İslam Ahlakı - Mehmet Oruç

çürümeleri veya kurd, güve, fâre, karınca ve benzeri canlıların yemeleri hep israftır. Ekmek, et,etsuyu, peynir gibi gıdaların ve hurma, karpuz, soğan gibi meyvelerin ve kuru incir, kuru üzüm,kayısı gibi kuru meyvelerin ve buğday, arpa, mercimek gibi hubûbâtın ve elbise, kumaş, kitâbgibi eşyanın, böylece, israf edildikleri çok görülmektedir.Yemek artıklarını dökmek, tabakta yemek bırakmak israftır. Sofra bezi ve masa üstünedüşen ekmek ve yemek kırıntılarını toplamayıp atmak da israftır. Bu kırıntıları toplayıp kedi,köpek, koyun, sığır, karınca, kuş, tavuk gibi hayvanlara yedirmek israf olmaz.Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, “Şeytân, her işinizde sizinle berâber bulunur.Hattâ, yemekte bile. Birinizin lokması düşerse, onu alıp temizleyip yesin. O lokmayışeytâna bırakmasın! Çünkü, bereketin hangi lokmada olduğu bilinmez” buyurdu.Düşen lokmayı alıp yimek, insanı israftan kurtardığı gibi, kibir ve riyâyı giderir. Bereketekavuşturur. Bilhâssa Peygamberlerin “aleyhimüsselâm” efendisine uymak ve emrini yapmakşerefini kazandırır. Mevcûddan istifâdeye ve gelecek nimetin artmasına sebeb olur. Fasülye,pirinç, nohud gibi şeyleri yıkarken dökmek ve dökülenleri toplamamak israftır. Elbise, çorap,ayakkabı gibi giyim eşyâsını iyi kullanmayıp, çabuk eskitmek, onları yırtmak, yıkarken suyu,sabunu çok harcamak, elektriği, doğal gazı gazı boş yere yakmak, hep israftır.Malı kıymetinden aşağı fiyâtla satarak veya kirâya vererek ve kıymetinden yukarı fiyatlasatın alarak veya kirâlıyarak aldanmak israf olur. Aldanarak alış verişe zarûrî ihtiyâc olursa veyayardım, sadaka gibi niyyet ile böyle yaparsa israf olmaz.Abdestte ve guslde, suyu sünnet olandan fazla kullanmak israftır. Sa’d “radıyallahüanhüm” abdest alırken, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” gördü. “Yâ Sa’d! Suyu niçinisraf ediyorsun?” buyurdu. Abdest alırken de israf olur mu dedikde, “Büyük nehrde de olsa,abdestde fazla su kullanmak israf olur” buyurdu.Doyduktan sonra fazla yimek de israftır. Yalnız, müsâfir utanmasın diye, yemek sâhibininfazla yimesi ve orucu râhat tutmak için sahûrda fazla yemek israf değildir.İsraf çeşitleri 22.1.2003Ölçüsüz, düşüncesiz alışverişler israftır. İhtiyaç olmadan, her istediğini yemek, giymek teisraftır. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, “Her istediğini yemek israftandır” buyurdu.Doydukdan sonra veya hazmolmadan, acıkmadan tekrâr yimek israf olur. Sofrada yemekçeşitlerini lüzûm yok iken artırmak israftır. Fakat, bir yemekten usanıp herbirinden biraz yiyerekibâdet yapmak, meselâ oruc tutmak, halâl kazanmak için çalışmak veya müslüman kardeşlerineyardım etmek gibi ibâdetler için kuvvetlenmek düşüncesi ile veya sofrada misâfir bulundurmakniyeti ile olursa, israf olmaz. Ziyân etmedikce ve başka bozuk niyet ile olmadıkça, lezzet ve zevkiçin yemek çeşidini artdırmak da câiz olduğunu, A’râf sûresinin otuzbirinci âyeti ve Mâidesûresinin doksanıncı âyeti göstermektedir.Bu iki âyet-i kerîmeye dayanarak, âlimlerimiz, her çeşit meyve yiyerek lezzet almağa câizdemişler ve Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” çeşitli meyve yediğini haber vermişlerdir.Abdüllah ibni Abbâs “radıyallahü anhümâ” için buyurulan, “İstediğini ye, istediğini giyin!İnsanı yanlış yola götüren, israf ve tekebbürdür” hadîs-i şerîfi, (Buhârî)de yazılıdır.Ekmeğin pişkin yerini ve içini yiyip, kenar ve kabuklarını atmak israftır. Bırakılan kısımlarıbaşkası veya hayvan yerse, israf olmaz.Sofraya lüzûmundan fazla ekmek koyup, sonra bunları, tekrar yemek için kaldırmamakisraftır. Yani, yenmiyen ekmek parçalarını atmak ve riyâ, gösteriş, şöhret için fazla ekmekkoymak israf olur.Nefîs yemekleri yemek, kıymetli, yeni elbise giymek, yüksek, büyük binâlar yapmak vedînin sâhibinin haram etmediği daha bu gibi şeyler, halâldan kazanıldığı, kibir ve öğünmek içinolmadığı zaman israf değildir. Lüzûmundan fazla olunca tenzîhen mekrûh olurlar. Âhıretikazanmak istiyenlere, lâzım olan ile kanaat edip, fazlasını sadaka vermek yakışır.İmâm-ı Mücâhid buyuruyor ki, “Bir kimse, Allahü teâlânın emir ettiği yerlere dağ kadaraltın harc etse, israf olmaz. Bir dirhem (yaklaşık beş gram) gümüşü veya bir avuc buğdayı,haram olan yere vermek israf olur”.Hâtim-i Tâî, cömerdliği ile meşhûrdur. Çok verdiği için, “Malı israf etmekte hayır yoktur”dediklerinde, “Hayra verilen mal israf olmaz!” demiştir. Fakat, sadaka vermede ölçü kaçarsa,öncelik sırasına dikkat edilmezse ifraf olur. Sadaka vermede hangi hallerde isrfaf olur, bunuyarın ele alalım.