İslam Ahlakı - Mehmet Oruç

Nefis, yetmiş şeytandan dana düşman29.7.2002Nefis, şeytandan daha tehlikelidir. Nefse uyup da, tevbe ve istigfâr etmeden, af ve Cennetbeklemek ahmaklık olmaktadır. Sebebine yapışmadan birşey beklemeğe (Temennî) denir.Sebebine yapıştıktan sonra, beklemeğe (Recâ) denir. Temennî, insanı tembelliğe götürür. Recâise, çalışmağa sebep olur.Nefsin sevdiği, istediği şeylere (Hevâ) denir. Nefs, yaratılışında kötülükleri, zararlı şeylerisevici ve isteyicidir. “Nefsinden sakın dâim. Ona güvenme aslâ. Yetmiş şeytandan daha,fazla düşmandır sana” beyti, tâm yerinde söylenmiştir.Nefsin, insanı haramlara ve mekrûhlara sürüklemesinin zararları meydandadır. İsteklerihep hayvanî arzûlardır. Hayvanî arzûlar ise, hep dünyadaki ihtiyaclardır. İnsan bu arzûlarıpeşinde olduğu kadar, âhıret ihtiyaclarını hâzırlamakta geri kalır. Çok mühim olan bir şey de,nefs mubahlarla doymaz. Mubahları kullanmağı artırdıkca, isteklerini artırır. Yine de, doymaz.İnsanı haramlara sürükler. Bundan başka, mubahları aşırı kullanmak, elemlere, dertlere,hastalıklara sebep olur. Böyle insan, hep midesini, zevkini düşünür. Hasîs ve rezîl olur.İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Bütün varlıkların aslı, (Adem)dir, yokluktur.Herşey yok iken, Allahü teâlâ, bunları yoklukta biliyordu. İlmindeki bu ademlere, kendisıfatlarından aks ettirdi, yansıttı. Varlıkların asılları hâsıl oldu. İlimdeki bu asılları, hârice çıkardı.Varlıklar hâsıl oldu.Elma çekirdeğinin, elma ağacına asl olması gibi. İnsanın yapısını anlamak için, birşeyinaynadaki hayalini düşünelim. Aynadaki bu görüntü, o şeyden gelen ışınların, aynadakiyansımalarıdır. Ayna adem gibidir. İnsanın kalbi ve rûhu bu ışınlara benzer. Ayna, insanınbedenine, camın parlaklığı ise, nefse benzer. Yani, nefsin aslı, ademdir. Kalb ile rûh ile ilgisiyoktur.Nefse uyan kimse, hep İslâmiyetin dışına çıkar. Hayvanlarda akıl ve nefs olmadığı için,ihtiyaclarını bulunca kullanırlar. Yalnız bedenlerine zarar veren, kendilerini inciten şeylerdenkaçarlar. İslâm dîni, rahat ve huzûr içinde yaşamak için lâzım olan şeylerden ve dünyalezzetlerinden faydalı olanları yasak etmiyor.Bunların elde edilmesinde ve kullanılmasında, akla ve dîne uymağı emir ediyor. İslâm dîniinsanların dünyada da, âhırette de rahat ve huzûr içinde yaşamasını istiyor. Bunun için, aklauymağı emir ediyor. Nefse uymağı yasak ediyor. Akıl yaratılmasaydı, insan hep nefsine uyar,felâketlere sürüklenirdi.Nefs, iki tarafı keskin bıçak gibidir 30.7.3002Kötülüklerin, kötü huyların kaynağı olan nefs olmasaydı ne olurdu? Nefsin faydası varmıdır? Nefs olmasaydı, insan, yaşaması ve üremesi için ve medenî hayat için lâzım olan şeylerikazanmak için çalışmasında kusur ederdi ve Nefs ile cihâd sevapından mahrûm kalırdı.Meleklerden daha üstün olmak yolu kapalı kalırdı.Hadîs-i şerifte buyuruldu ki, “Âhırette olacaklardan, sizin bildiklerinizi hayvanlarbilselerdi, yimek için et bulamazdınız!” Yani, hayvanlar âhıretteki azâbların korkusundandolayı, yimekten, içmekten kesilirlerdi. Bir deri, bir kemik kalırlardı. İnsanlarda nefs olmasaydı,hayvanlar gibi, korkudan, yiyemez, içemez, yaşıyamazlardı. İnsanların yaşıyabilmeleri,nefslerinin gafleti ve dünya lezzetlerine düşkün olması iledir.Nefs, iki tarafı keskin bıçak gibidir. Hem de, zehirli ilâc gibidir. Tabîbin tavsiyesine görekullanan, bundan fayda kazanır. Aşırı kullanan helâk olur. İslâmiyet, nefsin helâk edilmesini, yokedilmesini değil, terbiye edilmesini, ondan istifâde edilmesini emir etmektedir.Nefsin İslâmiyetin dışına taşmasını önlemek için, şey yapılmalıdır: Birincisi, onauymamak, onun arzûlarını yapmamaktır. Buna, (Riyâzet) çekmek denir. Riyâzet, vera’ ve takvâile olur. (Takvâ), haramlardan sakınmakdır. (Vera’) haramlardan ve mubahları ihtiyacdan fazlakullanmakdan da sakınmakdır.Cihâdın ikincisi, nefsin istemediği şeyleri yapmaktır. Buna (Mücâhede) denir. Bütünibâdetler mücâhededir. Bu iki husus, nefsi terbiye eder. İnsanı olgunlaşdırır. Rûhlarıkuvvetlendirir. Sıddîkların, şehîdlerin ve sâlihlerin yoluna kavuşturur. Allahü teâlâ kullarınıntâ’atlarına, ibâdetlerine muhtac değildir. Kullarının günah işlemesi Ona hiç zarar vermez.Kullarının nefslerini terbiye etmek, nefsle cihâd etmek için bunları emir etmiştir.İnsanlarda nefs olmasaydı, insanlık kalmaz, meleklik hâsıl olurdu. Hâlbuki, beden birçokşeylere muhtactır. Yimek, içmek, uyumak, istirahat etmek lâzımdır. Süvâriye hayvan lâzımolduğu gibi, insana da beden lâzımdır. Hayvana bakmak lâzım olduğu gibi, bedene hizmetetmek de lâzımdır. İbâdetler beden ile yapılmaktadır.