ZİYA GÖKAL

olan sol kola "Sekiz ok" gibi bir nam veriliyordu.Aynı zamanda Yakutlar'da büyük şamanlar dörtdenfazla olamaz. Bu dört büyük şamah da vaktiyle "Budun"unmünkasim bulunduğu "dört ulus"un mümessilleridir.O)Dörtlüteşkilat, Türkler'in en eski dini olan "büyücülük"e, yâni"şamanizm"e merbutdur. Eski Türkler'deki şamanizm ise birtarafdan "Totemizm" ile, diğer cihetden "Maderi Semiyye =olan maternel" ile alâkadadır. Bu hususu da Yakutlar'dagörebiliriz: Yakutlar'da şamanlar "Nüsutî-Laique"lerdenfazla iki ruha mâlik olmakla temeyyüz ederler. Birincisi "EyeKila"dır ki,"ana-hayvan"yani "ana -totemP'demektir. "Eye"Kültigin Kitâbesi'ndeki "öke" kelimesinin bir şekli olup"Ana" manasınadır. "Kila" Yakutça hayvan mânâsına olupeski zamanlarda "Totem" mânâsında istimal olunmuştur.Bir şamanın "Eye-Klla"sı "Köpek, boğa, tay, kartal,geyik, ayı, kurt" hayvanlarından biri olduğuna göre tabiatıdeğişir. Bunların sui-hareketlerinin aks-i sademesi mensuplarıolan samanlara rücu eder. Rus âlimi "Siyerozevskiy"ye göre bu "ana hayvanı" mefhumu, Yakutlar'ın maderşahîbir aile teşkilatına mâlik oldukları zamanın bir bakiyesidir."Houbert" buna ilâveten şamamn bu toteme mâlik olmaksuretiyle tek başına bir "Totemli semiyye"yi temsîl etdiğinisöylüyor.(2)Nasıl ki,büyük samanların da kendi başlarına dörtulusu irâe ettiklerini yukarıda gördük. Şamanlar "EyeKila"ya mâlik olmakla ancak muvakkaten ve arazî bir suretteşaman olabilirler. Daimi ve esaslı bir surette şamanolabilmek için "Amagat" nâmı verilen ve ötekisinden dahakuvvetli olan bir hami ruha mâlik olmaları lâzımdır. KültiginKitâbeşindeki Amat" tâbirini hatırlatan bu ruh, Nasutiler = -Laiques'in mâlik bulunduğu "lyehsit"mânâsındaki hamiruhun aynıdır, "lyehsit" tâbiri de "Öke" ile "izi"kelimelerinden mürekkebdir ki,ana izisi demektir. İzi DivanuLugati't-Türk'e göre şark Türkçe'sinde "Alih" mânâsınaolduğu gibi, "Amagat" olmuş bir şamanın ruhu ve tali birderecede semavî bir ruh demektir. Amat aid "İzP'nin de(D-Aynı eser, Shf. 223.'Annee Sociologigue, tome VII, page: 233.92