ZİYA GÖKAL

münkasim olduğu yazılmıştır: Edirne sancağı sağ kola,Manastır sancağı sol kola mensubdur.Osmanlılar'da Rumili beylerbeyi ve anadolu beylerbeyindenbaşka, Rumili kadı askeri, Anadolu kadıaskeri;Rumili defterdarı, Anadolu defterdarı nâmiyle sağa ve solamensub memurlar vardı. Âdi zamanlarda Rumili beylerbeyiAnadolu beylerbeyine tekaddüm etdiği halde mevkib-ihümayun sefere çıkacağı zaman ibtida Anadolu sancağınınaskeri, selâm resmini ifa ederdi.(1)Oğuznâme'de yazıldığına göre âdi zamanlarda "SelçukBayındır Han"ın solunda otururken harp zamanına âidsilsile-i merâtib ile sulh zamanına aid silsile-i merâtib başkabaşka idi. Sibirya'nın şarkında oturan "Şukşalar"da, ve"Kuriyaklar"da kışın sol cihet uğurlu, sağ uğursuzdur; aşağıâlemde yani şimalde de sol uğurlu, sağ uğursuzdur.(2)Bunun sebebini neticede göstereceğiz. Orhun Kitâbesi'nde,Bilge Han maiyyetine hitab ederken şu sözleri de söylüyor."Biriye şad pid beyler, yiriye targat buyruk beyler!" (3).Bunu şimdi ki Türkçe ile ifâde edersek - benim içtihadımagöre- "Ey sağdaki şadlar ve boy beyleri, ey soldaki tarhanlarve buyruk beyleri!" şeklini alır. Şadlar bizdeki kubbe vezirleriile beylerbeyiler mevkiindedir. Boybeyleri bizdeki sancakbeylerinin muâdilidir. Tarhanlar büyük ruhaniler olup buyrukbeyleri tamgacı ve bitikçi gibi büyük memurlardır.Osmanlılar'ın divân-ı hümayununda sağda kubbevezirleri; solda kadıaskerler, nişancı ve defterdarlarotururdu. Divân-ı hümayunda üç sofra kurulurdu. BirisiSadrazam için, birisi kubbe vezirleri için, üçüncüsü dekadıaskerler için. Burada da merkez ile sağ ve sol kollarınıgörüyoruz, (mecmuanın bu nüshasında münderic TevkiîKanunnâmesine müracaat ediniz.)(1) Inscription de Vorkhon, page: 115.(2) UAnnee Sociologique, tome XI, page 190.(3) Devlet-i Osmaniye Tarihi, Hammer, mütercimi Mehmed Ata, C: I,K: I, Shf: 53.74