ZİYA GÖKAL

Milletler dört nev'e ve dört tâli nev'e ayrılırlar:1 .-İmamî Milletler (Nations Th6ocratiques).Bu kavimlerde millet kendi mevcudiyet ve vahdetini bir"Rabb-ı âmm" ve bir "Dinî velâyet-i âmme" suretinde hisseder.Semiyye ve aşiretlerin Hukuk-u hassaları kendileriyleberaber zail olmağa başlayarak yerine "Hakkullah" namıyle dinîbir Hukuk-u âmme teşekkül eder. İmamî milletlerdehukuk, ayinî rituel bir mahiyeti hâizdir. Bunun içinibadetlere müteallik ahkâmı muhtevi olan ayinnâmelerdemünderic olur: Hinduların "Manu" kanunları gibi. Dinîvelâyet-i âmme, müeyyed Min indillah bir İmam mâhiyetindeaddolunan hükümdarda tecelli eder. Bu velayet, hükümdardanderebeylerine intikal ederek, zeâmî teşkilâtı meydanagetirir. Semiyyeler arazi üzerinde yerleşerek "Köy"emünkalib olur. Semiyye teşkilâtı mevcud oldukça kendikendini idareye muktedir olan Köy, bu teşkilâtın zevalindensonra idâre-i nefs'den âciz kalarak haricî istinatgahlara arz-ıihtiyaç eder. Bu suretle arazinin rakabesi Derebeyler sınıfınageçerek Köyler birer "Malikane = Dirlik" mâhiyetini almış veKöylüler Fellah Serf hükmüne girmiş olurlar. Hukukîiçtihatlar din mümessilleri tarafından icra olunduğu içinhükümdar teşrî haklarından mahrum olup yalnız icrakuvvetlerine mâliktir. Bu kavimlere "Köy esasına müstanidmilletler" yahut "Icraî Milletler" namı da verilebilir. ŞarkınKurûn-u ûlâ ve Avrupa'nın Kurûn-u vustâ hükümetleri ileHilâfet-i Abbasîye bu nev'e misal olabilirler.2.-Teşrîî Milletler (Nations Lâgislatives)Bu kavimlerde iptida şehirler derebeylerin hakimiyetindenkurtularak belediye meclisi vasıtasiyle kendi kendiniidareye başlamış ve aynı zamanda derebeylerine karşıhükümdar kuvvetiyle birleşmiştir. Şehir bu şekle girince"Karye = Commune" namını aldığı gibi şehir medeniyetiköylere de geçerek oralarda da ferdî mülkiyet ve ferdîhürriyet teessüs etmiş ve köyler de birer kariye halinegirmiştir. Şehir, halkın efkâr-ı ammeye müsteniden kendiniidare etmesi demektir. Bu hal payitaht da daha bariz bir şekilalarak dinî efkâr-ı ammeye müstakil olarak siyasî bir efkâr-ıâmme'nin tevellüdüne meydan vermiştir. Bu suretle12