalarınca verilmesisağlanacaktır.Yeni sanayi site ve bölgeleri kurulacak: Küçük ve ortaboy işletmelerin fiziksel alt yapı sorunlarının çözümü için,özellikle Marmara, Akdeniz ve Ege Bölgelerinde sektörelbazda, daha az gelişmiş ve gelişmekte olan bölgelerde isekarma yapıda Küçük Sanayi Siteleri ve Organize SanayiBölgeleri oluşturulacaktır.Esnaf ve KOBİ’lere yeterince kredi olanağı sağlanacak:Esnaf ve sanatkarlara, KOBİ’lere sağlanan kredi olanaklarınınyeni kredi ve finansman yöntemleri ile “On yıldabeş katına” çıkartılması hedef alınacaktır.KOBİ’lerin bankalardan kullandığı kredilere verdiği garantive kefaletlerle teminat sağlayan KREDİ GÜVENCE FONUA.Ş. (KGF) ile Risk Sermaye Şirketi işlevi gören KOBİA.Ş.’nin sermaye yapılarının güçlendirilmesi ve faaliyetleri-208

nin etkinleştirilmesi sağlanacaktır. KGF ile Risk Sermayesiuygulamalarının hukuksal ve pratik alt yapısı yeniden oluşturulacaktır.Organize Sanayi Bölgelerine Sanayi Bakanlığınca verilenkredilerin oranları artırılarak yüzde 85’e çıkarılacak, katılımpayı ise yüzde 15 ile sınırlı tutulacaktır.Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) etkin yapıda oluşturulacak:MYK, başta TESK olmak üzere, sosyal taraflarınetkin olduğu, demokratik ve katılımcı ortamın sağlandığıbir yapıda oluşturdukları hizmetlerini, kuruluş amaçlarıdoğrultusunda sürdürmesi sağlanacaktır.Esnaf haksız rekabetten kurtarılacak: Hiper ve grosmarketlerinkuruluş ve faaliyetlerine sınırlama getiren AvrupaBirliği mevzuatı ülkemizde de yürürlüğe konularak,bu kurumların mahallelerde alt birimler açarak bakkallarlarekabete girmelerinin önü alınacaktır.Esnaf ve KOBİ’ler Bakanlığı kurulacak: Esnaf, sanatkarve KOBİ’lerin sanayi envanteri eksiksiz olarak çıkartılacak,bu birimlerin sorunlarına en üst düzeyde sahip çıkılacaktır.KOSGEB yeniden yapılandırılacak: KOSGEB, KOBİ’leredaha kaliteli, daha etkin ve daha hızlı hizmet eden bağımsızbir kuruluş haline getirilecektir.Milli Akreditasyon Kurumu yeniden yapılandırılacak:Bu kurum AB normlarında yeni ve bağımsız bir kuruluşolarak yeniden yapılandırılacak, KOBİ’lere İSO 9000,209

CE normları gibi standartları veren ve akredite eden kuruluşlarınuluslararası yetersizliği giderilecektir.Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın her yıl KÜÇÜK VEORTA BOY İŞLETMELER KURULTAYI yapmasızorunlu hale getirilecektir.TÜKETİCİLERİN KORUNMASIÖNCELİĞİMİZ OLACAKTüketicinin korunmasını, sosyal duyarlılığı olan serbest piyasanınoluşumunun temel koşullarından biri sayan CHP,tüketiciyi koruyucu mevzuata işlerlik kazandıracak, tüketiciyikoruyan kurum ile sivil toplum örgütlerinin gelişmeleriniözendirecek ve destekleyecektir. Bu çerçevede;Tüketicinin sağlık, güvenlik ve ekonomik çıkarlarının korunması,tüketicinin aydınlatılması, bilgilendirilmesi, sesiniduyurması ve temsil edilmesine yönelik haklarını etkinliklekullanabilmeleri sağlanacaktır.Tekelleşme ve hakim durumun kötüye kullanılmasına karşıkonacak kararlı tavır ile piyasalarda etkin rekabet koşullarınınoluşması, arz-talep dengesinin tüketicinin aleyhinebozulmaması amaçlanacaktır.Zarara uğrayan tüketicilerin, süratli, adil, ucuz ve ulaşılabiliryöntemlerle tazmin edilerek mağduriyetlerinin giderilmesisağlanacaktır.Tüketicilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için hizmet210

ve üretim alanlarında AB müktesebatı ile uyumlu “dünyakalite güvence sistemleri” uygulanacaktır.CHP, tüketicilerin eğitim ve bilinçlendirilmesine temel eğitimseviyesinde başlayacak; yetişkinlerin eğitimi için özelprogramlar düzenleyecektir.BİLGİ TOPLUMUNA DÖNÜŞÜMHIZLANDIRILACAKHedefi miz, bilgi teknolojisi ve bilişimde söz sahibi ülke olmak,Türkiye’yi “Bilgi Toplumuna” taşımaktır.Toplumumuzun teknoloji ve bilgi temelinde dönüşümü,ülkemizin refahının artırılması, demokrasisinin güçlendirilmesi,özgürleşme sürecinin yaygınlaşması ve özgürlüklerininderinleştirilmesi için Bilgi Çağı’nın, insanlığın veülkemizin önüne koyduğu büyük iddia ve olanakların değerlendirilmesibir zorunluluk haline gelmiştir.Bu amaçla, bilgi ve teknoloji üretiminde odak noktası halinegelmiş, bilgi ve teknolojiyi etkin olarak kullanan, bilgiyedayalı karar süreçleri ve inovasyonla daha fazla değerüreten, küresel rekabet gücüne ulaşan bir Türkiye hedefi -mizdir. Bu çerçevede;Ulusal bilgi toplumuna ve bilgi ekonomisine dönüşümstratejisi uygulamaya geçirilecektir: Bilgi ToplumunaDönüşüm Stratejisi’ni değişen koşullara göre hızlıve katılımcı yöntemlerle yenileyecek ve bu stratejinin ulusalve yerel politikaların tümünü sürekli etkileyebilecek211

ir şekilde uygulanmasını mümkün kılacak kurumsal yapılanmaöncelikli olarak gerçekleştirilecektir. Ekonomininve toplum hayatının bütününü kapsayacak bir “Bilişim Reformu”gerçekleştirilecektir.Ulusal inavasyon yenilik sistemine destek oluşturulacaktır:Rekabet gücünün en güçlü kaldıracı inovasyonduryenilikçiliktir. Bu anlayışla, üniversite – sanayi – devletdayanışması ve eşgüdümü içinde bir ulusal inovasyon yeniliksistemi geliştirilecek ve uygulanması için gerekli güçlüdestek sağlanacaktır.Güçlü bir internet ve iletişim altyapısı oluşturulacak:Dünyayla bütünleşmek ve rekabet üstünlüğü elde etmekiçin, hizmet ve içeriklerin nitelikli ve adil olarak sunulduğugüçlü bir internet ve iletişim altyapısı oluşturulacak; genişbant hizmetler ve yeni nesil iletişim teknolojileri alanlarındagerekli altyapı çalışmalarının hızla tamamlanması hedefalınacaktır.Nano teknolojilerine özel destek: Medikal Bioteknoloji,genetik, elektronik, bilgi, uzay ve benzeri teknolojilerinaçılımına nano teknolojileri açısından odaklanılması, venano teknolojileri alanındaki küresel gelişmelerin ülkemizeaktarılması sağlanacak, bu alanda ihtisaslaşmış özelaraştırma enstitüsünün üniversite-sanayi işbirliği içindekurulması güçlü olarak bir şekilde desteklenecektir.AR-GE harcamaları GSYİH’nin %2’sine çıkartılacak:AR-GE yatırımları harcamaları en geniş ölçüde des-212

teklenecek, yıllık Araştırma ve Geliştirme “AR-GE” harcamalarının“Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYİH’ye) oranı”,ilk aşamada hızla %2’ye çıkarılarak, bunun yarısının kamukesimi ve kaynağı ile gerçekleştirilmesi hedef alınacaktır.Bu kapsamda;Devlet, özel ve vakıf üniversitelerinin var olan AR-GE kapasitelerininverimli kullanılabilmesi ve bulunduğu coğrafyadabilgi ve araştırmada çekim merkezi haline gelmesi içingerekli destek sağlanacaktır.Üniversiteler çevresinde sanayi-teknoloji alanları ve koridorlarıoluşmasını sağlayacak koşullar gerçekleştirilecektir.Ülkemizden beyin göçü tersine çevrilecek: Ülkemizdenbeyin göçünün en alt düzeye indirilebilmesi için çokkapsamlı bilim ve teknoloji politikaları eşliğinde güçlü desteksağlanacaktır. Yurtdışında bulunan mühendislerimize,uzmanlarımıza, girişimcilerimize ve yatırımcılarımızaTürkiye’de yaşanabilir ve çalışılabilir bir ortam sunularak,beyin göçü tersine çevrilecektir.Türk Teknoloji Merkezleri (TTM) kurulacak:Anadolu’nun altyapısı ve insan kaynakları uygun yörelerindeTTM (Silikon Vadileri) kurulması için uygun ortamyaratılacaktır.Bilişim ve yazılım üssü olmamız hedeflenecek: Nitelikliemek yoğun bir sektör olan bilişim için gerekli gençinsan kaynağımızı, bilişim ve yazılım sektörüne sağlanacakteşviklerle destekleyerek, Avrupa’nın bilişim ve yazı-213

lım üssü olmamız hedefl enecektir.Yazılım odaklı teknoparklar kurulacak: Teknoparklaryeni bir anlayış çerçevesinde yapılandırılarak ülke çapındayazılım geliştirme, satın alma ve pazarlama konularındadanışma ve uzmanlık kurulları oluşturulacak; dış pazarlaraaçılma konusunda pazarlama ve dışsatım desteklerisağlanacaktır.İletişim güvenliği ve denetlemesi üst kurulu oluşturulacak:Kamu kuruluşlarının elektronik ortamda oluşturduğubilgilerin güvenliğinin sağlanması, özel hayatın vehaberleşmenin gizliği çerçevesinde yasadışı iletişimin izlenmesive dinlenmesi konusundaki ihlalleri incelemek vekamu kurum ve kuruluşlarında bu amaçla denetim göreviyapmak amacıyla bağımsız bir üst kurul oluşturulacaktır.Yurttaşların hukuksuz veya topluca dinlenmelerineson verilecek: Vatandaşların kendi aralarında özgürceiletişim kurmalarını engelleyen uygulamalara son verilecek,özel hayatın gizliliği kuralına saygı gösterilecektir. Herdefasında mahkemelerden yetki alınmadan özel haberleşmenindevletçe dinlenmesine son verilecek, mahkemelerintoplu dinleme yetkisi vermesini önleyecek yasaldüzenlemeler yapılacak, aksi yönde hareket eden devletyetkilileri cezalandırılacaktırElektronik ve haberleşme sektöründe sürdürülebilirbir rekabet ortamının sağlanması hedef alınacak:TELEKOM sektörünün dinamik, adil ve tam rekabet içerisindeçalışması hedef alınacaktır. Bu kapsamda;214

Kitlelerin bilgiye erişimini kolaylaştırılacak, geniş bant iletişimaltyapısı yaygınlaştırılacak, bireysel bilgisayar kullanımıile ucuz, hızlı ve güvenli internet erişimi ve kullanımıyaygınlaştırılacak, geride bilgisayar kullanmayan hiçbirokul, hiçbir lise öğrencisi bırakılmayacaktır.Bilgisayar, televizyon ve iletişim teknolojilerindeki hızlıgelişmelerin ulusal gereksinimlere hızla uyarlanması içindevlet kademelerinde gerekli kurumsal yapılanma gerçekleştirilecek;sivil toplum örgütleri ile beraber çalışacakolan bu kurumsal yapılanmanın hızlı ve etkin karar almasısağlanacaktır.İletişimde, ülkemizin, dünyadaki en ileri ağlara entegre olmasıhedef alınacak, bu amaçla iletişim ağları ve bilgi otoyollarıhızla geliştirilecek, başta gençlerimiz olmak üzere yurttaşlarımızıngiderek artan bölümünün, Bilişim ve İletişimTeknolojilerine ve internete hızlı erişimi sağlanacaktır.TARIM REFORMUCumhuriyet Halk Partisi, gıda egemenliğini temel alan,üretici ve tüketici odaklı, çevre ve doğayla uyumlu, kırsalyaşam, kırsal aydınlanma ve kırsal kalkınmanın temel ekonomikgücü olan bir tarım sektörünü hedef alır.TARIM EKONOMİNİN YÜKÜ DEĞİL, ÜLKEMİ-ZİN GÜCÜDÜR.Tarım ve gıda krizinin tüm dünyayı giderek daha çok sarstığı,küresel ısınma gerçeğinin üretim koşullarını değiştir-215

diği ve gıda temininin stratejik bir önem kazandığı süreçte,Türkiye’nin hızla artan nüfusunu doyurabilmesi ve üretimgücünü dış ticaret kazancına dönüştürebilmesi için, tarımpotansiyeli harekete geçirilecek ve doğru kullanılacaktır.VERİMLİ, REKABET GÜCÜ YÜKSEK, DOĞAYASAYGILI VE İNSAN ODAKLI YENİ TARIM DÜ-ZENİTarım potansiyelimizi en doğru bileşimlerde kullanarak;çiftçinin refahının artması ile toplumun uygun fi yatlarlanitelikli beslenmesi amaçlarını birlikte başaracağız. Bununiçin örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir tarımsal yapıoluşturulacak, tarım piyasalarında sürekli bir istikrar içinyapısal ve kurumsal önlemler geliştirilecek, verimlilik artırılacaktır.Üretim süreçlerinde doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımısağlanarak, gıda güvenliği ve gıda güvencesi birliktekarşılanacaktır. İç üretim hedefl erine ulaşma yanında,dünya toplam ihracat pazarından daha fazla pay almak taamaçlanacak, bunlar için yüksek katma değerli, güvenli vekaliteli üretimin bütün koşulları gerçekleştirilecektir.Böylece tarım ve gıda sektörü hedefl erini giderek dahagüçlü bir şekilde karşılayan yapı, aynı zamanda kırsal kalkınmanınsürükleyici gücü niteliğine dönüştürülerek bölgeseldengesizliklerin azaltılmasında rol oynayacaktır.Cumhuriyet Halk Partisi, bu temel hedeflerin gerçekleşmesiiçin gerekli tüm somut çalışmaları gerçekleştirmek-216

te kararlıdır. Bu kapsamda;CUMHURİYET HALK PARTİSİ, ÇİFTÇİYİ YOKSAYAN ANLAYIŞA SON VERECEKTİR.Çiftçimizin doğaya teslim olmasına, kuralsız piyasa koşullarındakaderine terk edilmesine, üretimden koparılarakönce yoksullaştırılıp sonra istismar edilmesine son verilecek;başı dik, üretip kazanan ve refah içinde yaşayan birçiftçi hedefi için tarım stratejik bir sektör olarak değerlendirilecekve doğru biçimlerde desteklenecektir.TARIMDA ÜRETİME VE KALKINMAYA DAYALIYENİ BİR DÜZEN KURULACAK, YAPISAL DÖ-NÜŞÜM SAĞLANACAKTIR.Ekonominin taleplerini, toplumun ihtiyaçlarını karşılayan,dış pazarlara ürün sunabilen bir tarımsal üretimyapısı hedefi doğrultusunda; koruma – kullanma dengesigözetilmiş bir doğal kaynak yönetimi, bilgi ve teknolojiyledonatılmış tarımsal üretim, hedefi somut ve doğruolarak belirlenmiş nitelikli destekleme, üretici ve tüketiciyararını gözeten bir örgütlenme, geniş halk kesimlerininyararına geliştiren bir pazarlama, katma değeri artıranürün işleme süreçleri ileri ve geri bağlantılarıyla birliktebütünleştirilecek,Türkiye’nin hızla artan nüfusunu doyurabilmesi için öncetemel üretim dallarında kendine yeterlilik mutlaka sağlanacak,üretim hedefl eri, tarımda dış ticaret kazancı eldeedebilmesine yönelik olarak geliştirilecek,217

Bitkisel ve hayvansal üretim alt sektörlerinin, nüfus artışhızının üzerinde bir üretim temposunu istikrarlı ve kararlıbir şekilde sağlaması ve sürdürmesi için, nüfus projeksiyonuile üretim projeksiyonları arasında bu doğrultudabir bağ sürekli olarak korunup geliştirilecek,Üretim deseninin Türkiye’nin ekolojik ve ekonomik yapısınauygun bir şekilde rasyonalize edilmesi, çeşitlendirilipgeliştirilmesi sağlanacak,Destekleme sistemi tarımdaki hedefl erin gerçekleştirilmesiiçin bir ekonomik araç olarak değerlendirilecek, uygulamave amaç arasındaki bağ sürekli sorgulanacak, rekabetve verimlilik hedefi ne yönelik olarak sistem sürekli güncellenecek,Yeniden yapılandırılıp verimliliği artırılan tarım sektörü, içve dış haksız rekabete karşı sağlam ve sürekli politikalarlakorunacak ve desteklenecek,Üretim yoluyla üreticinin desteklenmesi esasında kırsalyaşam mirası gözetilip yaşatılacak,Genç çiftçileri tarımda tutmak ve geriye dönüşü özendirmekiçin Girişimci Genç Çiftçi Eylem Planı oluşturulup işkurma sermayesi ile eğitim yardımları verilecektir.ALTYAPI SORUNLARI HIZLI BİR YATIRIM HAM-LESİ İLE ÇÖZÜLECEKTİR.Arazi toplulaştırılması, sulama ve tarla içi geliştirme hizmetlerineyönelik altyapı hizmetleri, etkin mühendislik uy-218

gulamalarıyla kısa süre içinde tamamlanacak,Tarım bilgi sistemleri, Bütünleştirilmiş İdari Yönetim Sistemive Çiftlik Muhasebe Veri Ağı yapıları altında kısasüre içinde kurulacak,Tarıma bilgi, teknoloji ve finansman transferi, üreticinin örgütleriaracılığıyla yapılacak,Küçük üreticiliğin yarattığı optimum ölçek, girdi kullanımı,pazarlama vb. sorunlar, demokratik kooperatifçilik temelindeçözümlenecek,Tarımsal işletmelerin modernizasyonu, depolama, taşıma,işleme ve pazarlama organizasyonlarının kurulması içinamaca uygun nitelikli destekler sağlanacak, gerekli durumlardaözel finansman uygulamaları gerçekleştirilecektir.ÇEVRE DOSTU TARIM TEMELHEDEFLERİMİZDENDİR.Doğaya saygılı olmayan tarım-sanayi-hizmetler sektörü uygulamalarınınyerküremizin dengesini bozduğu ve küreselısınmanın içinde bulunduğumuz Akdeniz havzasını derindenetkilediği gerçeğinden hareketle, çevre dostu, doğalkaynaklarımızı kirletip tüketmeyen, koruma – kullanma dengesinigözeten, sürdürülebilir tarım hedeflenecek,İklim değişikliği ve küresel ısınma gibi konularda yapılacakaraştırmalar tarım ve çevre boyutunu ortaklaşa ele alanyaklaşımla artırılacak, İklim Değişimi ve Gelişimi AraştırmaMerkezi kurulacak,219

Tarımda kullanılacak teknolojilerin ve tüm tarım uygulamalarınınorta vadede çevre dostu bir nitelik kazanması sağlanacak,Tarımda su ve enerji kullanımı, Türkiye’nin koşulları ve ihtiyaçlarıdoğrultusunda yeniden yapılandırılacak ve mevcutsorunlar hızla giderilecek,Su kaynakları baskı altında bulunan Gediz, Büyük Menderes,Burdur/Göller, Akarçay, Konya, Meriç/Ergene havzalarıbaşta olmak üzere, tüm su havzalarımızda bütünleşmişprojeler geliştirilecek ve koruma – kullanma dengesisağlanacak,Fosil yakıtların tarım sektöründe kullanımını belirli bir plandahilinde kısıtlayan ve yenilenebilir enerji kaynaklarınaöncelik veren bir yaklaşım yaşama geçirilecek,Türkiye’nin biyoçeşitliliğinin ve gen bankası özelliğinin korunupgeliştirilmesine azami özen gösterilecek,Ulusal Biyogüvenlik Yasası çıkartılarak, genetiği değiştirilmişorganizmaların üretici çıkarı ve tüketici sağlığını tehditeden risklerinin bilimsel ve bağımsız bir bilim otoritesinceönlenmesi sağlanacaktır.KORUMA – KULLANMA DENGESİNİ GÖZETENTOPRAK VE SU YÖNETİMİ SAĞLANACAKTIR.Toprak kadastrosu işlemlerinin tüm ülke coğrafyasındahızla tamamlanması sağlanacak, sektörlerin yatırım ve220

kullanım için toprak talepleri arazi kullanım kabiliyet sınıflamasınauygun biçimde değerlendirilecek,Yitirildiğinde yeniden kazanılması olanaksız olan niteliklitarım topraklarımız ve meralarımız titizlikle korunarak,amaç dışı kullanımları önlenecek, toprak ve mera ıslah çalışmalarınahız verilecek,Erozyonla mücadele çalışmaları etkinleştirilecek ve yaygınlaştırılacak,toprak muhafaza çalışmalarının kamu kesimiyanında sivil toplum kuruluşlarının da çalışmalarıylatoplumsallaştırılması sağlanacak,Tarım arazilerinin tarımsal üretim için uygun olmayan biryapıda bölünüp parçalanmasını önlemeye yönelik yasal –kurumsal önlemler alınacak,Ülke düzeyinde arazi üretimi, birikimi ve oluşturulacak işletmeleretarımsal amaçlı arazi dağıtımı görevini üstlenecekbir Arazi Edindirme Ofisi (AEO) kurulacak,Hazine arazileri ile işletilmediği ya da kullanılmadığı içindevletçe satın alınan araziler, AEO’nun tarım arazisi rezervinioluşturacak ve bu araziler topraksız ya da az topraklıköylülere dağıtılarak üretime kazandırılacak,Köy sınırları içindeki tarım arazilerinin yabancılara satışınaizin verilmeyecek,Su yönetimi, su havzalarını esas alan bütüncül bir yaklaşımlaoluşturulacak, sürdürülebilir su kaynakları yönetimiyleekosistemlerin bütünselliği güvence altına alınacak,221

Tarımsal su kullanımı yönetim, dağıtım, iletim boyutlarındaçağdaş tarım teknikleri ve demokratik ilkeler uyarıncayeniden yapılandırılacak,Yılda 400 bin hektar olmak üzere 10 yılda 4 milyon hektartarım alanının sulamaya açılması sağlanarak, teknik veekonomik ölçütlere göre sulanabilir tüm tarım alanlarınasu götürülmesi tamamlanacak,Sulama yatırımları henüz başlanmamış işler, proje hazırlıkaşamaları, inşaat zorlukları, yatırım ve tesisler tamamlandığındaortaya çıkacak enerji ve işletme maliyetleri gibi ölçütlergözetilerek belirlenecek bir strateji ve takvim içindeorganize edilecek,Beş yıl içinde, sulanabilen tarımsal alanların % 40’ının kapalıve basınçlı sulama sistemleri ile sulanabilirliğini sağlayacakbir dönüşüm gerçekleştirilecek,Küçük su kaynakları etkin bir biçimde değerlendirilerektarımın hizmetine sunulacak,Su kaynaklarımızın yönetimi ve halkımızın sağlığı, çevremizingüvenliği ve iktisadi kalkınmamız öncelikleri çerçevesindetüm paydaşların ihtiyaçlarını gözeten katılımcı yaklaşımlarlayerüstü ve yeraltı su kaynaklarımızın gelişimininTarım ve Köyişleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar ile Çevre veOrman Bakanlıkları ile bütünleşmiş bir yapıda planlanması,su kaynaklarımızın çeşitli amaçlara tahsisi, tahsisatınruhsatlandırılması, kullanımın denetlenmesi, yerüstü veyeraltı sularının nitelik ve niceliğinin gözlenmesi ve taşkın,222

kuraklık, kirlenme risklerinin yönetimi konularında görevlendirileceközerk, düzenleyici ve denetleyici bir Su KaynaklarıYönetimi Örgütü kurulacaktır.Enerji santralleri, sulama ve içme suyu depolama tesislerive su iletim ana yapılarının proje, inşaat ve işletmesineodaklanacak, yatırımcılık yönü öne çıkarılarak etkinleştirilmişbir Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) yapısıreorganize edilecek,Sulama şebeke sahasına DSİ tarafından iletilen suyundağıtım tesislerine, saha arazilerinin toplulaştırmasınave bunların proje, inşaat ve işletmesine, gölet ve küçüksu işlerine, taşkın koruma tesislerine ve toprak muhafazaçalışmalarına odaklanacak, tarım topraklarınınkorunması ve su kaynaklarının tarımımızın hizmetinesunulmasını sağlayacak Toprak Su Genel Müdürlüğüyeniden kurulacak,Sulama şebekelerinin işletme ve bakım sorumluluklarınındevredildiği sulama kooperatifl eri ve birlikleri, köy tüzelkişiliği, belediye, köylere hizmet götürme birliği gibi yerelyönetimlerden oluşan karmaşık yapının yerine, sulamatesisi işletmenin gereklerini yansıtan, sade, demokratik,bağımsız denetime açık, örgütlü yapılar ikame edilecek,Sürdürülebilirlilik ilkesini esas alan entegre su yönetimianlayışı temelinde çağımızın doğa koşulları ve gereksinimlerinide dikkate alan bir Su Kanunu çıkarılacak,Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu’nun yanlış içe-223

iği ve aksayan uygulama düzeni düzeltilecektir.TARIMDA ÜRETİM PLANLAMASI, KENDİNEYETERLİLİK VE DIŞ TİCARETTE ÜSTÜNLÜK TE-MEL HEDEFLERİMİZDENDİR.Üretim deseni Türkiye ve dünyanın uzun erimli üretim– tüketim dengeleri değerlendirilerek planlanacak ve budoğrultuda yönlendirilecek, talepte ortaya çıkan değişimlerecevap verebilecek bir esneklik, uygun araçlarla sistemekazandırılacak,Yerel – bölgesel üretim desenlerinin ulusal üretim planlamasınınbir parçası olması sağlanacak, özendirici önlemlerleulusal ve bölgesel tarımsal üretim planlaması yaşamageçirilecek,Türkiye’nin temel bitkisel ve hayvansal ürünlerde kendineyeterliliği sağlanacak ve korunacak,Tahıllarda ve baklagil ürünlerinde giderek düşen üretimpotansiyeli yeniden canlandırılacak, artan nüfusun ihtiyaçlarınıdışa bağımlı olmadan karşılayacak bir verim –üretim artışı gerçekleştirilecek,Ekolojik olarak çok uygun üretim koşullarının varlığınarağmen dışa bağımlılığın giderek arttığı pamuk, çeltik veyağ bitkilerinde beş yıl içinde kendine yeterliliğin sağlanacağıpolitikalar uygulanacak,Dünya tarım ticareti yapısında, özellikle ihracat sübvansiyonları,iç destekler ve pazara giriş temelinde ortaya çı-224

kabilecek değişmelerden önemsiz etkilenebilecek ürünlersaptanarak, bunların rekabet gücünün hızla yükseltilmesineyönelik uygulamalar devreye sokulacak,Halen rekabet gücümüzün yüksek olduğu ürünlerin dışpazarlara girişinin kolaylaştırılması için gerekli yönetim vefi nansman uygulamaları kararlılıkla gerçekleştirilecek,Üretimde standart ve kalite hedefi ne odaklanılacak, üretimmaliyetlerinin uygun teknik – idari önlemlerle düşürülmesiyoluyla dış piyasalarda rekabet gücümüz artırılacak,Ekolojik tarım ve seracılık özendirilecek, üretici haklarınıteminat altına alan sözleşmeli üreticilik yapısı kurularakgeliştirilecek,Uygun ürünlerden işlenmiş gıda maddelerinde dünyamarkası yaratılmasına ve yerel tipteki lezzetlerin dünya piyasalarınagirmesine yönelik kamu – özel sektör işbirliğiolanakları geliştirilecek, geleneksel ürünlerin uluslararasıtescili gerçekleştirilecek,Bölgesel koşullar dikkate alınarak, uygun ekim nöbeti sistemleriiçinde bölgesel üretim potansiyeli çeşitlendirilipgeliştirilecek, büyük üretim potansiyeli olan GüneydoğuAnadolu Bölgesinde giderek yerleşen mono-kültüre sonverilecek poli-kültür geliştirilecek, besleyici değeri ve katmadeğeri yüksek, kolay yetişebilen yeni ürünler ekolojimizekazandırılacaktır.225

