ZİYA GÖKAL

Şair yalnız "Güzelliğ"i duymaya çalıştığı gibi âlim deyalnız "Hakikatli bulmağa uğraşır. Cemiyet için enfaidelisân'at, içtimaî faideleri düşünmeyen bediî san'at olduğugibi, en çok amelî neticeler doğuran bilgi de amelîendişelerden mücerred olan "Müsbet ilim"dir.Mamafih bir kavmin tedkikinde tamamiyle ilmî hareketetmek için yalnız amelî endişelerden tecerrüd etmek kâfideğildir. Kavmimiz kendisine gayet şedîd duygularla merbutbulunduğumuz muazzez bir mevcudiyettir. Kendi Kavmimize,yahut dindaş, ırkdaş ve müttefik kavimlere tarafgir vedüşmanımız bulunan kavimlere karşı da aleyhtar olmamakyed-i ihtiyarımızda bulunmaz. Bilhassa kendi kavmimizekatf|ı büsbütün bîtaraf duygulara mâlik olmamız gayetgüçtür. Halbuki kavmimize karşı en büyük vazifemiz, onuolduğu gibi bilmektir. Kavmimizde bir takım hastalıklarvürtto, tedavisi için, bunları teşhis etmemiz lâzımdır. HakikîffrtfHNbbet, nakîseleri görmemek suretinde tecellî etmeme!idfr.O halde kavmimizi ilmî bir surette tedkik edebilmek içinyalnız amelî endişelerden değil, vicdanımızdaki muazzezduygulardan da tecerrüd etmemiz iktiza eder. Fakat, şukrttor var ki tecerrüd edilecek duygular yalnız nikbinâneofânlara inhisar etmemeli, aynı surette bedbinâne duygulardanda tevakkî edilmelidir. Vâkıâ millî terbiye görenekseriyet, kavmine karşı nikbindir; Fakat gayrî millî terbiyeile yetişmiş olan bazı kimseler de haksız, olarak, kavimlerinekarşı bedbinâne duygular taşırlar.Hisse tâbiiyet ister nikbinâne, ister bedbinne olsun, heriki surette de ilmî tedkikler için tehlikelidir. İlmî tedkikleryapmak isteyen bir müteharrî, bütün hislerden tecerrüdederek saf bir akıl haline gelmelidir.(l)il) Milli mes'deler umumiyetle hissî mes'eleler olduğu halde "Kavminizimtedkiki esnasında hislerden tecerrüd etmek lazımdır" deyişimiz ilk nazardagarip görünebilir. Fakat dikkat edilince anlaşılırki, biz yalnız müteharriyihislerden tecrid etmek istiyoruz. Yoksa tedkikin mevzuu olan Hâdiseleringayri hissî olduğunu iddi etmiyoruz. Millî hadiseler milletin heyecanlı birsuretde idrâk ettiği mefhumlar demektir. Tasvip ettiğimiz usûle göre,müteharrî, milletin ne gibi duygulara, heyecanlara, ihtisaslara malikolduğunu aramalı, fakat hiç bir vakit bu umumî hislere kendi hususî vey y t: ^ duygularını karıştırmamalıdır.d