İslam Ahlakı - Mehmet Oruç

Yapılmaması lâzım olan şeyler, yâ belli bir uzv ile yapılır, yahut bütün beden ile yapılır.Günah işlenen uzvlardan sekiz uzv meşhûrdur. Bu uzvlar, kalb, kulak, göz, dil, el, mi’de, ferc veayaklardır. Kalb, insanın göğsünde, sol tarafında bulunan yürek denilen et parçasına nefholunmuş, üfürülmüş rûhânî bir latîfedir.Klb, rûh gibi, madde olmıyan bir varlıkdır. Günah işliyen, bu uzvların kendileri değildir.Bunlarda bulunan his kuvvetleridir. Dünyada ve âhırette saadete kavuşmak, rahat etmek istiyenkimse, bu uzvların günah işlemelerine mani olmalıdır.Kalbde tabî’at hâlini almadan, kendini zorlıyarak günahlardan sakınmak da, takvâ olur isede, velî olmak için, günah işlememek tabî’at, huy hâlini almalıdır. Bunun için de, kalbintemizlenmesi lâzımdır. Kalbin temizlenmesi, İslâmiyete uymakla olur. İslâmiyet, üç kısmdır: İlim,amel, ihlâs. Emrleri ve yasakları öğrenmek, öğrendiklerine tâbi’ olmak, bunları yalnız Allah rızâsıiçin yapmak lâzımdır. Kur’ân-ı kerîm, bu üçünü emir ve medh etmektedir.Önce kalbin temizlenmesi lazımdır 12.7.2002Kötü ahlâktan, kötülüklerden kurtulmak için Müslümanın herşeyden evvel kalbinitemizlemesi lâzımdır. Çünkü, kalb, bütün bedenin reîsidir. Bütün uzvlar kalbin emrindedir.Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, “İnsanın bedeninde bir et parçası vardır. Bu iyiolursa, bütün uzvlar iyi olur. Bu kötü olursa, bütün organlar bozuk olur. Bu, kalbdir”buyurdu.Yani bu, yürek denilen et parçasındaki gönüldür. Bunun iyi olması, kötü ahlâktantemizlenmesi ve iyi ahlâk ile süslenmesi gerekir. İnsanın kalbindeki kuvvete, huya “Hulk” denir.Kalbin hastalıklarının tedâvîleri güçtür. İlâclarını iyi bilmek ve iyi kullanmak lâzımdır. Huy,kalbdeki meleke ve kalbdeki arzû, hâl demektir. İnsanın i’tikâdı, sözleri, hareketleri, hep bukuvvetten hâsıl olmaktadır. İhtiyârî hareketleri, huyunun eserleridir.Ahlâkı tebdîl etmek, kötüsünü yok edip, yerine iyisini getirmek mümkindir. Hadîs-i şerifte,“Alâkınızı iyileştiriniz!” buyuruldu. İslâmiyet mümkin olmıyan şeyi emir etmez. Tecribeler de,böyle olduğunu göstermekdedir. Tecribe, kat’î bilgi elde etmeğe yarıyan üç vâsıtadan biridir. Buvâsıtalardan ikincisi, Muhbir-i Sâdıkın haber vermesidir. Üçüncüsü, hesâb ile anlamaktır.İnsanların, ahlâklarını değıiştirme yetenekleri aynı değildir.Ahlâkın kaynağı, sebepi, insânî rûhun üç kuvvetidir. Bunlardan birincisi, rûhun “İdrâk”kuvvetidir. Buna “Akıl” da denir. İdrar kuvvetinin mu’tedil, orta miktarına “Hikmet” denir. Hikmet,iyiyi kötüden, hakkı bâtıldan ayıran kuvvetdir.Bu kuvvetin lüzûmundan fazla olmasına ukalâlık denir. Ukala insan, mümkin olmayanşeyleri anlamağa kalkışır. Müteşâbih âyetlere mana verir. Kaza kader üzerinde konuşur. Mekr,hiyle, sihr gibi zararlı şeyler yapar. Bu kuvvetin lüzûmundan az olmasına ahmaklık denir. Böylekimse, hayırı, şerri birbirinden ayıramaz. İrak kuvvetinin orta olmasına “Adâlet” denir. Adâletinazı çoğu olmaz.Ahlâkın kaynağı olan kuvvetlerden ikincisi “Gadab” tır. Hayvanî rûhun kuvvetidir.Beğenmediği, istemediği birşey karşısında, kanı harekete gelir. Bu kuvvetin insânî rûhtarafından temîn edilen orta miktarına, cesâret denir. Lüzûmlu, faydalı işlere atılmaktır.Müslümanların, iki mislinden fazla olmıyan düşmanla harb etmeleri, mazlûmu zâlimdenkurtarmaları böyledir. Bu kuvvetin fazla olması , atılgan, saldırgan olmaktır. Çabuk hiddetlenir.Bu kuvvetin az olması, korkaklıktır. Lüzûmlu olan şeyi yapmaktan çekinir.Kötü şeyler nefse tatlı gelir 13.7.2002İnsanın ahlâkına tesir eden, rûhun kuvvetlerinden birisi de “şehvet” tir. Bu sadece cinsiarzular demek değildir. Kendine tatlı gelen, hoşuna giden şeyleri istemesidir. Bunun insânî rûhtarafından temîn edilen orta miktarına “İffet” nâmûs denir. İnsan, tabî’atinin muhtac olduğuşeyleri, İslâmiyete ve insanlığa uygun olarak yapar. Lüzûmundan fazla olmasına , hırs ve fücûrdenir. Helâldan olsun, haramdan olsun, her istediğini elde etmeğe çalışır. Başkalarının zararınada olsa, beğendiği şeyleri toplar. Şehvetin lüzûmundan az olmasına, uyuşukluk denir ki, hastaolduğundan veya hayasından, yahut korkusundan, kibrinden, muhtac olduğu şeylerekavuşmakta gevşek davranır.Hikmet, adâlet ve iffet ve şecâ’at, iyi huyların esâsıdır. İnsan, rûhun üç kuvvetindenhikmete tâbi’ olunca, diğer ikisine, yani gadaba ve şehvete hâkim olur. Bu ikisini, orta dereceliolan iffete ve şecâ’ate kavuşturarak saadete erer.Eğer, insan orta derece olan hikmeti bulamayıp, iki kötü uca meylederse, kötü huylarhâsıl olur. Aşırı olan altı huy, her zaman kötüdür. Orta derecede olan dört huy da, kötü niyet ileyapılınca, kötü olur. Mala, mevkı’e kavuşmak için, din adamı olmak, riyâ ile, gösteriş olaraknamaz kılmak ve cihâd yapmak, hikmeti kötüye kullanmak olur. Bir zevke veya mevkı’ekavuşmak için, bazı zevklerini terk etmek, iffeti kötüye kullanmaktır.