BİLGİ VE TEKNOLOJİYLE DONANMIŞ BİR TARIMYAPISI KURULACAKTIR.Tarımda ar–ge hizmetlerinin, ülkelerin dünya tarımsal üretimve ticaretindeki yerini belirleyen temel etken olduğubilinciyle, sektörde kamusal ve özel araştırma – geliştirmefaaliyetlerinin artırılmasına özel önem verilecek,Tarımsal teknoparklar kurularak bu kapsamda teknolojikgelişimi sağlama ve girişimciyi destekleme amaçlı fuar vetanıtım çalışmaları yapılacak, üniversitelerin ve araştırmakuruluşlarının bilgi ve deneyimlerinin teknoparklar aracılığıylaçevre üreticileriyle paylaşılması sağlanacak,Bitkisel ve hayvansal çoğaltım materyallerinin araştırmaenstitüleri aracılığıyla geliştirilip üretilmesi ve uygun fi -yatlarla ve zamanında çiftçiye ulaştırılmasını sağlanacak,çağdaş koşullarda çalışacak yapılar kurulacak ve araştırmacılarözel ve esnek fonlarla desteklenecek,Tarımda teknolojik sıçrama anlamına gelen uygulamalarıyaşama geçiren özel sektör ve tarım işletmeleri niteliklidesteklemelere tabii tutularak bu tür uygulamalar hızlayaygınlaştırılacak,Teknik elemanla çiftçi arasındaki bağ, kamusal ve özel tarımsalyayım ve danışmanlık hizmetleri ile etkin biçimdeyeniden kurulacak,İleri seracılık tekniklerinin yaygın kullanımı, tohumluk,gübre, ilaç ve verimliliği artırıcı diğer girdilerin rasyonel226

kullanımı ve kalitenin geliştirilmesi özendirilerek desteklenecek,tarım sektörü modern işletmecilik yapısına kavuşturulacaktır.TARIM İLE SANAYİNİN EŞGÜDÜM VE İŞBİRLİĞİİÇİNDE ÇALIŞMASI SAĞLANACAKTIR.Tarım ve sanayi sektörü birbirine rakip değil, tersine birbirlerinidestekleyerek gelişebilecek tamamlayıcı sektörlerolarak değerlendirilecek,Tarım ürünlerinin işlenerek katma değer kazandırıldıktansonra iç ve dış pazarlara sunulması temel amaç olaraküstlenilecek,Tarım sektörü ve sanayi sektörü arasında eşgüdüm ve işbirliğisağlanarak geliştirilecek,Tarım sektörünün sanayi sektörünün ihtiyaç duyduğuhammaddeyi istenilen kalite, zaman ve uygun fi yatta sağlamasıiçin gerekli önlemler geliştirilecek,Tarımsal üretimi değerlendirecek, sağlıklı beslenme vedoğru gıda tüketimine katkı sağlayacak tarımsal sanayidesteklenecek,Tarımsal sanayi sektöründeki atıl kapasitenin yeniden üretimekazandırılması için gerekli önlemler geliştirilecek,Tarımsal sanayi tesislerinin ulusal – bölgesel – yerel arz vetalep dengesi gözetilerek sağlıklı bir planlama çerçevesindegelişimi özendirilecek,227

Tarımsal sanayinin kırsal faaliyetleri çeşitlendirici, katmadeğeri yükseltici ve istihdam sağlayıcı özelliklerinden yararlanılacaktır.TARIM SEKTÖRÜ KIRSAL İSTİHDAM VE KAL-KINMANIN SÜRÜKLEYİCİ GÜCÜ OLACAKTIR.Üretim ve aydınlanmanın birlikte gelişeceğine ve sektörlerinbirbirlerinin dışsallıklarından yararlanarak eşanlı gelişeceğineolan inançla, sanayi ve hizmetler sektörününistihdam emme kapasitesine paralel bir tarımsal istihdamdönüşümü planlanacak,Nüfusun işgücüne katılım oranının düşük, genç nüfus oranınınyüksek, tarım istihdamının radikal olarak daraltılmasınarağmen yarattığı katma değere oranla fazla olduğuülkemizde, iç ticaret hadlerinin tarım aleyhine geliştirilmesisuretiyle köylünün adeta üretimden koparılarak köyündenkovulduğu vahşi süreçlere derhal son verilecek,Bu çerçevede, küçük üretici yapısı, AB’ye üye ve Türkiyekoşullarına benzer tarımsal – kırsal yapılar taşıyan Akdenizülkelerinde olduğu gibi, örgütlenme temelinde yenidenyapılandırılacak, küçük üreticinin üretimden pazarlamayakadar olan süreçlerde, örgütleri aracılığıyla verimli – rasyonelüretim yapıları ve tutumları oluşturmaları sağlanacaktır.Kırsal – tarımsal altyapı seferberliği yanında, ortak makineparklarının oluşturulması ve kullanımı, tarımsal enerjialanında açılımlar, taşıma ve enerji maliyetlerini en azadüşürecek şekilde kırsal - yerel – küçük tarımsal sanayi te-228

sislerinde doğayla dost süreçlerde yüksek katma değerliişleme süreçlerinin inşası hedefl enecek,Kırsal barınma koşullarının iyileştirilmesi, parçalı ve çoksayıdaki kırsal yerleşmeye sosyal devlerin temel hizmetlerininetkinlikle götürülmesi; böylelikle köylerin boşalmasınınönüne geçilmesi ve yaşayan bir tarım ekonomisi yapısıiçinde kırsal sosyolojinin ve kırsal peyzajın korunarakgeliştirilmesi temel hedefi miz olacak,Kırsal kalkınmayı sağlayacak politikaların oluşturulup uygulanmasından,kurulacak Kırsal Dönüşüm ve TarımsalGelişme Kurumu (KDTK) sorumlu olacak,KDTK kapsamında, Türkiye’de her on köyde hizmet üretmeküzere ülke genelinde toplam dört bin adet Kırsal DönüşümHizmet Birimleri (Dönüşkır) Kurulacak,Doğayla uyumlu yaşama alanları olarak, DÖNÜŞKIRbirimlerinin dönüşümlerini gerçekleştirecekleri EKOKENT’ler oluşturulacak; EKO KENT’ler aynı zamandayaşayan ekonomi ve gelişen sosyolojik yapıların mekanıolacaklardır.TARIM SEKTÖRÜNÜN ODAĞINDA, ÜRETİCİYANINDA KENTLİ TÜKETİCİ DE BULUNMAK-TADIR.Tarım sektörünün üretim yanını oluşturan üretici refahıile birlikte, tüketim yanını oluşturan kentli tüketicinin yararlarıda gözetilecek,229

Bu çerçevede tüketicinin uygun fi yatlı ve sağlıklı gıdalaraerişim hakkı korunacak ve gözetilecek,Zirai mücadele ilacı, hormon vb. girdilerin uygun doz, zamanve yöntemlerde kullanılmaması ile uygulama – hasatzamanı arasındaki bekleme süresine uyulmamasındankaynaklanan kalıntı sorunları mutlaka minimize edilecek,Bu tip ürünlerin ruhsatlandırılması, satışı, denetimi vb.kurallar çağdaş ülkelerde örneklerine benzer şekilde yenidenyapılandırılacak,İyi tarım uygulamaları ile kontrollü üretim, etiketten geriyeizlenebilirlik sistemleri kurulacak,Tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetleri geliştirilecek,Kurallara uygun üretim desteklemenin bir ön koşulu sayılacak,üreticinin bu gerekleri yerine getirebilmesi için tarımsal danışmanlıkhizmetleri kamu tarafından desteklenecektir.Gıdaların, hammadde aşamasından başlayarak üretim,işleme, ambalajlama, depolama, nakliye, pazarlama, satışve tüketim aşamalarında gıda güvenliğinin sağlanması vegıdaların uluslararası standartlarda normlara ve hijyenikkurallara uyması için ülke genelinde gerekli kontrol mekanizmalarıve etkin denetim koşulları gerçekleştirilecek,tarım üreticileri ve tarımsal ürünleri işleyiciler bu konudaeğitilecek, işletmelerin faaliyetleri bu koşullarda izne bağlanacaktır.Bu politikaları kurgulamak, geliştirmek ve uygulamak üzere,Zirai Mücadele Genel Müdürlüğü ve Gıda İşleri Ge-230

nel Müdürlüğü kurulacaktır.TARIMA KORUMA, ÇİFTÇİYEDESTEK SAĞLANACAKTarımsal desteklemeler verimlilik, rekabet üstünlüğü, üretimplanlaması, kaliteli üretim, depolama – ambalajlama – taşıma– işleme – pazarlama süreçlerinde etkinlik gibi somuthedeflere ulaşmanın bir aracı olarak değerlendirilecek,Pazara giriş önlemleri ile iç piyasanın korunması, iç desteklerleüretimin rekabet gücünün yükseltilmesi ve ihracat teşvikleriile dış pazarlara açılmanın kolaylaştırılması, tarımsaldestekleme sisteminin temel unsurları olacak,Tarımsal desteklemeler ürün, üretim bölgesi, verimlilik, kırsalkalkınma amaçları yönüyle bölgesel bazda ayrıştırılarakuygulanacak,Tarımsal destekleme uygulamaları ve amaç arasındaki bağsürekli sorgulanacak ve güncellenecek,Tarımsal desteklemenin temel esası, üreticiyi üretken kılmaksuretiyle refahını artırmak olacak,Önümüzdeki on yıllık süre boyunca her yıl tarımsal desteklemeyeayrılan kaynak Gayri Safi Milli Hasıla’nın en az yüzde2’si olacak,Tarımsal destekler temel olarak fark ödeme, telafi edici ödeme,prim ve uygun içerik ve bileşimlerde doğrudan gelir231

ödemesi esasında gerçekleştirilecek,Nitelikli doğrudan gelir desteğinde verimlilik, üretim planlamasıve bölgesel farklılıkların gözetilmesi hedefleri amaçlanacak,Diğer destekleme araçlarında ise arz açığının kapatılması,gerekli durumlarda alternatif ürünlere yönelinmesi, tarımsalyapının modernize edilmesi, üretim – işleme – kalitesistemlerinin düzeyinin yükseltilmesi gibi hedefl er söz konusuolacak,Tarımsal destekleme politikaları kurulacak Tarımsal DesteklemeKurumu aracılığıyla kurgulanacak ve uygulanacak,Tarımsal desteklemeler ile ilgili olarak Tarımsal DesteklemeÇerçeve Kanunu çıkartılacaktır.Tarımsal girdilerin ulaşılabilir olmasını sağlamak amacıyla,tarımsal üretimde kullanılan tohum, gübre, mazot, tarımilacı gibi girdilerin piyasaları yeniden düzenlenecek,Çiftçinin kullandığı mazottan Özel Tüketim Vergisi kaldırılacak,Çiftçi, ürettiği her üründen hak ettiği bedeli ve primi zamanındaalacak, ürünü elinde kalmayacak, bu sürece ZiraatOdalarının ve Kooperatif Birlikleri ile Üretici Birliklerininkatkı ve katılımları sağlanacak,Sebze Tohumu ve Sertifi kalı Meyve Fidanı üreten özel ku-232

uluşlar desteklenecek,Tarım Sigortaları Kanunu değiştirilerek yoksul çiftçilerinsigorta primlerinin tamamı devlet tarafından karşılanacak,Ziraat Bankası, sadece bitkisel üretim, hayvancılık, balıkçılık,ormancılık ve gıda sektörüne yönelik üreticilere vetarımsal sanayi işletmelerine hizmet sunan kamu ihtisasbankacılığı anlayışına yöneltilecek,Tarımsal kredilere uygulanan faiz oranlarının üreticiye yükolmayacak düzeye çekilmesi sağlanacaktır.Toprak Mahsulleri Ofisi mali olanak, örgütsel doku vealtyapı açılarından güçlü bir alıcı ve müdahale kuruluşuniteliğinde yeniden yapılandırılacak ve etkin bir alım politikasıyladevreye sokulacaktır.SÖZLEŞMELİ ÜRETİCİLİK YENİDENYAPILANDIRILACAKTIR.Sözleşmeli Üreticilik ile talebe uygun üretim yapılması,teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması, üreticinin fi nansve girdi sorununun azaltılması, ürünlere pazar ve fi yat güvencesisağlanması amaçlanacak,Üretici ve alıcıların hak ve çıkarlarını dengeli olarak koruyacak,yasal kurallara dayalı bir yapı oluşturulacak,Sözleşmeli üretim yapan çiftçinin, gönüllü kooperatifl erçerçevesinde güçlendirilmesi hedef alınacaktır.233

ÇİFTÇİNİN GİRDİLERE KOLAY VEUCUZ ERİŞİMİ SAĞLANACAK:Başta tohum ve hayvansal çoğaltım materyalleri olmaküzere, mazot, gübre, tarım ilacı, su, elektrik gibi üretimdekullanılan girdilerin üretim, dağıtım/iletim ve yönetim organizasyonlarındakamusal işlevlere önem verilecek, hedefbelirleyerek özel sektör çalışmaları desteklenecek,Girdi piyasalarındaki tekelleşme, rekabet ilkeleri doğrultusundatasfi ye edilecek, tarımsal girdi piyasalarının küçüküreticilerin kolayca erişebilecekleri yapıda, üretim odaklıçalışması sağlanacak ve gerekli durumlarda tarımsal girdiyeözel destekler sağlanacaktır.PAZARLAMADA İLERİ ETKİNYÖNTEMLER UYGULANACAK:Üretici ve tüketici yararına çalışan, aracıların dışlandığıpazarlama kanalları kurulacak,Sertifi kalı depoculuk ve Depo makbuzu sistemi yerleştirilerek,üreticinin ürününü her an paraya çevirebileceği,teminat olarak kullanabileceği, sertifi kalı depolarda depolayıpfi yatın en uygun olduğu zamanda satabileceği biryapı kurulacak,Depo makbuzu uygulamasıyla, aynı zamanda üreticininkısa süreli nakit ihtiyacı karşılanacak, kamunun üzerindekifi nansman yükü azaltılacak, sanayicinin gelecekte ihtiyaçduyacağı standart tarımsal hammaddeye ulaşması sağlanacak,234

Hal Yasası üretici ve tüketici lehine yeniden düzenlenecek,sistemde belediyelerin rol ve işlevleri ile vergilemegüçleri gözden geçirilecek, sistemin kayıt altına alınmasıve laboratuarlar arcılığıyla gıda güvenliğinin karşılanmasıhedef alınacak,Ülkemizin fındık üretimindeki tekelci gücü, üreticinin refahınave ulusal ihracatımıza en üst düzeyde katkı sağlamayayönelik kullanılacak, Fındık Borsası’nın Türkiye’dekurulması hedef alınacak, üreticinin yabancı ithalatçılarınuzantıları olan aracılara bağımlılığına ve aracılar tarafındansömürülmesine son verilecektir.TARIMDA ÖRGÜTLÜLÜK VEKURUMSALLAŞMA DESTEKLENECEKKüçük üreticiye yönelik sömürü örgütlülük ile aşılacak,İç ticaret hadlerinin tarım aleyhine geliştirilmesi suretiyleköylünün adeta üretimden koparılarak köyünden uzaklaşmayamecbur kılındığı süreçlere derhal son verilecektir.Tarımda verimliliği engelleyen küçük işletmelerin demokratikkooperatifl erde örgütlenerek ürün ve emek verimliliğininarttırılması özendirilecek,Küçük üretici yapısı, örgütlenme temelinde yeniden yapılandırılacak,küçük üreticinin üretimden pazarlamaya kadarolan süreçlerde, örgütleri aracılığıyla verimli – rasyonelüretim yapısı ve tutumu oluşturmaları sağlanacaktır.Tarımsal Üretici Birliklerinin, AB Ortak Tarım Politikalarıkapsamındaki desteklerin tarımımıza aktarılmasına etkinlikkazandıracak bir üretici örgütlenmesini hedef almalarıözendirilecektir.235

Devletin ve kamu tüzel kişilerinin Tarım Satış Kooperatifl e-ri ve Birliklerine mali destek sağlamasını engelleyen, kooperatifleri işleme süreçlerinden dışlayan Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu kaldırılacak, bu kurumlarıngüçlenmeleri ve gelişmeleri desteklenecektir.Kooperatif ve Birliklerin depolama, soğutma ve taşımasistemi kurmaları desteklenerek, özendirilecektir. Kooperatifdışındaki, birlikler gibi çiftçi örgütleri de desteklenecektir.Tarım Kredi Kooperatiflerinin çiftçinin tüm girdi ihtiyacınızamanında ve uygun fi yatla karşılar duruma gelmeleriamaçlanacaktır.HAYVANSAL ÜRETİM ÖZEL BİR ÖNEMLEDESTEKLENECEKTİR.Halkın protein açığının kapatılması ve hayvansal üretimleuğraşan üreticilerin refah düzeylerinin yükseltilmesi içinhayvancılık özel bir önemle desteklenecek ve geliştirilecek,Mera ve ahır besiciliği yöre koşulları gözetilerek, etkin vesüreklilik içinde desteklenecek; düşük faizli Besicilik DestekKredisi uygulaması yaygınlaştırılacak,Giderek artmakta olan kırmızı et açığının mümkün olduğunca,koyun, keçi ve manda gibi sığır dışındaki diğer kaynaklardankarşılanmasına yönelik fenni besicilik de desteklenecek,236

Kümes hayvancılığı, ipek böcekçiliği, arıcılık gibi faaliyetlerile hayvansal ürünlere dayalı gıda sanayinin gelişmesiözendirilecek, arıcılık ve bal ihracatı özel teşviklerle desteklenecek;tavukçulukta sözleşmeli üretim düzene sokulacak,tavuk ihracat destekleri artırılacak,Canlı hayvan, işlenmiş ve işlenmemiş et ürünleri niteliğindeyapılan kaçakçılık mutlaka önlenerek, halk sağlığıylaoynamak pahasına elde edilen haksız kazancın önüne geçilecek,Et veriminin artırılması için etkin önlemler alınacak, üretilenetin hijyenik kalitesi standartlar düzeyine ulaştırılacak;Damızlık ve besi hayvancılığına yönelik ahırların fenni vehijyenik olması için gerekli denetim sağlanacak,Hayvan sağlığını koruma önlemleri, Uluslararası CenevreAnlaşması normları içinde devlet sorumluluğu anlayışıylasürdürülecek, Hayvan Islahı Kanunu’nun işlerliği sağlanacak,Hayvan yetiştiricileri birlikleri desteklenecek,Hayvancılığın kayıt altına alınma çalışmaları tamamlanacak;yüksek vasıfl ı kültür ırklarının soy kütüğü ve verim kayıtlarınıntutulmasında, ürünlerin pazarlanmasında görevüstlenecek Yetiştirici Birlikleri desteklenecektir.Hayvansal üretimin yoğun olduğu yörelerimizde, merkeziköylerde sürekli veteriner hekim ve teknisyen barındıranbirimler oluşturulacak,237

Hayvancılık sektöründe demokratik kooperatifçiliğin gelişmesidesteklenecek,Ziraat Bankası’nın hayvancılığa yönelik faaliyetleri etkinleştirilecek,Hayvancılığı Geliştirme Genel Müdürlüğü kurularak,hayvancılık ile ilgili tüm uygulamalar tek merkezde toplanacakve eşgüdümlenecektir.SU ÜRÜNLERİ POTANSİYELİ ÖNEMLE DEĞER-LENDİRİLECEKTİR.Ülkemizin doğal koşullarının sağladığı tüm olanaklardanyararlanılarak, sürdürülebilir bir su ürünleri politikasıoluşturulacak,Deniz, tatlı su ve kültür balıkçılığının geliştirilmesi hedefalınacak, açık deniz balıkçılığı özendirilecek, balık rezervlerinikoruyucu ve geliştirici önlemler etkinleştirilecek,Balıkçılığımızın, doğal yaşamı da dikkate alacak şekildeyetiştiricilik ve avcılık olarak birlikte desteklenerek geliştirilmesisağlanacak,Kültür balıkçılığı turizmi ve çevreyi engellemeyecek biçimdedesteklenecek, çağdaş ülkelerin bu alandaki mevzuatve uygulamaları dikkate alınacaktır.Sektörde demokratik kooperatifçiliğin gelişmesi desteklenecek,238

Ziraat Bankası’nın su ürünleri kredi sistemi etkinleştirilecekve düzeyi yükseltilecek,Su Ürünleri Genel Müdürlüğü kurularak, sektörün tümuygulamalarının tek merkezden yönlendirilmesi sağlanacaktır.ORMAN VE ORMAN KÖYLÜSÜ KORUNACAK,ORMAN İŞLETMECİLİĞİ GELİŞTİRİLECEKTİR.Ormanların içinde veya bitişiğinde yerleşmiş olan ormanköylülerinin kalkındırılması için Bölgesel Entegre KırsalKalkınma ve Ormancılık Projeleri geliştirilerek, sınırlarıbelirlenecek orman alanlarının korunması ve işletilmesiorman köylüsüne ve kooperatifl erine bırakılacak,Orman alanı dahilindeki verimsiz alanlar ormanlaştırılarakveya orman vasfını kaybetmiş alanlar verimli tarımsalfaaliyetlere açılarak, yöre köylüsü tarafından veya kooperatiflerce değerlendirilmeleri sağlanacak,2B arazilerinde tarım yapan köylüye öncelik verilecek; tarımaaçık 2/B alanları, üretim planlaması koşullarına uymalarıkaydıyla üzerinde tarım yapan orman köylüsüne,uzun süreli ve bedelsiz olarak tahsis edilecektir.Orman köylüleri devletle sürekli davalı olma konumundankurtarılacaktır.Köylü, geliri kendisine bırakılan orman alanlarını, sorumlukamu kuruluşu yardımıyla koruyacak; ormanı korumayan239

orman alanından çıkartılacaktır.Devlet, ormanların korunup gözetilmesinde, geliştirilmesindeve yeni ağaçlandırma çalışmalarında, orman köylülerive kooperatifl eriyle yakın işbirliği ve dayanışma içindeolacaktır.Ormanların korunmasında, amenajman planları çerçevesindeorman ürünü üretiminde, tohum ve fi dan üretimi,ağaçlandırma, erozyon kontrolü, rehabilitasyon ve ormaniçi mera ıslahı çalışmalarında orman köylülerinden yararlanılacaktır.Orman tahdit ve kadastro işlemleri en kısa sürede tamamlanacak,kadastro yanlışları düzeltilerek, orman vasfını yitirmişolan toprakların orada oturmakta olan çiftçinin kullanımınaaçılması sağlanacak,Kesin bir zorunluluk ve önemli bir toplumsal veya ekonomikyarar olmadıkça ormanlık alanlar için izin ve tahsisverilmeyecek, sosyo-ekonomik önlemler alınarak ormandanusulsüz yararlanmanın ve her türlü işgalin önüne geçilecek,Ormancılıkla ilgili kamu kuruluşu, çağdaş yönetime, ileriteknolojik olanaklara, gelirlerini artırabilen, yatırımlarını gerçekleştirebilen,kaynakları etkin ve verimli değerlendirebilenbir yapıya kavuşturulacaktır.240

ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLARULUSAL ENERJİ POLİTİKASIUlusal Enerji Politikamızın temel amacı enerjinin gelişmeve refahın artırılmasında belirleyici konumunun bilinciyle,enerji talebinin ulusal kaynaklara öncelik verilerek yeterli,kaliteli, kesintisiz, ekonomik ve çevreye duyarlı bir şekildekarşılanması, bu amaçla her türlü teknik ve teknolojinin kullanılmasıve geliştirilmesidir.Uzun vadeli ulusal enerji tedarik sunum planı hazırlanacak:Enerji üretimi ve tedariğinde yeterlilik, ulusal kaynaklarımızaöncelik temel politika olacak, Uzun Vadeli UlusalEnerji Tedarik Planı geliştirilerek, uygulamaya konulacaktır.Ulusal kaynaklara öncelik: Enerji talebinin, kesintisiz vekaliteli olarak karşılanmasında, başta yurtiçi hidrolik ve kömürkaynaklar ile, jeotermal, güneş, rüzgar enerjisi, biyokütlegibi yenilenebilir enerji kaynaklarından daha büyükoranlarda yararlanılacaktır. Türkiye’nin kendi kaynaklarınıen verimli şekilde değerlendirmesi ve işletebilmesi sağlanacaktır.Enerji sektöründe stratejik planlama: Enerji sektöründeüretim, iletim, dağıtım, dönüşüm ve depolama alanlarındaher türlü yatırım faaliyetleri bütüncül bir “StratejikPlanlama” anlayışıyla ele alınacak ve “Enerji Sektörü AnaPlanı” hazırlanacaktır. Ulusal enerji politikaları;Gelişmenin, sanayileşmenin ve kentleşmenin yaratacağıenerji talebini her dönemde, yeterli miktar ve kalitede,241

ucuz ve güvenilir koşullarda, ülke ve kullanıcı için en ekonomikşekilde, doğayı tahrip etmeden, çevre dostu anlayışlakesintisiz olarak karşılayacak,Kaynak ve temin yeri açısından, dengeyi, çeşitliliği ve verimliliğigözetecek,Dışa bağımlılığı asgari seviyeye indirecek aşılması bakımından,teknoloji ve arz çeşitlendirilmesine olanak tanıyan,güvenilir bir enerji arz yapısı oluşturacak, yeterli yedeğesahip, güvenilir, entegre bir sistemi öngörecek,Her türlü teknoloji ve kaynağı değerlendirecek, alternatifyatırım ve fi nansman modellerini hayata geçirecek,Sürdürülebilir kalkınma ilkelerini gözetecek bir anlayışlakamu otoritesi eliyle oluşturulacak ve kısa, orta, uzun vadelisunum planları ile desteklenecektir.Sektörde ulusal çıkar ve kamu yararı egemen kılınacak:Sosyal devlet anlayışımızın bir gereği olarak enerjininkamu hizmeti niteliği düzenlemelere ve uygulamalarayansıtılacaktır. Enerji konusunda, dış dünya ile ilişkilerdeulusal çıkar; iç piyasa düzenlemelerinde de kamu yararıile ekonomik ve teknolojik etkinliği ön planda tutan bir anlayıştemel alınacaktır.Devletin düzenleyici fonksiyonları ile rekabet ortamınıngeliştirilmesi arasındaki denge gözetilecek; enerjinin düşükfi yatlarla, kolay ulaşılabilir olması, arz güvenliğininsağlanması amacıyla kamu yatırımlarının önü açılacaktır.Tüm bu koşulların yerine getirilmesi ve politikaların uy-242

gulanmasına rağmen, enerji arzında kısa ve orta vadededoğabilecek yetersizlikleri önlemek amacıyla, zorunlulukdurumunda, dış kaynaklardan beslenecek tesislerin devreyesokulması sağlanacaktır.Üretimden tüketime kadar bütün aşamalarda, enerji kaynaklarınınuygun teknolojilerle, verimli ve ekonomik şekildekullanılması sağlanacak, çevre dostu temiz enerji veenerji tasarrufuna yönelik projeler desteklenecektir.Kamunun yanı sıra özel sektörün de, Enerji Sektörü AnaPlanı” çerçevesinde doğru fi nansman modelleriyle rekabetortamında enerji üretimine katılması özendirilecektir.Kaynak çeşitliliğini ve arz güvenliğini sağlamak amacıylaorta vadede, elektrik enerjisi üretimi içinde doğal gazınpayının düşürülmesi hedef alınacak, doğal gaz yakıtlı yeniprojeler bu anlayışla değerlendirilecektir.Elektrik enerjisinde puant yük ihtiyacının karşılanmasındapompaj depolamalı hidrolik santrallerden yararlanılmasıEnerji Sektörü Ana Planı kapsamı içine alınarak değerlendirilecektir.Enerji piyasalarında toplumsal refahın artırılması amacıylarekabetin tesis ve korunmasına önem verilecektir.Enerji sektöründe bilgiye ulaşım şeffafl aştırılacak; piyasadahâkim şirketlerin konumlarını kötüye kullanmalarıönlenecek, tüketiciler de piyasa oyuncuları olarak piyasaorganizasyonuna dahil edilecektir.MİLLİ ENERJİ KURULU (MEK) oluşturulacaktır. Ulus-243

lararası enerji politikalarının ve enerji fi yatlarının gelişimeğilimlerinin izlenmesi, ulusal güvenlik kavramlarının vedış ilişkilerin bu gelişmelerle ilişkilendirilmesi gibi konulardaortak politika önerileri sunacak Cumhurbaşkanınabağlı Milli Enerji Kurulu oluşturulacaktır.Ülkemizin enerji köprüsü olma özelliği değerlendirilecek:Ülkemizin, Avrupa ile Orta Asya, Kafkaslar ve OrtaDoğu ülkeleri arasında bir enerji köprüsü ve terminali olmasıiçin jeopolitik ve ekonomik çıkarları birlikte değerlendirenbütüncül stratejiler uygulamaya konulacak, ülkemizinjeo-stratejik konumu ulusal çıkarlarımıza en uygunşekilde değerlendirilecektir. Türkiye üzerinden geçecekpetrol ve doğal gaz boru hatlarıyla ilgili uluslararası antlaşmalaryapılırken ülkemizin enerji ihtiyacının karşılanmasıöncelikle göz önünde bulundurulacaktır.Kamu elektrik sektörü yeniden yapılandırılacaktır.Elektrik enerjisinin üretim, iletim ve dağıtımında faaliyetgösteren kamu şirketleri, yönetim ve yatırım planlamalarındaeşgüdüm ve tasarrufun sağlanması amacıyla bütüncülbir bakış açısıyla yeniden yapılandırılacaktır.EÜAŞ, TEDAŞ, TETAŞ gibi mevcut kuruluşlar faaliyetlerindeve yönetimlerinde özerk olacaklardır.Kamu ve özel kesim üretim şirketlerinin büyük müşterilerindışında satışlarını toptan ve perakende satış şirketleriaracılığı ile yapmaları esas alınacaktır.Kamu ve özel üretim şirketleri iletim ve dağıtım şirketleri244

ile hiçbir şekilde ortaklık kuramayacaklardır.Kamu özel işbirliğine dayalı santrallerde kurumsal ve yönetselhakimiyetin kamuda olması koşulu aranacaktır.Doğal tekel olan kamu iletim kuruluşu TEİAŞ kamu kuruluşuolma vasfını koruyacaktır.Denge Uygulama Yönetmeliği (DUY) yeniden düzenlenecek,üreticiler üretimlerinin en fazla yüzde 25’ini spotpiyasada satabileceklerdir. İhalelerde çoklu fi yat uygulamasınaesas olacaktır.Kamu ve özel şirketler EPDK’dan lisans almak şartı ile dağıtımhizmeti yapabileceklerdir.Enerji piyasasını düzenleme ve denetleme rejimi etkin veişlevsel bir yapıya kavuşturulacak ve Enerji Piyasası DenetlemeKurulu (EPDK) yeniden düzenlenecektir.Büyük depolamalı hidrolik santralleri kamu işletecek:Elektrik piyasasında serbestleşme tam olarak gerçekleşmedensektörde herhangi bir özelleştirme girişimindebulunulmayacaktır. Büyük depolamalı hidroelektrik santrallerkesinlikle özelleştirme kapsamına alınmayacak, arzgüvenliğini sağlamak için kamunun elindeki santrallerinöncelikli olarak işletilmesi planlanacaktır. Elektrik ÜretimA.Ş’nin (EÜAŞ), piyasada özel üretim şirketleri ile eşit şartlardayeralması sağlanacaktır.DSİ güçlü ve aktif yapıya kavuşturulacak: Devlet Su245

İşleri (DSİ) özerk bir kurum haline getirilecek, tarımsal sulamaenerji üretiminde kullanılan su kaynakları ve içmesuyu kaynaklarının enerji çevre ve tarım bakanlığı ile entegreplanlanmasını sağlayacak etkin bir yapıya kavuşturulacaktır.DSİ’nin yatırım yapmasının önündeki engellerkaldırılacak rezerv barajların oluşturulması için yeni birstrateji belirlenecektir. Hidrolik kaynak yatırımlarını hızlandırmakiçin, “su kullanım hakkı” anlaşmalarının yapılmasınıhızlandıracak önlemler alınacaktır. Su kullanım anlaşmalarındanelde edilen gelirler enerji, sulama ve içmesuyuyatırımlarında kullanılacaktır.NÜKLEER ENERJİ DÜZENLEME KURULU(NEDK)Kurul nükleer enerjinin her tür ithalat ve yatırım faaliyetlerinikoordine edecek, izne bağlayacaktır.Nükleer enerjiye kategorik olarak karşı olunmayacak, ancakyıllardır değerlendirmesi sürdürülen nükleer santralprojelerinin nihai kararından önce nükleer atıkların güvenlibir şekilde saklanması sorunun çözümü dikkate alınacaktır.Enerji arz güvenliğinin artırılması kaynak çeşitliliği ve nükleerdisipline alışılması açısından Türkiye’de nükleerARGE faaliyetlerine önem verecek, yakıt ve atık teknolojileriaçısından her tür akademik ve uluslararası işbirliğinegidilecektir.Türkiye atom enerjisi kurumu (TAEK) yeniden ya-246

pılandırılacak: TAEK, denetilemeye odaklanacak, buamaçla denetim ve eğitim görevleri birbirinden ayrılacakşekilde yeniden yapılandırılacaktır.Botaş yeniden yapılandırılacak: BOTAŞ’ın ithalat sınırlamasıkaldırılacak, gerçekleşmeyen kontrat devirleri iptaledilecek, BOTAŞ’ın yurtiçine getirdiği gazdan miktar devriyapılabilecektir. Bu kapsamda;Doğal gazla ilgili kurumların çalışmaları şeffafl aştırılacak,bilgilerin yaygınlaşması, herkesçe erişilebilir ve kullanılabilirolması sağlanacaktır. Doğal gaz temin politikalarınınbelirlenmesinin her aşamasında şeffafl ık sağlanacak, kamuoyubilgilendirilecek,Doğal gazda tek bir ülkeye bağımlılığın azaltılmasına yönelikçalışmalar yürütülecek, arz kaynaklarının çeşitlendirilmesihedef alınacak,Bu kapsamda BOTAŞ’ın; Nabucco gibi uluslararası projelerdeyer alabilmesi, fazla gaz arzını Yunanistan üzerindenİtalya’ya, Bulgaristan, Romanya Macaristan, Avusturyaüzerinden Orta Avrupa’ya ulaştırmayı öngören projeleriyürütmesi desteklenecektir.Yenilenebilir enerji kaynakları geliştirilecek: Ülkemizinjeotermal, güneş, rüzgar enerjisi, biokütle gibi yenilenebilirenerji potansiyelinin hızla değerlendirilmesi desteklenecektir.Bu kapsamda;AB’nin öngördüğü yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları kul-247

lanım oranlarına ulaşabilmek için politikalar yaşama geçirilecektir.Güneş enerjisi santrallerinin yapımı ile iklimlendirme ve soğutmasistemlerinde güneş enerjisi kullanımı için yeni sistemleringeliştirilmesi özendirilecek,Enerjinin verimli kullanılmasına önem verilecek: Enerjiverimliliği, enerji politikasının vazgeçilmez ve ötelenemez birunsuru olarak ele alınacaktır. Enerjinin verimli kullanılması,bütün iktisadi sektörleri ilgilendiren entegre bir yaklaşımınegemen kılınmasıyla sağlanacaktır. Sanayide, ulaşımda vebina sektörlerinde enerjinin daha verimli kullanılmasına yönelikeylem planları geliştirilecek ve eylem planı hedeflerineulaşılması için gereken kaynak ayrılacaktır. Sanayide buharve elektriğin birlikte üretilmesi teşvik edilecektir.Halkın ısınma ihtiyacı koşulsuz sağlanacak: Halkın ısınmaihtiyacı için gerekli enerji kaynakları ekonomik koşullarda,zamanında ve yeterince sağlanacaktır.Enerji ekipmanları üretimi sanayi desteklenecek:Santral türbinleri, güneş kollektörleri ve panel üretimleri ilerüz gar enerjisi türbinlerinin imalatı gibi sanayi üretimi özendirilecek,yerli ekipman kullanılacak projelere öncelik tanınacaktır.MADENLER VE DOĞAL KAYNAKLARCHP, doğal kaynakların, madenlerin ve su kaynaklarınınulusal çıkarlar ve toplum yararına, ekonomik kriterler ve248

çevreye duyarlılık ilkeleri çerçevesinde, en rasyonel ve verimlişekilde değerlendirilmesini sağlayacaktır Bu çerçevede;Madencilikte ulusal politika: Madencilik sektöründekiyabancılaşma sınırlandırılacak, doğal kaynaklarımıza sahipçıkılarak, kamu ve özel sektörün işbirliği içinde ciddi,tutarlı bir ulusal madencilik politikası hayata geçirilecektir.Madencilik sektörünün tüm alt sektörlerinde üretimiarttırmayı ve sektörün ülke sanayisi ile entegrasyonunusağlamayı hedefl eyen kısa, orta ve uzun dönemli stratejikplanlar “Ulusal Madencilik Politikası” temelinde geliştirilerekuygulanacaktır. Bu çerçevede, sanayi sektörleri ileentegre çalışacak kamu ya da özel madencilik projeleri,öncelikle teşvik edilecektir. Politikaların yapımına ve uygulamasınakonu ile ilgili tarafl arın katılımı sağlanacaktır.Madencilikte atılım sağlanacak: Doğal kaynaklarımızınaranması, çıkarılması ve üretimlerinin artırılmasına hızverilecek, sektörde yatırımların, hazırlanacak ulusal madenciliksektörü planlarıyla uyumlu olmasına özen gösterilecek,teknolojik değişimin sağlanması için gerekli özendiriciönlemler alınacaktır.Madencilikte toplulaştırma sağlanacaktır: Küçük ölçeklimaden sahalarındaki maden üretimleri toplulaştırarakekonomiye kazandırılacaktır.Maden aramacılığında derin sondajlara geçilecektir:Bazı teşvik mekanizmalarının geliştirimesi ile derin sondajlımaden aramaları özendirilecektir.249

Maden arama ve yatırım izinlerine etkin denetim:Madencilikte arama ve yatırım izinlerinin önündeki bürokratikengeller kaldırılacak, süreçte saydamlık sağlanacak,sektörde etkin ve özerk bir kamu denetimi uygulanacak,maden sahaları için verilen ruhsatlarda yer alan işletmeyegeçiş sürelerine uyulacak, süresinde işletmeye geçmeyenmadenlerin ruhsatları iptal edilecektir. Ruhsat ticareti vespekülasyonlarının önlenmesi bakımından madencilik yapacakgerçek ve tüzel kişilerde teknik ve mali yeterlilik aranacaktır.Arama faaliyetleri,kamu denetiminde ve mutlakarasyonel bir stratejik plan çerçevesinde yürütülecektir.Madencilik sektöründe pazar araştırması yenidenele alınacaktır: Gerek mevcut gerekse gelişen pazarlarınyakından takip edilerek değişikliklere uygun stratejilerbelirlenecektir.Madencilik sektöründe insan kaynakları geliştirilecektir:Madencilik sektöründeki eğitim ve öğretim konusuyeniden ele alınacak, Sektörün gereksinim ve beklentilerigözetilerek ve üretime yönelik eğitim esas alınacaktır.Madencilik sektöründe, çevre dostu teknoloji veyöntemlerin kullanılacaktır: Madencilik süreçlerindeya da sonrasında çevrenin korunmasına ya da yenilenmesineyönelik önlemlerin alınacaktır.Yerel halkın onayını almamış hiçbir ekonomik girişiminülkeye yarar getirmesi beklenemez: Madenciliksektörüne ilişkin alınacak kararlarda ilgili yöre halkının dakatılımı sağlanacaktır.250

MTA yeniden yapılandırılacak: MTA’nın etkin ve özerkbir yapı içinde arama faaliyetleri yapabilmesi, kamu-özelsektör işbirliği ile uluslararası arama faaliyetini yürütebilecekbir yapıya kavuşturulması sağlanacak,Türkiye kömür işletmeleri (TKİ) yeniden yapılandırılacak:TKİ etkin, özerk yapıya kavuşturulacak, kamuyaait kömür arama ve işletme sisteminin TKİ altında örgütlenmesiyeniden sağlanacak, TKİ, araştırma, üretim veürün işleme faaliyetlerinde bulunabilecek, bunun içinyerli ve yabancı sermaye ile ortaklık tesis edebilecek biryapıya kavuşturulacak,TKİ’ye uluslararası normlarda labaratuar şartlarısağlanacaktır: TKİ’nin uluslararası ve AB normları içindeakredite olan kamu otoritesinden kömür analiz hazırlamalabaratuarları kurulacaktır.Linyitte yeni teknolojiler uygulanacak: Linyitlerimizingazlaştırma yoluyla değerlendirilmesi için araştırmalarhızlandırılacak, yurt dışında uygulanmakta olan teknolojilerinülkemize uyum olanakları değerlendirilecektir.Yer altı zenginliklerinin hammadde olarak ihracı yerinemadenlerin işlendikten sonra ihracını özendirecek önlemleralınacaktır. Yer altı zenginliklerimiz işletilirkençevresel tahribatı önleyecek tedbirler alınacak ve titizlikleuygulanacaktır.Bor enstitüsü yeniden yapılandırılacak: Enstitü, sadeceyayın üreten bir yapıdan kurtarılarak, ciddi bir araş-251

tırma merkezi, teknolojik yatırım ve üretim faaliyetlerindebulunabilecek, yerli ve yabancı sermaye ile işbirliği yapabilecekbir yapıya kavuşturulacaktır. Bu kapsamda;Bor ve toryum gibi ülkemizin yeraltı zenginliğini oluşturandoğal kaynakların hidrojenin enerji üretiminde kullanımıkonusunda, dünyada hızla gelişmekte olan ileri teknolojilerinaraştırılıp geliştirilmesi ve ülkemize aktarımı için ulusalbir strateji oluşturulacak,Türkiye borda dünyanın önder ülkesi konumuna taşınacak,başta bor olmak üzere maden kaynaklarımızın üretimindeolabildiğince nihai ürüne yönelerek, daha yüksekkatma değerli ihracat yapılması hedef alınacaktır.HIZLI, GÜVENLİ, EKONOMİK,ÇAĞDAŞ ULAŞIMÖNCELİKLİ HEDEFİMİZ PLANLI VE DENGELİBİR ULAŞIM SİSTEMİNİ KURMAKTIRUlaştırma sektörünün eksikliklerinin giderilmesi, teknolojikgelişimin sürdürülmesi, ulaştırma altyapısının toplutaşımacılığa öncelik verilerek tamamlanması önceliklihedefimizdir. Bu anlayışla;Ulusal ulaşım master planı yapılacak: Kara, deniz,hava ve demiryolu ulaşım ağlarında dengeli, etkin, verimlibir planlama, eşgüdüm ve yönlendirme gerçekleştirilecektir.Toplumsal ve ekonomik önceliklerimize, ihtiyaçlara,ulaşım sistemlerindeki gelişmelere göre yeni bir “Ulusal252

Ulaşım Master Planı” yapılacak; tüm yeni yatırımlar buplan bütünlüğü çerçevesinde uygulanacaktır. Bu kapsamda;Ulaştırmada çağdaş, etkin bir yapılanma gerçekleştirilecek,ulaştırma sisteminin, dengeli, hızlı, güvenilir, ekonomik,kolay erişilebilir ve çevreye duyarlı bir anlayışla gelişmesihedef alınacaktır.Sektörle ilgili tüm kurum ve kuruluşlar arasında eşgüdümve işbirliği sağlanacaktır.Trafi k kazalarının azaltılması için karayolu alt yapısı iyileştirilecek,etkin denetim ve gerekli eğitim gerçekleştirilecektir.Yurtiçi yolcu taşımalarında havayolu ve demiryolu ulaştırmasının,yurtiçi yük taşımalarında ise demiryolu, denizyoluve boru hattı ulaştırmasının payı arttırılacaktır.Taşımacılıkta karayolu ulaştırmasının toplamdaki payınınazaltılması, hedef alınacaktır.Her kent merkezine ve önemli turizm merkezlerine havaulaşımı sağlanacak ve bu konudaki altyapı yetersizliklerihızla giderilecektir. Önemli sanayi ve turizm merkezlerimizinyurt dışı uçak bağlantısı öncelikle temin edilecektir.Kara ve demiryollarında tehlikeli madde taşımacılığı disiplinaltına alınacaktır.Her köye, her stratejik noktaya güvenli ve ekonomikulaşım: Ülkemizin her köyüne ve beldesine, her253

mevsim güvenli bir şekilde ulaşılabilmesini sağlayacakkarayolu ağının tamamlanmasına öncelik verilecektir. Karayoluşebekesi uluslararası standartlara kavuşturulacak,ülkenin gelişme aksları ve merkezleri yurtdışı çıkış kapılarınaekspres yollarla bağlanacaktır. Bölünmüş yol yapımları,güzergahların trafi k değerleri dikkate alınarak ve birağ bütünlüğü kavramı çerçevesinde yürütülecek, baştabölünmüş yollar olmak üzere günde 1.000 aracın üzerindeağır taşıt trafi ği bulunan karayolu güzergahları asfaltbeton (BSK) kaplamalı hale getirilecektir.Demiryollarına sahip çıkılacak: TC Devlet Demiryollarının(TCDD) özelleştirilmesine yönelik çalışmalar durdurulacak,demiryolu şebekesi geliştirilecek, hızlı demiryoluşebekeleri yaygınlaştırılacaktır.TCDD çağdaş bir işletme olarak yeniden yapılandırılacaktır.Tüm önemli limanlarımızın demiryolu bağlantıları tamamlanacak,blok tren uygulaması geliştirilecektir.Başta metropoller olmak üzere tüm büyükşehirler ve büyükkent merkezlerinde metro ve raylı ulaşım sistemleri,orta ölçekli kentlerimiz için metrobüs gibi alternatifl er geliştirilecek,raylı sistemlerin elektro-mekanik donanımlarınınülkemizde üretilmesi hedef alınacaktır.Mevcut demiryolu şebekesinden azami düzeyde faydalanılmasınısağlayacak olan iltisak hatları tamamlanacak,hat yenilemeleri ve sinyalizasyon çalışmaları başta olmaküzere yapılacak iyileştirmelerle şebekenin verimli kullanımısağlanacaktır. Başlıca kentlerimiz, özellikle sanayi böl-254

gelerimiz demiryolu ulaşımına kavuşturulacaktır.İstanbul’un Marmara bölge çevresi ile olan ulaşım bağı“hızlı demiryolu” örgüsüyle etkin, güvenli, süratli ve ekonomikbir yapıya kavuşturulacaktır.Deniz ulaştırması yeni bir bakış açısıyla yönlendirilecektir:Türkiye “yük taşıtan değil, yük taşıyan” ülke konumunagetirilecektir. Dış deniz taşımacılığının artırılması,Kabotaj Taşımacılığında Koster Filosu geliştirilecek, Karadenizve Doğu Akdeniz’de etkili bir fi lonun meydana getirilmesihedef alınacaktır. En geç 10 yıl içinde deniz yolu iletaşınmakta olan yüklerimizin yüzde 50’sinin milli bayraklıgemilerimizle taşınır hale getirilmesi hedef alınacaktır.Liman altyapısı geliştirilecektir: Önümüzdeki 10 yıllıkdönem içerisinde limanlarımızdaki toplam konteyner elleçlemehacmi 20 milyon TEU’ya çıkarılacaktır. Bu çerçevede,Saroz Limanının yapımı projesinin yanı sıra, Mersin, Çandarlıve Marmara Denizi limanlarındaki konteyner terminalleritevsii edilecek, iskeleler büyük ölçekli konteyner gemilerininyanaşmasına uygun hale getirilecektir. Limanlarımızın toplamkapasitesi de 10 yıllık süre içerisinde 100 milyon ton arttırılacaktır.İstanbul ve İzmir’de çevrekoşulları, bölge altyapısı göz önünealınarak aynı anda on geminin yanaşacağı kruvaziyer limanlarıoluşturulacaktır. Mevcut limanların kruvaziyer gemilerininihtiyaçlarına uygun olarak iyileştirilmesi sağlanacaktır.Kabotaj hattında gemi ve yük taşımacılığına uygun gemi255

tipleri ve elverişli hatlar belirlenerek ve gerekli destek verilerekyatırımlar gerçekleştirilecektir.Saroz Körfezi bölge ülkelerine bağlanacak: Taşımacılığınyükü boğazların üzerinden alınacak; Marmara Bölgesindenve Karadeniz ülkelerinden gelecek yük demiryolubağlantısı ile Kuzey Marmara’da Saroz Körfezine açık olarakkonuşlandırılacak çağdaş donatılı yeni mega limanaaktarılacak, Saroz limanı ile tüm bölge ülkeleri arasındaekonomik ve güvenli ulaşım sağlanacaktır.Hava yolu ulaşımı sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulacaktır:Hava alanlarımızın pist, apron ve terminalbinası yetersizlikleri ve ILS cihazı eksiklikleri süratle tamamlanacaktır.Uçak adedindeki hızlı artışa paralel olarakyeterli niteliklere sahip pilot ve kabin görevlisi temini ilebakım hizmetlerinin geliştirilmesine önem verilecektir.Başlanıp yarım bırakılmış havaalanlarının süratle tamamlanmasısağlanacak, ihtiyaç duyulan yerlerde askerihavaalanlarından sivil amaçlarla da yararlanılmasıhedeflenecektir.Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, sektörde güvenlik, verimlilikve rekabet alanlarında gerçek anlamda düzenleyici,denetleyici ve özerk yapılı birim olarak işlev verebilmeküzere yeniden yapılandırılacak ve başta kalifi ye personelolmak üzere gerekli altyapıya kavuşturulacaktır.Havayolu kargo taşımacılığında büyük bir atılım yapılacak,İstanbul Atatürk Havalimanı, Sabiha Gökçen, İzmir,256

