ZİYA GÖKAL

Kuşan'larn Farslılarla hemhudud olmalarına nazaran"Kuşan" kelimesi "Kuş" kelimesinin farsi cem'i olabilir;nasıl ki,Divânû lügâti't-Türk'egöre eren "Erler" ve "Ağlan"oğullar suretinde bu nevi cemiler mevcuddur, (Sahife 70,73). "Kayan" kelimesi de "Kay"ın cem'i olmak lâzım gelir.Yuti yahut Yuşi kelimesi de şark Türkçesinde "Öküz"manasına olan "Üd" yahud "Uz" kelimesinin Çin telâfuuzunauydurulmuş bir şekli olabilir.(l) "Oğuz" kelimesinin"Ok + uz" olduğu VV.Bang ile Marquat'ın yukarıda zikrolunan müşterek eserinde de dermeyan olunmuştur. Yalnızorada "Uz" kelimesinin "öküz" mânâsına "Uz" kelimesiolduğu zikredilmiyor, "Tsin" kelimesi Türkçe "Tosun"kelimesinin Çinlileşmiş bir şekli olabilir.Divânü Lügati't-TürK'te» "Tizin" kelimesi hem Tosunmânâsına hem de "Arif ü'l-karye ve m ü v e z z i ü'l-miyâhli'ş-şürb" mânâsına olarak zikredilmiştir(Sahife 335)Kültigin Kitâbesi'nde (sahife 128) "Tudun" kelimesiYamtar isminde bir reisin unvanı olarak mezkûrdur. AvarHunlarfnın son hükümdarları "Tudun" ile "Kayam = Kayan"idi.(2) O halde "Buğu" ve "Şahne+ şane" "Börü"kelimeleri(3)gibi "Tudun" kelimesinin de iptida bir "Ongun" ve "İl" ismiiken bu ilk reislerine de unvan olarak istimal edildiğianlaşılıyor. "Buğu ve Yabgu" kelimelerinin "aşiret reisi"mânâsına bir unvan olduğu malûmdur. Mes'ûdi'nin "Şâne"sûretinde(4) kullandığı kelime ki 7 aslı "Kurt" mânâsına olan"Çine"dir"Şahne" suretinde Arablaştırılmış olarak lisânjmızdaelyevm müstameldir. O hâlde aynı Ongunlara mâlikolduklarına nazaran Yuşi'lerle Tsin'lerin aynı kavim olduğuanlaşılıyor. Şimdi mesele tavazzuh ediyor. Yuşi'ler ki,Tsin'lerin halefleri olmak muhtemeldir. Öküz mânâsına olanUz'lar idi. Kun'lar tarafından Bahter ülkesine sürüldükten(1) DivânuLügâtVt-Türk, s. 47, 9t.(2) Büyük Ansiklopedinin Hun maddesine bakınız.(3) Tukyu Hakanının etrafındaki peyklere Böri denilir ki "Kurt"demektir. (Orhon Kitabeleri, sahife: 59)(4) Le Turkestan et le tibet, page: 98.34