ZİYA GÖKAL

undan müştakdır (1) bu kelimeden "Omak" fiili de teşekkületmiştir ki tefettun etmek, anlamak mânâsınadır.(2)Mamafih Divânülûgati't-Türk'de mezkûr olmamakla beraber"Ok kelimesi de "Ok" kelimesinin müteradifi olarakkullanıldığı anlaşılıyor. Çünkü bundan müştak olan "Okuş"kelimesi de akıl ve fetanet manasınadır. (3) "Oğan" Allah'averilen bir sıfattır ki, Divânü Lügati't-Türk'ün dediği ^gibi"Karîr" mânâsına olmayıp, "Alîm" mânâsına olmak lâzımgelir.Amerika'daki eski Peru Cumhuriyetinde muhabere içinbir şerit üzerinde yapılan muhtelif renkli düğümler istimaledilirdi. (4) Bu hal Çinlilerde de vakiidir(5). Arabcada akılkelimesinin ip mânâsına olan ikaldan müştak olmasıihtimalki eski bir zamanda Arablarda da muhabere için(Düğümlü ip) kullanılmasından ileri gelmiştir.Türkler'de "AkıP'a "Ok" denilmesi muhabere içinçeteleli okların kullanılmasındandır.Oğuzlar kendi dinlerine ve medeniyetlerine tâbiolmayanlara "Tat eri" demelerine mukabil Budist ve Sahib-ikitab olan Uygurlar da Oğuzlar'a ve bilâhere onlar gibiİslâmiyet'i kabul eden diğer Türklere bu sebebden dolayı"Çomak eri" derlerdi. (6)Türk ve Tatar illerinin reisleri boylarla muhabere içinkhe-mou denilen bir takım küçük çomakları (Okları)kullanırlardı. Bu oklar üzerine mânâsı kendi aralarındamalûm olan bir takım çizgiler çizilirdi. Her boyun seferegöndereceği atların ve insanların adedi bu çizgilerdenanlaşılır(7).(1) Sahife: 49(2) Divânü LûgâtVt-Türk, Sahife, 11.(3) Divânü LğâtVt-Türk, Sahife319.(4) Orpheus, page: 232.(5) Les lois psychologixue du symbolisme, page: 23.(6) Divânü-LûgâtVt-Türk, sahife, 319.(7) Les lois psychologixue du symbolisme. G. Ferrero, page: 29, Paris.felix alcan, 1895.36