Antalya, Bursa Yenişehir, Tekirdağ Çorlu havaalanları Balkanlar,Doğu Akdeniz ve Ortadoğu’nun hava kargosu aktarmave dağıtım merkezi haline getirilecektir.Türkiye bölgenin lojistik merkezine dönüştürülecek:Balkanlar ve Orta Doğu’nun bölgesel aktarma ve dağıtımüssü olması gereken ülkemizin, bu konuma erişebilmesiiçin lojistik merkezleri hayata geçirilecek, büyük üretim vetüketim merkezlerinde lojistik merkezleri oluşturulacaktır.Toplu taşımacılığa önem verilecektir: Başta metropollerolmak üzere büyükşehirler ve büyük kent merkezlerinde,o kentin özelliklerine göre, denizyolu, metro veraylı ulaşım sistemleri, orta ölçekli kentlerimiz için çağdaşulaşım altarnetifl eri geliştirilecek, raylı sistemlerin elektromekanikdonanımlarının ülkemizde üretilmesi hedef alınacaktır.Türkiye kıyıları master planı: Ülkemiz kıyılarının yanlışve gelişigüzel kullanımını önlemek, denizciliğin planlı, verimlive doğal yaşamı da dikkate alarak geliştirilmesi amacıyla,denizcilik sektörünün tüm bileşenlerini kapsayacakbir Kıyı Master Planı hazırlanacaktır. Karadeniz, Ege veAkdeniz limanlarına düzenli olarak feribot seferleri konulacakve tarifeli yük seferlerina başlanacaktır.Yeni limanların, tersane bölgelerinin, turizm bölgelerinin,balık çiftliklerinin, yat demirleme yerlerinin, yat çekek vebağlama yerleri ile marinaların, kruvaziyer limanların vefabrikaların Kıyı Master Planı dahilinde kontrollü olarak ya-257

pılması sağlanacaktır.Gemi inşa sanayine destek olunacak: Gemi inşa sanayinin,taşımacılık hizmetlerinin, limanların koşul ve olanaklarınındengeli bir çerçevede geliştirilmesi hedef alınacak; 10 yıllık birstratejik planlama ile denizcilik üniversiteleri ve denizcilik meslekokullarının sayısı arttırılarak gerekli sayıda zabitan eğitimisağlanacak, sektörün eleman ve kalifiye personel ihtiyacınayönelik hizmet içi eğitim yaygınlaştırılacaktır.Deniz ticaret filomuzun yenilenmesi ve kapasitesinin artırılmasıiçin özel girişimciler özendirilecek, kolaylıklar sağlanacak veyabancı bayrağa kaçış önlenecek, Türk Deniz Ticaret Filosudesteklenecektir. Bu kapsamda;Çevrenin korunmasına özen içinde yeni tersaneler kurularak,halen yüzde iki düzeyinde olan dünya toplam gemi üretim kapasitesiiçindeki payımızın 10 yıl içinde üç kat artırılması, yerligirdi oranının kısa sürede yüzde 70’in üzerine çıkarılması,Sektörde alt imalat dallarında AR-GE faaliyetleri ile uzmanlaşmanıngeliştirilmesi, çağdaş teknoloji ve donanımın sektöreaktarılması, üretim sürecinde kalite kontrol ve iş yeri güvenliğininetkinleştirilmesi,Gemi ve yat imalat sektöründe alt işveren sisteminin İş Kanununauygun olarak uygulanması ve etkin olarak denetlenmesi,hedef alınacaktır.Denizcilik Bakanlığı oluşturulacak: Denizcilik sektörü258

kapsamındaki tüm faaliyetlerin (gemi yapımı, deniz ulaştırması,deniz ürünleri işletmeciliği) eşgüdüm ve etkinlikiçinde yönlendirilmesi sağlanacaktır.Devlet, denizcilik sektöründe genel politikaları belirleyici,yönlendirici, sektöre yeni boyutlar kazandırıcı, iç ve dışdeniz ulaştırmasında sorunları çözümleyici rol oynayacak,sektörde yer alan odalarla yakın dayanışma ve işbirliğiiçinde olacaktır.HEDEFİMİZ: “TURİZMDE YENİ ATILIM”TURİZM, “SOSYO-EKONOMİK GELİŞME, KALİ-TELİ YAŞAM VE DÜNYA İLE BULUŞMA” KAY-NAĞIMIZDIRTurizm, evrensel barış kültürünün çimentosudur.Türkiye;Doğası ve ikliminin yarattığı çok yönlü olanakları ve güzellikleriile,Farklı medeniyetleri barındırmış olan coğrafyasında günümüzetaşınmış olan tarihsel ve kültürel mirasın eşsizzenginlikleri ile,Anadolu aydınlanmasının ve hümanizmasının değerleri ile,Halkımızı çağdaş dünya ile kucaklaştıran Cumhuriyetimizineşsiz devrimi ile, demokrasisi ile ve çağdaş laik toplumdokusu ile,Anadolu insanının hoşgörü kültürü ve konuk ağırlama ge-259

leneği ile,büyük bir turizm potansiyeline sahip bir ülkedir.CHP, turizm alanındaki bu büyük potansiyelin, ülkemizinsosyal ve ekonomik kalkınmasında, insanlarımızın doğalhakları olan dinlenme gereksinimlerinin karşılanmasındaçok önemli bir araç olduğuna, bu nedenle turizm sektörünün,ülkede gelişmenin öncü sektörlerinden biri olarakdeğerlendirilmesi gerektiğine inanmaktadır.CHP, gelişmiş bir turizm sektörünün, Türkiye’de “istihdamınhızla artmasına, sosyal ve ekonomik kalkınmaya,başka ülkelerin vatandaşlarıyla ile daha yakın ilişkikurmaya ve refahı paylaşmaya katkı sağlayan” güçlü birkaynak olduğunun bilincindedirTURİZMDE PLANLI GELİŞME SAĞLANACAKÜlkemiz turizmini yeniden planlamanın ana teması, “dörtmevsime ve ülkenin tüm potansiyel bölgelerine dağılımısağlanmış, dış rekabet gücü yüksek, dış dünyanın içinucuz fi yatlandırma politikasına esir olmayan, özgün turizmürünlerini öne çıkaran, tüketici isteklerine duyarlı,sürdürülebilir bir turizm sektörü yaratmak” olacaktır.Bu amaçla, çevreye duyarlı, doğal ve kültürel değerlerimizinsağlıklı kullanımı ve korunmasını gözeten, kaynaklarınen rasyonel şekilde değerlendirilmesine olanak sağlayan,çağdaş ve ulusal değerlerimizle tutarlı, planlı, sürdürülebilirbir turizm politikası uygulanacaktır.260

Ulusal turizm master planı hazırlanacak: Yeni turizmtesislerinin, genişleme veya yenileme yatırımlarının bölgeleri,yerleri ve zamanlamaları yeniden hazırlanacak birUlusal Turizm Master Planı çerçevesinde yönlendirilecektir.Sektör envanteri çıkarılacak: Turizm varlıklarımızıntespiti için kapsamlı bir envanter çalışması yapılacak, böyleliklesektör planlanmasının sağlıklı veriler temelinde gerçekleştirilmesisağlanacaktır.Rehabilitasyon planları: Mevcut turizm bölge ve yörelerininRehabilitasyon Planları ve turizm alanlarının ulaşımve diğer altyapı gereksinimleri bu Master Plan doğrultusundaçözümlenecek,Bölgesel turizm kalkınma planları: Yüksek turizm potansiyeliolduğu halde halen değerlendirilmemiş bölgelerdeturizmin gelişmesi için, yeni Turizm Mastır Planınınvizyon ve ilkeleri çerçevesinde gerekli yeni BölgeselTurizm Kalkınma Planları hazırlanacak, bu bölgeler içingerekli yeni altyapı, kamu kaynakları ve sorumluluğu altındabelirli bir takvim içinde tamamlanarak iç ve dış turizmyatırımcılarının değerlendirmesine açılacaktır.TURİZMDE HEDEFİMİZ: CAZİBE MERKEZİTÜRKİYE”CHP, turizmde yeni bir hamle yapmaya kararlıdır.Sürdürülebilir bir turizm yatırım ve işletmeciliği politikası:Çevreye duyarlı, doğal ve kültürel değerlerimizin261

sağlıklı kullanımı ve korunmasını gözeten, kaynakların enrasyonel şekilde değerlendirilmesine olanak sağlayan uygulamayageçilecektir.Tarihi ve kültürel değerler korunma altına alınacak; geçmişve gelecek nesillere ait bu değerler üzerinde dönemseltasarruf hakkımızın olmadığı bilinecek ve uygulamalarbu bilinçle oluşturulacak,“Denizlerimiz, göllerimiz, akarsularımız, sahillerimiz, kumsallarımız,tüm su sporları ortamlarımız ve doğal dinlencealanlarımız” güvenlik, temizlik ve hizmet açısından etkindenetim altında bulundurulacak,“Müze, ören yerleri ile milli parkların, dağ ve doğa sporualanlarının” korunması ve bakımı en üst düzeye çıkarılacak;bu alanlar, gelecek nesillere değerli bir miras olarakbırakılacak şekilde turizme kazandırılacaktır.ÜLKE TURİZMİNE GÜÇLÜ DESTEK“İç ve dış tüketici isteklerine duyarlı, dinamik rekabete dayalı,etkin bir turizm ekonomisinin” oluşumuna öncelikverilecektir. Bu çerçevede;TÜRK TURİZMİNİN MARKALAŞMASI SAĞLA-NACAK:Turizmin mekansal, niteliksel ve türlerine göre dengeli dağılımıve geliştirilmesi önemsenecek; turizm, bölge ve türaçısından çeşitlendirilecek, turizm faaliyetlerinin bütün262

yıla yayılması özendirilecek,Festival ve fuarlar ülke turizminin önemli unsurlarına dönüştürülecek,kongre turizmine özel önem verilecek,Doğamızın biyolojik zenginliğinden, topografi k özelliklerindenyararlanmaya yönelik olarak eko- turizmin yaygınlaşmasıhedef alınacak,İç ve dış termal turizme yönelik kaplıca ve hidroterapimerkezi yatırımlarının, uygun doğal ortamlarda kurulacaksağlık turizmine yönelik konaklamalı tesislerin gerçekleştirilmesineöncelik verilecek,Kitlesel iç turizm desteklenecek; özellikle “gençler, emekliler,engelliler ve çalışanlar” için dinlenme hakkına saygıanlayışıyla tatil kredisi olanakları yaygınlaştırılacak,Kruvaziyer ve yat turizmi potansiyelimizin arttırılması, bununiçin gerekli altyapının geliştirilmesi sağlanacaktır.Yeni tanıtım stratejisi geliştirilecek: Ülkemizin turistikdeğer ve tesislerinin tanıtımı, reklam faaliyetleri ve fuarlarakatılım etkinlikleri Bakanlık tarafından geliştirilecek yeni,kapsamlı ve etkin Tanıtım Stratejisi ile uyumlu bir çerçevede,yeterli kamu desteği ve denetimi altında etkin olaraksürdürülecektir.Turizme güçlü kamusal destek sağlanacak: Antalya’nınbir turizm bölgesi haline getirilmesi için gerçekleştirilen263

kapsamlı planlama ve alt yapı hizmetlerinin Ege ve Karadenizbölgeleri ile Saros Körfezinde ve Nevşehir yöresindede gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.Kongre, kültür ve din turizmi teşvik edilerek bütün mevsimlerdeturistik tesislerin işletilmesi temin edilecek,“Ucuz turizm” tuzağı aşılacak: Büyük ölçüde Ucuz turizme”yönelmiş olan Türk turizmi, gerekli destek ve yapılanmagerçekleştirilerek bu açmazdan çıkarılacak,Kamusal alanların turizm amaçlı kullanımı etkin denetlenecek:İlgili yasalar kapsamında girişimcilere verilmişveya verilecek olan “kamusal orman, kıyı veya diğeralanlar üzerinde turizm tesisleri kurmaya yönelik” haklarınkullanımında etkin denetim sağlanacak,Turizm sektörünün vergi yükü AB ülkeleri düzeyineçekilecek: Turizm sektörünü doğrudan etkileyecek, turizmişletmelerinin dış rekabette mağduriyetlerine nedenolacak, konaklama vergisi veya benzeri yeni vergi ve harçyükü getirilmeyecek, mevcut vergi yükü AB ülkeleri düzeyineçekilecektir.Turizm altyapısı yenilenecek: Turistik bölgelerde çağdaşkentsel altyapının sağlanmasına öncelik verilecek, bukonuda sorun yaşamakta olan turistik tesislere gerekli kamusaldestek verilecek, yerel yönetimler ile turistik tesislerarasında eşgüdümün sağlanacak,264

Maliyet azaltıcı teşvik sağlanacak: Önümüzdeki beşyıllık süre için, yılın turist talebinin düşük olduğu dönemlerinde,turizm işletmeleri çeşitli teşvik tedbirleriyle desteklenecektir.Turizmin pazarlanmasında açılım yapılacak:Dört mevsim kaliteli ve verimli işletmecilik: Sektöründış pazarlama sorunlarının aşılması, yatak kapasitelerindenen verimli ve gelir getirici şekilde yararlanılması, “dolulukoranlarını artırıcı, faaliyet mevsimini uzatıcı ve hizmetteniteliği yükseltici” önlem ve uygulamaları özendiricikamu desteği sağlanacak,ISO standartları uygulanacak: Turizm sektöründe ISO9000-14000-18000 ve HACCP Standartları tesisin yapısınagöre ayarlanıp, uygulaması eğitim programlarıyla desteklenerek,etkin şekilde denetlenecek,Turistlere kapsamlı sağlık hizmeti: Tesislere yöneliksağlık hizmeti sunan kuruluşların Sağlık Bakanlığı’nca etkindenetimi gerçekleştirilip, hizmette etkinlik, kalite ve fi -yat uygunluğu sağlanacak,Tur operatörleri desteklenecek: Seyahat acenteleri turoperatörlüğüne özendirilecek, tur operatörleri dış ülkelerdeetkinliklerini artırabilmeleri ve dış pazarlama sürecindedaha ağırlıklı yer alabilmeleri için desteklenecektir.265

TURİZMDE YASAL VE KURUMSAL YAPI GÜÇ-LENDİRİLECEKTurizm sektörü yerelleştirilecek: Turizm faaliyetlerininyönlendirilmesinde, mevcut merkeziyetçi yapıdan belirliölçülerde yerelleşmeye geçilecektir.Sektörün Turizm Bakanlığı’nın eşgüdümünde, ancak YerelYönetimler ve Turizm Meslek Örgütleri etkinliğindeyönetilip, yönlendirilmesi sağlanacak,“Devlet-tesis- acente dayanışması” sağlanacak, yerli acentelerinhizmet anlayış ve kalitesinin yükseltilmesi için hemdestek hem yaptırım uygulamasına geçilecek,Kamu ve özel sektörün birlikte hareket edebilmesine veyetki paylaşımına olanak sağlayacak yasal düzenlemeleryapılacaktır.Turizm konseyi kurulacak: İlgili kamu kuruluşları, meslekbirlik ve odaları, yatırımcı kuruluşlar, sendikalar vehizmet alan tüketici dernek ve temsilcilerinden oluşacakTurizm Konseyi kurularak, sektörün eşgüdümü ve kendikendini denetleme refl eksleri güçlendirilecektir.Sektör örgütlerine ait yasalar çıkartılacak: Turizmdeörgütlülük özendirilecek, sektörde örgütlü kuruluşlar ile ilgiliyasal düzenlemeler ivedilikle yapılacaktır.Turizmde eğitim yaygınlaştırılacak: Turizm sektörün-266

de hizmet verenlerin bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi,meslek içi eğitime süreklilik kazandırılarak yaygınlaştırılmasıdesteklenecektir.267

ALTINCI BÖLÜMSOSYAL REFAH DEVLETİ268

BÖLÜM: VISOSYAL REFAH DEVLETİSosyal Refah Devletini kurmak, böylece tam istihdamısağlayarak işsizlik, yoksulluk ve eşitsizliklerle mücadeleederek fırsat eşitliğini gerçekleştirmek CHP’nin önceliklerindendir.CHP’nin işsizlik, yoksulluk ve eşitsizliklerle mücadelede,önce insan duyarlılığı içinde uygulamaya koyacağı SosyalRefah Devleti Modeli, aşağıda belirtilen beş konudayükümlülük ve yönlendiricilik görevini eksiksiz üstlenecektir.Sağlık ve eğitim hizmetlerinde fırsat eşitliği: Devletingelir ve harcama politikaları, gelir dağılımını bozucu değil,düzeltici olacak, sağlık ve eğitim hizmetlerinin toplumuntüm bireylerine ulaşmasını fırsat eşitliği ilkesi içinde sağlayacaktır.İnsan onuruna uygun asgari ücret: Tüm çalışanların,insan onur ve saygınlığına yaraşır bir gelir düzeyine kavuşturulmasıhedef alınacak, asgari ücret bu duyarlılığınınetkin aracı olarak kullanılacaktır.Tüm çocuklarımıza eğitim hakkı: Eğitimde Fırsat Eşitliğisağlanacak, hiçbir çocuğumuz eğitim sistemi dışındabırakılmayacak, bu amacın gerçekleştirilmesi için devletçegerekli olanaklar sağlanacaktır.269

Herkes için sosyal adalet, dengeli kalkınma: Gelir dağılımıadaletsizlikleri hızla giderilecek, toplumun farklı katmanlarıarasında Sosyal Adalet sağlanacak, kalkınmadabölgeler arası dengesizlikler kapatılacaktır.Herkesi kapsayan sosyal güvenlik: Bütün yurttaşlartüm yaşamları boyunca, özürlülük, işsizlik, hastalık, yaşlılık,maluliyet, ölüm, iş kazası ve meslek hastalığı, bakıma vekorunmaya muhtaçlık gibi risklere karşı Sosyal Güvenliğekavuşturulacaktır.Her aileye sigorta, en yoksul ailelere vatandaşlıkhakkı ödemesi: Büyük kentlerden başlayarak, 10 yıldatüm ülkeyi kapsamak üzere Aile Sigortası uygulaması başlatılacaktır.Eş zamanlı olarak kırsal kesimde, saptanacakölçütlere göre en yoksul ailelere Vatandaşlık Hakkı Ödemesiyapılacaktır.Yoksullukla etkin mücadele, sıfır açlık: YoksulluklaMücadele etkin, ilkeli ve onurlu bir süreç olarak sürdürülecek;kimsenin yatağına aç girmemesi sağlanarak, Sıfır Açlıkhedefine ulaşılacaktır.Bu anlayış ve kararlılıkla oluşturulacak olan Sosyal RefahDevleti Modeli ile, insanlık onurunu zedeleyen devletanlayışı yerine, gerçek bir refah toplumu düzeni kurulacaktır.FIRSAT EŞİTLİĞİ - SOSYAL ADALETFırsat eşitliği ancak erdemli, saydam ve katılımcı yönetimlercetüm bireylerin yaşam boyu sosyal güvenceye270

kavuşturuldukları ortamda, sosyal demokrasi koşullarındasağlanacaktır.HER BÖLGEDE, HER ALANDA, TÜM TOPLUMKATMANLARINA FIRSAT EŞİTLİĞİ SAĞLANACAK-TIR.Tüm yurttaşlara koruyucu sağlık hizmetleri sağlanacaktır.KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLARÇOCUKLARIMIZ SOKAKLARIN KARANLIĞIN-DAN KURTARILACAKTIR. Sokakta yaşayan veyakimsesiz olan çocuklar devletin bakımı ve koruması altınaalınacaktır. Bu amaçla özel hizmet birimleri oluşturulacak;bu konuda sunulacak hizmetlere yerel yönetimlerinve sivil toplum kuruluşlarının da katkı ve katılımları hedefalınacaktır.Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi eksiksiz olarakyaşama geçirilecektir.Büyük kent merkezlerinde “Çocuk Misafirhaneleri”nin sayılarıarttırılacak, nitelikleri geliştirilecektir.Aile hizmetleri geliştirilecek, yeterli sayıda Aile HizmetleriMerkezleri ile aile kurumunun güçlenmesi hedef alınacak,koruyucu aile ve annelik uygulaması özendirilecektir.16 yaşından küçük çocukların çalışma yaşamı yerine eğitimeyönlendirilmesi ve çocuk emeğinin sömürülmesinin271

önüne geçilmesi hedef alınacaktır.Çocuk ıslah evleri yaygınlaştırılacak: Pedagojik destekve meslek öğretimiyle çocukların topluma kazandırılmasınaöncelik verilecektir. Tüm kimsesiz çocuklar sosyaldevletin korumasına alınacak, Gönüllü Annelik teşvik edilecektir.EMEKLİ, DUL VE YETİMLEREONURLU YAŞAMEmekli, dul ve yetimlere onurlu bir yaşam sadece parasalolanaklar yaratılması ile sağlanamaz; sosyal yardımve hizmetler alanındaki destekleyici, yaşamı kolaylaştırıcıdüzenlemelerin de Koruyucu Sosyal Refah Devleti çatısıaltında uygulamaya konulması sağlanacaktır.Bakıma muhtaç olan yaşlılara, emeklilere, dul ve yetimleresahip çıkılacak, yaşam kaliteleri yükseltilecektir. Onlarınonurlarını koruyarak insanca yaşayacakları düzeydebir gelir sağlanacak; sağlık, korunma, dinlenme ve yaşamınyeni koşullarına uyum sağlayamama gibi sorunlarınaSosyal Refah Devleti yapılanması kapsamında, yerel yönetimlerkademesinde uygulanacak insanı koruyucu mekanizmalarile çözüm getirilecektir.YOKSULLUKLA MÜCADELETürkiye’de ekonomik ve sosyal gelişme toplumun tüm katmanlarına,ülkemizin tüm bölgelerine yeterince yansımadığıiçin, yoksullaşma varlığını artarak sürdürmektedir.272

Yoksulluğun yaygınlığı ve mevcut sosyal devlet yapılanmasınınyetersizliği, yoksul kesimlerde dışlanma ve toplumayabancılaşma duygusunun yaygınlaşmasına yol açmaktadır.Bu, giderek dayanışma duygusunu ve ulus olmabilincini körleştiren, sağlıksız bir durumdur.Hedefimiz, sadaka dağıtan devlet yerine, insan onurunasaygılı güçlü bir sosyal refah devleti yapılanması sağlayarak,ülkemizde açlığa ve yoksulluğa son vermektir.YOKSULLUKLA MÜCADELE SOSYAL REFAHDEVLETİNİN TEMEL GÖREVİDİRYoksulluk, sadece kişilerin gelir düzeyinin yükseltilmesiveya gelir bölüşümünün iyileştirilmesi ile ortadan kaldırılacakbir olgu değildir.. Yoksullukla mücadele, cemaat ilişkilerive kayıtdışı sektör desteklenerek de sürdürülemez.Taraf olduğumuz Avrupa Sosyal Şartı ilkeleri çerçevesinde,ülkemizde açlığa ve yoksulluğa son vermeye odaklanmışgerekli kurumsal yapılanmaları gerçekleştirmek ve AvrupaSosyal Şartı’na Hükümetçe konulan gereksiz rezervlerikaldırmak hedefi mizdir.Her ihtiyaç sahibi yurttaş sosyal yardım alma hakkınasahiptir. Bu yardım kişinin toplumda, insan onurunayaraşır bir şekilde yaşaması için verilir. Yoksullukla mücadelebu anlayışla sürdürülecek; bireyin ve ailenin onurukorunacak, insanın yoksulluğu teşhir edilmeyecek; yoksulunyoksulluğu, ona yapılacak yardımlar siyasi istismaraalet edilmeyecektir.273

Yoksullukla mücadele çalışmaktan kaçınma alışkanlığıyaratmamalıdır: Açlık veya yoksullukla mücadeleiçin uygulamaya konacak programların kişilerde çalışmaktanve sorumluluk üstlenmekten kaçınma alışkanlığıyaratmaması gözönünde tutulacaktır.Eğitim, sağlık, asgari sosyal güvenlik hizmetleriödeme gücüne göre sunulamaz: Eğitim, sağlık, asgarisosyal güvenlik gibi devletin temel hizmetleri çalışma hayatıüzerinden değil, vatandaşlık hakkının doğal kapsamıiçinde, yurttaşın ödeme gücüne endeksli olmadan, ayrımsızolarak sağlanacaktır.YOKSULLUKLA ÇOK YÖNLÜ MÜCADELEHedefimiz ülkemizde sıfır açlık koşullarını sağlamaktır:Sosyal Refah Devleti sorumluluğu altında,Aile Sigortasının, ilk aşamada büyük kentlerde, sonraköyü ve beldesiyle tüm Türkiye’de,Vatandaşlık Hakkı Ödemesinin ise, Aile Sigortasının tümülkede kurumsallaşması sürecinde, kırsal kesimde, uygulamayakonulmasıyla, yoksulların ve yoksulluğun sömürülmediği,Sıfır Açlığın sağlandığı, kişilerin ve ailelerin insanonuruyla bağdaşır nitelikte sosyal yardım alma haklarınıkullanabildikleri bir çağdaş düzen kurmaktır.• AİLE SİGORTASI KURUMU (AS-KUR)KURULACAK274

Yoksula yardım hak anlayışı temelinde yapılacak: Yoksulluğuönleme gerekçesi ile yapılan yardımlar, hak anlayışınınötesine taşınmamalı, insan onurunu zedeleyenyöntemlerle sürdürülmemelidir.Aile sigortası kurumu (as-kur) kurulacak: AS-KUR ile,yoksullukla mücadele, Sosyal Refah Devletinin temel politikasınadönüştürülecektir.Türkiye’nin 102 sayılı ILO Sözleşmesi kapsamında bugünekadar uygulamaya geçirmediği tek sigorta kolu olan AileSigortası oluşturulacak, sigorta kapsamındaki her aileyeasgari gelir güvencesi sağlanacak,Öncelikle Türkiye genelinde sağlıklı bir Yoksulluk Envanteriçıkarılacaktır. Sosyal Hizmet Uzmanları bu envanterçerçevesinde aile sigortası kapsamına alınacak aileleri belirleyerek,uygulamayı ailelerle doğrudan temas halindedüzenli olarak izleyecekler,Aile Sigortası uygulamasına büyük kentlerden başlanacak,ilk aşamada ihtiyaç sahibi kadın ve çocuklardan oluşanailelere, yalnız emekli veya yaşlılara, korumasız kesimlereve engellilere ulaşılacaktır. Aile sigortası, on yıl içinde tümTürkiye genelinde yaygınlaştırılacak,Aile Sigortası’ndan yararlanan ailelerin çocuklarının eğitimharcamalarının tümü, yurt parası dahil, bu sigorta kolundankarşılanacak,Türkiye İş Kurumu ve illerdeki Organize Sanayi Bölgeleri275

ile işbirliği yapılarak, özel sektörün de katkısı sağlanarakMeslek Edindirme Kurslarına öncelikle Aile Sigortası kapsamındakiailelerin çocukları alınacak,Yoksullara eksiksiz sosyal güvenlik sağlanacak: Yoksullarınsosyal güvenlikleri, diğer yurttaşlarla eşit konumagetirilecektir.• VATANDAŞLIK HAKKI ÖDEMESİKırsal kesimde yoksul ve işsiz ailelere yönelik “vatandaşlıkhakkı ödemesi yapılacak: Vatandaşlık HakkıÖdemesi’nin temel amacı, uygulaması büyük kentlerdebaşlatılacak olan Aile Sigortası’nın tüm Türkiye’de yaygınlaştırılmasınakadar, kırsal kesimdeki gerçek yoksullarınkoruma altına alınarak kimsenin yatağa aç girmemesinisağlamak, ülke genelinde Sıfır Açlık koşullarına ulaşmaktır.Bu ailelere durumlarında iyileşme sağlanıncaya kadar heray asgari ücret düzeyinde ödeme yapılacaktır.“Vatandaşlık Hakkı Ödemesi” öncelikle doğrudan ailenin,öncelikle annesinin banka hesabına yatırılarak yapılacak,uygulama objektif kriterlerle Sosyal Refah Devletinin temelbir sorumluluğu olarak sürdürülecektir. Proje, muhtarların,sosyal hizmetler kurumunun ve bağlı sosyal hizmetleruzmanlarının yakın gözetiminde uygulanacaktır.Bu uygulama ile aynı zamanda kadının, evde daha güçlükonuma getirilmesine destek olunacaktır. Böylece gerçekanlamda sosyal devlet, varlığını yurttaş nezdinde hissettirecek,insan ve ailenin onuru güvence altına alınacaktır.276

SOSYAL REFAH DEVLETİ’NİN DİĞERHEDEFLERİ7000 Günde emeklilik: Emeklilikte, işçiler için getirilenprim ödeme gün sayısı 7000 güne indirilecektir.İşsizlere prim desteği: İşsiz kalanlar, işsizlik ödeneği aldıklarısürece sağlık sigorta primleri İşsizlik Sigortası Fonundankarşılanacaktır.Yoksullara prim desteği: Aile sigortası kapsamındakiailelerin ve diğer yoksulluklarını beyan edenlerin sosyalsigorta primleri, merkezi yönetim bütçesinden karşılanacaktır.Nüfus kağıdını gösteren, sağlık hizmetine ulaşacak:Her yurttaş sadece nüfus cüzdanını kullanarak, sağlık sigortasındanyararlanacaktır.Emekliye refahtan pay: Emeklilere milli gelir artışındanpay verilmemesi uygulaması kaldırılacak, emekli yurttaşlarımızında ikinci sınıf yurttaş konumuna düşmeden milligelir artışından pay almaları sağlanacaktır.Emeklilerin sosyal güvenlik destek primine son:Emeklilerin tekrar çalışmaları halinde aylıklarından kesilensosyal güvenlik destek primi uygulamasına son verilecektir.Dul ve yetimlere asgari aylık: Dul ve yetimlerin yaşamgüvencesi olarak asgari aylık uygulaması sürdürülecektir.277

