ZİYA GÖKAL

atlamasiyle tebcîl edilmek istenilen ölü için mezarı üzerineherhangi bir at kuyruğunun asılması kâfi görüldü. Tuğ,iptidaî bir kurban bakiyesinden başka bir şeyi değildir. Eskizamanda hakikaten kesilen kurbanın timsâlidir. O halde biraziz türbesi, üzerine ne kadar çok tuğ'a malikse o kadar çokmuhterem tanıtmakta demektir.Oğuznâme'nin 12 ci Hikâye'sinde Beyrek aldığı yaradanvefat ederken atının kuyruğunun kesilmesini tavsiye ediyorki yukardaki ifâdeye tetabul ediyor. O halde Oğuzlar'camukaddes olan, "Yak" namında ki Tibet Öküzü iken, bu elegeçirilemediği için, ona benzeyen At, yerine kaim olmuştur.O halde At'ın mukaddes tanılması öküze izafetendir. Bunuileride göreceğiz.Bidayette dörtlü manzume mevcuddur. Beşli manzumebuna sonradan bir merkez ilâvesiyle teşekkül ediyor. Türkcemiyetinde kuvvetli bir merkeziyet teessüs etmemişkendörtlü manzume yaşıyordu. Merkeziyet teşekkül ettiktensonra merkezî hakimiyetin mümessili olarak yeni bir Ongunteşekkül etti ki,bunun Öküz olduğunu görüyoruz, öküzünmerkezî Ongun olduğuna, sene ortasında Semâ'nın oğlunagıda olmasından başka bir delil daha vardır.Yu-ling nâmındaki Çjn kitabında 0) yazıldığına göre,Kış'ın üçüncü ayında şehirden dışarı toprakdan yapılmış birÖküzün çıkarılması âyini mevcuddur. Çift âyini olan buameliye çift öküzünün çift esnasında uğrayacağı fenalıklarıkendisine celbeden bir timsaldir. Huhanşu'da ise başkasuretle izah ediliyor: "Senenin on ikinci ayında payitahtyahut kumandanlık merkezi olan her şehrin hâricindetoprakdan altı adet Öküz rekzedilir. Filhakika Öküzünalâmeti olan Tchsou büyük soğukları kovacak vasıtadır.Türkler'de her sene kurultayın içtima zamanı seneninonikinci ayı olması (2) ve Moğollarda millî ibâdetŞubatm 6 ncıgününde icra edilmesi de bu ifâde ile tetabuk ediyor.(3)il) SycleTurc, page, 39.(2) Hoca Fatin EfendVnin neşredeceği takvime müracaat.(S) Büyük Ansiklopedimde "Mongol" Kelimesine müracaat.43