Zooloji Ders

Çift veya polynuklear NukleusFarklı konumlardaki NukleusDüzensiz ve polynuklear NukleusFarklı konumlardaki NukleusNUKLEUS Hücrelerin çoğu 1 nukleuslu (mononuklear) ise de, bazı hücrelerde (ör. karaciğer,çizgili kas) sayısı 1’den fazla olabilir (polynuklear). Tipik bir nukleus:• Nukleus zarı yada kılıfı (karyolemma),• Nukleus sıvısı (karyoplazma),• Nukleolus• ve Kromatin’den oluşur.2

Nuklear Kılıf (Karyolemma) Nukleus zarı ER vakuol sistemi ile bağlantılıdır. Nukleus zarı ER gelişmemiş tek hücrelilerde (örn. Bakteri) nukleus zarı dabulunmaz. Dolayısıyla ER’dan oluşma olasılığı yüksektir. Nukleus kılıfı, 2 zardan oluşmuştur. Unit membran yapısındaki iç ve dış nukleus zarları arasında genişliği 15‐80 nmarasında değişen bir perinuklear cisterna bulunur. ER ile irtibatlıdır. 2 zar yeryer birbiri ile birleşerek por yada annulus denilen, çapları 100 nm’ye kadarvarabilen delikler oluştururlar.4

Chromatin Bölünmeler arasındaki interfaz nukleusda bazofil boyalarla koyu boyanankromatin, ışık mikroskobu ile nukleus sıvısı içinde yumak şeklinde görülür. Kromatinin hem ışık hem de elektron mikroskobu ile 2 tipi ayrılabilmiştir.EMda yoğun granüller olarak görülen heterochromatin özel boyalarlaboyandıktan sonra, nukleoproteinden bazofilik kümeler halinde ışıkmikroskopunda görülürler. Euchromatin organize olmuş bir yapı olaraksadece elektron mikroskopunda görülür.Nucleolus Nukleolus 1 µm çapta, rRNA ve protein bakımından zengin sferik bir yapıdır.Hematoksilin‐eosin ile boyandığında genellikle bazofiliktir. Özel bazı protein ve enzimlerce de zengindir. Yapısında hiçbir zaman DNAbulunmaz. EM’de yoğun, granülsü‐ağsı bir yapıda görülür.5

Karyoplazma (Nukleus sıvısı) Kromatin maddesine ve nukleoluslara yataklık eden, az çok gel karakterindehomojen görünümlü bir sıvıdır. Nukleusun kolloidal sistemini oluşturur.Nuklear Matriks Nukleusta kromatin ve nukleoluslar arasındaki sahayı nuklear matriks doldurur. Esas olarak proteinler, metabolitler ve iyonlardan meydana gelmiştir. Nukleik asitler ve diğer eriyebilen bileşenler uzaklaştırıldığında, geriye kalanfibriller yapı nukleo‐iskeleti oluşturur.Kromozom Hücre bölünmesi esnasında iplik yada çomak şeklinde görülen, preparatlardaçok koyu boyanan yapılara kromozom denir. Kimyasal bileşimlerini organizma için spesifik DNA molekülü ve histoncinsinden özel proteinler oluşturur. Kromozomlar bölünmenin metafaz evresinde en belirgin durumdadırlar vebu evrede gösterdikleri özellik ve şekillere göre adlandırılırlar. Kromozom üzerinde belli bir yerde, kromozomun hareket etmesinde roloynayan bir boğum bulunur. Buna 1. boğum yada centromer denir. Buyapının genelde 2 yanında kromozom kolları yada telomer’ler yer alır.6

