ZİYA GÖKAL

mâderî teşkilât da bu teşkilâtın yanına berdevam olduğu içinTürkler'de pederşahî, aile eski Romalı'larda ve bugünküÇinliler'de olduğu gibi, tam şeklini alamadı. EskiCermanler'de olduğu gibi soy ile sop birbiriyle imtizaç etti.Çocuk hem ana tarafını, hem baba tarafını akraba tanırdı, veher izdivacda zevç ile zevce ayrı bir eve çıkar, yâni ev barkolurdu. Türkçe'de izdivaca "evlenmek" denilmesi de bunadelâlet eder. Törecilik zuhur edince büyücülük din mâhiyetikaybederek bir nevi "Sihir = mâhiyetini iktisab etti. "Büyü"bu mâhiyeti aldıktan sonra yalnız kadınlarla samanlarınmeşgalesi oldu. Esasen Türkler "Tanrı"yı ve tâli alihelerdemek olan "İzi'leri korkunç görmüyorlardı. Çünkübunlardan hiç ser sâdır olmazdı; bunlar, yer yüzündemümessilleri olan Oğuz prensleri gibi, "Tekin"idiler. "Tekindeğil" diye korkulan ruhlar, samanlara aid olan "Yersu"ilaheleri idi. Binânenaleyh evvelkiler yalnız sevilirler, katiyenkorkulmazlardı. Korkulacak ruhlar ancak "Sol koP'a mensubhâki ruhlardı. Semavî ruhlar sağ kola, hâki ruhlar sol kolamensup olduğu gibi şamanlar ve kadınlar da sol kolamensub idiler. Hattâ şamanlar hırfetlerinde muvaffak olmakiçin kadın elbisesi giyerler ve daha garibi kendilerini kadınzannederlerdi. Bu malûmelere, yazın "Törecilik" ve kışın"Büyücülük" dinlerinin hâkim olduğu faraziyesini de ilâveedersek "Şukşalarla" "Kuriyaklar'da " niçin kışın solun uğurluve sağın uğursuz olduğu, ve "Hiung-nıTlar ile "Tukyu"larda ve Moğollar'da sol tarafın niçin uğurlu tanıldığıkendiliğinden tavazzuh eder. Dörtlü tasnifin buğu menkabesiylealâkadar olması ve "Büyü"kelimesinin "Buğu"kelimesinden müştak bulunması da şâyân-ı dikkatdir.Şimali Amerika Hindlilerinde bilhassa "kivakivtl"'kavminde yaz teşkilâtıyle kış teşkilâtı başka başkamahiyetdedir. Eskimolar'da ise bütün müesseseleriyleberaber yekdiğerinden ayrı bir yaz menediyetiyle bir kışmedeniyeti vardır. Yine Eskimolar'da uzun bir ipin birucunuyazın doğan fertler diğer ucunu kışın doğan fertler tutarakkarşılıklı bir surette kendilerine doğru çekerler. Yazçocukları diğer tarafa kendilerine doğru çekerlerse, yazınavların çok olacağı anlaşılır; aksi suretde ku94