ZİYA GÖKAL

Çiçek" ile evleniyor. Bu suretle "şer" ve "Celâl" sıfatlan yinemevcudâtda ana cihetinden baki kalıyor. Şu kadar ki^Hürmüzile tanrı, Çinlilerin seması ve Hinduların, "Vişno"su yalnız"Cemal-i ilâhi" mahiyetindedir. Bunlar tamamiyle "ımı'tezile"ninilâhına benzerler. Beni İsrail'in "Yehova"sı gibi kahirve müntakim değildirler.İlâhlar ve periler arasındaki bu ikilik Türklerin iki büyükşubeye ayrılmasını intaç eder. "Alınca Han"ın iki oğluoluyor. Birinin adı "Moğol", diğerinin adı "Tatar". Bu suretleTürkler Moğollar" ve Tatarlar" diye iki muarız şu'beyeayrılıyor. Bu kelimelerin iştikaklarını ararsak kuvvetli birihtimal ile birincinin "Buğu ili", ikincinin "Tat Eri" olduğunugörürüz. Oğuz menkabesinin esası Moğollarla Tatarlar'ıngayet uzun süren efsanevî mücadeleleridir. Bu mücadelelerTürk Şehnâmesi'nin mevzuunu teşkîl eder. Gerek ilâhlarda,gerek Türk kollarında gördüğümüz bu ikilik iki ciheti vücudagetirir. Türk dâima obasının kapısını gün doğusuna çevirdiğiiçin cenub ciheti sağında, şimal ciheti solunda kalır. Busuretle "Sağ kol" ve "Sol kol" mefhumları doğar. KaraKırgızlar "Buutlar" "On" ve "Sol" nâmlariyle iki kola ayrılır."On"Çigil türkçesinde"Sağ" mânâsınadır.(l)Oğuzlar "Boz Ok" ve "Üç Ok" nâmlarivle, Moğollar"Baragungar" "Sağ Kol" ve "Cagungar""Sol Kol" nâmlariyleiki kola ayrılırdı. Moğollar'da ev dâhilnde sağ ve sol farklarıvardı. Rubruguis'e göre evin sağ tarafında ev sahibininoturacağı yerin üzerinde keçeden yahud çuhadan yapılmışbir sanem bulunurdu. Buna "Ev sahibinin kardeşi" nâmıverilirdi. Solda zevcesinin oturduğu yerin üzerinde "EVsahibesinin kardeşi" denilen diğer bir sanem vardı. Kalbinyeri olan sol taraf Moğollar'da mukaddestir. (Sol cihetininmukaddes olması Moğallarca kıblenin cenub olmasından daileri gelebilir. Çünkü bu sûretde gün doğuşu ciheti sol kolatesadüf eder.) Bu iki cihetden başka, diğer sanemler devardı, birisi inek memeli idi ki,kadınların ilâhı idi "çünküineği sağanlar kadınlar idi", diğeri kısrak memeli idi ve(1) Galat olarak Moğol tesmiye olunan Kalmuklar otaklarının kapısınıcenup cihetine tevcih ederlerdi. D'ohsson, tomeI, page, 12.72