Özürlülere prim desteği: Özürlülük oranı yüzde 60’ınüzerinde olanların sosyal güvenlik primleri devlet tarafındankarşılanacaktır.Çalışan mahkumlar sigortalı olacak: Cezaevinde çalışıp,gelir elde eden mahkumlar da sigortalı olma hakkınıelde edeceklerdir.Emeklilerin intibak yasası çıkarılacak: Çok prim ödeyenindüşük, az prim ödeyenin de fazla aylık aldığı geçmişuygulamalar düzeltilecektir.Çalışma yaşamında kayıtdışılık sorunu aşılacak: Halenyüzde 50 düzeyini aşmış bulunan çalışma yaşamındakikayıtdışılık, hızla AB ülkeleri düzeyine indirilecektir.HERKESE SOSYAL GÜVENLİKÇağdaş refah toplumlarının başta gelen özelliği tüm yurttaşlarınasosyal güvenlik sağlamasıdır.CHP, çalışan, emekli, işsiz, engelli, yaşlı, çiftçi, evde çalışankadın, yoksul veya kimsesiz bütün yurttaşlarımızıyaşamları boyunca kucaklayacak, onlara insan onur vesaygınlığına yaraşır bir biçimde hizmet verecek, çağdaşbir Ulusal Sosyal Güvenlik Sistemi oluşturacaktır. Bu sistem,CHP’nin Sosyal Güvenlik Reformu’nun temel amacınıoluşturacaktır.SÜRDÜRÜLEBİLİR, ÇAĞDAŞ SOSYAL GÜVEN-LİK İÇİN REFORM278

CHP, sosyal demokrat siyaset anlayışının, koruyucu sosyalrefah devletini eksiksiz olarak yaşama geçirme sorumluluğuiçinde, herkesi sosyal güvenlik kapsamına almayı öncelikligörev bilmektedir.Sosyal güvenlik için yeni yasal düzenlemeler: Türkiyegerçekleriyle bağdaşmayan “Sosyal Sigortalar ve GenelSağlık Sigortası Yasası” yeniden düzenlenerek, kurumlararası eşitsizlikler giderilecektir. İşsizlik Sigortası ve SosyalYardımlaşma ve Dayanışma Fonu da, Tek Çatı altındayer alacak, tek çatılı Sosyal Güvenlik Kurumu, güncel politikalarındışına çıkarılacak; göstermelik değil, gerçektenidari ve mali özerkliğe kavuşturulacaktır.Herkese sosyal güvenlik: Ülkemizde sosyal güvenliğiolmayan yurttaş, sigortası olmayan aile bırakılmayacak,insan onuruna saygılı yeni bir sosyal güvenlik anlayışı sosyaldevletin vazgeçilmez unsurunu oluşturacaktır. Ev hizmetlerindeçalışanlar dahil, kayıt dışı istihdam edilmekteolan herkesin kayıt içine alınarak Sosyal Güvenlik Sistemikapsamına dahil edilmesi hedef alınacaktır.Mesleki eğitime sosyal güvenlik desteği: Meslek lisesindeokuyan gençlerimiz, eğitim hayatları boyunca tamzamanlı sigortalı sayılacak, sosyal güvenlik primleri devlettarafından ödenecektir.Yurtdışında çalışanlara sosyal güvenlik hakkı: Yurtdışındaçalışan vatandaşlarımızın o ülkelerde kazandıklarısosyal güvenlik hakları, ilgili ülkelerle yapılacak anlaşmalarlakorunacak, bunlardan Türkiye’de emekliliğe hak ka-279

zananların kesin dönüş şartı aranmadan emekli olmalarısağlanacaktır.İşsizlik sigortasının tabanı genişletilecek, uygulamasıetkinleştirilecek:İşsizlik Sigortası ödemelerinehak kazanma kolaylaştırılacak, ödeme taban ve tavanıyükseltilecek, ödemelerin daha uzun süre verilmesi sağlanacaktır.İşsizlik sigortasında biriken kaynak, işsizlikle mücadeleninsağlıklı bir aracı haline getirilecektir.İŞSİZLİKLE ETKİN MÜCADELEHEDEFİMİZDİRÇalışma hakkı, yaşamsal önemi olan temel insan haklarındandır.İşsizlik ise çalışmak istedikleri halde bu olanağıbulamayan bireylerin elinden bu anayasal hakkınalınmasıdır.İşsizlik, Türkiye’nin en büyük sorunudur. Sanayileşmeyi,üretkenliği ve emeğe duyarlılığı dışlayan politikalar sonucusürdürülemez düzeylere tırmanan işsizliğin, bireylerve toplum üzerindeki olumsuz ve yıkıcı etkileri hızla sonaerdirilmelidir.Türkiye’de istihdam sorunu, açık işsizlik yanında, düşükverimlilikte ve yetersiz ücret düzeylerinde çalışma biçimleriylede ortaya çıkmakta, gelir dağılımındaki adaletsizliğidaha da arttıran sonuçlar yaratmaktadır.280

Cumhuriyet Halk Partisi, işsizlik sorununu aşmayı, herkesinçalışma hakkını kullanabilmesini sağlamayı, toplumsalbarışın ve eşitlikçi refah toplumu anlayışının temelkoşulu olarak görmektedir.İşsizliğin hızla azaltılması, yeni istihdam alanları yaratılmasıCHP’nin öncelikli hedefidir.İşsizlik yüzde 5’in altına indirilecek: İç piyasayı canlandıran,istihdam yaratan bir ekonomik büyüme modeliuygulanacaktır. Ekonomide sağlanacak istikrarlı, bütünsektörleri geliştirici, üretime dayalı hızlı büyümeyle ülkemizdetoplumsal bunalım noktasına tırmanmış olan işsizliğinkısa sürede ve istikrarlı şekilde yüzde 5’in altınaindirilmesi hedef alınacaktır.Hedefimiz tam istihdam: Devlet, ülkede, tam istihdamınsağlanmasına yönelik önlemleri doğrudan alırken,özel sektörü de bu doğrultuda kararlılıkla teşvik edecektir.Üçlü diyalog ve işbirliği yöntemiyle geliştirilecek Ulusal İstihdamStratejisi öngörülen hedefl ere uyarlanacaktır.İstihdam seferberliği başlatılacak: En stratejik varlığımızolan işgücümüzün ve de özellikle kadınların büyümesürecine en üst düzeyde katkısını sağlamak amacıyla istihdamseferberliği başlatılacaktır.Etkin ve ileri vizyonlu insangücü planlaması: Geleceğinendüstrilerinde iddialı konuma geçme, bilgi toplumununişgücü talebini karşılama, üretken istihdam arttırmahedefl eri de gözetilerek İnsangücü planlamasının uygu-281

lamasına etkinlik kazandırılacaktır.Üretim ekonomisine geçilecek: Ekonomide hızlı veistikrarlı büyümeyi sağlayacak yatırım ve teknolojik yapılanmaortamı yaratılacak, ulusal kaynakların verimli veetkin olarak değerlendirilmesi, özel istihdam programlarınınharekete geçirilmesi sağlanacaktır.Ek istihdama vergi ve sigorta desteği: Emeğin vergive sigorta yükü azaltılarak girişimcinin ek istihdam yaratmasıözendirilecek. Mevcut çalışanların sayısında sağlanacakartışa endeksli olarak verilecek istihdam desteğigüçlendirilecektir.Girişimciye risk sermayesi desteği: Risk Sermayesiuygulaması yaygınlaştırılacak; sermayesiz girişimcilerdesteklenerek istihdam yaratmaları sağlanacaktır.Üretken istihdam artırılacak. İstihdamın ancak üretkensektörlerde daha fazla yatırım, daha fazla üretim veteknolojik yapılanma ile sağlanabileceği bilinci içinde,işsizlik sorunu üretken istihdam artırılarak aşılacaktır.Genç girişimcilere destek: Genç İş Kur Programıylagirişimci gençlere, TÜBİTAK ve KOSGEB üzerindenproje ve danışmanlık hizmeti ve fi nansman desteği sağlanacaktır.En az 10 gencin ortak olarak, bilişim, bilgiteknolojileri ve diğer ileri teknoloji alanlarında geliştirecekleriprojeler, asgari yüzde 20 özkaynak koşuluyladesteklenecektir.282

Genç - iş ile genç işsizleri mesleğe yönlendirmekiçin destek: GENÇ - İŞ Organizasyonu, kamunun ve yerelyönetimlerin olanaklarından yararlanarak ve gençleriçin eğitim, kültür, turizm ve çevre alanlarında yeni projelerüreterek gençlere birikimlerine ve yeteneklerine göreyeni iş sahaları yaratacaktır. Yeterli eğitime sahip gençlereüniversitelerde ve diğer eğitim kurumlarında istihdamedilecekleri stajyerlik olanakları yaratılacaktır.Kalkınmada öncelikli yörelerde istihdama öncelik:Ülke genelinde özel sektör yatırımlarının teşvikinde,sektör ve istihdam yaratma özelliğine öncelik verilirken,kalkınmada öncelikli yörelerde istihdamı özendirici seçiciteşvik politikalarına ağırlık verilecektir. Bu doğrultuda vergipolitikalarında özendirici önlemler alınacaktır.Kırsal kesim süreli istihdam projesi; Kamu kesimi,başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi olmak üzerekalkınmada geri bölgelerde, istihdam yaratıcı, üretken veverimli yatırımlar yapacak kapasite ve kararlılığa kavuşturulacak;bölgede geçici rahatlama yaratabilmek amacıylakırsal altyapıya yönelik kapsamlı bir Süreli İstihdam Projesiuygulamasına geçilecektir.Kadınlara iş kurma desteği: Ev ekonomisi ve el sanatlarıuygulamalarıyla kişisel becerilerini girişimciliğe dönüştürmekisteyen kadınlara, İş Kurma Kredisi ve PazarlamaDesteği sağlanacaktır.Eğitim ile işgücü politikalarında uyum sağlanacak:Eğitim sektörünün işgücü talebine olan duyarlılığı arttırıla-283

cak, işletmelerin talep ettiği alanlarda insan sermayesiningüçlendirilmesi ve eğitim ile işgücü piyasasının daha esnekbir yapıya kavuşturulması sağlanacaktır.Aktif işgücü politikaları ile destek: Yeniden yapılanmasürecindeki sektörlerden çıkan işgücüne yeni beceriler kazandırmak,yükselişteki sektörlerin nitelikli işgücü ihtiyaçlarınıkarşılamak ve kadınların işgücüne katılımını arttırmakamacıyla aktif işgücü politikalarının uygulaması güçlendirilecekve sanayi politikasıyla uyumu sağlanacaktır.Adama göre iş değil, işe göre adam ilkesi esas alınacaktır.Bu ilke doğrultusunda, işin gerektirdiği niteliğesahip insan yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi esas alınacaktır.Tarımda gizli işsizlik aşılacak: Verimliliğin yükseltilmesi,gizli işsizliğin azaltılması, gelir düzeyinin artırılması amacıyla,tarım kesiminde de yapısal bir değişim uygulamayakonulacaktır.İnovasyon desteği ile istihdam yaratılacak: Araştırma– Geliştirme (AR-GE) faaliyetleri ile yeniliklere ve buluşlaranakit kaynak desteği verilerek, özel eğitilmiş kesimlereyeni iş olanakları sağlanacaktır.Tarımda çıraklık eğitimi: Çıraklık eğitim sisteminin yapısıgeliştirilecek, çalışma alanı genişletilecek; kırsal kesimdeyer alan 16-18 yaş grubu gençlerimiz için tarımhayvancılıkve ormancılık çıraklık kapsamına alınacaktır.Böylelikle köylerde yaşayan çocuklarımız ve gençlerimiz284

sertifi kalı çiftçi olarak, sosyal güvenlik sistemine dahil olacaktır.BÖLGESEL KALKINMACHP, ülkemizin kalkınma ve sanayileşmede geri kalmıştüm yörelerinin kaderini değiştirmeye kararlıdır. Yöreninyerel-beşeri-doğal birikim ve kaynakları BölgeselKalkınma Planları çerçevesinde değerlendirilecek, sosyalve ekonomik üretkenliğe dönüştürülecektir.Cumhuriyet Halk Partisi, geri kalmış yörelerle gelişmiş bölgelerarasındaki ekonomik ve toplumsal ilişkileri arttıracak,bu bölgelerle yörelerin bütünleşmesini hızlandıracaktır.Böylelikle ülkemizde demokrasiye yeni boyutlar kazandırılarak,toplumsal barışın korunmasına katkıda bulunulacak;gelişmenin bütünlüğü çerçevesinde bütün vatandaşlarımızınrefah ve esenlik içinde fırsat eşitliğinden yararlanabilmesisağlanacaktır.BÖLGESEL KALKINMA PLANLARIGelişmemiş yörelerde bölgesel planlama uygulamasıetkinleştirilecektir: Bölgesel Kalkınma Planında, disiplinve tutarlılık sağlanmadan kalkınmada bölgelerarası dengesizliğigiderebilmek, sürdürülebilir bir dinamizm yaratabilmekmümkün değildir.Bölgesel Planlamada, bölgelerin ve alt bölgelerin olanaklarıve gelişme potansiyelleri gereğince değerlendirilecek;285

ölgesel planlamanın yerleşme düzenine yansıtılmasında,dengeli kentleşme, sağlıklı yapılaşma, çevreye duyarlılıkve depreme dayanıklılık esas alınacaktır.Bölgesel kalkınmada, insani gelişme ve adaletli gelirdağılımı hedef alınacaktır: Bu amaçla, başta GAP olmaküzere, Bölgesel Kalkınma Plan ve Projeleri, toplumsalkalkınmanın bütünlüğü anlayışı içinde, sulama kanallarıve şebekesi göz ardı edilmeden hızla uygulanmaya alınıptamamlanacaktır. Bu kapsamda;Güney Doğu Anadolu Bölgesi Kalkınma Projesi’ne (GAP’a)ek olarak, Gelişmemiş yörelerde bölgesel planlama uygulamasıanlayışı ve bütünlüğü içinde;Doğu Anadolu (Kars-Ardahan-Iğdır Alt Bölge Projesi dahil)Bölgesi Kalkınma Projesi,Çoruh Havzası ve Doğu Karadeniz Bölgesi Kalkınma Projesi,İç Anadolu Bölgesi Kalkınma Projesi,Filyos Havzası ve Kastamonu Merkezli Orta KaradenizBölgesi Kalkınma Projesi,Kelkit-Yeşilırmak-Kızılırmak Havzaları Bölgesel KalkınmaProjesi,GAP dışında kalan Dicle ve Fırat Havzaları Bölgesi KalkınmaProjesi,kademeler halinde uygulamaya geçirilecektir.286

DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’NUN KAL-KINMASI DEVLET ÖNCÜLÜĞÜNDE SAĞLANA-CAKTIRBölgesel gelişme farklılıklarını gidermeye yönelik kalkınmamodelleri yeterli büyüme ve istihdam yaratamamış, tümteşviklere rağmen özel yatırımların bölgeye yönlendirilmesisağlanamamıştır.Kalkınma için yeterince kamu kaynağı bölgeye aktarılacak:Ülkemizin Doğusunun, Güneydoğusunun veKalkınmada Geri Kalmış diğer yörelerinin de sosyal veekonomik açıdan Batı Anadolu’daki refah düzeyine çıkarılabilmesiiçin devlet öncülüğünde yeterli kaynağın bubölgelere aktarımı sağlanacaktır.Devlet kalkınmanın sorumluluğunu üstlenecek: Devlet,Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun ekonomik alandakigeri kalmışlığı konusunda üstlendiği sorumluluğun bilinciyle,ihtiyaç duyulan devlet kaynağının bölgeye aktarımınısağlayacaktır.Kamu öncülüğünde girişimcilik yaygınlaştırılacak:Kalkınmada geri kalmış bölgelerde, yerel doğal kaynaklara,tarım ve hayvancılığa dönük girişimcilik ve işletmecilikkamu öncülüğünde canlandırılacaktır.Özelleştirme sonrası duran tesisler ekonomiye kazandırılacak:Bölgede, özelleştirilme sonrası faaliyetlerineson verilmiş olan tesis ve işletmelerden üretimistihdam-üreticinindesteklenmesi boyutları ile bölgesel287

kalkınmaya katkı açısından önem taşıyanlar, yeni koşullarda dikkate alınarak, daha etkin ve verimli yapılarda tekrarfaaliyete geçirilecektir.BÖLGEDE GİRİŞİMCİLİK DESTEKLENECEKTİRBölgede KOBİ’ler ve aile işletmeciliği desteklenecek, mikrokredi uygulaması yaygınlaştırılacaktır.Fabrika için yatırım özendirilecek, bu bölgede yeni tesisve fabrikaların kurulmasını sağlamak amacıyla yerli ve yabancısermayeye, doğrudan yatırım yapması koşuluylagüçlü teşvik sağlanacaktır.Mevcut teşvik sistemi yerine, sektör temelinde, yeni, somut,etkin ve seçici Yatırım Teşviki uygulamasına geçilecektir.Yarım kalmış yatırımların, sürdürülebilir yapıda verimliişletmelere dönüşmeleri koşuluyla ekonomiye kazandırılmalarıiçin gerekli destek sağlanacaktır.Meralar güvenli kullanıma açılacaktır. Özellikle ahır hayvancılığı,tarımsal ve orman ürünleri üretimi ile ev ekonomisifaaliyetleri desteklenecektir.BÖLGEDE SOSYAL DEVLETUYGULAMALARINA HIZ VERİLECEKTİRSosyo-ekonomik alt yapının, özellikle eğitim, sağlık, ulaşım,haberleşme, iletişim alanlarındaki yetersizliklerin hız-288

la giderilmesi hedefl enecektir.Yoksullukla mücadele ve Sıfır Açlık için Vatandaşlık HakkıÖdemesi ve bunlar bedelsiz olarak Sağlık Hizmeti Projelerininuygulamasına başlanacaktır.Eğitimde atılım yapılarak, bölgede eğitilmemiş çocuğumuzunkalmaması hedefl enecek; özellikle Yatılı ParasızEğitim olanaklarının sağlanmasına çok büyük önem verilecektir.Bölgenin, kamusal hizmetler için bir sürgün veya mahrumiyetyeri olarak görülmesine son verilecektir.Bölgede işsizlik sorununu giderebilmek amacıyla oluşturulmuşçözümler etkinlik kazanıncaya kadar, ‘kademeliolarak kırsal kesim geçici istihdam projesi’ uygulamasıgeçilerek, sosyo-ekonomik olumsuzluklar kısmen de olsabertaraf edilecektir.MAYIN ALANLARI TEMİZLENEREK, TARIMAELVERİŞLİ HALE GETİRİLECEKTİRSınır bölgelerindeki mayınların, Türk Silahlı Kuvvetleri’ninsorumluluğu altında hızla temizlenmesi sağlanacaktır.Mayından temizlenmiş araziler, Tarım Bakanlığı’nın yakındenetimi altında sözleşmeli organik tarım işletmeciliğiyapmaları koşuluyla, çevrede yaşayan ve Tarım Kooperatifleri bünyesinde örgütlenen topraksız veya az topraklıköylüye tahsis edilecektir.289

Uygulama, ihracat boyutunu da içeren kapsamlı bir pazarlamamodeli çerçevesinde yürütülecektir.ÇATIŞMA DÖNEMİNİN BÖLGEDE YARATTIĞISOSYO-EKONOMİK YARALAR HIZLA SARILA-CAKTIRDOĞU ve GÜNEYDOĞU ANADOLU’da; Yaşam kalitesininhızla gelişmesine katkıda bulunulacak, terör ortamınınyaratmış olduğu ekonomik mağduriyetler hak ve hukuktemelinde, hoşgörü anlayışı çerçevesinde giderilecek,gerekli diğer tüm sosyo-ekonomik önlemlerin, devlet sorumluluğualtında eksiksiz alınması sağlanacaktır.Köylere güvenli ve gönüllü geri dönüş sağlanacaktır:Boşaltılmış Köylere Geri Dönüş, güvenlik, gönüllülük kriterleriçerçevesinde, yeni bir mekansal planlama anlayışıiçinde, sürdürülebilir sosyo-ekonomik yaşam ve çalışmaortamının yaratılması kaydıyla, gerekli devlet desteği ilehızla sağlanacaktır.GAP’I TAMAMLAMAK ÖNCELİĞİMİZDİRCHP, Güneydoğu’nun can damarı olan GAP’a sahip çıkarak,Güneydoğu Anadolu toprağına gerekli suyu teminedecek, tarımına gerekli girdi ve teknolojiyi kazandıracak,çiftçisine ihtiyaç duyduğu desteği verecek, sosyoekonomikkalkınması için gerekli kaynağı yaratacak vetoplumsal barışına gerekli duyarlılığın gösterilmesini sağlayacaktır.290

CHP, Güneydoğu Anadolu Projesi’ni (GAP) tüm boyutlarıile bir bütün olarak ele alacak, dengeli bir şekilde bir toplumsalgelişme projes” niteliğinde hızla gerçekleştirilmesinisağlayacaktır.Sulamaya yönelik yatırımlar hızla bitirilerek, kısa sürede1.5 milyon hektar toprak suya kavuşturulacak, GAP bir refahve barış projesi olarak tamamlanarak, projenin çiftçiyeve tarımsal kalkınmaya azami katkısı sağlanacak, bugünekadar gerçekleşmiş olan gecikme hızla telafi edilecektir.GAP’ın sürdürülebilir üretim stratejisinin öncelikli sektörleriolarak, organik tarım, tekstil ve konfeksiyon, uygulamalıteknoloji, yenilenebilir enerji ve turizmin gelişimi güçlüolarak desteklenecektir.GAP’a yönelik temel girdi ve gıda tesislerinin, dışa açıkuzun vadeli bölgesel planlama perspektifi içinde geliştirilmeleriözendirilerek desteklenecektir.GAP Bölgesi öncelikli olmak üzere, demokratik kooperatifçiliğitemel alan, verimli işletmecilik kriterlerini gözetenadil ve etkili bir “Toprak Reformu” ile Güneydoğu ve DoğuAnadolu’da verimli, çağdaş bir tarım yapısına ulaşılarak,feodal koşullar aşılacaktır.Toprak mülkiyetinde feodal ilişkilerin altında ezilen köylümüzesahip çıkılarak, toprağı işleyen köylünün haklarıkorunacaktır. Çiftçimizin yoksullaşmasına, doğaya teslimolmasına, kendi kaderine terk edilmesine, çiftçiyi yok sayananlayışa son verilecek, böylece Türkiye’nin tarım ürü-291

nü ithal eder bir ülke haline gelmesi önlenecektir.GAP Bölgesi’nde yer alan illerde, Organize Sanayi Bölgelerine(OSB) özel önemle yaklaşılarak, OSB’lerin altyapılarınınöncelikle bitirilmesi sağlanacaktır.Bölgede etkinlik gösteren demokratik kitle örgütlerinin,meslek odalarının ve üniversitelerin katkıları ile tarım vehayvancılık konularında çiftçilerin eğitimi için seferberlikbaşlatılacaktır.KUZEY IRAK, TÜRKİYE’YE DOST BİR BÖLGEHALİNE DÖNÜŞTÜRÜLECEKTİRDoğu ve Güneydoğu Anadolu’da bölgesel kalkınmayısağlamak ve bölgede kalıcı barışın zeminini güçlendirmekiçin başta Kuzey Irak olmak üzere komşu ülkelere Yeni BirPencere açılacaktır.Irak’la ticari ilişkilerimiz geliştirilerek, ilişkimiz HABUR’untekelinden çıkarılacak, çok yönlü ticari bağlantıların önüaçılarak, OVAKÖY Kapısı ve benzeri önlemler alınacaktır.Kuzey Irak’lı gençlere Türkiye’de eğitim ve staj olanağısağlanacaktır.Bölge ile iletişimde açılım yapılarak, kültürlerin buluşturulmasısağlanacaktır. Kuzey Irak Bölgesi’ne yönelik Kürtçe,Arapça yayın yapılması karşılıklı uyum içinde yürütülecektir.İlgili komşu ülkelerin Anadolu’nun suyundan yararlan-292

maları için ILISU Barajı bir an önce tamamlanarak, DicleNehri’nin başıboş akmasına son verilecektir.EĞİTİM, AYDINLIĞIN YOLUDUREğitim en temel insan haklarındandır. Eğitim hak, olanakve özgürlüğünü çocuklarına, gençlerine yeterince sağlamayantoplumların çağı paylaşabilmeleri olası değildir.Cumhuriyet Halk Partisi’nin eğitimde temel hedefi ;ATATÜRK’ün öngördüğü gibi, fi kri hür, vicdanı hür, irfanıhür bir nesil yetiştirmektir.Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri’ni Temel EğitimYasası’nda yer alan şekliyle, eksiksiz, kesintisiz ve bütünlükiçinde uygulamaktır.Eğitimi, devletin ve toplumun her kesiminin ortak sorumluluğuolarak gören CHP, öğrenim ve öğretim sürecinisiyasi etkilerden arındırıp, bir devlet politikasına dönüştürmehedefi ndedir.İNSAN MERKEZLİ ÇAĞDAŞ EĞİTİM REFORMUTürkiye’yi her yönüyle, özgür, bağımsız, gelişmiş, modernve lider bir ülkeye dönüştürmek için hedefimiz ÇAĞDAŞEĞİTİM REFORMU’dur.Eğitimde fırsat eşitliği sağlanacak: Kimse maddi ola-293

naksızlıklar nedeniyle, öğretimin hiçbir aşamasında, eğitimhakkından mahrum olmayacak, eğitime zorunlu bağışuygulaması kaldırılacak,Kimse yaşamının hiçbir aşamasında eğitim için geç kalmışsayılmayacak,Eğitimin hiçbir dalında ve aşamasında, kimsenin önü tıkanmayacak,başarı tek kriter olacaktır.İNSAN MERKEZLİ ÇAĞDAŞ EĞİTİM GERÇEKLEŞ-TİRİLECEK:Bireye özgüven kazandıran, onu öğrenmeye ve idealizmeözendiren, cezalandırıcı değil ödüllendirici olan,Bilgiyi aktarmayı değil, özümsemeyi ve yaşamda uygulamayıesas alan,Özgür düşünebilen, bilimsel düşünceyi, yaratıcılığı ve yetenekleringeliştirilmesini temel alan,Yeniliklere açık, sorgulamayı, katılımcılığı ve paylaşımcılığıöngören,Geçmişin deneyimlerini geleceğe taşımayı, geleceği kurgulamayıve planlamayı öğreten,Doğal çevre ile uyum içinde yaşayabilen,Estetik duyarlığı gelişmiş,294

