Ey, günahlarla kirlenmiş kimseleri hemen ... - Yeni Ümit

Mekkî âyetlerin ayırıcı muhteva özellikleri arasında ise,temel inanç esasları, hitap çoğunluğunun müşriklere yapılarakolumsuz tasavvur ve davranışlarının reddedilmesi,ahlâkî meziyetlere özendirilmesi, sabrın tavsiye edilmesi,nefsin, malın, aklın, namusun ve dinin korunması şeklindeözetlenebilecek temel ve genel teşrî esaslarından söz edilmesive önceki peygamberlerin kıssalarından bahsedilmesiyer almaktadır. Ayrıca Bakara sûresi hâriç İblis ile Hz.Âdem kıssasından bahsedilmesi, cinlerden söz edilmesigibi temalar da Mekke döneminin karakteristik muhtevaözelliklerinden sayılmaktadır.Medenî Âyetlerin ÖzellikleriKur’ân’ın Medine’deki muhatapları Allah ve Resûlü’nünbütün talimatlarına iman ederek teslim olmuş kimselerdirve nâzil olan vahyi can kulağıyla dinlemekte ve hidâyetiningereğini yapmaya âdeta can atmaktadırlar. Böyle muhataplarakonuşan bir hitabın da daha fazla eğitici ve öğreticiformda gelmesi, bilgileri ve konuları detaylarıyla beraberuzun uzun vermesi pek tabiîdir. Bu bakımdan Mekkîâyetlerin aksine Medenî âyetler, gözle görülür derecedeuzun pasajlar hâlinde nâzil olmuştur. Uzun âyetler muhtevalarınında teenni ile okunup anlaşılarak gereğinin yerinegetirilmesini hâsıl etmiştir. Çünkü Mekke’deki kısa âyetlervicdan ve duyguları harekete geçirirken, uzun Medenîâyetler aklı ve idraki harekete geçirmiştir. Yine öncekidönemden farklı olarak âyetlerdeki secî’lerin azaldığı dagörülmektedir. Medenî âyetlerde görülen bu farklılıklararağmen, yine de dönem âyetlerinde çok güçlü psikolojikmotivasyonlar yer almaktadır. Meselâ Medenî bir sûreolan Haşr sûresi’nin 21. âyeti, Allah kelâmına karşı insanınne kadar da katı kalbli ve ağlayamayan kuru bir çiftgöze sahip olduğunu haykırmakta ve Mekke’dekilere benzerşekilde ruhlarda büyük bir tesir icra etmektedir: “EğerBiz bu Kur’ân’ı bir dağa indirseydik, Allah korkusundanbaşını önüne eğdiğini ve paramparça olduğunu muhakkakgörürdün. Biz bu misâlleri insanlara düşünsünlerdiye anlatıyoruz.” Muhatapların kimlikleri doğrultusundaMedenî âyetlerde “Ey iman edenler!” diye hitap edilmesi;namaz, zekât, hac, nikâh, boşanma, alışveriş, faiz ve savaşgibi konularda detaylı bilgilerin verilmesi, adam öldürme,hırsızlık ve zina gibi birtakım suçlarla ilgili belirlenmişcezaların konulması, detaylı miras dağılımının yapılması,münafıklardan söz edilmesi, ehl-i kitapla nasıl ilişki kurulacağıve mücadelede bulunulacağının anlatılması, Medinedöneminin diğer mümeyyez vasıflarındandır. İdeal biryönetimin tesisi anlamında istişareden ve ihtilâf vukuundaHz. Peygamber’e (aleyhisselâm) müracaat edilmesindensöz edilmesi de bu dönem âyetlerinin muhtevaları arasındayer almıştır. “Resûl” olarak Hz. Peygambere itaatin emredilmeside yine dönemin karakteristiklerindendir. ZîrâKur’ân’da yaklaşık otuz âyette Allah ve Resûlü’ne itaatemri mânâsında “ يعُوا اللَّ‏ َ وَأَطِ‏ يعُوا الرَّسُ‏ ولَ‏ ‏”أَطِ‏ şeklinde ifadelergeçmektedir ve bu âyetlerin tamamı da Medenî’dir. Buâyetler şayet Mekke’de, Resûl’e (s.a.s.) itaatin gerçekleşmeyeceğibir ortamda nâzil olsaydı, -hâşâ- ilâhî sözün değerive ağırlığı buharlaşacak, böylece belâgate muhalif bir hâlortaya çıkacaktı ki, mu’cizü’l-beyan olan Kur’ân-ı Kerîmbundan her zaman münezzeh olmuştur. Medenî âyetlerinmuhtevalarından bir başkası da, mü’minlere zafer ve fetihvaat edilmesidir. Ayrıca Hz. Peygamber’in (s.a.s.) eşlerindenve aile hayatından söz eden âyetler de Medine’de nâzilolmuştur. 5Netice itibariyle insanlığı karanlıklardan nura iletmeküzere Allah katından indirilmiş olan Kur’ân-ı Kerîm’in sahiholarak anlaşılıp yorumlanması, taşıdığı hidâyet misyonunungerçekleşmesi bakımından büyük önem arz etmektedir. Buneticenin meydana gelmesi için âlimlerimizin on beş asır boyuncageliştirdikleri ve tefsir usûlünde topladıkları birtakımkaide ve metotlara riâyet edilme mecburiyeti bulunmaktadır.Bu kurallara riâyet edilmemesi durumunda kötü niyetlibazı insanlar art niyet, düşünce ve inançları doğrultusundaKur’ân’ı istismar ederek onun nurunu örtmeye çalışabilir vebu karanlık düşünceleriyle insanları hak yoldan çıkarabilirler.Uyulması gereken kurallar yok sayılır ve gereği yerine getirilmezse,nefisler ve hevâlar kuralların yerine geçer, düzenyerini kaosa terk eder, cehalet ve hevâ hüküm sürer.Binaenaleyh Kur’ân’ı anlama ve tefsir etme sürecindebilinmesi ve tatbik edilmesi gereken ilkelerden birisi deMekkî ve Medenî ilmidir. Allah Tealâ insana değer vererekonun fıtrî yapısını dikkate almış, bunun sonucu olarakda, ilâhî kelâmını nâzil olduğu vasatın özelliklerine uygunform ve muhtevada inzal buyurmuştur. Âyet ve sûrelerintaşıdıkları bu özellikler, Kur’ân’ın doğru anlaşılıp tefsiredilmesine katkı sağlamakla kalmamakta aynı zamanda Allahkelâmının ne kadar eşsiz bir belâgat örneği olduğunuda gözler önüne sermektedir.* Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesimunver@yeniumit.com.trDipnotlar1. Vahidî, Esbâbu’n-Nüzûl, Beyrut 1991, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, s. 261.2. Bkz. Ramazan el-Bûtî, Min Ravâiı’l-Kur’ân, Dımeşk 1970,Mektebetü’l-Fârâbî, s. 86-87.3. Geniş bilgi için bkz. Suyûtî, İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, İstanbul1978, Kahraman Yay., c. I, 24-30.4. Mesela bu âyetlerden bazıları için bkz. Hucurât sûresi, 49/10; Safsûresi, 61/4; Haşr sûresi, 59/9.5. Bkz. Ünver, Mustafa, Tefsir Usulünde Mekkî-Medenî İlmi, Samsun2001, Sidre Yay., s. 223-270.29