ZİYA GÖKAL

Selçukîler henüz hükümete nail olmamış bulunduklarıbir zamanda askerlik mukavelesi yapmak üzere reisleri olanİsrail Yabgu'yu Sultan Mahmud Gaznevî'ye gönderdiler.Mahmud Gaznevî ne kadar atlı getirebileceğini kendisinesordu. Yabgu dedi ki: İşte bir ok. Bunu bize gönderdiğin gibisana yüz bin atlı getiririz. Sultan Mahmud "Ya bu kadarasker kifayet etmezse?" "İşte diğer bir ok. Bize gönder. Ellibin asker getireceğiz." "Bu da kifayet etmezse?" -İşte benimok'um. Bunu bize gönderdiğin halde, iki yüz bin askergelecektir(1/ cıiye cevap verdi."Okumak" masdarının "ok"tan müştak bulunması da bufikri müeyyiddir(2).Türk hanlarının boylara "ok" vasıtasiyle emirler tebliğetmesi, boylara "ok"tesmiye edilmesini mucib olmuştur.Oğuzlar'ın "Boz ok", "Üç Ok" diye iki kola ayrılmasıbundandır.Yine "Ok"tan olan "Oğuş" kelimesi de "aşîret"mânâsına gelir(3>.Öksüz(4) öğrenmek, öğüt, Oğul, Oğlan kelimeleri de bucevherden müştakdırlar. Bu ifâdelerden anlaşılıyor kL"Ok"aklın timsali gibidir. Finovalar'da "Ukko" en büyük ilâhınismidir.(5) Türkler'deki "Oğan" gibi "Oğuz Han"ın neolduğunu ileride göstereceğiz. Şimdi yine Totem meselesinegelelim. Bir hayvanın Totem olması için yalnız onun aitolduğu boyun ismi olması ve o boy tarafından mukaddestanılması kâfi değildir. Aynı Totem'e mâlik olan ferdlerbirbirinin mahremi olup yekdireği ile evlenemezler. OğuzHan ihtimal ki dinî manialar dolavısivledir k^amcaları olan(1) Türk Tarihi, Necip Asım, Sahife, 246.(2) Benim zannıma göre "Ok" kelimesi "Yak" kelimesinin Oğuzcasıdır.Bu suretle Yakut ve Oğuz kelimeleri aynı mânâyı ifâde eder.(3) DivânûLügâtVt-Türk, sahife, 59.(4) Divânû Lügâti't-Türk, sahife, 59.Divânü LügâtVt-Türk, sahife, 89.(5) L.Leouzon le duc, Kalevala, page. (5. paris, c. marpon et e.flammarion 1879.37