Ortalama bir insan kromozomundaki DNA yarım milyarkadar nukleotid içerir, yani tek bir kromozomun içerdiğienformasyon, herbir nukleotid bir kelime olarak kabuledildiğinde ve her sayfada 500 kelime olacağıvarsayıldığında, 1000’er sayfalık 1000 kitabı doldurabilir.Kromozom Bölünmenin geç anafaz ve telofaz evresindeki kromozomlar hariç, birkromozomun kolları yada telomerleri bir çift kardeş chromatid’den oluşur.Geç anafaz ve telofaz evrelerinde ise kromozom telomerleri sadece birerkromatidden ibarettir. Kromatidin duplikasyonu, 2 bölünme arasındaki interfaz nukleusta meydanagelir. Bir başka deyişle, kromozom yapısına katılan DNA ve histonlarınduplikasyonu interfaz nukleusta olur. Hücre bölünmesi başlarında kondense olmaya başlayarak sonuçta kromozomkollarındaki kromatidlere dönüşecek olan kromatin iplikçiği; kromozomunözgün DNA molekülünden ve histon tipi proteinlerden oluşan bir DNA veprotein kompleksidir. Çoğu zaman % 40 DNA ve % 50 protein yapısındadır. Kromatid DNA’sı tüm kromozom boyunca kesintisiz devam eder.7

Kromozom Tek bir insan kromatidinin DNA molekülü uzunluğu 5 cm kadardır. Nukleusçapı ise sadece birkaç mikrondur. İnterfaz nukleusta EM altında DNA ve destek proteinlerinin açılmış görünümükabaca ipe dizilmiş tesbih tanelerini andırır. DNA çift zincirinin her 200 nukleotidlik kısmı, 4 ayrı tip histonun çiftlerhalinde 8 histondan oluşmuş ve oktomer denilen makara benzeri yapıüzerine 1 ¾turile sarılarak nukleosom birimini oluşturur. Genel bir negatif yüke sahip çoğu proteinden farklı olarak, histonlar pozitif yüktaşırlar ve DNA’nın negatif yüklü fosfat gruplarını kuvvetle cezbederler. Histonlardan oluşan göbek, DNA’nın ileri düzeyde sarmal oluşturmasında birkalıp ve kılavuz rolü oynar.nukleosom200 nukleotid4 ayrı tip histon1 ¾ turKromozom Normalde çapı 2nmolan DNA çift zincirli molekülü, bu yapılanmayla yaklaşık10 nm’lik bir çapa ulaşır. Nukleosomlar dışında, ama yine DNA ile bağlantılı bir diğer tip histonundevreye girmesiyle molekülün sarmal oluşturması devam eder ve daha dakondense olan DNA‐Histon kompleksi çapı 30 nm’ye ulaşır. Normal interfaz nukleustaki kromatin lifleri işte bu yapıdadır. Profaz esnasında DNA’yı destekleyerek taşıyan bu kromatin lifleri hem kendi,hem de oluşmakta olan kromatid ekseni etrafında süper sarmallaroluşturmaya devam ederek çok daha ileri düzeyde kondense olurlar ve yaklaşık700 nm çapındaki kromozom kromatidlerini meydana getirirler. Yani çift kromatidli tipik metafaz kromozomlarında çap 1400 nm kadardır8

