ZİYA GÖKAL

4. Ağaç Eri, KarlukDörtlü tasnifde şarkın unsuru ağaçdır. Sekizli tasniftede üçüncü bölümde "Ağaç" mefhumunu görüyoruz. O haldeAğaç Eri şark boyundan yâni Kunlar'dan olmak lâzım gelmezmi? Su şimalin Ongunudur.Karlukların da şimal boyundanolduğu bu suretle farz edilebilir.S.Tuğrul ile UmayYukarıda bir tibet an'anesi zikretmiştik. Orada semâdabir gök ejderha vardır, ve yer yüzünde onun Kızıl kaplan diyebir düşmanı mevcuddur. Türk an'anesinde Tuğrul akbaba'yabenzer mevhum bir kuştur.Akbaba ömrünün sonunda ikiyumurta yumurtlar. Birincisinden "Barak" denilen tüylü it,ikincisinden son Akbaba çakır Sîmür "Sinmürg" efsânesininbu menkabe ile alâkası olduğunu söylemiştik. Çinliler'deejderha imparatorun, Femks "Huma kuşu" imparatoriçenintimsalidir. İmparator ile imparatoriçenin izdivacı ejderha ileFenıks'm timsali bir izdivacı hükmündedir. (1) KültiginKitâbesi'nde Bilge han öveyi validesine "Umay gibi" (2)diyor Thomsen "Umay" kelimesini "İlahe" tabiriyle tefsirediyor. Umay Çinlilerin Fenıks'i gibi "Hüma = Devlet kuşu"mânâsına olmak muhtemeldir, bu kuş da Tuğrul gibimuhayyel bir kuşdur. Gölgesi kimin başı üzerinden geçersedevlete nail olurmuş.Divânü LügâtPt-Türk "Tuğrağ" kelimesinde diyor (3).Bu kelime Osmanhlar'm tuğrasıdır ki, avcı bir kuşşeklindedir. Ve ihtimal ki "Tuğrufun yazıya uydurulmuşşeklidir. O halde Çinlilerin ejderhasının Oğuzlar'dakimukabili "TuğruP'dur ve hakanın Ongunu "Tuğrul" hatununOngunu "Umay"dır. Nasıl ki f altı boy beylerinin ongunlar;da-yukarıda zikredildiği veçhile- altı aded av kuşlarıdır.(1) Büyük Ansiklopedi, C: II, Shf(2) Orhun Kitabeleri, Shf: 108.(3) Orhun Kitabeleri, Shf: 385.86