ZİYA GÖKAL

Hars'ı terkîb eden bu manzumeler meyanında samimîahenkler bulunduğu gibi her manzumeyi teşkil edenmüesseseler arasında da samimî bir ahenk mevcuddur.Müesseseler arasındaki bu ahenk müesseselerin îstinadettiği dinî, ahlâkî, hukukî ilaahirî örflerden yâni efkâr-ıâmmelerden neş'et eder. Bir millete ait muhtelif efkâr-ıâmmelerin ahenkdar olması da hepsinin aynı bünye-iiçtimaiden tevellüd etmesinin neticesidir. Kavimlerin içtimaîhayatları içtimaî bünyelerine tâbi olarak îahavvüi ve tekâmüleder. Kavimlerin tasnifinde içtimaî bünyenin miyartutulması bu esasa müsteniddir.Teşriî milletlerde dinî velayetten başka siyasî bir velayetbulunduğu gibi, harsî milletlerde dinî ve siyasî velayetlerdenmüstakil olarak Harsî veiâyetler de mevcuddur. Harsîvelayetler ahlâk, iktisad, bediiyyat, lisan, ilim ve fendairelerinde muktedabih tanılan büyük şahsiyetlerdir. Harsaait içtihadîar bu velayetlerden sâdır olduğu zaman herkestarafından tav'an kabul edilir. Çünkü bunlar bariz olanmümtaziyetleriyle mütehassıs oldukları şubede umumunitimad-ı tammını kazanmışlardır.Millet, İmamî cemiyetlerde kendini imâmda, teşriîcemiyetlerde kendini kuvve-i teşriîyede mütecelli görünüyordu.Harsî cemiyetlerde ise kendini harsının mümessilleritarafından temsl! edilmiş görür. Çünkü hars millî vicdanınmuhtelif müesseseler suretinde tezahür etmiş mütaayyinşeklinden ibarettir. Mamaafih hars maddî bir teşkilâtsuretinde de tecelli eder. Her hey'etin payitahtda bir ihtisasmerkezi olduğu gibi bu ihtisas merkezlerinin murahhaslarındanmürekkeb olmak üzere büyük bir "Hars derneği = Ligueculturelle" de olabilir. Bu nevii kavimlere "Hey'et esasınamüstenit milletler" nâmı da verilebilir.Mamafih bîr kavim aşağıdaki nevilerden yukarıdakinevi'lere geçerken eski müesseselerini tamamiyle kaybetmez.Her nevin esaslı teşkilâtı hususî bir vazife deruhteederek canlı bir surette bakî kalır. Bu suretle harsî bir milleteiptidaî kavimlerin karabet teşkilâtı "Aile" suretinde emâmîmilletin dinî teşkilâtı "Ümmet = eglise" suretinde, teşriîmilletin hukuki teşkilâtı "Devlet = etat" suretinde ilânihaye14