Sterilizasyon/Dezenfeksiyon Talimatı - İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fak.Hastane İnfeksiyon Kontrol KomitesiSterilizasyon/Dezenfeksiyon TalimatıTalimat No : 6/1Düzenleme Tarihi : 02.11.2006Güncelleme Tarihi:1. AMAÇHastane genelindeki sterilizasyon/dezenfeksiyon uygulamaları için sterilizasyon yöntemlerini,dezenfektan seçimi ve dezenfektanların kullanım ilkelerini belirlemektir.2. KAPSAMHastanedeki tüm birimleri ve çalışanları kapsar.3. TANIMLARTEMİZLİK : Kir ve organik artıkların fiziksel olarak uzaklaştırılmasıSTERİLİZASYON : Tüm canlı organizmaların uzaklaştırılması veya inaktivasyonuDEZENFEKSİYON : Sporlu bakteriler dışındaki mikroorganizmaların cansız ortamdan elimine edilmesiYüksek seviye dezenfeksiyon : Tüm vejetatif bakteriler, virüsler ve mantar sporları ile bakteri sporlarınınbir kısmının eliminasyonuOrta seviye dezenfeksiyon :Tüberküloz etkenleri ve diğer vejetatif bakterilerle virüs ve mantarlarınçoğunun inaktive edilmesiDüşük seviye dezenfeksiyon :Tüberküloz etkenleri ve zarfsız virüslere etkisiz olan, ancak bir kısım vejetatifmikroorganizmaları inaktive edebilen dezenfeksiyon seviyesiDekontaminasyon : Kontamine malzemenin temizlik, dezenfeksiyon veya sterilizasyon ile kullanımaelverişli hale getirilmesiGERMİSİT : Mikroroganizmaları tahrip eden herhangi bir madde (dezenfektan, antiseptik, sanitizer)Dezenfektan : Cansız ortamda mikroorganizmaları inaktive etmek için kullanılan maddelerAntiseptik : Canlı üzerinde kullanılabilen germisitlerSanitizer : Başlıca gıda ve içeceklerle ilgili malzemelerde kullanılan dezenfektanlarAşağıdaki tabloda hastanede kullanılan araç-gerece göre yapılacak sterilizasyon ve dezenfeksiyongereklilikleri sunulmuşturTablo 1. Spaulding SınıflamasıSınıflama Tanım Sterilizasyon/dezenfeksiyon önerisiKritik araç gereçler Steril dokulara temas eden veya vasküler Mutlaka steril olmalıdırsisteme giren, araç gereçler (cerrahi aletler,kardiak kateterler, bazı endoskoplar,protezler vb.)Yarı - kritik araçgereçlerKritik olmayan araçgereçlerMukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri iletemas eden araç gereçler(solunum ekipmanları, gastroenterolojikendoskoplar, larengeskoplar, bronkoskoplarvb.)Vücut bütünlüğü bozulmamış, sağlam deriile temas eden araç gereçler( tansiyon aleti kılıfı, steteskop, vb.)Sterilizasyon veya yüksek düzey dezenfeksiyongerektirirOrta veya düşük düzeyde dezenfeksiyon veyasadece su ile basit temizlik önerilirHastane İnfeksiyon Kontrol Komitesi11

İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fak.Hastane İnfeksiyon Kontrol KomitesiSterilizasyon/Dezenfeksiyon TalimatıTalimat No : 6/1Düzenleme Tarihi : 02.11.2006Güncelleme Tarihi:Tablo 2, 3, 4 de hastanemizde bulunan yüksek düzey, yer-yüzey ve el/cilt antiseptikleri yer almaktadır.Tablo 2. Hastanemizde bulunan yüksek seviye (sporisit) dezenfektanlarGlutaraldehit( >%2)Hidrojenperoksit(%7.5)OptimalpHAvantajları Dezavantajları Temas süresiYük.sev.dez. Sterilizasyon(dakika)8 -Korozyon yapmaz-Malzemelerle uyumludur-Organik maddelerden peketkilenmez-Ucuzdurasit-Koku ve toksisitesi yoktur-Zararlı atık oluşturmaz-Organik kirlerin, biofilmtabakasının uzaklaştırılmasınıkolaylaştırır.-Toksik, alerjik, iritan-Fiksatif* Kullanıcılar maske,eldiven, önlükgiymelidir. Ortamhavalandırılmalıdır.