Yurttaşlık hak ve sorumluluklarını bilen ve sahip çıkan,Atatürkçü düşünceyi, ulusal duyarlılıkları ve evrensel etikdeğerleri özümseten,bir Eğitim Reformu hayata geçirilecektir.İNSAN MERKEZLİ ÇAĞDAŞ EĞİTİM REFORMUBağnazlıktan uzak, insan haklarına saygılı, demokrat, sevecenve rasyonel düşünen bir nesil yetiştirilecektir.Gençler hayata etkin ve üretken bireyler olarak hazırlanacak;onların bilimin, sanatın, kültürün ve uygarlığın değerlerindenve aydınlığından yararlanmaları hedef alınacaktır.İlköğretim ve Lise Sisteminin, hedefl enen başarı çizgisinegelebilmesi için, ekonomik, teknolojik ve eğitsel açıdan ihtiyaçduyulan destekler devlet tarafından öncelikli olaraksağlanacak, eğitime aktarılan kamu ve özel kaynaklarınUlusal Eğitim Politikaları doğrultusunda en verimli şekildekullanılması gerçekleştirilecektir.Bu doğrultuda, eğitim sektörünün eksikliklerinin kapatılabilmesineyönelik özel yatırımlar ve girişimciler de, devletinyakın denetimi altında özendirilecektir.Eğitim planlaması etkinleştirilerek, insan gücü kaynaklarındanrasyonel çerçevede yararlanılması, ülke genelindeöğretmen ve yardımcı personel ihtiyacının dengeli şekildekarşılanması, bu amaçla Devlet Planlama Teşkilatı’nın ye-295

niden etkin olarak devreye sokulması sağlanacaktır.ÇAĞDAŞ, NİTELİKLİ EĞİTİMLaik demokratik eğitim ortamı: Okullarda güvenli vehuzurlu eğitim ortamı sağlanacak; okullarda ve yurtlardacemaat baskısına, laik milli eğitim ilkelerine aykırı yapılanmalarason verilecektir.Milli Eğitim Bakanlığı cemaatlerin etki alanı olmaktan kurtarılacak,eğitim kadrosunun her düzeyinde liyakat esasıuygulanacaktır.Demokrasi, insan hakları, hoşgörü kültürünü okul sürecindeyaşayarak öğrenmek ve özümsemek için DemokrasiBilinci konusu, okullarda uygulamalı ders olarak okutulacaktır.Öğrencilere uzman rehber öğretmen desteği: Bu konudaeksik olan kadronun ve teknik altyapının yeterli halegelmesi sağlanacaktır.Her lise öğrencisi en az bir yabancı dili öğrenecek:Çağdaş yabancı dillerin eğitimine önem verilecek, akademikveya mesleki liseyi bitirenlerin en az bir yabancı dili iyibilmelerini sağlayacak düzeyde nitelikli eğitim verilecek.Doğu ve güneydoğu’da nitelikli eğitim: Başta Doğu veGüneydoğu Anadolu olmak üzere, özellikle kırsal bölgelerde,yoksul kesimlerin yoğun olduğu yörelerde, Yatılıİlköğretim Bölge Okulları (YİBO) sayılarının artırılması296

(bölgelerarası kalkınmışlık farkı giderilinceye kadar) hedefalınacaktır.Zorunlu hallerde taşımalı eğitim: Eğitim kurumlarınıneğitim görecek çocuk ve gençlerin yaşadıkları yerleşimbirimlerinde eğitim görmeleri esas olacak, ancak istisnaidurumlarda taşımalı eğitim yoluna gidilecektir.Yetişkinlere sürekli eğitim olanağı yaygınlaştırılacak:Normal eğitim çağında yeterli eğitim alma olanağını eldeedememiş veya okur yazar konumda olmayan yetişkinlereeğitim sağlama amacıyla ilgili üniversiteler ve belediyelerleişbirliği içinde sürdürülecek olan yetişkinlere süreklieğitim programı uygulanacaktır.Okuma yazma bilmeyen kalmayacak: Okuma yazmaseferberliği kapsamında okuma yazma kursları ile ülkegenelinde okuma yazma bilmeyen kalmayacaktır.DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK EĞİTİMİÖzgürlük, ancak laik eğitim ortamında anlam ve değerkazanabilir, sürekliliğini koruyabilir. Eğitim düzeni laikbir zemine oturtularak, öğretim birliği çerçevesindeyürütülerek, bilime, yeniliğe ve değişime açık, gelecekvizyonu olan, çağdaş bir toplum ve demokratik devletyapısı oluşturulur.Din kültürü eğitimi, bireyin inanç dünyasını geliştiren,çağdaş gelişmeye açık, manevi ve ahlaki değerleri zenginleştiren,insan ve doğa sevgisini artıran nitelikte olacak,297

dinin siyasi amaçlarla istismarına yol açmayacak şekildegerçekleştirilecektir.Dini duygular istismar edilerek cemaat veya tarikatlarıneğitim kurumlarını kuşatması önlenecektir.İmam-Hatip eğitimi, din görevlisi sayısına duyulmaktaolan ihtiyaç çerçevesinde düzenlenecektir.İlk ve ortaöğretim kurumlarında verilen din kültürü ve ahlakbilgisi dersinin Anayasanın öngördüğü amaca uygunbir müfredatla verilmesi sağlanacaktır.Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı Kuran Kursları dışındakiKuran Kursları veya benzeri hizmet sunan kuruluşlara izinverilmemesi, tüm Kuran Kurslarının etkin olarak denetlenmesisağlanacaktır.Azınlıklara din adamı yetiştirme olanağı sağlanacak:Azınlıkların dini ihtiyaçlarını karşılamak üzere yüksek düzeydedin adamı yetiştirilmesi için ilgili devlet üniversitelerininilahiyat fakültelerine bağlı, eğitimin genel ilkeleriçerçevesinde yüksek okullar açılabilecektir.OKUL ÖNCESİ İKİ YILLIK EĞİTİMCHP, okul öncesi eğitimi, çocukların zihinsel, fiziksel veduygusal yönleriyle daha sağlıklı gelişmesinin koşulu,çağdaş eğitim anlayışının zorunlu bir kademesi olarakgörmektedir.298

İlköğretim öncesinde çocuklarımızı eğitim sürecine hazırlamakiçin, Okul Öncesi 2 yıllık Eğitim tüm ülkemizdezorunlu hale dönüştürülecektir.Çalışan annelerin çocuklarına öncelik: Okul ÖncesiEğitimde, özellikle, kentlerin sosyal gelişme açısındanyetersiz bölgelerine, çalışan kadınların, memur ve emekçilerinçocuklarına öncelik verilecek; kamunun doğrudansorumluluğuna ek olarak, yerel yönetimlerin öncülüğü vegönüllü kuruluşların katkıları ile yeterince çocuk yuvası veanaokulu açılması sağlanacaktır.Eğitime katılıma destek ödemesi: Geçiş döneminde,Vatandaşlık Hakkı ödemesi kapsamı içindeki ailelerdençocuklarını Okul Öncesi 2 yıllık Eğitime gönderenlereKatılıma Destek Ödemesi yapılacaktır.10 YILLIK KESİNTİSİZ VE ZORUNLU TEMELEĞİTİM (İLKÖĞRETİM)Öğrencilerimizin ideal bir temel eğitim süreci geçirebilmeleriiçin; Kesintisiz ve Zorunlu Temel Eğitim (İlköğretim)8 yıldan 10 yıla çıkartılacak, bunun için gerekliçalışmalar ülke genelinde hızla tamamlanacaktır.Temel Eğitimin 9. ve 10. sınıfl arında, bölgesel özelliklerigözeten, meslek tanıtımını, yetenek ölçümünü ve mesleğeyönlendirmeyi esas alan iki yıllık ‘’Mesleki YönlendirmeProgramı’’ uygulanacaktır.Öğrencilerin, genel kültür, sosyal bilimler, fen ve matema-299

tik alanlarındaki yetenekleri ve meslek derslerine olan ilgive başarıları uzman öğreticiler tarafından değerlendirmeyealınacaktır. Öğrenciler, 10. sınıfın sonunda yapılacakbir Genel Değerlendirme Sınavı’nın sonuçları ve başarıpuanlaması esasına göre, İki Yıllık Akademik Liseye veyaMeslek Lisesine yönlendirilecektir.İKİ YILLIK AKADEMİK LİSE VE MESLEKLİSESİAkademik veya Mesleki Lise eğitiminin nitelikli ve etkinşekilde verilmesi sağlanacaktır. İki yıl süresince yapılacakdeğerlendirme ve yönlendirmeler sonucu, öğrencilerimizinyaklaşık üçte birinin üniversitelere, diğerlerininise meslek yüksek okullarına yönlendirilmesi hedeflenecektir.• 2 YILLIK MESLEK LİSELERİMesleki teknik eğitim veren liselerin diplomalarının onayıiçin Ulusal Meslek Standartları Kurumu kurulacaktır.Mesleki Teknik Eğitim ile istihdam ilişkisini sağlamak için,ders programları, eğitici ve staj konularında yol göstericiolmak üzere, Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK ve Sanayi, Ticaret,Esnaf Odaları temsilcilerinin katılımı ile DanışmaKurulları oluşturulacaktır. Danışma Kurulları, Üst Kurulve İl Mesleki Eğitim Danışma Kurulları olarak yapılandırılacaktır.Meslek Lisesi eğitimi gören öğrenciler, teşvik ve destek300

amacıyla, 2 yıl süre ile tam gün sigorta kapsamına alınacak,primleri devlet tarafından ödenecektir. Özel meslekliselerini de kapsayacak olan bu özendirici sigorta uygulamasındaprimlerin yarısı ilgili eğitim kurumunca, diğeryarısı ise devlet tarafından karşılanacaktır.Mesleki teknik liselere yerleştirilecek öğrenciler sınavsızolarak iki yıllık Meslek Yüksek Okullarına geçiş hakkına sahipolacaklardır.• 2 YILLIK AKADEMİK LİSELER2 Yıllık çok programlı akademik liseler yüksek öğretimegeçişin köprüsü olacak: 10 Yıllık Temel eğitiminsonunda Genel Değerlendirme Sınavı sonuçları doğrultusundaÇok Programlı Akademik Liselere yönelecek öğrenciler,Türkçe öğretimine özel önem verilerek, Sosyalbilgiler, Fen, Matematik, Bilişim ve Bilgi Teknolojileri, YabancıDil, Sanat ve Spor gibi dallarda alan seçimi yaparakeğitimlerini, tercih ettikleri programlar çerçevesinde sürdüreceklerdir.Öğrenci seçme sınavı (ÖSS) kaldırılacak: AkademikLiseden sonra yükseköğretim kurumlarına devam etmekisteyen öğrenciler, Lise başarısı ve Yetenek Ölçme veDeğerlendirme Sistemi kapsamında yapılacak sınavlarınsonuçlarına göre, doğrudan yüksek öğretime geçiş yapmahakkını elde edeceklerdir. 2 yıllık lise eğitimi sürecindeyapılacak ve öğrencilere 4 kez katılma hakkı tanınacakolan “Yetenek Ölçme ve Değerlendirme Sistemi” sınavları,“Düşünme, Problem Çözme, Dil Becerisi Sınavı”301

(DPDS) ve “Alan Tercih Sınavı” (ATS) olmak üzere iki seçenekliolacaktır.YÜKSEKÖĞRETİMCHP, bilimsel, mali ve idari özerkliği olan, Türkiye gerçeğindenkopmayan, ancak her alanda evrenselliği yakalayan,akademik rekabet ve demokratik katılım ilkelerini benimseyen,bilgi çağının üniversitelerini hedef almaktadır.Üniversitelere çağdaş evrensel kriterler: Yüksek öğretiminyapılandırılmasında AB’nin Bologna süreci ile OECD’ninözerklik kriterleri önemle dikkate alınacaktır.Kamu ve vakıf üniversitelerinin tümü dünyadaki çağdaşüniversiteler düzeyinde yüksek nitelikli eğitim-öğretim vebilimsel araştırma yapan, teknolojik ve bilimsel gelişmelereöncülük eden bir düzeye getirilecektir.Üniversiteler, daha iyi eğitim için eğitim kadroları, eğitiminiçeriği ve araştırma potansiyelleri açısından kendi aralarındayarışan, toplumla, bulundukları yöreyle bütünleşen,sanayi kesimleri ve sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapan,yerel araştırmalara ve toplumsal değişime katkıda bulunankurumlar haline getirilecektir.Üniversiteye giriş sistemi yeniden yapılandırılacaktır:Öğrenciler YÖK’ün eşgüdümünde üniversiteler tarafındanbelirlenecek toplam ve bölüm kontenjanları çerçevesindelise aşamasında, yüksek okul ve üniversitelere yönlendirileceklerdir.Belirli üniversitelere ve bölümlere taleplerin yo-302

ğunluğu halinde üniversiteler zorunlu yönlendirme testleriuygulayabileceklerdir.YÖK kaldırılacak üniversiteler arası kurul etkin konumagetirilecektir.Üniversiteler arası eşgüdüm sağlama ve yüksek öğretimstratejileri geliştirme görevi üniversiteler arası kurula devredilecektir.Üniversiteler arası Kurul kendi içinden bir başkanve yürütme kurulu seçecek ve bu kurul sürekli görev yapacaktır.Üniversite rektörleri üniversite öğretim üyeleri tarafındanseçilecek: Bu seçimlerde adayların yetenekleri esasalınacak, hiçbir şekilde iç politika tercihlerinin etkin olmasınaizin verilmeyecektir. Dekanların, Enstitü Başkanlarınınve diğer Fakülte yöneticilerinin seçiminde de aynı esaslargeçerli olacaktır.Akademik yükseltmelerde temel kriter araştırma performansıolacak: Üniversite öğretim üyelerinin ulusal veuluslararası niteliklerde bilimsel araştırma performansı, atamalardaöncelikli ölçüt olarak dikkate alınacaktır.Lisans üstü eğitim gören öğrenciler desteklenecek:Lisans üstü eğitimini yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirecekolan öğrencilere ek destek sağlanacak; çağımızın yenidisiplin, branş ve sektörlerinde doktora düzeyinde eğitimalmaları için her yıl gençlerimiz tümüyle kamu kaynakları iledesteklenecek; bu öğrencilerin eğitim ve gelişimi yakındanizlenecektir.303

Üniversitelerimize ve araştırma kuruluşlarımıza gereklikadro ve kaynak sağlanacak: Üniversitelerimizeve diğer araştırma kuruluşlarımıza ihtiyaç duydukları kadrolaröncelikle tahsis edilecek, bilimsel yayın ve araştırmaiçin ihtiyaç duydukları kaynaklar sağlanacaktır. Yurt dışındakiTürk bilim adamları ve Türkiye üzerinde araştırma yapanyabancı uyruklu bilim adamlarıyla çok yakın işbirliğiyapılacak, onların araştırmaları ve yayınları devletçe desteklenecektir.ÖĞRETMENE SAYGIİnsanlığa saygıyı, ülke ve ulusa sevgiyi, toplumla dayanışmave paylaşma duygusunu öğretmen öğretir. Öğretmenleresahip çıkılması, öğretmenliğin yeniden saygınve çekici bir meslek haline getirilmesi için yapısaldeğişiklikler yapılması, CHP’nin öncelikli hedefidir.Öğretmenlerin Milli Eğitimin amaçlarını gerçekleştirebilecekve eğitim programlarını başarı ile uygulayabileceknitelikte yetiştirilme ve çalıştırılmalarına yönelik ilkeler vealtyapı yeniden düzenlenecektir.Öğretmen atamaları ve haklarını düzenleyen yeniçerçeve yasa: Eğitim personelinin atanma, yer değiştirmeve görevde yükselme işlemleri yeni yapılanmaya uygunolarak düzenlenecek; öğretmenlerin sürekli eğitimi,çalışma, atanma ve özlük hakları konularında tüm ilkelerikapsayan bir “çerçeve yasa” çıkartılacaktır.Öğretmensiz okul ve ders bırakılmayacak: Sözleşmeli304

öğretmenlik uygulaması kaldırılacak, eğitim sistemimizinihtiyaç duyduğu sayıda nitelikli öğretmen yetiştirilerekkadroya alınmaları sağlanacak; ülkenin bütününde öğretmensizokul ve ders bırakılmayacaktır.Veli dernekleri aktif hale getirilecek: Eğitim süreciçerçevesinde; Milli Eğitim Bakanlığı ve yerel yönetim ileokul, çevre, veli ve öğretmenler arasındaki ilişkiler güçlendirilecek,katılımcı bir anlayışla yetki ve sorumluluklarıpaylaşmaları sağlanacaktır.Öğretmen örgütlerinin eğitim sürecine katkısı sağlanacak:Milli Eğitim Bakanlığı’nca, eğitim yöntemlerininuygulanmasında ve geliştirilmesinde, programların hazırlanmasında,eğitim amaçlarının saptanmasında, eğitimöğretimve yönetimle ilgili çalışmalarda demokratik katılımsüreçleri geliştirilerek, öğretmen örgütlerinin de katkılarınınsağlanmasına özen gösterilecektir.Öğretmenler geçimlerini temin için ikinci bir iş yapmazorunluluğundan kurtarılacak: Öğretmenlerin,hakları ve ekonomik koşulları iyileştirilecek, onurlu bir yaşamiçin gerekli özlük hakları sağlanacaktır. Öğretmenlerineşleriyle aynı yerleşim birimlerinde çalışmaları güvencealtına alınacaktır.Öğretmenlere zorunlu periyodik, hizmet içi eğitim:Bütün öğretmenlerin her yıl bir ay hizmet içi eğitim görmelerisağlanacak, bu eğitimin sürdürülmesinde ilgili üniversitelerile işbirliği yapılacaktır. Yabancı dil bilen öğretmenlerintatil aylarında ileri ülkelerdeki meslektaşlarıyla305

ir araya gelmelerini sağlayan ve Batı ülkelerinde uygulanandeğişim programlarından yararlanmaları desteklenecektir.ULUSAL KÜLTÜR ZENGİNLİĞİMİZDİROrtak kültürümüzün özü tarihimizdir, coğrafyamızdır, ulusdevletkimliğimizdir, laik demokratik Cumhuriyetimizintemel nitelikleridir. Kültürel köklerimiz, hem “Mevlana’sı,Yunus Emre’si, Hacı Bektaş-ı Veli’si, Şeyh Edibali’si” ile 13.yüzyıl hümanizmasının insan sevgisine, Anadolu’nun kültürelzenginliğine, hem de ulusal kurtuluş mücadelemizinahlaki ve felsefi değerlerine, Atatürk devrimlerinin çağdaş,evrensel değerlerine dayanmaktadır.CHP’NİN KÜLTÜR POLİTİKASI, BİREYSEL KÜL-TÜREL HAKLARI, KÜLTÜREL ÇOĞULCULUĞU,ÖZGÜRLÜĞÜ VE DEMOKRATİKLEŞMEYİ TE-MEL ALIR:Özgürlüğü evrensel bir değer olarak gören ve korumasınıbilen; kişilik haklarına saygılı, yapıcı ve yaratıcı, barışçılufka sahip insanı öne çıkaran,“Kişiliğin özgürce geliştirilmesi” ile “toplumla dayanışmayı”bağdaştıran; düşünce özgürlüğü ve farklılıkları içindeulusal birliği koruyup güçlendiren,Kültürde asimilasyonu değil, bireysel kültürel haklara saygıiçinde entegrasyonu benimseyen,306

ileri bir demokratik toplum ve kültür ortamını amaçlar.Türkiye’nin kültür varlıklarının ortaya çıkartılmasına, Türkkültürünün halkımız tarafından en yaygın biçimde özümlenmesineve kültür hazinelerimizin dünyaya daha iyi duyurulmasınaözel önem verilecektir.Din, dil, mezhep ve etnik köken farklılıklarımızın, ülkemizdeayrımcılığın değil, renkli ve zengin bir kültürün bütünlüğüçerçevesinde görülebilmesi için gerekli her türlü düzenlemeyapılacaktır.Eğitim ve yayın programlarında kültür konularına dahageniş yer verilmesi ve kültürel amaçlı faaliyetlere daha çokkaynak ayrılması sağlanacaktır.Bu anlayışla CHP ülkemizin kültür hayatının zenginleştirilmesineve yeniden yapılandırılmasına olanak verecekkültür kurumlarını, çağdaş bir anlayışla yeniden düzenleyecektir.Bu çerçevede Dil ve Tarih kurumları yeni biranlayışa kavuşturulacaktır.KÜLTÜR DESTEKLENECEK, AMA MÜDAHALEEDİLMEYECEKTİR.Sanatçılarımızın yaratıcılıktaki özgürlüklerine müdahaleedilmeyecek, sanat kurumlarının özerkliği korunacaktır.Sansüre son verilecek: Kültürel etkinliklerde ve sanattasansüre son verilecek; siyasal amaçlı veya keyfi yasak vesansür, her türlü idari öndenetim kaldırılacaktır. Bu konudauluslararası normlarda yargı kararlarına bağlı kalınmasıtemel alınacaktır.307

Sanat yasası çıkartılacak: Evrensel sanat normları çerçevesindesanatın özgürleşmesinin önündeki tüm yasalengellemeleri kaldırmak amacıyla Sanat Yasası oluşturulacaktır.Sanat ve sanatçılar desteklenecek: Tüm sanat dalları,kültürel gelişmenin önemli öğeleri olarak kabul edilereksanatçılar korunacak, gerekli kamu desteği sağlanacaktır.Sanata özel yetenekli çocuklara en ieri düzeyde eğitimolanağı sağlanacaktır.Telif hakları korunacak: Patent ve fi kri mülkiyet ile ilgilimevzuat daha çağdaş yapıya kavuşturulacak, telif haklarıkorunacak, telif hakları konusunda sanatçılarımızın yaratıcılıklarınıngasp edilmesinin önüne geçilecek, korsanlaetkin bir şekilde mücadele edilecektir.Vergiler inecek, sosyal güvenlik yaygınlaşacak: Kültürve sanat alanındaki vergiler asgari düzeye çekilecek;sanatçıların, yazarların ve düşünürlerin sosyal güvenliğisağlanacaktır.Sahne sanatları desteklenecek: Tiyatro sanatıTürkiye’nin bütün illerinde yaygınlaştırılacak, özerk bir sanatkurumu olan Devlet Tiyatroları’nda çalışan sanatçılarımızınözlük hakları ve çalışma koşulları iyileştirilecek; özeltiyatroların devlet tarafından desteklenmesi için gerekliyeni düzenlemeler yapılacaktır.Sinemaya özel destek: Sinemanın desteklenmesi ve Türk308

sinema endüstrisinin oluşturulmasına yönelik teşvik ve vergikolaylığı sağlanacak; sinema sanatçılarımızın emekliliklerineilişkin özel düzenlemeler yapılacaktır.Türkiye sinema kurumu kurulacak: Sinema endüstrisiningelişimindeki sürekliliğini desteklemek, sektörün uluslararasıyükümlülüklerinin gereğini yerine getirmek, sinemasektörünün eğitim, yapım, dağıtım, pazarlama ve gösterimalanlarında geliştirilmesi ve güçlendirilmesi amacıyla, özelhukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe sahip, idarî ve malîaçıdan özerk, “Türkiye Sinema Kurumu” kurulacaktır.Kültür ve sanat eğitimi, laik demokratik Cumhuriyet değerlerimizdenkopmadan, çağdaş dünyayla bütünleşmeyi sağlayacakve katılımı özendirecek bir yapıya kavuşturulacaktır.Arkeolojik kazılara her türlü destek sağlanacaktır.Çağdaş müzecilik geliştirilecek; kültürel mirasın, ait olduğucoğrafyada korunmasına ilişkin evrensel ilkenin yaşamageçirilmesi sağlanacaktır. Arkeolojik kazılara desteksağlanacaktır.Madımak, hoşgörü merkezi olacak: Sivas Madımak Oteli,Alevi kültürü ve değerlerinin yansıtılmasına katkı sağlayacakçerçevede Hoşgörü Merkezi’ne dönüştürülecektir.Yerel yönetimlere ve sivil toplum örgütlerine sanatiçin destek: Yerel yönetimlerin de kendi yörelerindeki kültüreserlerine sahip çıkmaları özendirilecek, sivil toplumörgütlerinin aynı amaçlı çabaları da teşvik edilecektir.309

Bilgi toplumunun modern kütüphaneleri oluşturulacak:Kütüphaneler, modernleştirilerek teknolojinin gelişmişolanaklarından yararlandırılarak ulusal eğitim ve kültür politikalarımızınodak merkezleri haline getirilecektir.Halk kütüphanelerine ülkemizde yayınlanan tüm kitaplarınalınması, kitapevlerine kitap için özel kağıdın ayrıcalıklatahsisi sağlanacaktır. Milli Kütüphanenin en büyükkaynağı olan Derleme Kanunu güncellenip işlerlik kazandırılarakulusararası standartlarda bir ulusal bellek halinegetirilecektir.Okuma alışkanlığı olanlara hizmet götürmek, okuma alışkanlığıolmayanları ise teşvik etmek amacıyla gezici kütüphaneleryaygınlaştırılacak ve zenginleştirilecektir.Sanat kurumlarına keyfi müdahalelere son: GüzelSanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı sanat kurumlarınınsiyasal amaçlar için kullanılmamaları, kuruluş amaçlarınauygun sanatsal etkinlikler içinde olmaları ve bu etkinliklerinbütün dünyada kültürümüzü tanıtıcı rol oynamasısağlanacaktır.Sanatçıların, sanat kurumlarının yönetim bünyesinde yeralmaları özendirilecektir.Türk dilinin bilim ve evrensel kültürdeki gelişmelerdoğrultusunda zenginleşmesi amaçlanacak: Türk dilininbilim ve evrensel kültürdeki gelişmeler doğrultusundazenginleşmesi, dilimizin kullanımı ve uygulanmasındayozlaşmanın önünün alınması hedef alınacaktır.310

Atatürk’ün başlatmış olduğu Türk dilinin gücünü halktanve kaynaklarından alarak zenginleştirilmesi, arı, yalın veözgün yapısını koruyabilmesi; yazın, sanat ve bilimin heralanında yeterli hale gelmesi süreci kararlılıkla sürdürülecektir.Türk Dil Kurumu ile birlikte Atatürk’ün vasiyetnamesindeyer alan Türk Tarih Kurumu’nun gerçek işlevlerini sürdürebilmeleriiçin gerekli yasal düzenlemeler yapılacak; TürkTarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun 1980 sonrasındabozulan yapıları düzeltilerek, kurumlar yeniden eski statülerinekavuşturulacaklardır.TARİHİ VE KÜLTÜREL ZENGİNLİĞİNKORUNMASITarih ve kültür zenginliklerimizin, tarihi kültürel mirasımızındoğasını oluşturan yapısının, taşınır veya taşınmaz kültürvarlıklarımızın özenle korunması, ulusal kimliğimizinve ulus olma bilincinin korunması ile eş anlamlıdır.CHP, bu değer ve zenginliklerin tümünü sahiplenerek,çağdaş yöntemlerle koruyarak, tüm özgün nitelikleri veözellikleri ile gelecek nesillere aktarmayı temel görev bilmektedir.İlke olarak, ülkemizde mevcut tüm kültürel varlıklara, sahipoldukları tarihsel bağları ve özgünlükleri ile ait olduklarıyerlerde sahip çıkılacak; bu varlıklarımız korunacak,yaşatılacak ve insanlığa sunulacaktır.311

