İslam Ahlakı - Mehmet Oruç

olmakdan ve aşırı olmakdan kurtulmuş olursa, bunları yapan huy fazîlet olur. Noksan veya aşırıolan işleri yapan huy, rezâlet olur.Aklın nazarî kuvveti iyi olursa, o huya “Hikmet” denir. İkinci kuvveti olan “Hikmet-i amelî”kuvveti iyi olursa, o huya “Adâlet” denir. Kalbin ve rûhun, yapıcı kuvvetlerinin şehvânî kuvveti iyiolursa, o huya “İffet” denir. Gadabî kısmı iyi olursa, o huya “Şecâ’at” denir.İyiliklerin başı, bu dört huydur. Adâletin azı çoğu olmaz. Diğer üçünün aşırı ve noksanolmaları, rezâlet olur. Hikmetin aşırısı , ukalâlıktır. Noksan olması ise; kalın kafalılıktır. Adâletinaşırısı ve noksanı olmaz. Yalnız zıddı, tersi olur ki, bu da “Zulüm”dür. İffetin aşırısı “Fücûr” yani“Sefâhet”tir. Noksan olması ise “Humûd” yani durgunlukdur. Şecâatin aşırısı saldırmaktır.Noksanı, korkaklıkdır.Ukala huylu kimse, rûhun kuvveti olan aklını, hiyle, dedikodu, maskaralık yapmak içinkullanır. Kalın kafalı kimse, hakîkatları anlıyamaz. İyi, kötü şeyleri birbirinden ayıramaz. Atılgan,saldırgan huylu kimse, kendini tehlikelere atar. Kuvvetli düşmanla döğüşmeğe kalkar. Korkakolan adam, sabır edemez. Dayanamaz. Hakkını arayamaz. Fücûr huylu olan kimse, yemekte,içmekte ve evlenmekte mekrûhlara ve haramlara sapar. Çirkin, kötü işlerden zevk alır.Humûd huylu olan kimse de, helâl olan zevkleri, meşrû’ olan arzûları terk eder. Yâ kendihelâk olur, yahut nesli kesilir.İnsanlarda bulunan bütün güzel ahlâk, yukarıda bildirilen dört iyiana huydan doğar. Herkes bu dört huy ile öğünür. Hatta, soyu ile, yakınları ile iftihâr edenkimseler, onlarda bu huylar bulunduğu için öğünürler.Zekanın ahlâk ilmindeki yeri 19.6.2002Hikmetten meydana gelen zeka, bir melekedir. Bir alışkanlıktır. Bunun yardımı ile, insan,bilinen şeylerden, bilinmiyenleri çıkarır. Delîlleri bir araya toplıyarak, aranılan şeyleri bulur.İnsanların zekâları muhtelif miktârdadır. Zekânın en üstün derecesine “Dehâ” denir. Zekâ Testüsûlü ile ölçülür.İlk zeka testini Osmanlılar yaptı. Osmanlı orduları Avrupada ilerliyor. Viyana eldengidiyordu. Viyana gidince, bütün Avrupanın Müslümanların eline geçmesi çok kolay olacaktı.Osmânlılar, Avrupaya islâm medeniyetini getiriyor. İlm, fen, ahlâk nûrları, hıristiyanlığınkararttığı, uyuşturduğu yerlere, zindelik, insanlık, huzûr, saadet saçıyordu.Asrlarca, diktatörlerin, kapitalistlerin, papazların zulümleri altında inleyen, barbarlaşanAvrupa, İslâm adâleti ile, islâm ilmleri ile, İslâm ahlâkı ile, insan haklarına kavuşuyordu. Avrupadiktatörleri ve öncelikle hıristiyan kiliseleri, Osmanlı ordularına karşı son gayretleriniharcıyorlardı.Bir gece, İstanbuldaki, ingiliz sefîri, Londraya târihî mektûbunu yolladı. BULDUM...BULDUM!... Osmânlı ordularının ilerleme sebepini buldum. Onları durdurmanın yolunu buldumdiyor. Şöyle yazıyordu:“Osmânlılar ele geçirdikleri her yerde din, ırk farkı gözetmeksizin, seçdikleri çocuklarınzekâlarını ölçüyor, ileri zekâlıları ayırarak, medreselerde okutup, islâm terbiyesi ileyetişdiriyorlar. Bunlar arasından da seçtiklerine, saraydaki ENDERUN denilen yüksek okulda, ozamanın en ileri bilgilerini veriyorlar. İşte, Osmânlı siyâset adamları, başkumandanları, böyleseçilen, yetişdirilen keskin zekâlı şahsiyyetlerdir. Sokullular, Köprülüler, böyle yetişmiştir.Osmânlı akınlarını durdurmak, hıristiyanlığı kurtarmak için biricik çare, enderun mekteblerini vemedreseleri dağıtmak, onları içerden yıkmaktır”.Bu mektûbdan sonra, İngilterede “Müstemlekeler nezâreti” kuruldu. Burada yetiştirilencâsûslar ve hıristiyan misyonerleri vasıtasıyla yalan propaganda ve yaldızlı va’dlerle avladıklarıcâhilleri Osmânlı devletinin kilid noktalarına yerleştirmeğe ve bu kuklaların eli ile; medreselerdenfen, ahlâk derslerini, hatta, yüksek din bilgilerini kaldırmağa, Müslümanları câhil bırakmağauğraştılar. Bu sinsi kampanyalarında, tanzîmattan sonra tam başarı sağladılar. Osmanlı devletiyıkıldı. Osmanlının dünyaya yaydığı saadet, huzûr nûrları söndü.Şecaatten doğan onbir iyi huy 20.6.2002Gadabın, öfkenin iyi yönde kullanılmasına, şecaat denir. Bundan onbir iyi huy meydanagelir:1 - Ağır başlı olmak: Medh olunmaktan sevinmez, zem olunmaktan, kötülenmektenüzülmez. Fakirle zenginleri bir tutar. Tatlıyı, acıyı tefrîk etmez. Olayların değişmesi ile vekorkulu, sıkıntılı hâller karşısında çalışması sarsılmaz.2 - Necdet, yani yiğitlik: Korkulu hâllerde, sıkıntılı işlerde, sabır ve sebât etmektir. Buzamanda, bağırıp çağırmaz. Uygunsuz iş yapmaz.