ZİYA GÖKAL

oylar bu dört hanın babası olan "Semâ"ya bir "Öküz"kurban eder. Bu evvelce ihtimalki,Tsin İline ve sonra da UzİliVıe mahsustu. Diğer dört İl bunun boyları hükmündeolduğu için hususî ongunlara ve ilâhlara mâlik olan bu İl'lerumumî ongun ve aljhelere ibâdet ederdi, ve kurban keserdi.Dörtlü manzumenin aynı zamanda beşli bir manzumeolabilmesi bu hâlin bir neticesidir.Şimalin rengi evvelce Sarı iken, bilahare Kara renginialıyor. Ve Sarı rengi merkeze veriliyor. Bu suretle ÖküzMerkez'in yani Türklüğün ongunu olub kurbanı "Sarı Han"ayâni "Gök Tanrı"ya takdim eder.Çinliler veTürkler'ce mukaddes tanılan öküz bidayette"Tibet küzü" yani "Yak"dır ki, kuyruğu at kuyruğuna benzer.D'Ohsson şöyle diyor: "Tu" bir sancağın Çince ismidir ki,uzun bir mızrağın ucuna Tibet ineğinin kahn bir kuyruğunun, takılmasiyle teşekkül eder. Çin İmparatorlarının hususîsancakları böyle idi; ve bu imratorlar tabileri olan Türk yahutTatar prenslerine hanlık rütbesi vermek istedikleri zaman,hanlık tevcihine delâlet etmek üzere, onlara davullarlaberaber bu sancaklardan verirlerdi. Tabii ve Alem: Türk veTatarlar tarafından kabul olunan "tuğ" kelimesinin menşeibudur. Fakat Tibet Öküzünün kuyruğunu bulamadıkları içinmızraklara ona benzeyen At kuyruğunu takmakla iktifaettiler(1) Grenard da böyle yazıyor: Altay Türkleri'nde enmuhteşem kurban At kurbanıdır. Hayvan öldürüldüktensonra derisi, başı ve ayakları ile beraber çıkarılarak bir sırıküzerine -başı gün doğrusuna müteveccih olmak üzeretakılır.Çin vak'anüvistlerine göre eski TürKİer'de kesilenkurbanların başı sırıkların ucuna takıljrdı. Kazaklarda,cenaze merasimi esnasında, atı ölünün şerefine öldürecekyerde kuyruğunu kesmekJe iktifa olunur, ve artık o atkullanılmaz, çünkü kurban edilmiş hükmündedir; "lzuk"yani"Tabu" olmuştur.(2) Sonra âdetin üçüncü bir merhaleyi de(1) Histoire des Mongole s, D'Oksson, 40.(2) Izuk, Divânu LügâtVt-Türk, s. 63.42