-Bazı materyallerle(bakır, pirinç, çinko,naylon, doğal kauçuk)uyumsuzdur-Endoskoplarınpolimer kaplamalarınazarar verebilir-Kullanıcılar maske,eldiven, önlükgiymelidir.Maksimumkullanım(mükerrer)süresi20’ >3 saat 30 gün10’ >6 saat 21 günTablo 3. Hastanemizde bulunan yüzey dezenfektanlarıOrg. mad. Tüberkülosit Avantajları Dezavantajları Kullanımetkilenme etkiHipokloritler + + -Hızlı etkili-Geniş etki spektrumu-Ucuz-Toksisitesi az-Yüzeylere fikse olmuşmikropların, biofilmtabakasınınuzaklaştırılmasında-Organik maddelerden oldukçaetkilenir-Koroziv-Stabil değildir-Amonyak ve asitlerle toksikbileşikler oluşturur-Tekstil ürünlerinin renginigiderir.-Günlük temizlik için1/100 oranındasulandırılır-Yoğun kontaminasyonda1/10 oranında sulandırılır-Başka temizlikürünleriylekarıştırılmamalıdır.etkilidirHidrojenperoksit(H 2 O 2 )Hafif +-Geniş etki spektrumu-Toksisite ve kokuproblemi göstermez-Organik kirlerin, biofilmtabakasının giderilmesinikolaylaştırır.-Tıbbi aletlerin ulstrasoniktemizliğinde, lens veendoskoplarındezenfeksiyonundakullanılmaktadır.-Bakır, prinç, çinko gibi bazımateryallerle uyumsuzlukgösterirler.-Endoskopların bazı polimerkaplamalarına zararverebilirler.Günlük temizlik için1/100 oranındasulandırılırHastane İnfeksiyon Kontrol Komitesi12

İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fak.Hastane İnfeksiyon Kontrol KomitesiSterilizasyon/Dezenfeksiyon TalimatıTalimat No : 6/1Düzenleme Tarihi : 02.11.2006Güncelleme Tarihi:Tablo 4. Hastanemizde bulunan antiseptik bileşikler (el ve cilt)Alkoller(%60-90)İyodoforlar(povidoniyot)Org. mad.etkilenmeTüberkülositetkiAvantajlarıHafif + -Çabuk etkili-Toksik-allerjik etkileri yok-Su ve kurutma gerektirmez-Diğer dezenfektanlarla (iyot,klorhekzidin...) etkilikombinasyonlar-Cilt-el antisepsisi ve temiz sertyüzeylerin dezenfeksiyonu içinuygun+ + -İyot’un ağır koku, tahriş edici etkive kalıcı boyama özelliklerinigöstermezler.-Hem antiseptik ve hem dedezenfektan olarak kullanılabilirler.-Deterjanlarla (noniyonik vekatyonik) kombine etki gösterirler.Dezavantajları-Çabuk buharlaşır-Farkedilmez-Yanıcı-Kalıcı (rezidüel) etkisi yok-Penetrasyonu zayıf-Temiz şartlarda etkili-Uzun süreli kullanımda cildi kurutabilir-Mercekli aletlerin montaj materyalinibozabilir, lastik-plastik malzemeyisertleştirebilir.-Nispeten yavaş etki gösterirler.-Kan varlığında aktivitelerini büyük ölçüdekaybederler-Metallere koroziv etki yapabilir.-Nadiren iyot alerjisi oluşturabilir-Cilt,göz irritasyonu yapabilir.4. UYGULAMA1. El antisepsisi “el hijyeni ve eldiven kullanımı talimatında” ayrıntılı olarak ele alınmıştır2. Cilt antisepsisi “cilt antisepsisi talimatında” ayrıntılı olarak ele alınmıştır3. Endoskopik aletlerin sterilizasyon / dezenfeksiyonu, “endoskopik cihazların dezenfeksiyonu/sterilizasyon talimatında ” ayrıntılı olarak ele alınmıştır4. Yer ve yüzeylerin dezenfeksiyonu “hastane temizliği talimatında” ayrıntılı olarak ele alınmıştırALET DEZENFEKSİYONU1. Kullanıcı önlük ve eldivenini giyer, maskesini takar2. Tablo 1’e göre sınıflandırılan aletler ayrılabilir parçaları sökülerek bol su ve deterjanla organikkirden arındırılır3. Bol su ile durulanır ve kurulanır4. Isıya dayanıklı kritik yada yarı kritik aletler paketlenerek sterilizasyon ünitesine gönderilir,5. Isıya dayanıklı olmayan yarı kritik aletler için yüksek düzey dezenfeksiyon çözeltisi hazırlanır6. Aletler dezenfektan çözeltisi içine tamamen batırılır (glutaraldehit çözeltisi kapalı kaplardakullanılır)7. Tablo 2’de belirtilen sürelerde bekletilir8. Çıkarılan aletler bol su ile durulanır (tercihen distile su) ve iyice kurutulduktan (tercihen basınçlısıcak hava ile) sonra kolay temizlenebilir dolaplarda saklanırHastane İnfeksiyon Kontrol Komitesi13

İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fak.Hastane İnfeksiyon Kontrol KomitesiSterilizasyon/Dezenfeksiyon TalimatıTalimat No : 6/1Düzenleme Tarihi : 02.11.2006Güncelleme Tarihi:KritikaletlerYarıKritikaletlerTablo 5. Aletlerin sınıflandırılması ve sterilizasyon/dezenfeksiyon yöntemleriCerrahi aletlerKardiak kateterlerProtezlerEndoskoplarVaginal/rektal ultrasonproblarıEndotrakeal tüplerTrakeostomi kanülüHava yolu araçlarıAnestezi solunum devreleriLaringoskop bladleriTermometrelerHidroterapi tanklarıTonometreler-Isıya dayanıklı olanlar için otoklav ilesterilizasyon-Isıya dayanıksız malzeme için formaldehitbuharı ile sterilizasyonEndoskoplar için glutaraldehid ile yüksekdüzey dezenfeksiyon (Bkz : EndoskopikCihazların Dezenfeksiyonu / SterilizasyonuTalimatı)Problar için uygulama sürecinde kondomkullanılması riski azaltacak biruygulamadır. Bu uygulama sonrasında dadezenfeksiyon işlemi yapılmalıdır% 2 glutaraldehit içine 20 dakika yüksekdüzey dezenfeksiyon% 70 etil / isopropil alkol ile kuvvetliceovuşturarak silmek1/100 dilüe çamaşır suyu ile tankdoldurulup 10 dakika beklenir, sonraboşaltılıp kuruyuncaya kadar beklenir-% 3 H2O2-1/10 çamaşır suyu-% 70 alkolYukarıdaki herhangi bir solüsyon içinde5-10 dakika beklenmesi, sonra su iledurulanıp (alkol kullanıldı ise durulamagerekmez), kuru olarak saklanması önerilirTek kullanımlık aletlerin yenidenkullanımında (re-usable aletler) her ünitekendi protokollerini oluşturmalı ve buuygulamalar sürecinde protokole titizlikleuyulmalıdırVaginal problar gamet ve embriyo üzerindeolumsuz etki riski taşıdığı için gluteraldehityerine 1/100 çamaşır suyu içinde 2 dakikabekletmek önerilmektedir.Aletlerleuyumsuzluk varsa % 70 alkol içinde 2dkbekletmek yeterlidirDezenfeksiyon sonrası çeşme suyu iledurulanmalı, kurutulmalı ve dolaptasaklanmalıdırHer hastaya özel termometre kullanılmasıönerilir. Ortak termometre kullanımıönerilmemektedirFenoller ve dezenfektan etkiliiyodoforlar da aynı amaçlakullanılabilirKullanımdan hemen sonra silinerekdezenfekte edilmelidirKritikOlmayanaletlerTansiyon aleti manşonu,EKG kablo ve probları,tutucuları, steteskop, ilaçkadehleri, oksijen maskeleri,ambu mask1/100 dilüe çamaşır suyuya da %70 alkol ile silinirÇamaşır suyu sadece sert ve düzgünyüzeyler için uygundur. Deri, mukozave göz irritasyonu yapabilir ve metalyüzeylerde korozyon yapabilirNemlendiriciler Tek kullanımlık olması önerilir Mutlaka içine steril su konulmalı.Sabit nemlendiriciler kullanılıyor ise herhastadan sonra çıkarılmalı 1/10 çamaşırsuyu ile dezenfekte edilmeli,kullanılmadığında rezervuarları kuru olaraktutulmalıdırMedikasyon nebülizatörleriKumaş ve tekstil malzemelerTek kullanımlık olması önerilir. Aynıhastada tedavi sonuna kadar kullanılabilir% 3 H2O2 kullanılır.Sağlanamadığı takdirde1/100 çamaşır suyu kullanılabilirAlkolle silinip kuruduktan sonrakullanılabilir*Yukarıdaki işlemler mekanik temizlik sonrası yapılır.Hastane İnfeksiyon Kontrol Komitesi14