Tarihi kültürel zenginliklerin korunmasına öncelik verenimar ve planlama anlayışına ağırlık verilecek; tarihsel, kültürelve doğal SİT alanlarının korunmasında, kent planlamasında,çevre hukukunun ve bu alandaki çağdaş normlarındikkate alınmasına özen gösterilecektir.Tarihi çevre, içinde yaşayan insanlarla beraber toplumunhizmetine sunulacaktır. Bu konuda ekonomik çerçeveyidüzenleyecek bir kurumsal ve yasal yapı da hızla oluşturulacaktır.Ülkemizin çok çeşitli kültürel birikimini, tarih-kültür, arkeolojive doğa zenginliklerini, çağdaş bilimsel yöntemlerlearaştıran, dengeleyen, yayan kurum ve arşiv düzeniningeliştirilmesi sağlanacaktır.Ülkemizden çıkartılmış kültür varlıklarının geri kazanılmasıhedef alınacaktır. Yurt dışındaki kendi tarihimize ait taşınmazkültür varlıklarının korunması, kayıt altında tutulması,bakım ve muhafazada sorumlulukla davranılması için gerekliönlemler alınacaktır.Tarihi zenginlik araştırmaları tamamen bilimsel çalışmalaradayandırılarak, bu süreçte görev alan birimlerin eşgüdümüsağlanacak, araştırma birim merkezlerinde ihtiyaçduyulan teknik donanım ve uzman personel eksiği hızlagiderilecektir.Tarihi kültürel zenginliklerimizin tahrip edilmelerine sonverilecek, bu konuyla ilgili keyfi araştırma girişimleri konusundadenetimler sıklaştırılacaktır.312

Turizm adına değerlendirilen tarihi zenginliklerimizin herhangibir zarar görmemesi için gerekli önlemler alınacak,tarihi zenginliklerimizin tanıtımı ve korunması amacıylakurulmuş derneklere yerel yönetimlerin katkısı da alınarakdevlet desteği sağlanacaktır. Turizmin ülkenin ana gelirkaynaklarından biri olmasını sağlamak için turistin otelve havaalanı arasında sıkıştırılması önlenecektir.Tarihi kültürel zenginliklerimizin gelecek kuşaklara aktarmaküzere devralınan emanetler olduğunun bilinci ile, buvarlıklarımızı olası afetlerden korumak amacıyla, devletbünyesinde oluşturulacak özel kurumlar aracılığıyla ihtiyaçduyulan her türlü önlem alınacaktır.GENEL SAĞLIK REFORMUHERKESE SAĞLIKLI YAŞAM HAKKISağlıklı Yaşam Hakkı doğuştan kazanılan bir haktır. Irk, dil,din, yöre, ekonomik ve sosyal durum farkı gözetilmeksizin,herkes sağlıklı yaşama hakkına sahiptir. Zamanında,yeterince ve kaliteli sağlık hizmetine ulaşabilme, herkesintemel insan hakkıdırTaraf olduğumuz BM İnsan Hakları EvrenselBeyannamesi’nin 25. maddesi; “Herkesin kendisinin veailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut vetıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık,dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğangeçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.”kuralını öngörmektedir.313

BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 25.maddesi’nin özüne uygun olarak CHP, sosyal demokratbir parti olmanın sorumluluğu içinde, sağlık hizmetlerinin,tüm yurttaşlarımıza, doğum öncesinden ölüme kadar kesintisizolarak verilmesini sağlayacaktır. Bu hizmet, yeterli,kaliteli, kolay ulaşılabilir, eşitlikçi, hakkaniyetli ve verimlinitelikte olacaktır. Sağlık hizmetinin verilmesi yurttaşlarınödeme gücü ile sınırlı olmayacaktır. CHP, bunu SağlıkHakkının bir gereği ve Sosyal Refah Devletinin öncelikli birgörevi olarak görür. Devlet, tüm bireylerine sağlık hizmeti,temiz su ve çevre sunmak, gıda güvenliğini sağlamaklayükümlüdür.CHP’nin öngördüğü Sosyal Refah Devleti, Sosyal Avrupailkelerinde de yer aldığı gibi, ülkedeki sağlık hizmetinin builkeler çerçevesinde sürdürülebilir biçimde sağlanabilmesiiçin devlet bütçesinden gerekli kaynakları sağlayacaktır.Bu çerçevede CHP Hükümeti;Gelirine ya da varlığına bakılmaksızın herkes için ulaşılabilirlik,Sağlık hizmetlerinde yüksek kalite,Sağlık hizmet sistemlerinin fi nansal sürdürülebilirlilik, ilkelerinieşzamanlı olarak gerçekleştirecektir. Ayrıca, SağlıkHizmeti, yerindelik ilkesine uygun, adil, eşit , verimli vedenetlenebilir olacaktır.Bu anlayışla, Cumhuriyet Halk Partisi herkesin, süreklilikiçinde, yalnızca hastalık ya da sakatlığın bulunmayışı olarak314

değil, bedensel ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali ilebedenen ve ruhen yani tam sağlıklı olarak, uygun çevre vekoşullarda yaşamasını sağlayacak ortamın yaratılmasını, herkademede hizmetin ülkemizin her yöresindeki tüm yurttaşlarımızaeşitlik içinde hızla sunulmasını amaçlar.CHP, sağlık sektöründe kamu ve özel tüm potansiyelin eşgüdümiçinde değerlendirilmesini,Toplam sağlık harcamalarının milli gelire oranının Avrupaülkeleri ortalaması düzeyine çıkarılmasını, sosyal demokratsiyasetinin temel hedefl eri bir gereği olarak benimser,ertelenemez bir temel kuralı olarak değerlendirir.CHP, sağlık politikalarının tek elden oluşturulmasını veuygulamasında gerekli eşgüdümün eksiksiz yerine getirilmesinibenimsemekte ve toplumsal dayanışmayı sağlıktada sağlayan, uzun vadeli, sürdürülebilir, vatandaşahizmet odaklı, bir Ulusal Sağlık Politikası oluşturmayı hedeflemektedir.Sağlık alanında strateji ve standart belirleyen, kamu/özelsektör ile akademik ve sivil toplum kuruluşlarının katılımı ileoluşturulacak bir Sağlık Üst Kurulu yapılanmasına gidilecektir.• HERKESE ULUSAL SAĞLIK SİGORTASIUlusal Sağlık Sigortası kurulacak, tüm yurttaşlar bu sigortakapsamına alınacaktır. Mali gücü olmayanlarınsigorta primleri devlet tarafından karşılanacaktır. Bu sistemkademeli olarak tüm ülkede yaygınlaştırılacaktır.315

Devletin Ulusal Sağlık Sigortası ile tüm vatandaşlarımızatemel hizmetleri vermesi sağlanacak,buna ilaveten dileyenlere özel sigortalardan alınantamamlayıcı sağlık sigortası sistemi getirilecektir.Hekimlik ve diş hekimliğinde kamu/özel ayrımı yapmadan,özel muayenehaneler dâhil tüm sağlık kuruluşlarındansaptanacak kurallar çerçevesinde hizmet alınabilmesisağlanacaktır.Ulusal sağlık sigortası sistemi sürdürülebilirve güçlü bir sosyal güvenlik politikasıyla bütünleştirilecektir.224 sayılı Sağlık HizmetlerininSosyalleştirilmesi Kanunu güncelleştirilecektir.Şehit aileleri ve gazilerimiz ile birinci derece yakınlarınınsosyal güvenlik sigorta primleri yaşam boyu devlet tarafındanödenecek, ücretsiz sağlık hizmetinden yararlanmalarısağlanacaktır.Tüm vatandaşlarımız sigorta kapsamındaki ilaçlarını istediklerieczaneden alabileceklerdir.Mali gücü olmayan yurttaşlardan katkı payı adı altında ekbir ücret alınmayacaktır.Yurttaşlara sunulan Sağlık Hizmetini fi nanse edecek olanULUSAL SAĞLIK SİGORTASI KURUMU, sunulan bu hizmetitüm ayrıntılarıyla denetlemeye yetkili ve görevli olacaktır.• KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİHERKESE BEDELSİZ KORUYUCU SAĞLIK HİZMETİ:316

Koruyucu sağlık hizmetlerinin, özellikle kırsal kesim vekentlerin gecekondu bölgelerinde olmak üzere tüm ülkesathında yeterli, eşit ve düzeyli olarak yurttaşların hizmetine,ücretsiz sunulabilmesi için gerekli fi ziki altyapı hızlatamamlanacak, sağlık personeli sağlanacaktır.Koruyucu Sağlık Hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanabilmesiiçin ekip hizmeti anlayışı ile hekim, ebe, hemşireve diğer yardımcı sağlık personeli sağlık memuru vehekim eksikliği giderilecek, sağlık ocağı, sağlık evi, anaçocuk sağlığı merkezleri ve verem savaş dispanserlerigibi koruyucu sağlık hizmeti veren tüm sağlık kuruluşları,hizmet vereceği nüfus bazında oluşturulacak toplumhekimliği merkezlerinde bütünleştirilerek sayılarının arttırılmasıve yeterli düzeye çıkarılması sağlanacaktır. İlkeolarak her köye bir sağlık evi açılması hedef alınacaktır.Halen Ülkemizde önemini sürdüren bulaşıcı hastalıklarınönlenmesi için kapsamlı bir program yapılacaktır. Bulaşıcıve salgın hastalıklar Avrupa ülkelerindeki gibi kontrol altınaalınacaktır.Etkin Koruyucu Sağlık Hizmeti uygulamaları ile, genetik vesonradan ortaya çıkacak olan hastalıklar önceden teşhisedilebilecektir. Kalp damar, kanser, hipertansiyon, AIDS vehepatit gibi çağın hastalıklarından yurttaşlarımızın korunabilmeleriiçin gerekli bütün eğitim ve bilgilendirme çalışmalarıgerçekleştirilecek ve ölümle sonuçlanma ve sakat bırakmaoranlarının en aza indirilmesi sağlanacaktır.Ruh sağlığı hizmetlerinin toplum hekimliği merkez-317

leri bünyesine hizmetlerine eklenmesi sağlanacaktır.Toplum hekimliği, birinci kademe sağlık ocaklarıhizmetinin temelini oluşturacaktır. Aile Hekimliği sistemine,Toplum Hekimliğinin tüm eksiklikleri giderildiktensonra geçilecektir.• II. ve III. KADEME SAĞLIK HİZMETLERİİkinci kademe sağlık hizmetleri bölge ve merkez hastaneleriile; üçüncü kademe sağlık hizmetleri ise eğitim ve üniversitehastaneleri kanalıyla sağlanacaktır.Bölge ve merkez hastaneleri ile eğitim ve üniversite hastaneleriidari ve mali özerkliğe kavuşturulacaktır. Bu hastanelerinaraç – gereç ve altyapı eksiklikleri giderilecek,araştırma ve eğitim süreçleri etkinliğe kavuşturulacaktır.Hasta sevk zinciri rasyonel ölçütlerle etkin olarak çalıştırılaraksağlık sistemindeki yığılmalar, zaman ve emek kayıplarıönlenecektir.Her hastaneye acil servis birimi açılacak: Yeterli sayıdaeğitimli acil hekimi ve sağlık personeli temin edilecektir.ÇAĞDAŞ SAĞLIK HİZMETLERİGenel bütçeden sağlık sektörüne ayrılan pay artırılacak:Kamusal veya özel daha fazla kaynağın, milli gelirindaha büyük bölümünün sağlık sektörüne yönelmesi sağlanacak,bu konuda Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO)318

önerileri dikkate alınacaktır.Koruyucu sağlık hizmetlerinin sigorta primleriyle değil, ABülkelerinde olduğu gibi vergilerle fi nanse edilmesi sağlanacaktır.İşyeri hekimliği: 50’den fazla çalışanın olduğu işyerlerinde,işyeri hekiminin tam gün bulundurulması uygulamasınaetkinlik kazandırılacaktır.Özel sağlık yatırımları belirli tıbbi dallarda özendirilecek:Özel sağlık yatırımları, özellikle uluslararası sağlıkturizmine yönelik alanlarda teşvik edilecektir.Özel sağlık kurumlarının hizmet kalitesi ve fi yatları etkinolarak denetlenecektir. Vergi mükellefl eri satın alacaklarıözel sağlık hizmetlerini belirli kriterlerle gelir vergilerindendüşebileceklerdir.Acil servis hizmetleri etkinleştirilecek gerektiğinde entegrasyonsağlanarak özel sektörden hizmet satın alınacaktır.Ruh sağlığı, Alkol ve Madde Bağımlılığı Araştırma ve TedaviMerkezleri (AMATEM), Bağımlılara Dönük RehabilitasyonHizmet Kuruluşları – Merkezleri çoğaltılıp, geliştirilecektir.Sağlık meslek kuruluşlarından sektöre daha çok katkı:İlgili meslek odaları ile sivil toplum kuruluşlarından, sağlıkhizmetleri standardizasyonu, planlaması, yönetim ve denetimikonularında yasal düzenlemelerle güvence altına alınan319

aktif katılım sağlanacaktır.Tıp ve uzmanlık eğitiminin niteliği yükseltilecek; Türk tabiplerinin,diş hekimlerinin ve eczacıların Araştırma ve Geliştirme(AR-GE) çalışmaları ve tam teşekküllü laboratuarlarkurulması desteklenecektir. Dünyadaki gelişmeler de dikkatealınarak, moleküler biyoloji ve biyo-teknoloji konusundaAR-GE çalışmalarına ayrıcalıklı yer tanınacaktır.Eczacılık hizmetlerinin gelişmesi desteklenecek: Kamukurumlarının eczacılara yönelik mükellefiyetlerini zamanındayerine getirmesi sağlanacak, bireysel eczacılık desteklenecek,eczanelere açılma izni verilmesi için eczacı sahip vemesul müdürü olma koşulu aranacaktır. Eczanelere eczacılıkdışında tahsilat gibi görev ve sorumluluk verilmeyecektir.Bilinçli ilaç tüketimi için ilgili meslek odalarıyla işbirliği yapılarakgerekli denetim sağlanacak, ilaç, aşı ve sarf malzemesininTürkiye’de üretimi ve ihracatı desteklenecektir. Jenerik(eşdeğer) ilaç kullanımı ve yurt içinde üretimi özendirilecektir.Ülke genelinde yatak ve sağlık tesisi dağılımı yeterlive dengeli hale getirilecek: Kent nüfusuyla kentte mevcuthastane yatak kapasitesi arasında uyum olması, bukonudaki eksikliklerin giderilmesi sağlanacaktır.Ülke genelinde sağlık kuruluşu sayısı her 3000 nüfuslumahalleye bir tane olmak üzere rasyonel bir planlama ileyeterli düzeye çıkarılacak; gezici sağlık personelinin hizmetkalitesinin ve sayısının arttırılması sağlanacaktır.320

Ülkemiz sağlık sektörünün ileri teknolojik donanımında vehizmet potansiyelinde yapılacak bir planlama ile mevcutihtiyaç fazlasının yurt dışı talebe de yönlendirilmesi, kapasiteninen verimli biçimde kullanımı desteklenecektir.Bakıma muhtaç yaşlılarımızın bakımı için yeterli sayıdageriatri bölümleri merkezleri ve huzur evleriaçılacaktır. Bakıma muhtaç yaşlılarımızın bakımı, sağlıksorunları, yaşam kalitelerinin arttırılması ve toplumdansoyutlanmadan yaşayabilmeleri için de geriatri merkezlerininve huzur evlerinin desteklenmesi, yerel yönetimlerve gönüllü kuruluşların da katkılarıyla sayılarının arttırılmasısağlanacaktır.Yatalak durumda bulunan bütün yaşlı vatandaşlarımıza,evlerinde de sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleriiçin yardımcı sağlık personeligörevlendirilecek, yaşlıların göz ve diş sağlığının sağlanmasıkorunması için düzenli taramalar gerçekleştirilecektir.• HASTA HAKLARIHer düzeyde kamu sağlık personeli için liyakat sistemigetirilecektir.Genel pratisyenlikte uzmanlaşma sistemi getirilecek;Pratisyen hekimlerin çalışma şartları-eğitim-özlük haklarıve teşvik mekanizmaları ile ülkemiz sağlık sistemine aktifkatkıda bulunmaları sağlanacaktır, Pratisyen hekimlerin,sağlık yönetimi, sağlık sigortacılığı, kamu sağlığı hekimliği,spor hekimliği, adli hekimlik, acil yardım hekimliği gibi be-321

lirlenecek konularda mezuniyet sonrası eğitim programlarıile uzmanlaşması sağlanacaktır.Hem hasta hakları hem de sağlık çalışanlarının haklarıözenle gözetilecek: Hem halkın, hem de sağlık çalışanlarınınmevcut sağlık sistemi sürecinde mağduriyetlerineson verilecek, sağlık, hizmeti sunanın da hizmeti alanın damemnun olduğu bir alan haline getirilecektir.Kamu sağlık personelinin özlük ve çalışma haklarına saygılıetkin önlemler alınacaktır. Tüm sağlık çalışanlarınınemeklerinin, verdikleri hizmetlerin karşılığını almaları sağlanacaktır.Mahrumiyet bölgelerinde görevlendirilen hekimler döneceğitarih ve yeri, göreve gitmeden önce bilecek, mahrumiyetbölgesinde çalışan hekim ve sağlık personeline ekgelir ve diğer sosyal olanaklar sağlanacaktır.Sağlık kurumlarında yurttaşların yaşamsal nitelikli sağlıkhizmeti gereksinimlerinin aksatılmaması kaydıyla, tümsağlık personeline grevli, toplu sözleşmeli sendikal haklarsağlanacaktır.• AİLE PLANLAMASI POLİTİKALARIVE ANA - ÇOCUK SAĞLIĞICHP, aile planlaması konusunda, genel sağlık ve eğitimdüzeyindeki eksikliği bir an önce giderici, bazı yöresel değeryargılarının olumsuz etkilerini değiştirici gerçekçi birprogramı, koruyucu hekimlik hizmetleri altında planlaya-322

ak uygulamaya geçirecektir.Sağlık, aile planlaması, nüfus artışının sosyo-ekonomik etkilerigibi konular örgün eğitim programlarına dâhil edilecek,aile planlaması konusunda uzmanlaşmış sağlık personelininkırsal kesimde istihdamı için özendirici önlemler alınacaktır.Ana, bebek, çocuk ölüm oranları avrupa ülkeleri düzeyineçekilecek: Çok yüksek düzeyde olan ana, bebek,çocuk ölüm oranlarının Avrupa ülkeleri ortalaması düzeyineçekilebilmesi için başta sağlık personeli ile doğum veyeni doğan bakımı olmak üzere, gerekli her türlü altyapıhizmeti oluşturulacak, ilgili sağlık hizmeti yaygınlaştırılacak,toplumun bilgilendirilmesi sağlanacaktır. Yoksul aileleriçin hamile, lohusa, bebek ve çocuklara gıda yardımıve ücretsiz ilaç temin edilecektir.Yurttaşlarımızın cinsel sağlık ve cinsel yolla bulaşacak hastalıklarkonusunda bilinçlendirilmesi için gerekli çalışmalaryapılacaktır.Sağlık Taramalarına başta çocuklar ve kadınlar olmak üzeresüreklilik kazandırılacaktır.Büyük ve orta ölçekli işletmelerde, birinci basamak sağlıkhizmeti sağlayabilecek ünite, kreş ve emzirme odası olanaklarısağlanması öngörülecektir.Doğum yapan sigortalı kadınlarımıza gerekli bütün sosyalhaklar tanınacak ve altı ay süre ile emzirme yardımısağlanacaktır.323

ENGELLİ YURTTAŞLARIMIZA GEREKLİ DESTEKVERİLECEKTİRSosyal devlet anlayışımızın gereği olarak, engelli bireylerinçağdaş yaşamın gerektirdiği olanaklara her alanda kavuşmalarınıtemel bir insan hakkı olarak kabul ediyoruz.Engelli sorunlarını bireysel bir sorun olarak değil, herkesinortak duyarlılığını gerektiren toplumsal bir sorun olarakdeğerlendiriyor ve engellilere merkezi ve yerel yönetimlertarafından götürülecek bütün hizmetlerin sosyal devlet ilkelerinegöre oluşturulmasını öngörüyoruz.Engelliler için sağlık, istihdam ve sosyal güvenliğikapsayan bir entegre çözüm modeli oluşturulacak:Çocuğun engelli doğmasına ya da sonradan engelli olmasınaneden olan faktörler, yakın akraba evliliklerinin yaratabileceğiriskler konularında vatandaşlarımızın bilinçlendirilmesisağlanacak, bu alanda eğitimsel çalışmalaryaygınlaştırılacaktır.Sağlıklı gebelik ve engelliliğin oluşmasını önlemek içinbilinçlendirme yapılacak, gebelik, doğum ve yeni doğanbakımı sağlık personeli gözetiminde sürdürülecektir.Birleşmiş Milletler Engelliler Hakkı Sözleşmesinin devleteyüklediği tüm sorumlulukların gereği yerine getirilecektir.Engellilere yönelik eğitim ve rehabilitasyon, meslek edindirmeve istihdam, bakım ve koruma hizmetlerinin sunulmasındave yaygınlaştırılmasında devlet birinci derecedesorumlu olacaktır.324

Engellilere yerel yönetimlerin ve gönüllü kuruluşların eşgüdümündesağlanacak devlet yardımının, ömür boyukesintisiz olması hedef alınacak; tüm engellilerin, bakmaklayükümlü oldukları aile fertleri ile beraber, eğitim,korunma, istihdam edilebilir beceriler kazanma, kamusalhizmetlerden istifade etme ve kişiliğin gelişimi haklarındanyararlanmaları sağlanacaktır.Engellilere yaşamı kolaylaştıracak, çevreye uyumlarını sağlayacak,üretkenliklerini artıracak, yaşamlarına kalite katacakher türlü devlet desteği verilecektir. Yerel yönetimlerinsorumluluğu altında, tüm fiziksel alanlar engellilere yönelikolarak mutlaka düzenlenecek, engellerin kaldırılması sağlanacaktır.Engelli ailelere yönelik eğitim ve sosyal danışmanlık hizmetleriyaygınlaştırılacak, ulusal düzeyde rehabilitasyonprogramları ve merkezleri oluşturulacak,Engellilere çok yönlü özel eğitim sağlanacak: Engellilerineğitimine gereken önem verilecektir.Engellilere gerekli eğitimi bedelsiz sağlamak devletinöncelikli görevi olacak: Engellilerin yeterli eğitimi alabilmeleriiçin gerekli koşullar devletçe geliştirilecek ve desteklenecektir.Konularında özel eğitilmiş uzman ve personelinistihdamına özen gösterilecek, Rehberlik ve Araştırma Merkezihizmetleri ile engellilerin eğitimi desteklenip, etkinleştirmesisağlanacaktır.Engellilerin eğitilerek meslek edinmeleri hedef alınacak:325

Engellilere yönelik eğitimin her kademesinde, her engel grubunundurumuna ve ihtiyaçlarına uygun altyapı ve teknolojikolanaklar sağlanarak eğitim kalitesi yükseltilecek, engellilerinmeslek ve sanat edinmelerine özen gösterilecek, engelli çocuklarıngelişim düzeylerine göre, sağlıklı, verimli, üretken vedışa açık olma bilinçlerinin geliştirilmesi hedef alınacaktır.Zihinsel engellilerin erken tanı, tedavi ve eğitimi içinözel proje uygulanacak: Ağır gelişen, tam gelişmeyen veyazihnen engelli çocukların özel yöntemlerle eğitimleri, çalışmaolanağına kavuşturulmaları ve topluma kazandırılmalarıiçin özel projeler uygulamaya konulacaktır.İşitme ve görme engellilere güçlü eğitim desteği sağlanacak:İşitme ve görme engelliler için üniversiteler dâhil,eğitimin her kademesinde, rahat ve kaliteli eğitim yapabilmelerinisağlayacak çağdaş teknik altyapı ve donanım sağlanacak,onlara özel kütüphane ve sanal öğrenme ortamlarıoluşturulacaktır.Engelliler için kişiye özel sürekli eğitim olanağı: Okulçağını aşmış engellilerin sürekli eğitimi belediyelerle işbirliğiiçinde, kişiye özel uygulamalar çerçevesinde yürütülecektir.Engellilere yönelik meslek edindirme programları etkinleştirilecek:Engellilere mesleki eğitim veren kurumlardabranş öğretmeni ihtiyacı karşılanacak, belli işleriyapabilecek bütün engelli kişilere gerekli meslek ve sanateğitimi olanağı devletçe sağlanacak, özel donanımlı eğitimve teknoloji merkezleri yoluyla her yaştaki ve her yöredekiengelli bireylerin bilgi kaynaklarına daha kolay ulaşmaları326

ve kendilerini özgürce geliştirmeleri sağlanacaktır.Engelliler için spor olanakları yaygınlaştırılacak: Engellileriçin uyarlanan spor araçları yaygınlaştırılacak, yerelyönetimler eliyle engellilerimizin bu araçlardan yararlanabilmeleriiçin gereken tedbirler alınarak toplumda farkındalıkyaratılması sağlanacak ve spor yoluyla engellilerintoplumla kucaklaşması kolaylaştırılacaktırEngellilere iş ve meslek danışmanlığı sağlanacak: Engellilereyönelik uygun işe uygun eleman stratejisi oluşturulacak,İş ve Meslek Danışmanlığı ile işe uyum için rehberlikhizmetleri ülke genelinde sağlanacaktır.Engelli rehberlik merkezleri açılacak: Engelli gençlerikendi kendine yeterli hale getirmek, üretici olmaları ve toplumauyumlarını sağlamak için rehberlik, rehabilitasyonve sosyal hizmetlerin sunulacağı Engelli Rehberlik Merkezleriaçılacak, engelliler için uygun özel istihdam alanlarıyaratılacak, istihdamı zorunlu olan engellilerle ilgili yasaldüzenlemeye işlerlik kazandırılacaktır.Engellilere erken emeklilik: Engellilerimize yönelik sağlıkve sosyal güvenceler eşliğinde, çalışan engellilere erkenemeklilik sağlanacaktır.Engellilerden sorumlu özerk kurum başkanlığı: Engellilerinsorunlarının çözümü için Başbakanlığa bağlı Engellilerdensorumlu özerk bir kurum kurulacak, ilgili Bakanlıklar,kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum örgütleri arasındakatılım ve eşgüdüm sağlanacaktır.327

GENÇLERİMİZ İÇİN YENİ BİR DÜNYACumhuriyetimizin kurucusu Atatürk’ün Laik Cumhuriyetigençliğe emanet eden anlayışını yürekten benimsemiş,varlığını gençliğin özgürlüğü, dinamizmi, devrimci ruhuve başarısıyla bütünleştirmiş bir partiyiz.Nüfusumuzun büyük bölümünü oluşturan gençlerimiz,ülkemizin aydınlık geleceğinin güvencesidir. Geleceğimiz,onların özgürlüğüne, eğitimine ve başarısına bağlıdır.Gençlerimizin iyi eğitimli, özgüvenli, hoşgörülü, kültürlü,sorumluluk duygusu yüksek, laik ve demokratik Cumhuriyetimizinbirikimlerini, Atatürk ilke ve devrimlerinin özünü,insanlığın yüksek ahlaki değerlerini içtenlikle özümseyen,tarih bilincine sahip özgür bireyler olarak yetişmesien önemli görevimizdir.Hedefi miz, gençlerimizin üretken, kendisine, ailesine veülkesine karşı sorumluluklarının bilincinde; sağlıklı, bilgili,eğitimli, çağdaş bireyler olarak yetiştirilmesini sağlayacakortamı kurmaktır.Yaratıcı, özgün, özgür ve insan haklarına saygılı, laik,demokratik değer ve davranışlara sahip bir gençlik:Gençliğin yaratıcı, özgün ve özgür düşünebilen, kültürlü,insana, emeğe ve düşünceye saygılı sağlıklı bireyler olarakgeliştirilmeleri için her türlü önlem alınacak; kendilerini veyaratıcılıklarını geliştirerek, insan haklarına saygılı, laik, demokratikdeğer ve davranışlara sahip, ülke ve dünya barışınakatkı sağlayan, çevre ve toplumsal alanlarda etkin veduyarlı bir gençlik için her türlü çaba sarf edilecek, gereklidestek sağlanacaktır.328

