ZİYA GÖKAL

istihale ve tekâmül hâlinde olduğu ve içtimaî teşkilât dâimadeğiştiği için dinî tasnifte de gittikçe daha mütezâyid birelâstikiyyet husule geliyordu. Bunun neticesi olarak dinîtasnifin çerçeveleri bakî kalmakla beraber bu çerçeveleriniçindeki eşya maddî müşabehet alâkasına tabî' olarakzarflarını değişmeğe başladılar. Cemâdlar, hayvanlar,nebatlar ilaahirihi ayrı ayrı yekdiğeriyle birleşerek maddetenmüteşâbih zümreler husule getirmeğe başladılar. Buminval üzere zarf itibariyle dinî ve içtimaî, mazruflaritibariyle fenni ve şe'niyete muvafık bir tasnif husulegelmeğe başladı. İşte Aristo'nun meydana koyduğu ilmîmantık bu suretle husule geldi. Kurûn-u vüstâda küllîmefhumların yâni nevi'lerin ve cinslerin haricî bir şe'niyetemâlik olduğuna inananlar, yalnız mazrufların bir arayagelmesiyle mantıkî zarfların teşekkülünü mümkün görmedikleriiçin, bu zihâba düşmüşlerdi, içtimaiyyat ilmi,zarfların daha evvel teşekkül ederek kadim "Nominalizm" ve"Realizm" münazaasına nihayet verdi.Bu makaledeki mukayeselerin bir neticesi de "ŞimaliAmerika HindlîlerF'nden başlayarak Sibirya kavimleri,Türkler, Çinliler, Japonlar, Tibetliler, Siyamlılar, KamboçluiarFinövalar, İraniler gibi biribirine mekân ve irfan itibariylebu kadar uzak olan kavimlerde aynı müesseselerin ve aynıdinî tasniflerin mevcud olduğunun tezahür etmesidir. Buhusus daha ta'mik edilirse Türkler'in "Oğuz"iyle Acemlerin"Gâve"si, Hidliler'în "mukaddes inek"i, Benî İsrail'in "Icl-iSâmirî"si, Kur'ân-ı Kerim'deki "Bakara-i Safra", Mısır veYunan esâtirlerindeki "Boğa" efsaneleri arasında bir takımrabıtalar görülebilir. İhtimal ki,Veled Çelebi Hazretlerininbeyânları veçhile "Töre" kelimesiyle "Tevrat" kelimesiarasında da bir münâsebet vardır. Bu münâsebeti yılan,domuz, kuş, altın yağmur ve altın yaruk maddelerinde debulabiliriz. Bu irtibatlardan, gayet kadim bir zamandahududları Şimalî Amerika, Avrupa ve Afrika'ya kadar ittisaetmiş olan bir "Eski Asya Medeniyeti" olduğu ve Türkler'inde bunda gayet mühim bir rol oynadığı anlaşılıyor.Not:-Bu makale "Millî Tetebbular Mecmuâsı'nın" Temmuz-Ağustos 1331 tarihli üçüncü sayısında çıkmıştır. Shf.:385-456,:)8