Sideritis - Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi

E. UÇAR, K. TURGUTKontaminasyon olmayan eksplantlarda ise 5.günden itibaren hacimlerinde genişlemegözlenirken, bazı eksplantlarda 7. gündenitibaren kararmalar meydana geldiğindenrejenerasyon sağlanamamıştır.Sanchez-Gras ve Segura (1987),Sideritis angustifolia Lag. bitkisinin sterilortamda tohumlarını çimlendirerek eldeettikleri bitkilerden sağlanan steril hipokotil,kök ve kotiledon eksplantlarını 2,4-D, NAA,ya da IAA oksinleri ve BA ya da Kinetinsitokinlerinin farklı konsantrasyonları vekombinasyonlarını içeren MS ortamındakültüre almışlardır. En iyi sürgün oluşumuhipokotil ve kök eksplantlarında, BA ya daKinetin, IAA veya NAA içeren ortamlardagözlemlenmiştir.Sanchez-Gras ve Segura (1989)yaptıkları başka bir çalışmada, Sideritisangustifolia Lag. bitkisinin hipokotil ve tekhücrelerinden elde ettikleri bitkilerinyapraklarından alınan eksplantları kültürealdıklarında 0.1, 1 yada 2 mg/l IAA ile 2mg/l BA içeren ortamda sürgünrejenerasyonunun meydana geldiğinibildirmişlerdir. Bu çalışmada da Sanchez-Gras ve Segura’nın yaptığı gibi 3 türe aittohumlar in vitro koşullarda çimlendirilip,steril bitkilerden elde edilen eksplantlarınkullanılması planlanmıştır. Ancaktohumlardaki çimlenme problemindendolayı steril bitki teminigerçekleştirilememiştir.Dış koşullarda yetişen bitkilerdensağlanan eksplantlarda ise, aşırı derecedeenfeksiyon problemi yaşanmıştır.Enfeksiyon görülmeyen eksplantlarda ise,bir müddet sonra kararmalar meydanagelmiş ve canlılıkları kaybolmuştur. In vitrokoşullardaki kararma, kimyasal olarakaçıklanabilen ve çoğunlukla tanenler veokside olan polifenoller nedeniyle ortayaçıkan bir olaydır. Dokular ana bitkidenayrılıp eksplant hazırlanması sırasındayaralanırlar; bu durum çoğunlukla hava,peroksidazlar veya polifenoloksidazlartarafından okside edilen ve hem dokuda,hem de kültür ortamında kahverengileşmeveya kararma ile sonuçlanan çeşitlibileşiklerin açığa çıkmasına neden olur.Bitki yaralandığında ‘eksplanthazırlanmasında olduğu gibi’, fenolikbileşikler, plastidlerle ve diğer organellerlekarışık bir halde vakullerin içerisinde büyükmiktarlarda depolanırlar ve okside olmuşpolifenollerin meydana gelmesiyle de koyurenk pigmentasyonu görülmeye başlanır.Okside olmuş bu bileşikler, enzimaktivitesini engellemekte; böylece eksplantıöldüren kararma ortaya çıkmaktadır(Ellialtıoğlu, 1999).Kararmanın önüne geçebilmek içinortama aktif kömür ileve edilmiştir. Aktifkömürün toksik metabolitleri emerek ortamageçmesini önlediği kanıtlanmıştır (Chevreve ark., 1983). Ancak bu çalışmada aktifkömür kullanmamıza rağmen, eksplantkararmasının önüne geçilememiştir. Ayrıcaaktif kömür ortamdaki BA’yı emerek sürgünoluşumunda geriletici etkiye sahiptir(Ellialtıoğlu, 1999).3.3. Sürgün Ucu EksplantlarınınRejenerasyonuYaprak, yaprak sapı, boğum veboğum arası eksplantlarında devamlı olarakmeydana gelen kontaminasyon sonucundahem TDZ hormonunun hem de sürgün ucueksplantlarının denenmesi için ilkbahardaAkdeniz Üniversitesi kampüsünde bulunanS. stricta türünün sürgün ucundan alınaneksplantlar MS0 ve farklı TDZ oranlarınıiçeren ortamlarda kültüre alınmışlardır. Heruygulama başına 12 eksplant kullanılmıştır.Gözlemler 30 günlük kültürlerde yapılmıştır.Yapılan deneme sonucunda diğereksplantlarda gözlenen kontaminasyonsorunu oluşmayarak, 7. günden itibarengelişme gözlenirken 12. günden itibarensürgün oluşmuştur. Bazı eksplantlarda%16.7 oranında kararma gözlenmiştir.Kararmalar genelde çiçeklenmebaşlangıcında alınan eksplantlardagörülürken, taze sürgünlerinden alınaneksplantlarda kararma gözlenmemiştir.Muhitch ve Fletcher (1984), anabitkinin yaşı ve eksplantın alındığı gövdeyerinin, in vitro koşullarda dokuların ilkgelişim aşamaları üzerinde çok etkiliolduğunu, fenollerin konsantrasyonununyaşlı gövdelerde genç gövdelere göre çokdaha yüksek olduğunu ve ayrıca yaşlıkısımların gençlere göre fenolik bileşiklerinçok çeşitli tiplerini içerdiğini bildirmişlerdir.55