NukleosomKromozomun yapılanmasıNukleosom9

nucleosomYaklaşık 10000 kıvrım10

Kromozom Normal kromozomlar üzerinde bir daralma bölgesi olarak beliren sentromer,taşıdığı özgün bir DNA sıralanması ile her bir kromatidde kinetokor adı verilenözel birer protein diski ile bağlantılıdır. Bölünmenin profaz evresinde, ileride iki kromatidin birbirinden ayrılmasında roloynayacak olan, mikrotübüllerden oluşan yapı aster kutuplarından kromozomsentromerlerine doğru uzayarak bu kinetokorlara bağlanırlar. Kromozom sayısı, belli bir organizmanın tüm somatik hücrelerde sabittir. Ana ve babadan gelmiş tüm kromozomların oluşturduğu bu sayı daima çifttir vediploid kromozom sayısı (2n) olarak bilinir. Örn., insanda 46. Bir organizmanın gametlerinde yada eşem hücrelerinde ise haploid sayıda (n)kromozom vardır. Örn., İnsanda 23.Kromozom Belli bir organizmanın belli bir kromozomunun belli bir hücre bölünmesievresindeki boyu da sabittir. Kromozomlar metafaz evresinde gösterdikleri şekillere göre genelde 4 farklı tipeayrılırlar:a) Metasentrik Kromozomlar: Sentromerlerinin 2 yanında eşit boyda telomerleriolan ve genellikle “V” harfi görünümündeki kromozomlardır.b) Submetasentrik Kromozomlar: Telomer boyları birbirinden biraz farklı olanve “L” harfi görünümündeki kromozomlardır.c) Telosentrik Kromozomlar: Bir uzunca telomeri olan, ve çubuk yada sopagörünümündeki kromozomlardır.d) Akrosentrik Kromozomlar: Bir uzunca, bir de çok kısa telomeri olan, ve çubukyada sopa görünümündeki kromozomlardır.11

Dev Kromozomlar Bazı sinek larvalarında tükrük bezi ve Malpighi tüpçükleri gibi organlardagörülen polythene kromozomlar ve omurgalı yada omurgasızlarınoositlerinde görülen lamba şişesi fırçası kromozomları böyle kromozomlardır. Polythene Kromozomlar: Drosophila (Meyve sineği)’nın tükrük bezi hücresikromozomları yaklaşık 2000 µm uzunluğundadır. Meydana gelişleri, normal birkromozomda sayıları 4 olan kromonemaların ardardaboyunabölünmeleri ile çok sayıda birbirine paralel ve spiral teşkil etmeyen birkromonema demeti oluşması ile olur. Bu olaya endomitosis denir. Kromozomun olağanüstü boyutları, kromonemalarınspiral teşkiletmemesindendir. Kardeş kromonemalar üzerinde yer alan DNA ve histonlarcazengin kromomerler ile DNA’ca fakir interkromomerlerin ard arda gelişleri,polythene kromozomlara koyulu açıklı enine bandlı bir görünüş kazandırır12

Dev Kromozomlar Lamba Şişesi Fırçası Kromozomları: Şekilleri şişe fırçasına benzediğinden buadı almışlardır. Kuyruklu kurbağa oositlerinde boyları 6000 µm’ye ulaşabilir. Kromonema spirallerinin açılması ve boylarının uzaması ile meydana gelirler.Şişe fırçası görünümünü ise ana kromozom ekseninden yanlara doğru olan kısauzantılar oluşturur13

HÜCRE BÖLÜNMESİ Hücreler bölünme ile sayılarını arttırırlar. Bir amip yada bakteri gibi tek hücreli hayvanlarda bölünme sonucupopülasyondaki bireylerin sayısı artar. İnsan gibi çok hücreli formlarda ise bölünme sonucu bireyi oluşturan hücrelerinsayısı artar, yani büyüme olayı meydana gelir. Bazı dokulardaki yaşlanarak yıpranan hücreler ise hücre bölünmelerindensağlanan genç hücrelerce yenilenirler. 1. Amitoz Bölünme 2. Mitoz Bölünme 3. Meiosis (Redüksyon) Bölünme14

HÜCRE BÖLÜNMESİAmitoz BölünmeAmitoz olarak adlandırılan nukleusun doğrudan doğruya bölünmesi genellikle bazıbir hücrelilerde görülür.Çok hücrelilerde hızlı hücre çoğalması gözlenen durumlarda amitoz görülürse dedaha ziyade patolojik şartlar altında ortaya çıkar.Amitoz bölünme esnasında: sitoplazma içinde iğ iplikleri ve aster komplekslerioluşturulmaz.Nukleus içinde kromatin materyali kromozom şeklinde belirmeden nukleus 2parçaya ayrılır.Nukleus zarında bir parçalanma görülmez.Nukleusun ikiye ayrılmasını sitoplazmanın bölünmesi izler.15

