ZİYA GÖKAL

"Ana" muzafün ileyhini hâiz olması dikkate şayandır. Busuretle yakutların şamanizmine merbut olmak üzere hem"Kila" nâmını hâiz mâderî totemler, hem de "İzi" nâmındamadenî hamiyelerle "Amagat" nâmında mâderî âlihelergörüyoruz. O halde Yakutlar eski zamanda madei semiyyehalinde yaşıyorlardı. Yakutlar'ın bugün semiyyeye verdikleriisim "Sib" (1) kelimesidir Ki, "Soy-Sop" kelimesindeki"Sop"ile müteradifdir. Eski Türkçede "Sop" kelimesi "Su"mânâsına olup gerek "Soy" ve gerek "Sop" kelimeleri bu ikikelimeden müştaktır. O halde "Olan" kelimesinin Türkçe'dekimükabilik şark Türkçe'sinde "Sop" ve Oğuz Türkçesmde"Soy"dur. "Soy-Sop" tâbiri ikisinden mürekkeptir. "Suvar,sibir" kelimelerinin iştikakı "su eri", "Aybir",aber, Avarkelimelerinin aslı da, bunun Farisi'si olmak üzere "Ab Eri"dir.Hatta Diyarbekir'de kadınların ıstılahına göre "Soy"baba cihetinden olan akraba, "Sop" ise ana cihetinden olanakrabaya deniliyor. O halde Türkler'de en eski bir zamanda"Budun" "Dört Ulus"a ve her ulus da bir takım "Sop"laramünkasim imiş ve soplarda mâderî semiyye mâhiyetini hâizolup birer "Kila"ya yâni "Mâderîtotem"e mâlik bulunurmuş.Bilâhare bu teşkilât intilal ederek Yakut'larda uluslarınmümessilleri olarak dört şaman, sopların mümessili olarakda küçük şamanlar zuhur etmiş. Oğuznâme'nin beyânınagöre oğuzlar arasında dört kahraman vardı ki,nikablı gezerdi.Bunlar dört büyük şamanın muadilleri olmak mümkündür.Eski zamanda dört ulusun ongunu olduğunu bumakalenin baş taraflarında görmüş idik. Oniki hayvanın dailk dört hayvanın teşa'ubundan husule geldiğini anladık. Busurette "Uygur menkabesi" de bize bu ilk devreyi hikâyeediyor demektir. Oğuz menkabesinin hikâye etdiği OğuzHan teceddüdü ise Türkler arasında yeni bir dinin zuhurettiğini haber veriyor. Bu yeni din, ikili, altılı, sekizli veyirmidörtlü teşkilâta merbut olan "Törecilik"dir. Bu teşkilâtötekinin aksi olarak pederş'âhT aile esâsına müsteniddır.Buradaki ongunlar pederî totemler mahiyetindedir. Fakat(1) L'Annee Sociologigue, tome V , page: 365.93