ZİYA GÖKAL

Evvelâ Kültigin Kitâbesi'nde "Üze Gök Tanrı, aşra yağızyer" diye iki umde görüyoruz. Bunların şimdiki Türkçe'yegöre mânâsı "Yukarıda mavi sema,aşağıda kara yer" olur. Buiki umde Taoizmdeki semavî ve hâkî iki cevhere tamamiyletekabül ediyor.Oğuz menkabesinde Oğuz Han'la üçüncü amcası kızıolan zevcesi bu iki umdenin insanlaştırılmış suretleridir. (1)Oğuz Han'ın bu zevcesinden (Gün, Ay, Yıldız, Gök,Dağ, Deniz) adlarında altı oğlu dünyaya geliyor. Bu isimler"Naturizm" devrindeki ilâhlarmisimlerini andırıyor. Bunların"Antropomorfizm" devrinde insanlaştırılmış naturist ilâhlarolduğu anlaşılıyor. Demek ki, Türkler'de "Gök Tanrı" ve"Yağız Yer"den başka altı tane naturist ilâh varimiş ki,mecmuları Çinlilerin sekiz kudretine tekabül eder, Bu altıisim ile Taoizm'deki altı kudret arasında sıkı müşabehetlerbulabiliriz.Taoizm taksimatının üç bölümü içinde Gün, Deniz, Dağisimlerini sarih bir suretde görüyoruz. Gök kelimesinin"Küre-i havaiye" mânâsında istimali faraziyesi kabul edildiğisurette bunun Rüzgâr ve Ormanlar bölümüne tekabül ettiğiiddia edilebilir. Diğer iki bölümler arasında bir tenazurgörülemiyor. Fakat Taoizm taksimatı ile Oğuz menkabesiniteferruatla mukayese edersek aradaki münâsebet daha vazıhbir surette tecellî eder. Oğuz menkabesinde bu altışehzadenin her birisinden birer "Boy" (2) tevellüd ediyor.Mânâları:(1) Gök, hâlis erkek, (2) Buğu, tesâudât, köller, (3)Ateş, hararet, ziya, (4) Yıldırım, (5) Rüzgâr, (6) Su, (7)(1) Oğuz Han, Afrasiyâb ve Sah İsmail menkabeleri aynı menkabeninmuhtelif şekilleri gibi görünüyor. Oğuz Han bir sene adsız kalıyor.Şah İsmail onbeş yaşma kadar adsız kalıyor. Oğuz Han birinci veikinci amcası kızlarını dinine sokamadığı için sevemiyor. Üçüncüamcası kızı dinini kabul ettiği için onu seviyor. Afrasiyâb iki defaİran'ı zaptediyorsa da üzerine ft Altun Yaruk" (Gloire Vroyale)(Milli Tetebbular Mecmuasının birinci nüshasında 127*ci sahifeyebak.) İnmiyor. Üçüncüsünde tranh istilâ etmiş olan ArabZeyingav (Zengav: öküzün zevcesi demektir.) öldürdüğü için49