İslam Ahlakı - Mehmet Oruç

İnsan, ruhu tarafından meleklere, bedenin yapısı bakımından hayvanlara benzemektedir.Ruh tarafını kuvvetlendiren kimse, meleklerden de üstün olur. Çünkü beden, insanı melekliktenuzaklaştırmakta, hayvanlara yaklaştırmakta iken, bu alçalmaya karşı koymuş ve yükselmiştir.Melekte, hayvanlaştırıcı bir beden yoktur. İyilikleri, meleklik ile birlikte yaratılmıştır.Bir kimse, bedeni kayırır, nefsi kuvvetlendirirse, hayvanlardan aşağı olur. Allahü teâlâ,“Hatta onlar, hayvanlardan daha aşağıdır.” buyurarak, böyle kimselerin kötülüklerinibildirmektedir. (Araf 179, Furkan 44)Çünkü, hayvanda akıl yoktur. Meleklere benziyen rûhları da yoktur. Şehvetlerine uymalarısuç olmaz. İnsanlara akıl ışığı verilmiş olduğundan, nefslerine uymaları, doğru yoldansapmaları çok çirkin olur. Karışımdır, Âdem oğlu, meleklikle hayvanlıkdan./ Kim ki, meleğineuydu,üstün oldu, hem de ondan./ Kim ki olur hayvan huylu,kötü olur her mahlûkdan!İnsan nefsin zararlı arzularına uyarsa13.6.2002Allahü teâlâ, canlıların hayatta kalabilmeleri için gerekli zaruri şeyleri hazır olarakyaratmıştır. Hayvanların yaşayabilmeleri için, kendilerine lâzım olan teneffüs edecek hava,yiyecek, içecek, giyecek, barınacak, eş olacak şeylerin hepsi hâzır olarak yaratılmıştır.Bunlar arasında, yaşamaları için, ençok lâzım olanı havadır. Havasızlığa birkaçdakîkadan fazla dayanamazlar. Hemen ölürler. Hava, aramakla, bulmakla, zahmet çekmekle elegeçecek birşey olsaydı, bunu arayacak kadar zaman bile yaşıyamazlardı.Bu derece acele lâzım olan, bu çok lüzûmlu maddeyi, Allahü teâlâ, her yerde bulunacakve mahlûklarının ciğerlerine kadar, kendiliğinden, kolayca girecek şekilde yaratmıştır.Yaşıyabilmek için su, bu kadar acele lâzım değildir. İnsan ve hayvanlar, suyu arayıp bulacakzaman kadar yaşıyabilirler.Bunun için, suyu bulmak îcâb etmektedir. Hayvanlarda akıl bulunmadığı ve birbirlerineyardımcı olmadıkları için, yiyeceklerini ve giyeceklerini hâzırlıyamazlar. Bundan dolayı,yiyeceklerini pişirmeleri, hâzırlamaları lâzım değildir. Ot, leş yirler. Tüy, yün, kıl ile ısınırlar.Korunma âletleri, kendilerinde yaratılmışdır. Birbirlerine muhtac değildirler.İnsanlar ise, bütün bunları hazırlamağa, düşünmeğe mecburdur. Ekip biçmedikçe, ekmekyapmadıkça doyamazlar. İplik ve dokuma ve dikicilik yapmadıkca giyinemezler. Korunmaları içinde, akıllarını, zekâlarını işletmeleri, fen bilgisi öğrenmeleri, sanâyi kurmaları lâzımdır.Her hayvanda bulunan bir çeşit üstünlük, insanda bir araya getirilmişdir. İnsanın,kendisinde yaratılan bu üstünlükleri meydana çıkarması için, akılını kullanması, fikrini yorması,çalışması lâzımdır. Saadet ve felâket kapılarının anahtarı, insanın eline verilmiştir. Yükselmesiveya alçalması, kuvvetini sarf etmesine ve çalışmasına bıraklmışdır.Aklını, fikrini işleterek, saadet yolunu görüp, bu yolda yürümeğe çalışırsa, içindeyaratılmış olan yükseklikler, kıymetler eline geçer. Ufuktan ufka yükselerek, meleklere karışır.Allahü teâlânın rızâsına, sevgisine kavuşur. Yok eğer, nefsin zararlı arzularına uyarak,yaratıldığı gibi, hayvanlık derecesinde kalırsa, işi tersine dönerek, alçala alçala, esfel-üs-sâfilînedüşer. Felâketten felâkete, Cehenneme kadar sürüklenir.İslâmiyete uyan saadete kavuşur 14.6.2002İnsan, yaratılışta iki taraflıdır. Ona hidâyet, üstünlük tarafını tanıtabilmek ve bunukuvvetlendirmeğe çalışmasını sağlamak için, bir rehber lâzımdır. Bazı çocuklar, nasîhatla,yumuşak sözle ve mükâfât verilerek yola gelir.Bazısı ise, sert ve acı sözle ve cezâ vererek terbiye kabûl eder. Rehber mâhir olupçocuğun yaratılışının nasıl olduğunu anlamalı, onu şefkat ile, tatlı veya acı te’sîr ederek terbiyeetmeli, yani yetişdirmelidir. Böyle mâhir ve müşfik bir rehber olmadıkca, çocuk ilim ve ahlâkedinemez, yükselemez. Rehber, yani ilm ve ahlâk sunan zât, çocuğu felâketden kurtarıp,saadete kavuşdurur.Rûhun yükselmesine veya felâkete düşmesine sebep olan şeyler bellidir.Yani dininemirlerine uyan yükselir, uymayan felakete düşer. Her maddede ağırlık ve hacim gibi ortaközellik olduğu gibi, o maddeye mahsus olup, onu tanıtan özellikleri de vardır. Meselâ, hermaddenin belli özgül ağırlığı vardır. Her sıvının kaynama ve donma sıcaklıkları, katı cismlerinbelli ergime sıcaklığı, ışınların belli dalga boyları vardır. Bunun gibi, canlıların da, belli husûsî