ZİYA GÖKAL

Merka (?) (Merkit ?) leri memleketlerinden çıkardığı içinKunlarSarî ülkesine, Sarî halkı Türkman (Türkeş) ülkesine,Türkeş Oğuzları Peçenek ülkesine muhaceret ettikleriniCâmiü'l-Hikâyât ve Lâmiü'r-Rivâyât'ta görüyoruz: "OnlardanMerka'lar (fırkalar ?) vardır ki,onlara Kun da denilir. BunlarKıta ülkesinden ayrılıp, ana yurtlarını otlak darlığındandolayı terkettiler... Akıncı Koçkar Harizmşâhileri onlardandı.Bilâhere bir topluluk onlara hücum etti ki'bunlarKaylar'dı.Sayı ve silahça onlardan üstün idiler. Onları topraklarındanuzaklaştırdılar. Sarı ülkesine gittiler. Sarılar ise Türkmanülkesine gittiler. Oğuzlar da Ermeniyye Denizi yakınındakiPeçenek ülkesine gittiler!(1)(Tımak içerisindeki bu kısımFarsça olupTürkçe'ye tercüme edilmiştir.)"Sarî" kelimesinin mahiyetini Çinlilerden naklenThomsen'den öğrenebiliriz: Milâdın 704 tarihinde Türkeşler'in eski sülâlesine mensub Sol Han, gayet gevşek olduğuiçün teb'asının bir isyaniyle har edildi. Yerine daha evvelTürkeşler'in reis intihab etmiş oldukları mahir ve cesur (ÜçlüHan ilân olundu (2) Üçlü 714'de vefat ederek yerine oğluSü-Kü geçti. Sü kü hükümeti küçük kardeşi Çe-Nu ile taksimetdi. Çe-Nu şedîd bir adam olduğu için Türkeşler'den yüzgörmedi. Bunun üzerine biraderini kıskanarak Bilge Han'ınamcası olan Meçu'ye müracaat etti ve biraderi üzerineyürümek üzere yardım istedi. Meçu yirmibin atlı ile SüKü'nün üzerine gelerek onu esir etti. Seferinden avdetindeÇe-Nu'ya "ikiniz kardeş olduğunuz halde uyuşamadınız.Sizden sadakat nasıl bekleyeyim" diyerek derhal ikisini deidam etdi. Sü Kü ile Çe-Nu'nun vefatından sonra Türkeşler'inkumandanı olan Sü-Lü kendini hükümdar ilân etti. Sü Lüibtida teb'asının muhabbet ve teveccühünü kazandı. Fakatsonradan Türkeşler iki fırkaya ayrıldılar. Bir fırkaSü-Kühanınoğullarından birine tabi olarak "Sarı Türkeş"i teşkil etdiler.Bu karışıklıklar arasındaSü-Lüöldürüldü. (1738 M.) (3).(1) Şark Lehçeleri, Shf: 40.(2) Orhun Mahkûkâtı, Shf: 70, Haşiye: 3.(3) Orhun Mahkûkâtı, Shf: 158.79J