Ufuk-U_niversitesi-SBE-Dergisi-S-ayı-5-kopya

Okuma yeterliği kavramı altında grapheme’lerin phoneme dönüştürülmelerianlaşılırken, decoding yapabilmek için okuduğunu anlama kavramı, metin içindenanlam çıkartma yeterliğiyle ve cümlelerin ve metindeki parçacıkların işlenmesine ilişkikurmaktadır (Rost & Schilling, 2006). Sözcük tanımadaki gelişim, seçerek okumayeteneği (recoding) bütün sözcükleri tanıma (decoding) gibi boyutlar okuduğunuanlamada etkilidir. Okuyucular, kontekste uygun olarak sözcüklerin anlamlarınınyorumlanmasında başarılı olurlarsa, cümlelerin ve cümlelerin temel unsurlarınıyorumlamada da başarılı olurlar. Böylelikle bu kazanım syntaksa dayalı önemli bir roloynayacaktır. Sonuçta tüm metni anlayabilmek için, farklı cümlelerin anlamlarını birbiriyle ilişkilendirmek ve metnin içeriğinin yapısal modelini kurmak (metakognitifyeteneklerin ve ön bilgi boyutunun anlam kazandığı süreç) gerekecektir (Lenhard veArtelt 2013).“Some observations on a simple View of Reading” isimli makalede (Gough,Hoover & Peterson 1996), okuduğunu anlamanın geniş ölçüde duyduğunu anlama vekelimeleri tanımanın etkinliği (efficinecy) tarafından belirlendiğinden hareketedilmektedir. Yazı dilinin edinimiyle ilgili gelişim psikolojisinde en ünlü model,1985’de Frith tarafından İngilizce alanında okuma araştırmaları temelinde tanıtılmıştır.Günther (1986, 1989), bu kuram üzerinde geliştirici çalışmalar yapmış ve bu modeliAlman Dili alanında Frith-Gunther modeli olarak tanıtmıştır. Frith Modeline (1985)göre üç temel aşama vardır: logographem, alfabetik ve ortografi basamakları:Logogrpahem basamağı, okullarda yazı dilinin ediniminden önce oluşur. Alfabetikaşamada ise çocuk, harflerin kimlik bilgisini yerleştirmekte ve sözcüklerin sistematikseçerek okunması için onların düzenini oluşturmaktadır (Lenhard & Artelt 2013).Sözcüklerin tanınması, harfler sırasının yeniden biçimlendirilmesiyle oluşur. Buaşamada sözcüklerin tanınması canlandırıcı özelliklere göre tam anlamıyla arka plandakalması dikkate değerdir (Klicpera & Gasteiger-Klicpera, 1995). Ortgografik alan iseher iki alanın bir sentezini tanımlamaktadır. Phonolojik yeniden kodlamalar, yine arkaplanda kalır ve sözcükler direkt tanınır (Klicpera & Gasteiger-Klicpera, 1995).Kuşkusuz bu, harflerin dizilmesiyle ve yazı dilinin yapısı hakkında edinilmiş olan bilgiyardımıyla oluşur. Bu temel üzerinde sözcükler çok hızla kimlik kazanır ve tekrar tekraryeniden sözcükleri seçmeye gerek kalmadan semantik bellekten özetlenir(recapitulation) (Lenhard ve Artelt 2013). Çocuk ilkokul döneminden itibaren, okumaalışkanlıklarının büyük bir kısmını kazanmaktadır.İçlerinde Meksika, Şili ve Türkiye’nin de bulunduğu katılımcı 18 ülke içerisindeokuma yeterliği alanında birçok öğrencinin en üst düzeyde eriştikleri başarı nüvesi“temel yeterlik basamağı” olan iki dir. Temel Yeterlik Basamağı İki, okuma yeterliğinintemel nüvesi olarak kabul edilir. Bu iki basamağından itibaren öğrenciler, etkin veüretimsel olarak yaşamlarına dâhil edebildikleri okuma yeterliğini göstermeye başlarlar.Temel Yeterlik Basamağı İki’ye erişemeyen öğrenciler, enformasyonları kolayca farkedemiyorlarsa veya deneyimlerden hareket ederek karşılaştırmalar yapamıyorlarsa hattametin içinde ve metin dışı bilgiler arasındaki ilişkileri kuramıyorlarsa şu zorlukları131