Mitoz BölünmeHÜCRE BÖLÜNMESİMitoz ışık mikroskobu ile gözlenebilir. Bu olay esnasında, ebeveyn hücre bölünür, vekardeş hücrelerin her biri ebeveyn hücreninkine benzer bir kromozomal karyotiptaşır.Esas olarak, kromozomların uzunlamasına duplikasyonu gerçekleşir, ve bukromozomlar kardeş hücrelere paylaştırılır.Bir hücrelilerden memelilere kadar tüm hayvanlarda görülen nuklear kromatinmateryalinin çeşit ve miktarca eşit bir şekilde 2 yavru hücreye paylaştırılmasınısağlayan temel hücre bölünmesi tipidir.Profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olarak adlandırılan evrelerde meydana gelir. 2mitoz arasında hücre interfazdadır.HÜCRE BÖLÜNMESİ Profaz: Sentrozomdaki sentriollerin duplikasyonu sonucu oluşan 2 çift sentriolbirbirlerinden uzaklaşarak hücrenin 2 ayrı kutbuna göçe başlarlar. Sentriolçiftleri etrafında radier dağılımgösterenveaster denilen fibriller yapılar, ve 2aster kompleksi arasında da iğ iplikleri organize olmaya başlar. Nukleusun kromatin materyali de kromozomlar halinde belirmeye ve giderekkısalıpkalınlaşmaya başlarlar. Her bir kromozom, birbirine paralel 2kromatidden ve bir sentromerden ibarettir. Profazınsonlarına doğru nuklear membran parçalanır, nukleolusbelirsizleşir ve kromozomlar sentromerleri ile iğ ipliklerine bağlanmayabaşlarlar.16

HÜCRE BÖLÜNMESİ Metafaz Metafaz esnasında, Nuklear zar ve nukleolus kaybolur. Kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde dizilirler. Kromatidler sentromer yada kinetokor bölgesinde mitotik iğ ipliklerininmikrotübüllerine bağlanırlar. Kromozomlar en kısa ve en kalınevrelerinde olup çift kromatidler belirgin.HÜCRE BÖLÜNMESİ Anafaz Anafazda, kardeş kromatidler birbirindenayrılıp mikrotübüllerin iğ iplikleri boyuncahücrenin zıt kutuplarına doğru göç ederler. İmmünofluoresans iğ ipliği bölgesindemikrotübüler (tubulin), aktin ve myosinprotein göstermektedir. Bu proteinler hücre kutuplarına kromozomgöçü sürecinde mikrotübüllere katılabilirler,fakat bu sürecin mekanizması hala tartışmakonusudur.17

HÜCRE BÖLÜNMESİTelofazBire kromatidden oluşan kardeş kromozomgruplarının centriol kutuplarına yaklaşması iletelofaz başlar.Telofaz kardeş hücrelerde nukleuslarıntekrarortayaçıkmasıyla karakterize edilir.Kromozomlar giderek belirgin şekillerinikaybederek kromatine dönüşürler, nukleoluslar venuklear membran tekrar oluşmaya başlar.İğ iplikleri kaybolur.Eski ekvator düzlemi boyunca iki kardeş hücreyisınırlayacak şekilde hücre membranlarınınoluşumu ilesitokinesis, yani sitoplazmanınbölünmesidetamamlanıp mitoz sona erer ve yeni hücreler interfazageçerlerFilm18

HÜCRE SİKLUSUHÜCRE BÖLÜNMESİMeiosis (Redüksyon) Bölünme Çok hücreli hayvanların gametlerinin yada eşey hücrelerinin olgunlaşmasıesnasında görülen ve diploid (2n) olan kromozom sayısını yarıya, yani haploide(n) indiren özel bir hücre bölünmesidir. Ard arda gelen 2 hücre bölünmesidir.22

