ZİYA GÖKAL

sağ kol cenuba, sol kol şimale müteveccih olduğu içün sağkol mukaddesti. Halbuki Moğollarla bazı zamanlar sol kolmukaddesti.Büyük Ansiklopediden aldığım atîdeki ibaredenböyle anlaşılıyor:"İtoga (Moğolların Tanrısı) dan başka,Moğollar'ın keçeden yahud çukadan sanemleri vardı. Bunlarıevlerinin her iki tarafına korlardı." Rubruquis'e göre evin sağtarafında ev sahibinin oturacağı yerin üzerinde böyle birsanem bulunuyordu ki/'Ev sahibinin kardeşi" nâmını alırdı.Solda zevcesinin oturduğu yerin üzerinde bir sanem dahavardı ki,"Ev sahibesinin kardeşi" nâmını alırdı. Kalbin yeriolan sol taraf Moğollar'da ihtiram mevkii idi. Bu ikisanemden başka sanemler de vardı. Birisi inek memeli idi ki,kadınların ilâhı idi "Çünki ineği sağan kadınlardı". Diğerikısrak memeli idi ki,erkeklerin ilâhı idi. "Çünkü kısraklarıerkekler sağardı." İpeklerden yapılan sanemlerde vardı.(1)[Türkçe sanem Burhan ve Ferhan kelimeleridir.Puthaneye "Ferhan evi" derlerdi. Divânû Lügâti't-Türk, s.364.288],Mamafih "Hiung-nu'lar" zamanında Türkler'in nazarındada sol cihetinin mukaddes olduğu anlaşılıyor. Hiung-nu'larınen büyük reislerini "Tanrı Kutu şeh-Yu" deniliyordu. Birkelime ile "Şen-Yu" yahut "Tanju" dahi deniliyordu,,İmparatoriçelere "Yen-Şi" (zevce) deniliyordu, Tanju daima(hou-yen) lerin (siyen-pi) ailesinden intihab olunuyordu. Buaile en necibleri idi. Ve daima sol kolu (garb) tutuyordu, yânibu suretle diğerlerinden üstün oluyordu. Veliahdin unvanı"sol"un "akıllı prens" i idi (2).Tukyular'ın da elbiselerinin eteğini sol omuzlarınaatdıklarını (3) ve sağı sol üzerine iliklediklerini (4) görüyoruz.Halbuki Çinliler bunun aksini yaparlardı. Sol kol'un kışmevsimiyle şimal cihetinde niçin mukaddes olduğununeticede izah edeceğiz. Bu izahdan, Türkler'de bazan sağın(1) Büyük Ansiklopedi, C: 24, Shf: 73.(2) Büyük Ansiklopedi de "Hun" maddesine bakınız.(3) Orhun Kitabeleri, Shf: 58.(4) Türk Tarihi, Shf: 55.88