Gençlik bilgi çağı ile buluşturulacak: Çocuklarımızın vegençlerimizin, ailelerinin mali gücüne bağlı olmadan eniyi eğitimi almaları, gençliğin bilgi çağı ile buluşturulmasıgerçekleştirilecektir.Tüm üniversite öğrencilerine yaşam destek kredisi: Talepeden tüm üniversite öğrencilerine düşük faizli, kamudestekli ‘’Yüksek Eğitim Yaşam Destek Kredisi’’ verilecektir.Kredi geri ödemesinin eğitim sonrasındaki beş yıl içindegerçekleşmesi öngörülecektir.İmkânı olmayan tüm gençlere karşılıksız eğitim bursu:Maddi olanağı olmayan tüm ön lisans, lisans ve yükseklisans öğrencilerine yeterli düzeyde Karşılıksız EğitimBursu sağlanacaktır.Gençlere kırsal kesimde uygulamalı eğitim ve staj olanağı:Kırsal kesimde, köy ve mezralarda yaşayan gençlerin,başta seracılık, arıcılık, hayvancılık, tarım ve diğerziraat alanlarında uygulamalı eğitim almaları konusundaözendirici ve kolaylaştırıcı düzenlemelere gidilecektir.Gençler için çıraklık eğitimine yeni vizyon: Çıraklık eğitimininkapsamı genişletilecek, mesleki ve teknik eğitimveren okullarımızın tam donanımlı çağdaş bir yapılanmaanlayışı içerisinde, ara eleman eğitimi alan gençleri en iyişekilde yetiştirmeleri sağlanacaktır.Sağlıklı bir gençlik önceliğimizdir: Gençlerin bedensel,ruhsal ve cinsel gelişimlerini sağlıklı bir şekilde tamamlayabilmeleriiçin alınabilecek önlemler ilgili bakanlıklarla329

eşgüdüm içinde belirlenecek ve yerel yönetimlerin dekatkısıyla uygulamaya geçirilecektir.Uyuşturucu tuzakları kurutulacak: Gençlerimizin kötüalışkanlıkları edinmeleri, uyuşturucu kurbanı olmaları,başta eğitim alanları olmak üzere sosyal çevrenin bu türyapılanmalara zemin oluşturması kesinlikle önlenecektir.Kimsesiz gençlere yaşam desteği: Çocuk EsirgemeKurumu’nda barınan ve kimsesiz olan gençlerimiz, eğitimlerinitamamlayıncaya veya kendilerine istihdam olanağısağlanıncaya kadar devletin güvencesi altında olacaktır.Psikolojik danışma merkezleri: Aile veya topluma uyumsağlamada, gelecek ile ilgili planlamada, zararlı alışkanlıklardankorunma sorunlarında aile ve gençlerimize destekverecek ‘Psikolojik Danışma Merkezleri’ yaygınlaştırılacaktır.Sosyal, üretken ve yaratıcı gençlik: Çocukların ve gençlerinboş zamanlarını değerlendirmeleri için, yerel yönetimlerinde yaygın katkı ve sorumluluğu altında, spor,sanat, gezi, araştırma gibi sosyal projeler geliştirilecek,çocuklarımızın sosyal, üretken ve yaratıcı olmaları desteklenecektir.Gençlere yurt desteği: Tüm yüksek öğrenim öğrencilerine,sağlıklı, güvenli, kütüphane ve internet altyapısınasahip, cemaat baskısı altında olmayan, barınma ve yurtolanakları sağlanacaktır. Belediyelerin bu alanda sorumluluküstlenmeleri desteklenecektir.330

Demokratik haklarını özgürce kullanan gençlik: Gençlerimizinüniversite yönetimleri ile toplumsal, ekonomikve siyasal yaşamın her alanına özgürce katılımları sağlanacak;okul ve üniversitede öğrenci örgütleri oluşturmaları,okul dışında ise kültürel etkinlikler amaçlı gençlik derneklerikurmaları desteklenecektir. Gençliğin politikadaaktif olarak yer alması için gerekli teşvik edici önlemlerinalınması hedef alınacaktır.Sosyal ve yüksek kültürlü gençlik: Mesleki ve genelliselerde, öğrencilerin meslek seçimini kolaylaştıran yönlendirmeve destek çalışmaları yapılırken, diğer yandanmüzik, tiyatro, spor, edebiyat sosyal ve sanatsal yeteneklerininde ortaya çıkarılmasına azami gayret gösterilecektir.Bu amaçla;Gençlik ve kültür merkezleri: Eğitim ve gelir düzeyinebakılmaksızın, bütün gençlerimizin yararlanabileceğigençlik ve kültür merkezleri kurulması için yerel yönetimlerdesteklenecek, üniversitelerin bünyesinde kurulankültür merkezi ve spor tesislerinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.Cumhuriyet gençlik evleri: Kent merkezlerinde gençlerinserbest zamanlarını değerlendirmelerine katkı için,hoşgörülü, farklılıkları bir değer olarak gören, ulusal değerleriözümsemiş, dünyaya açık bir gençliğin buluşacağıCumhuriyet Gençlik Evleri Projesi gerçekleştirilecektir.İller arası gençler değişimi programı: Gençlerin beraberlikve kaynaşmalarını sağlamak, ülkemizin farklı bölge-331

lerinin kültür ve gelenekleri ile gençlerimizi kaynaştırmakamacıyla, gönüllü kuruluşların desteği sağlanarak İllerArası Gençler Değişimi Programının uygulanması yaygınlaştırılacak,ülkelerarası gençlik değişim programlarıönemsenecektir.Çağdaş gençlik kampları: Tatillerini hem dinlenmek hemde mesleki ve kültürel birikimlerini geliştirecek şekilde değerlendirmeleriiçin Çağdaş Gençlik Kampları yaygınlaştırılacak,eğitim ve spor kampları açılarak gençlerimizin yaztatilleri süresince, zaman ve enerjilerini faydalı bir şekildedeğerlendirmeleri sağlanacak, kendi yetenek ve eğilimlerinikeşfetmelerine katkıda bulunulacaktır.Gençlere istihdam olanağı, sosyal güvenlik desteği:Ekonomik ve sosyal politikalarda gençliğin ihtiyaçlarınaöncelik verilecek, Genç İş Kur, GENÇ-İŞ, İş Becerisi KazandırmaKursları, Mesleki Eğitime Sosyal Güvenlik Desteği,Tarımda Çıraklık Kursları, Kırsal Kesim Mesleki Eğitim veSosyal Hizmetler gibi farklı Projelerin uygulamaya geçirilmesiile gençlere girişimcilik, meslek edindirme, istihdamve sosyal güvenlik alanlarında doğrudan destek teminedilecektir.Gençlerin ulaşım vasıtalarından çok düşük fi yatlarla yararlanmaları,kültür ve sanat faaliyetlerini izlemek isteyengençlere de özel fi yat uygulanması sağlanacaktır.332

SAĞLIKLI BİR GENÇLİK VETOPLUM İÇİN SPORHERKES İÇİN SPORSporun her yaşta herkes tarafından düzenli şekilde yapılarak,sağlıklı bir yaşam biçimi olarak benimsenebilmesiiçin gerekli fi ziki ortamın geliştirilmesi hedef alınacak, buamaçla yerel yönetimlerin ve gönüllü sivil toplum kesimlerininkatkıları desteklenecek, evrensel spor kültürününülkemizde de yaygınlaşması sağlanacaktırGençlik ve spor kulüpleri kendi mevzuatına kavuşturulacak:bu tür kuruluşlar, etkin, verimli, dinamik bir anlayışınhâkim olduğu bir spor yönetimi yapılanması hedefalınacak; Spor Federasyonlarının demokratik, denetimeaçık, aktif, şeffaf ve katılımcı bir anlayış içerisinde özerk olarakörgütlenmeleri desteklenecektir.İlk ve orta eğitim için spor ders kitabı, okullarda yaygınspor etkinliği: İlk ve orta eğitimde spor ders kitabıhazırlanarak gençlerimize bu alanda teorik bilgilendirmeimkânı sağlanacak, beden eğitimi derslerinin çağa uygunbir anlayış, içerik ve yoğunluk çerçevesinde sağlanması,okul ve üniversite ortamlarında sportif faaliyetlerin çoğaltılması,başta atletizm olmak üzere kitle sporlarının vespor yapma bilincinin yaygınlaşması amaçlanacaktır.Yetenekli çocuk ve gençlerin tespiti ve aktif sporayönlendirilmeleri sağlanacak: Bu amaçla, başta bedeneğitimi ve spor yüksekokulları olmak üzere üniversiteleri-333

miz, kulüpler, kamu ve özel kurum ve kuruluşlarla işbirliğiiçerisinde ülke genelinde düzenli olarak Sportif YetenekTaraması yapılacak; gelecek vadeden çocuklarımıza ilgilispor dallarında maddi ve manevi her türlü destek sağlanacaktır.Devlet, toplumun spor yapma ihtiyacına duyarlı olacak:Kitlelerin spor yapılmasını teşvik etmek üzere altyapıhizmetleri genişletilerek amatör sporun geliştirilmesineönem verilecek, devletin amatör spor kulüplerimize dahaçok kaynak ayırması, yerel yönetimlerin amatör spor kulüplerinisiyasi tercihlere yönelmeden desteklemeleri sağlanacaktır.Amatör sporların her türünün eğitim sistemi içinde yeralması sağlanacak ve öğrencilerin bu sporlara katılımınıkolaylaştırıcı ve özendirici koşullar oluşturulacaktır.Çalışan insanlarımıza spor yapma ortamı sağlanması amacıylakamu ve özel işletmeler tarafından spor tesislerininyapılması desteklenecek; gerekli teknik donanıma sahipolan, spor ve sağlık uzmanlarını istihdam eden SporcuEğitimi Sağlık ve Performans Merkezleri, bilimsel ve uygulamacıbirimler olarak oluşturularak, ülke genelinde sporcularımızınve kulüplerin kullanımına açılacaktır.Yerel yönetimlerin, özel kurum ve kuruluşlarla işbirliğiiçinde, spora daha çok kaynak aktararak, geniş kitlelerintoplu spor yapabilmelerini sağlamaya yönelik, uluslararasınormlara uygun standartlarda olan tesislere ve alt yapıyaağırlık vermeleri desteklenecektir.334

Kamu alanlarının kullanımında yer alan spor tesislerininokullar, amatör spor kulüpleri ve yurttaşlar tarafından verimlibir şekilde kullanımı sağlanarak, tesislerin tam kapasiteyledeğerlendirilmesi hedef alınacak; yeterli sayıda sportesisinin engelliler tarafından da kullanılabilir hale getirilmesisağlanacaktır.Çocuk Esirgeme Kurumu’na bağlı yurtlarda barınan tümçocuklarımızın, Ceza ve Tevkif evlerindeki hükümlü ve tutuklularınspora aktif olarak katılmaları desteklenecektir.Uluslararası spor etkinliklerinin ülkemizde daha fazla yapılabilmesidesteklenecek; öncelikle altyapı, konaklama,ulaşım ve spor tesislerinin oyunlara uygun hale getirilmesisağlanacaktır. Bu kapsamda, ülkemizde olimpiyat oyunlarınındüzenlenmesi için bir stratejik eylem planı hazırlanacakve uygulamaya konacaktır.Ulusal Spor Konseyi Kurulacak:Tüm spor branşlarınınve örgütlenmelerinin temsil edildiği Ulusal Spor Konseyikurulacaktır.Spor Etik Kurulu Etkinleştirilecek: Spor müsabakalarında;şiddet ve etik dışı toplu davranışların önlenmesi,sporda centilmenliğin özendirilmesi, Spor Etik Kurulu çalışmalarınınetkinleştirilmesi, sporun evrensel ruhunun vekültürünün yaygınlaşması hedef alınacaktır.ÇEVREYE DUYARLILIK ÇAĞDAŞLIKTIRÇevre Hakkı, temel insan hakları arasında yer almaktadır.335

Temiz doğa, yeşil çevre, dengesi korunan atmosfer çağımızınbüyük iddiasıdır. Böyle bir ortamda yaşamak bireylerintemel hakkıdır.Büyüme hedef ve stratejilerinin belirlenmesinde; doğalkaynakların sınırlılığını dikkate alan, 21’inci yüzyılda küreselçevre sorunlarının başında gelen küresel ısınma veiklim değişikliği, çölleşme, kuraklaşma, erozyon süreçleriniyakın geleceğin evrensel tehdidi olarak algılayan, yaşanabilirve sürdürülebilir çevreyi mümkün kılan kalkınmave toplumsal yapıyı oluşturma anlayışının, toplumun herkesimine benimsetilmesine çalışılacaktır.Su kaynaklarının azalması, kirlenmesi, verimsiz ve yanlışkullanımları ile topraklarımızın çölleşmesi ve erozyonlayok olması en aza indirilecek, yeşil örtünün ve canlı yaşamınbirlikte oluşturduğu ekolojik dengenin insanlığasunduğu doğal zenginliklerin bilinçsizce kullanılması engellenecektir.Ekolojik dengeleri gözetmeyen kalkınma çabaları başarısızkalmaya mahkûmdur. Bu nedenle üretim, büyüme,sanayileşme, kentleşme stratejileri ve politikaları, çevreseldeğerleri, doğayı ve atmosferi tahrip etmeden yürütülecektir.Teknoloji tercihlerinde çevreyi koruma boyutu dikkate alınırken,çevre kirliliğinin önlenmesi ile ilgili teknolojilerintransferi ve üretimi desteklenecektir.Bu anlayışla çağdaşlığın ve yaşamın en önemli unsuru336

olarak çevreyi koruma ve geliştirme öncelikli hedef olarakuygulanacaktır.ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARIKirlenmenin giderilmesindeki maliyetin korumadan dahafazla olduğu bilinciyle, çevrenin kirletilmeden korunması.Türkiye’nin çevre envanteri çıkarılacaktır: Türkiye’ninçevresel değerlerinin tespiti, izlenmesi ve tanıtımında etkilibir çevresel bilgi ağı kurulacak, yıllık değişimler, sorunlarve çözümler halkımızın bilgisine sunulacaktır.Türkiye çevre eylem planı uygulanacaktır: Çevre politikalarınınen önemli uygulama aracı olarak sektörel ve alanbazında Türkiye Çevre Eylem Planı ulusal ve uluslar arasıihtiyaç ve yükümlülüklerimiz çerçevesinde hazırlanacaktır.Çölleşme ve erozyonla mücadele ulusal planı geliştirilecektir:İklim değişikliği ve kuraklığın etkilerini azaltan, sukaynaklarımızın verimli ve doğru kullanımını sağlayacak,toprak örtüsünün erozyon ile yok olmasına karşı hazırlanacakUlusal Plan sivil toplum kuruluşlarının katkısıyla yürürlüğekonulacaktır.Topraksu Genel Müdürlüğü yeniden faaliyete geçecektir:Her yıl 1 milyar 400 milyon ton toprağını erozyonlakaybeden Türkiye, Toprak Yasası’nı derhal uygulamayageçirecektir. Dağıtılan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüyerine TOPRAKSU Genel Müdürlüğü kurulacak, ToprakKoruma ve Arazi Kullanım Kanunları’nın uygulanmasında337

sorumluluk bu kuruluşa devredilecektir.Ulusal su tedarik ve kullanım programı uygulamasınageçilecektir: Bu program çerçevesinde enerji ve sukullanımında tasarrufu sağlayan uygulamalar desteklenecektir.Tarımda suyu az tüketen, kuraklığa dayanıklı bitki türlerineyönelinmesi, sulamada modern tekniklerin uygulanmasıözendirilecek; yeraltı sularından yararlanmada kuyularınaçılmasının, çekilen su miktarları ve yeraltı su seviyelerininkamu otoritesince sıkı olarak denetlenmesi sağlanacaktır.Özellikle içme suyu havzalarının koruma esasları titizlikleuygulanacaktır.Sulak alanların korunması için etkili koruma esasları getirilecek,ekolojik dengeyi bozan uygulamalar uygun tedbirlerlegiderilecektir.Kirleten öder ilkesine işlerlik kazandırılacaktır: Çevrepolitikalarının uygulanmasında yerel yönetimlerin yetki,görev ve sorumlulukları artırılacak, denetim sürecineçevreci sivil toplum örgütlerinin etkin olarak katılımlarıözendirilecek, çevrenin kirlenmesinin bedelini kirleteninödemesi sağlanacaktır.Temiz çevre için kentsel altyapı tamamlanacaktır: Ülkegenelinde kentsel altyapıların, kanalizasyon ve arıtma tesislerininhızla tamamlanması, bu kapsamda; katı atık sorunununileri teknoloji ve sağlık kuralları içinde çözülmesi338

sağlanacaktır. İlçe, belde ve köylerde de arıtma tesislerikademeli olarak devreye sokulacak ve nehirlerin, köylerinve denizlerin kirletilmesi önlenecektir.Tüm kent merkezlerinde, çöp ve atık rehabilitasyon projelerininuygulanması sağlanacak, katı atıkların arıtılmasınıdüzenleyecek yasal ve kurumsal yapılanma gerçekleştirilecektir.Evsel ısınma ve kentsel ısıtmada çevreyi koruma bilinci deön planda tutulacak, temiz çevreye uyumlu yöntem, teknolojive yakıtların kullanılması özendirilecek, tekrar kullanılabilirlikve geri dönüşüm özendirilecektir.Kentlerde hava ve gürültü kirliliği ile etkin olarak mücadeleedilecek, ulaştırma politikası bu amaca uygun doğrultudageliştirilecektir.Çevresel etki değerlendirmesinin (ÇED) etkin uygulanmasısağlanacaktır. Sanayi ve büyük ölçekli altyapıpolitikaları, programları ve yatırımları ÇED eşliğinde gerçekleştirilecektir.Organize Sanayi Bölgeleri başta olmak üzere, sanayi veenerji tesislerinin, belirlenecek çevre standartlarına uymaları,bunun için gerekli teknolojik önlemleri almalarısağlanacaktır.Çevre düzeni planları ile alt ölçekli planlama esaslarıbir bütün halinde uygulanacaktır. Su havzaları, kıyıalanları ve kentsel alanlar başta olmak üzere ülke bütünündeimar ve kullanım esaslarını belirleyen çevre düze-339

ni planlarının etkin uygulanması sağlanacak, mevzi imaruygulamaları ile çevre düzeni planı uygulamasının önünegeçilmesi engellenecektir.Çevre yönetiminde yeniden yapılanma sağlanacaktır:Türkiye’nin nüfusu ve coğrafi büyüklüğü dolayısıyla karşıkarşıya bulunduğu çevresel risklerin en aza indirilerekgelecek nesillere güvenli ve nitelikli bir yaşam alanı mirasbırakmak etkin bir çevre yönetimi anlayışıyla mümkünolabilecektir. Bu çerçevede;Çevresel Yönetim ve Düzenleme Kurumu (ÇYDK)Kurulacaktır: Su Yönetimi, Arazi ve Toprak, İklim ve BiyolojikÇeşitliliği Koruma, Uluslararası Sözleşme ve AB müktesebatınınulusal düzeyde uygulanması, çevresel tedbirve yatırımların yapılmasının sağlanması, teşvik ve ekonomiktedbirlerin geliştirilmesi, kurumlar arası uyumun veeşgüdümün sağlanması konularında birçok kuruluşun ilgialanında olan çalışmaların bir idari yapılanma vasıtasıylayönetilmesi sağlanacaktır.Yüksek Çevre Kurulu: Çevre ve kalkınmanın birlikte vesürdürülebilir olarak yönetilmesi için siyasi kararlılık güçlendirilecektir.Çevreyi etkileyebilecek önemli yatırım veidari kararlarda bireyin ve toplumun çevre hakkını gözetenkararları alabilecek ve bunun için gerekli kaynak veekonomik tedbirleri belirleyecek Başbakanın başkanlığındakiYüksek Çevre Kurulu’nun etkinliği sağlanacaktır.Çevre Ajansı: AB düzenlemeleriyle uyumlu, Ulusal ÇevreStratejisi ve Ulusal Çevre Eylem Planı başta olmak üzere340

çevresel yatırım ve performansın arttırılması, izlenmesi veyönetilmesinde uluslararası işbirliği ve yönetimi sağlayacakdüzeyde yeni bir Çevre Ajansı kurulacaktır.Çevresel Araştırma Kurumu Kurulacaktır. Bu Kurumile, sanayileşmeden kaynaklanan büyük çevre sorunlarınınentegre çözümü için gereken geniş çaplı araştırmalarınyapılması ve ekonominin olanaklarıyla bağdaşançözümler oluşturulması sağlanacaktır. Bu kapsamda çevreselbilgi ve verilerin üretilmesi ile izleme ağının oluşturulması,planların ve kurumların ihtiyaç duyduğu her türlüölçümleme bilimsel bir yaklaşımla ortaya konacaktır.Çevrenin korunmasında uluslararası düzeyde dayanişmasergilenecektir: Türkiye Cumhuriyeti’nin çevrekorunması konusunda imzaladığı uluslararası belgelereuyulmasında kararlılık gösterilecektir.Çevrenin korunması için bölge ülkeleriyle yakın bir işbirliğinegirilecek, çevre alanında çalışan sivil toplum örgütlerininbirikim ve olanaklarından ülkemizin en geniş biçimdeyararlanması sağlanacaktır.AB’nin Yenilenmiş Lizbon Stratejisi benimsenecektir:Avrupa Konseyi ile Avrupa Birliği’nin Avrupa’yı, enerjietkin ve düşük gaz emisyonu temelinde bir ekonomiyedönüştürme kararı desteklenecektir. Çevre ve ekosistemstandartları, çevre hukuku ve yasal önlemler, sürdürülebilirkalkınma kriterleri ve taraf olduğumuz uluslar arasısözleşmeler ve protokoller, Yenilenmiş Lizbon Stratejisiilkeleri ile uyum içinde yeniden belirlenecektir.341

AB ile ilişkiler çerçevesinde, Çevre Teknolojileri Vizyonunugeliştirecek AB Çerçeve Programları, çevresel teknolojilerdeyenileşmenin bir aracı olarak değerlendirilecektir.Kyoto protokolünün ülke çıkarlarını da dikkate alarakuygulanmasına özen gösterilecektir.KÜRESEL ISINMAKüresel ısınmaya karşı mücadelede devlet ve yerel yönetimlerinsorumlulukları ve yükümlülükleri belirlenerek,ulusal strateji politikaları çerçevesinde yerine getirilmesisağlanacaktır.Küresel ısınmayla mücadele için ulaştırmada, deniz vedemiryollarıyla, toplu taşımacılığın kullanımına ağırlık verilecektir.Başta Afşin-Elbistan olmak üzere diğer düşük tönörlü linyitlerikullanan termik santrallerde yakma teknolojileri iyileştirilecek;tüm termik santrallerde az karbon ve yüksekverim içeren teknolojilerin uygulanması öngörülecek vebaca gazlarının arıtılması için bütün termik santrallere enkısa zamanda filtre takılacaktır..Sanayide iklim dostu teknolojilerin kullanılması, hidrolik,güneş, dalga ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerjilerinkullanımının arttırılması sağlanacaktır.Meteoroloji örgütü, kurumsal yapı, bilimsel kadrolar, araştırmaimkânları açısından geliştirip desteklenecek; Türkiye’deki342

sera gazlarının gerçek değerlerinin tespitinin yapılması vebu değerlerin sürekli denetimi sağlanacaktır.DENİZLERİMİZ VE TATLI SULARIMIZIN KİRLEN-MESİNE KARŞI ETKİN MÜCADELE YÜRÜTÜLE-CEKTİR;2005 Barselona Deklarasyonu desteklenecektir: Bölgeülkelerinin Akdeniz’de 2020’ye kadar çevre kirliliğini büyükölçüde azaltmak üzere yayınladığı Barselona Deklarasyonuve bu kapsamda UFUK 2020 Programının Akdeniz ülkeleritarafından başlatılması desteklenecektir.Marmara Denizi’nin ve Boğazların kirlenmesi özel bir projekapsamında kontrol altına alınacak, etkin denetim sağlanacaktır.Akdeniz ve Karadeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması UluslararasıSözleşmeleri’nin uygulanması özenle sürdürülecek,Karadeniz’i yoğun bir şekilde kirletmekte olan TunaNehri’nin geçtiği ülkelerle yakın ilişkiler kurularak kirlenmesürecine yönelik önlem almaları yakından izlenecektir.Tüm kıyılarımızda kirliliğin ortadan kaldırılması, biyoçeşitliliğinkorunması, sürdürülebilir balıkçılığa yönelik çalışmanınyapılması, toksik atıkların taşınması konularındaülke düzeyinde gerekli önlemler alınacaktır. Bu konularda,gerek Akdeniz gerekse Karadeniz havzalarında bulunantüm ülkeleri bağlayıcı uluslar arası bir düzenleme içinAB’nin ve Avrupa Konseyi’nin çalışmalarına destek verilecektir.343

Deniz ve göl kıyılarının herkesin ortak kullanımı için korunması,bu alanlarda yapılanmanın ortak kullanımı engellememesi,kentlerin yeşil kuşaklarla donatılması sağlanarakkişi başına düşen yeşil alan miktarı asgari 5 metrekare olarakhedef alınacaktır.Denizlerin kirlenmesinin yüzde 95 civarında karasal kökenliolduğu bilinciyle, yerleşim ve sanayi bölgelerininarıtma tesisleri ve derin deniz deşarjları ile ilgili olarak, altyapıtesislerinin kurulması, işletmeye alınması ve gereklidenetimlerin yapılması sağlanacaktır.İnsan sağlığına zarar verecek düzeyde manyetik alan yaratantesislerin yerleşme bölgelerinde kurulması engellenecektir.HAYVAN HAKLARIHayvan haklarına saygının toplumun ortak değeri olması,Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesinin eksiksiz olarak yaşamageçirilmesi hedef alınacak, hayvan haklarının korunması,sahipsiz evcil hayvanların yerel yönetimlerce bakımave kontrole alınması sağlanacaktır.Bu konuda, mevcut sivil toplum örgütleriyle dayanışmaiçinde gerekli kurumsal ve yasal düzenlemeler gerçekleştirilecektir.Nesli tükenmekte olan hayvan türlerinin korunmasıiçin gerekli etkin önlemler alınacaktır.Hayvan Hakları Koruma Kanunu çerçevesinde getirilenkoruma tedbirlerinin yerel yönetimler tarafından etkin birşekilde uygulanması sağlanacaktır.344

345

346

347

348

349