Meiosis (Redüksyon) BölünmeHÜCRE BÖLÜNMESİ Profaz I: Mayoz bölünmenin en uzun evresidir. Kromozomlar nuklearmembran içinde ince iplikçikler halinde belirir, sentrozomun sentriolleriduplike olur ve iğ iplikleri belirir. Evre ilerledikçe daha belirginleşen çift kromatidli kromozomlarhomologları ile bir araya gelerek eşleşir, yani bivalent yada tetrad homologkromozom çiftleri oluştururlar. Sentromerlerinden birbirine bağlı kromozomçiftlerinin kromatidleri arasındaki chiasma denilen yakın temaslar sonucundakromatid parçacığı alış verişi olur. Bu olaya crossing‐over denir. Evrenin sonunda kromozomlar belirgin, nuklear membran parçalanmayabaşlamış, nukleolus kaybolmuştur. Evre kendi içinde 5 ayrı alt evreye ayrılır – Leptonema, zygonema, pachynema, diplonema ve diakinesis23

Meiosis (Redüksyon) BölünmeHÜCRE BÖLÜNMESİ Metafaz I: Nuklear membran tamamen kaybolur. Bivalentler, iğ ipliklerikompleksinin ekvator düzlemine dizilirler. Her bivalentteki 2 homologkromozomun sentromerleri ekvator düzleminin iki yanında yer alırlar. Anafaz I: Evre, homolog kromozomların birbirinden ayrılarak hücrenin zıtkutuplarına çekilme hareketleri ile başlar. Kutuplara yönelen kromozomlartek sentromerle birbirlerine bağlı çift kromatidler halindedir ve her kromozomgrubunda habloid (n) sayıda kromozom vardır. Telofaz I: Kutuplara göç eden ve belirgin şekillerini kaybetmeye başlayankromozomlar etrafında nukleus zarlarının oluşmaya başlaması ilekarakterize edilir. Yavru nukleuslar içinde nukleoluslar belirir. Çok kısa bir interfaz evresinden sonra II. meiosis bölünme başlar.25

HÜCRE BÖLÜNMESİMeiosis (Redüksyon) Bölünme Profaz II: Belirsizleşmeye başlayan kromozomlar, anafaz I’de gözlenenkromozomlarla aynı yapıdadırlar. Yani interfazda herhangi bir kromozomduplikasyonu olmamıştır. Kromozomların çift kromatidleri tek sentromerebağlı durumdadır. Nukleus zarı parçalanırken iğ iplikleri belirir. Metafaz II: Kromozomlar iğ ipliklerinin ekvator düzlemine dizilirler. Anafaz II: Her kromozomun kardeş kromatidleri iğ iplikleri boyunca zıtkutuplara doğru çekilmeye başlarlar. Bu evredeki kardeş kromozomlar birerkromatidden ibarettir. Telofaz II: Kutuplara çekilip belirsizleşmeye başlayan kromozomlar etrafındanukleus zarları oluşur, nukleoluslar belirir ve sitokinesis ile evre son bulur. Böylece, meiosis başlangıcında diploid (2n) kromozom sayılı tek ana hücredenmeiosis sonunda habloid (n) kromozom sayılı 4 yavru hücre oluşmuş olur26

Film27

FilmHÜCRE BÖLÜNMESİ Meiosis ile mitozun genel farkları: 1‐Mitoz sonunda 2n kromozom sayılı hücre, mayoz sonunda n kromozom sayılıhücre meydana gelir. 2‐Mayozda kromozomlar parça değişimi (crossing over) yapmıştır. 3‐Mitoz büyümeye, mayoz çoğalmaya yönelik gerçekleşir28

