25112013204654

Arjantin’de insan hakları ihlali faillerinin cezalandırılmasını zorlaştırdı ve değişik hukuki yöntemlere başvurulmasınaneden oldu.Gittikçe kötüye giden ekonomi ve Falkland Savaşı’nda gösterdiği başarısızlık nedeni ile güçsüzleşen ordu, 1983yılında yönetimi sivil hükümete bırakmadan önce tüm mensuplarını yargıdan muaf tutacak genel bir af yasasınıyürürlüğe soktu. Ancak seçimleri Radikal Birlik Partisi’nden Alfonsín’in büyük bir farkla kazanması, ordununPeronistlerle yaptığı anlaşmayı bozdu. Seçim kampanyasını “Hakikat ve Adalet” ilkesi üzerine kuran Alfonsín’inilk işi insan hakları örgütleri ve Yüce Mahkeme’nin (Corte Suprema de Justicia de la Nación) yardımıyla bu affı ilgaetmek oldu. Hala güçsüz olan ordu, bu karar sonucunda açılan mahkemelere engel olmaya çalıştıysa da 1985’teiçlerinde Videla, Massera ve Viola’nın da bulunduğu beş general ağırlaştırılmış cinayet, kaçırma ve soygunsuçlarından yargılanıp suçlu bulundu. Bunu doğrudan bir tehdit olarak algılayan ordu iç kırılmalarını bir kenarakoyarak yeniden güçlenmeye başladı.Ordunun darbe tehditleri karşında geri adım atmak zorunda kalan Alfonsín, cuntaya karşı açılan davaları “SonNokta Yasası” (Ley de Punto Final) ile dizginlemeyi amaçladı. Buna göre yasa yürürlüğe girdikten sonra 60 güniçinde soruşturması tamamlanmış davalar açılabilecek, ancak sonrasında çocuk kaçırma suçu dışında davaaçılamayacaktı. Süre kısıtlamasına rağmen 450 subay hakkında dava açılması askeri daha fazla sinirlendirdi ve1987’nin ilk ayları, darbe tehditlerinin yanı sıra ordunun elit bir ünitesinin ayaklanmasına da şahit oldu. Askerleyaptığı pazarlık üzerine Alfonsín, “Emre Uyma Yasası”nı (Ley de Obediencia Debida) geçirdi. Bu yasaya göre asker,emir altında işlenen suçlardan dolayı yargılanamayacaktı. Alfonsín, hem seçim kampanyası ilkelerinden geriadım atması hem de gittikçe kötüye giden ekonomiyi düzeltememesinden dolayı popülerliğini kaybetti ve1989’da, seçimlerden altı ay önce, istifasını vermek zorunda kaldı. İktidara gelen Peronist Menem hükümeti,hüküm giymiş askerlere cumhurbaşkanı affı ve henüz yargılanmayanlara dokunulmazlık tanıyarak askerincezasızlığını garanti altına aldı. Ancak bu durum, ülkede yaklaşık 20 yıl sürecek bir “cezasızlık çıkmazı” oluşmasınaneden oldu.Cezasızlık Çıkmazının AşılmasıCezasızlık çıkmazının aşılmasında en önemli rolü, şüphesiz sivil toplum kuruluşları ve insan hakları savunucularıoynamıştır. Ancak başarı getiren stratejilerin uygulanmasını mümkün kılan bazı gelişmelerin altının çizilmesigerekir. Öncelikle ordunun yeniden içsel ayrımlarına yenik düşerek güçsüzleşmesi, sürekli tekrar ettiği tehditlerinyargı tarafından ciddiye alınmamasına neden oldu. Bu, yargıyı uluslararası baskıya karşı hassaslaştırdı. İkincisi,yaşanılan zulümlerin yükünü taşıyamayan subaylar, af kanunlarından güç bularak, ulusal televizyonda yaptıklarınıitiraf edip hakikat mahkemelerinin başlamasına önayak oldular. Üçüncüsü, Arjantin’de 1994 yılında yapılanyargı reformu uluslararası hukukun üstünlüğü ilkesini anayasaya geçirdi ve insan hakları ihlallerinin uluslararasıhukuka göre yargılanmasının önünü açtı.Bu bağlamda ulusal seviyede uygulanan en önemli strateji, mağdur ailelerinin ve yerel insan hakları kurumlarınınaf kanunlarının getirdiği sınırlamaları alternatif hukuki yöntemlerle aşmaya çalışmalarıydı. Bu alternatifyöntemlerden birisi, Amerika Kıtası İnsan Hakları Mahkemesi’nin (Corte Interamericana de Derechos Humanos,CIDH) 1988’de hakikate erişim hakkının ilk kez uluslararası hukukta tanınmış olmasını sağlayan ve uluslararasıhukukta bir dönüm noktası olarak kabul edilen, devletlerin, mağdurların akıbetlerini soruşturmakla sorumlututulduğu kararına dayanarak açılan davalardır. 90’lı yılların başlarında subayların itirafları üzerine mağduraileler, yakınlarının başına gelenleri bilmeye hakları olduğu gerekçesiyle dava açmışlardır. Alt mahkemelerin,hakikate erişim hakkını ve devletin gerçekleri ortaya çıkarma sorumluluğunu tanımasına rağmen Yüce Mahkeme21