İslam Ahlakı - Mehmet Oruç

Kötü huydan kurtulmak, bunun zıddını yapmak için çok uğraşmak lâzımdır. Çünkü,insanın alışdığı şeyden kurtulması müşkildir. Kötü şeyler nefse tatlı gelir.Kötü huyların hepsi için müşterek ilâc, hastalığı ve zararını ve sebepini ve zıddını veilâcın faydasini bilmektir. Sonra, bu hastalığı kendinde teşhîs etmek, aramak, bulmak gelir. Buteşhîsi kendi yapar. Yahut bir âlimin, rehberin bildirmesi ile anlar. Mümin, müminin aynasıdır.İnsan kendi kusurlarını zor anlar. Güvendiği arkadaşına sorarak da, kusurunu öğrenir. Sâdıkolan dost, onu tehlikelerden, korkulardan muhâfaza eden kimsedir. Böyle bir arkadaş bulmakçok zordur. Bunun içindir ki, İmâm-ı Şâfi’î:Sâdık dost ve hâlis KimyâAz bulunur, hiç arama! buyurdu.Hazret-i Ömer de,Arkadaşım aybıma uyardı beni,kardeşlik sünnetinin budur temeli! buyurdu.Kötü huyların tespiti 14.7.2002İnsan, kötü huylarını düşmanlarının kendisine karşı kullandıkları kelimelere bakarak daöğrenebilir. Çünkü düşman, insanın ayblarını arayıp, yüzüne çarpar. İyi arkadaşlar ise, insanınayıblarını pek görmezler.Birisi İbrâhîm Edhem hazretlerine, aybını, kusurunu bildirmesi için yalvarınca, seni dostedindim. Her hâlin, hareketlerin, bana güzel görünüyor. Aybını başkalarına sor dedi.Başkasında bir ayıb görünce, bunu kendinde aramak, kendinde bulursa, bundankurtulmağa çalışmak da, kötü huyların ilâclarındandır. “Mümin müminin aynasıdır” hadis-işerifinin manası budur. Yani, başkasının ayıblarında, kendi ayıblarını görür.Îsâ aleyhisselâma, bu güzel ahlâkını kimden öğrendin dediklerinde, “Bir kimsedenöğrenmedim. İnsanlara baktım. Hoşuma gitmiyen huylarından ictinâb ettim. Beğendiklerimi bende yaptım” buyurdu.Lokman hakîme, edebi kimden öğrendin, dediklerinde, “Edebsizden!” dedi.Selef-i sâlihînin, Eshâb-ı kirâmın, Velîlerin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” hayathikâyelerini okumak da, iyi huylu olmağa sebep olur.Kendinde kötü huy bulunan kimse, buna yakalanmanın sebepini araştırmalı, bu sebepiyok etmeğe, bunun zıddını yapmağa çalışmalıdır. İnsanın, kötü şey yapınca, arkasından riyâzetçekmeği, nefse güç gelen şey yapmağı âdet edinmesi de, faydalı ilâctır.Meselâ, bir kötülük yaparsam, şu kadar sadaka vereceğim veya oruc tutacağım, gecenamazları kılacağım diye yemîn etmelidir. Nefs, bu güç şeyleri yapmamak için, onlara sebepolan kötü âdetini yapmaz. Kötü ahlâkın zararlarını okumak, işitmek de, faydalı ilâctır. Buzararları bildiren hadis-i şerifler çoktur. Bunlardan birkaçı şunlardır:“Allah katında kötü huydan büyük günah yoktur.” Çünkü, bunun günah olduğunu bilmez.Tevbe etmez. İşledikçe, günahı katkat artar.“İnsanların hiç çekinmeden, sıkılmadan yaptıkları günah, kötü huylu olmaktır.”“Her günahın tevbesi vardır. Kötü ahlâkın tevbesi olmaz. İnsan, kötü huyunun tevbesiniyapmayıp, daha kötüsünü yapar.”“Sıcak su buzu erittiği gibi, iyi ahlâk da, hatâları eritir. Sirke balı bozduğu gibi, kötü ahlâk,hayırâtı, hasenâtı mahv eder.”Güzel ahlâkın kaynağı 15.7.2002Kötü niyet ile olmıyan hikmet, adâlet, iffet ve şecâ’at, iyi ahlâkın kaynağıdır. İyi huyluolmak için ve iyi ahlâkını muhâfaza edebilmek için, sâlih kimselerle, iyi huylularla arkadaşlıketmelidir. İnsanın ahlâkı, arkadaşının huyu gibi olur.Ahlâk, hastalık gibi sârîdir, bulaşıcıdır. Kötü huylu ile arkadaşlık etmemelidir. Hadîs-işerifte, “İnsanın dîni, arkadaşının dîni gibi olur” buyuruldu. Faydasiz şeylerden, oyunlardan,zararlı şakalaşmaktan ve münâkaşa etmekten uzak durmalıdır. İlim öğrenmeli ve faydalı işleryapmalıdır.Ahlâkı bozan, şehveti harekete getiren seks, fuhş kitapları okumamalı, böyle radyo vetelevizyondan sakınmalıdır. İyi huyların faydalari ve haramların zararları ve Cehennemdekiazâbları, hep hâtırlanmalıdır.Mâl, mevki arkasında koşanlardan hiçbiri murâdına kavuşamamışdır. Mâlı, mevkı’i hayıriçin arıyan ve hayır işlerde kullanan, rahata, huzûra kavuşmuştur. Mal, mevkı’ gaye olmamalı,hayra vâsıta olmalıdır. Mal, mevkı’ bir deryâya benzer. Çok kimse, bu denizde boğulmuştur.Allahü teâlâdan korkmak, bu deryânın gemisidir. Hadîs-i şerifte, “Dünyada, kalıcı değil, yolcugibi yaşamalı! Öleceğini hiç unutmamalı!” buyuruldu. İnsan, dünyada bâkî değildir. Dünya