GAMETOGENESIS Dişi yada erkek bireyde gametlerin oluşması olayına gametogenesis denir.Olay, iki ayrı eşeyde birbirinden biraz farklı cereyan eder. Erkek gonadda görülene spermatogenesis, dişi gonadda görülene iseoogenesis denir. Spermatogenesisde ilk evre, 2n kromozom sayılı primer üremehücrelerinin mitoz bölünmelerle sayıca artmalarıdır. Meydana gelen çok sayıdadiploid kromozom sayılı hücreler spermatogonium’lardır. II. evre, her bir spermatogoniumun meiosis öncesi biraz büyüyerekgelişmesi ve primer spermatosit’leri oluşturmasıdır. III. Evrede, I. meiosis bölünme sonucu kromozom sayısı 2n’den n’e düşer,yani sekonder spermatosit’ler oluşur. Bunu hemen II. meiosis izler ve 4 adet habloid spermatid meydana gelir.Bunların değişimi ve kamçı kazanmaları ile, IV. evrede spermatozoon’laroluşur29

GAMETOGENESIS Oogenesisde I. evre, ard arda gelen mitoz bölünmelerle diploid kromozomsayılı oogonium’larınoluşumudur. II. evrede, oogoniumlar büyürler ve organizma cinsine bağlı olarak,sitoplazmalarında az veya çok besin maddesi yada vitellüs toplayarak 2nyapılı primer oosit’leri meydana getirirler. III. evrede ilk meiosisi geçiren primer oosit, haploid yapıda bir sekonderoosit ve bir küçük kutup hücresi oluşturur. Hemen takibeden II. meiosis sonunda, sekonder oositten sitoplazmasınınçoğunu içeren bir ootid ve küçük bir II. kutup hücresi meydana gelir. Bu aradailk kutup hücresi de 2 yavru kutup hücresi vermiştir. IV. evrede ootid nuklear pozisyonunu biraz değiştirerek olgun biryumurta hücresi yada ovum’u oluşturur. Diğer 3 kutup hücresi ise, zamanla çevre dokularca absorbe edilir. Yani heroogoniumdan sonuçta işe yarar bir ovum meydana gelir30

HÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİ Hücrede protein sentezi DNA tarafından yönlendirilir. DNA molekülündekibelli programlara göre amino asitler polipeptid yada protein moleküllerihaline getirilir. Protein sentez bölgeleri ise sitoplazmada bulunan ribozomlardır. Bu durumda şu sorular akla gelebilir: 1. Protein sentezi için gerekli bilgi DNA molekülünde nasıl şifrelenir, yadakodlanır? 2. Kod, DNA molekülünden ribozomlara nasıl aktarılır? 3. Ribosomlarda kodlara uygun protein sentezi nasıl gerçekleşir?HÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİProtein sentezi için gerekli bilgi DNA molekülünde nasıl şifrelenir, yada kodlanır? Şifre, DNA molekülündeki azotlu bazların belli bir düzende sıralanmaları ileoluşur. Protein sentezinde kullanılacak amino asitlerin seçimi, birbirini izleyen üçlü bazgrupları halinde DNA tarafından belirlenir. Bu üçlü baz gruplarına triplet veyacodon denir. DNA moleküllerinde birbirinden farklı 64 tipi olabilir (43 = 64).Bunlardan üç tanesi (UAA, UAG, UGA) anlamsız codon’lardır. Bunlara stopcodon adı da verilir. Stop codonlar polipeptid zincirinin bitiş yerini belirler. Her farklı amino asit tipi genellikle birden fazla codon ile, en çok 6 farklıcodon ile şifrelenebilir. Örn., valin’i şifreleyebilecek codonlar: CAA, CAG, CATve CAC’dir.33

HÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİKod, DNA molekülünden ribozomlara nasılaktarılır. DNA kodu, yani genetik enformasyon, DNA tarafından mRNA moleküllerineaktarılır. Bu olaya transcription adı verilir. DNA molekülünün taşıdığıenformasyonun bir kopyasını çıkarmak ve hücrenin protein sentezbölgeleri olan ribozomlara ulaştırmaktır. DNA çift zinciri açılır ve biri enformasyon naklinde kullanılacak mRNAmolekülünü sentezler. Bu transcription olayı esnasında DNA zincirindekiAdenin, mRNA zincirinde Uracyl ile eşleşir. Bu mekanizmaya göre; mRNA molekülünde örn. Valin amino asidini şifreleyecekkodonlar sırasıyla GUU, GUC, GUA ve GUG olabilecektir. mRNA, DNA zincirinden ayrılıp sitoplazmaya geçerek bir ribozomun 40‐Sparçasına yerleşir ve bu bölgeyi ribozomun 60‐S kısmına bağlar. Ribozomdaprotein sentezi sona erdikten sonra mRNA çözülür.HÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİRibosomlarda kodlara uygun protein sentezi nasıl gerçekleşir. Tek bir mRNA molekülü protein sentezi esnasında birçok ribozomu birbirinebağlar. Bu şekilde oluşturulan yapılara poliribozom yada polysom adı verilir. Amino asitlerin bu tip ribozomlarda genetik enformasyona göre birbirlerinebağlanmalarından önce, ATP enzimlerinin aracılığı ile hücredeki kimyasal enerjidevreye sokulur ve bu enerji amino asitleri aktive eder. Aktif hale geçen amino asitler sitoplazmada bulunan özel tRNA molekülleritarafından ribozomlara taşınırlar. Amino asitleri tRNA moleküllerine bağlayanenzimlere aminoasit tRNA sentetaz adı verilir. Amino asitlerin çoğunluğuiçin birden fazla tRNA mevcuttur. Tipik bir tRNA molekülünde 3 bölgeayırdedilir: 1. Amino asidin tanınma bölgesi, 2. Amino asidin bağlanmabölgesi, 3. Mesajın tanınma bölgesi ki bu bölgede anticodon grubu. tRNA molekülü uygun bir aktif amino asit bulduğunda, bu amino asit tRNAmolekülündeki amino asit bağlanma bölgesine daima sitozin‐sitozin‐adeninazotlu baz grupta ve daima adenine bağlanır .34

HÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİ tRNA, bağladığı amino asidi ribozomlara götürür ve antikodon tripleti ribozomüzerindeki mRNA’nınuygun bir kodon tripleti ile eşleşecek şekilde ribozomabağlanır. 60‐S’lik ribozom ünitesi üzerinde tRNA’nın bağlanması için iki bölge vardır.Bunlardan birisi A‐Bölgesi, yani Aminoasit tRNA bağlanma bölgesi, diğeri P‐Bölgesi, yani peptidil tRNA bağlanma bölgesidir. Yeni gelen bir amino asit A‐Bölgesine bırakılır ve P‐Bölgesine gelen bir diğeramino asit ile peptidil enzim aracılığı ile bağlanır. Bu şekilde giderek uzayan bir amino asit zinciri oluşur. Bu işlem, mRNAüzerinde bir anlamsız yada Stop Codon gelinceye kadar devam eder. Bu mekanizmaya göre ribosomlarda amino asitlerin proteinleredönüştürülmesinden sonra ribosomlar yine alt‐ünitelerine ayrılırlarHÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİ35

TranscriptionmRNA ‐ sentezitRNAPolipetit zinciriTranslationRibosommRNABaşlamaUzamaSonlanma36

HÜCRE’DE PROTEİN SENTEZİ Protein sentezinde işlem basamaklarının özeti: 1‐Nukleusta DNA’nın bir kolu mRNA’yı sentezler (transkripsiyon). 2‐mRNA nukleustan çıkıp sitoplazmadaki ribozomlara gider, kalıp oluşturur. AUG,5' ucuna en yakın olan ve sentezi başlatan kodondur. 3‐tRNA kodu çözer (translasyon) ve uygun aminoasitleri ribozoma taşır. 4‐Aminoasitler peptid bağları ile bağlanır, polimerizasyon ile polipeptid oluşur veribozomdan ayrılır.38