Ders 1 Sunum

•Bilmenin Yolları•Bilim nedir?•Tarihçe•Bilimsel Yöntem•Olgusal Süreç / Kuramsal Süreç•Araştırma Amaçları•Genel Araştırma Türleri12.03.2012 Dr. Cevdet CENGİZ 1

NEYİ / NEDEN ARAŞTIRIYORUZ?12.03.2012 2

Düşünceyi ortayakoymak/paylaşmak/tartışmakKeşifler ve gözlemler sonucunda oluşan bilgiuygarlığın en önemli dayanaklarından biri olduğundanpaylaşılmalıdır. Lester S. King–Alanın gelişmesini sağlamak/önderlik etmek–Başkalarını (meslektaşlarını) etkilemek–Tanınırlığı arttırmak/ölümsüzleşmek–Akademik terfi ve atama–Gelir elde etmek

İlk bilimsel çalışmalara, ilk çağda Mezopotamyave Mısır uygarlıklarında görülmektedir. Astrolojiile mitoloji temelli olup gerçek anlamda bilimseldeğildirler. Onları takip eden İyonyalı bilginlerEge kıyılarında Thales ve onu izleyen Pisagorokulu ile gelişmiştir. Bilimsel anlamda çalışmalar eski Yunanistan’daortaya çıkmıştır. Fikir üreten sağlam açıklamalartasarlayan ilk doğa filozofları olmuşlardır.12.03.2012 4

Aristotales ve Platon (Eflatun) bilim ile felsefeyikesin çizgiler ile ayıramamışlardır. Eflatun dünyanınilk okulunu akademiyi (askeri temelli eğitim,egzersiz) kurmuş ve Aristotales onun öğrencisiolmuş ve daha sonra Lyceum (Lise) kurmuştur. Ortaçağda bilimsel çalışmalarda durgunlukyaşanmış ve bilim kurulları kilisenin kontrolünegeçmiştir. Ortaçağda Yunan felsefesine ait kitaplarArapça’ya çevrilmiş ve Kimya (İbni Hayyan), Cebir(Harezmi), Optik (İbnül Heysem, Tıp (İbni Sina),astronomi (Biruni) alanlarında otorite olmuşlardır.12.03.2012 5

Biruni yaşadığı dönemde (13.yy.)batılı bilim tarihçilerince Biruni Çağıadı verilmiştir. İslam bilginlerinineserleri İspanya ve Sicilya yoluylabatıya aktarılmış ve skolastik düşünce (dintemelli eğitim ile aklı inancın temeline dayandırma)anlayışı yıkılmaya başlanmıştır.Ortaçağ sonrasında bilimsel çalışmalar fizik bilimlerindeyoğunlaşmıştır. Rönesansla birlikte Galileo (Matematik,Astronomi, Fizik), Newton (Fizik, Mekanik), Bacon(Tümdengelim yetersiz Tümevarım). Descartes, Pascal(Bilimde Matematik).12.03.2012 6

19. yy’da bilimin her alanında büyük ilerlemelerolmuş ve Darwin (Evrim Teorisi), Mendel(Genetik), 20. yy’da Einstein Görelilik veKuantum Kuramı ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise teknolojik gelişmeler o kadarhızlı olmuştur ki Bilişim Çağına (Bilgi Çağı:Computer Age, Digital Age) girmiş bulunuyoruz.Küreselleşme ve bilgi toplumlarına doğrugitmekteyiz.12.03.2012 7

Edwin Smith Papirusu(MÖ 1600, İmhotep, Sağlık Tanrısı)Kahun Papirusu(MÖ 1825, Mısır)İlk cerrahi metin48 travma olgusuMatematik ve tıp (jinekoloji)

Farklı şekilleri olmakla birlikte en temel,basitten bilimsele doğru; Hissetme, Bilgiyibaşkalarıyla paylaşma, bir uzmanınsöylemesi (uzman görüşü), mantıksalçözümleme, bilim (bilimsel yöntem) olaraksıralayabiliriz. Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan,belli bir ereğe yönelen bir bilgi edinme veyöntemli araştırma süreci.12.03.2012 9

Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarakseçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğedayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi.Genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösterenyöntemli ve dizgesel bilgi. Nesnel sağlamlığı olanbilgiler bütünü, neden-sonuç ilişkilerinin ifadeedildiği sistematik bilgiler birimi. Bilim evreni tanımak, gerçeği bulmaktır. Evreni,toplumu ve insanı araştırma konusu yapangözleme, deneye ve akla dayanarak sistematik biryöntemle elde edilen doğrulanabilir bilgileritanımlar.12.03.2012 10

Her bilim dalının amacı kendi alanına girenkonuları saptama ve açıklamaktır. Gözlem vedeney yoluyla olgular saptanır. Bilimsel yöntemi 5 basamağa ayırabiliriz.- Problemin veya sorunun tanımlanması- Problemin netleştirilmesi- Gerekli bilginin ve nasıl elde edileceğininbelirlenmesi- Bilgilerin düzenlenmesi- Bulguların yorumlanması (Örn: Y.Lisans Tezi)12.03.2012 11

Olgusal: Herkes tarafından gözlenebilengerçeklere dayanır. Bireysel görüşler yoktur. Sistematik: Olguları sistematik bir düzeniçinde ifade eder. Evrensel Kanıtlanabilir Denetlenebilir Akla uygun Kayıtlı Sağlam ancak göreli bilgidir12.03.2012 12

Özet olarak tüm araştırmaların temelindemerak, nasıl ve neden sorularının cevabınıbulmak yatmaktadır. Var olan genel bir kanıher sorunun tek cevabı olduğu ve tümsorulara cevap verebileceğidir. Nedir bilimselyöntem? Bilim üretmenin yolu, Kanıtlanmış bilgiüretmek için izlenen yol, Tüme varım vetümden gelim yaklaşımlarının sentezidir.12.03.2012 13

Sorunun fark edilmesi Sorunun tanımlanması Çözüm önerilerin tahmini Araştırma yönteminin geliştirilmesi Verilerin toplanması ve analizi Karar verme ve yorumlamaYıldırım (2004) ise bilimsel yöntemi ikiaşamada açıklar: Olgusal süreç (betimleme) veKuramsal süreç.12.03.2012 14

Betimleme olarak da bilinir ve ilk aşamayı oluşturur.Amacı araştırma konusu olan olguları saptama,sınıflama ve kaydetmedir. Gözlem, deney ve ölçme gibiaraçlar betimlemede kullanır. Gözlem: Olgu bulma işlemi olarak tanımlanır. Olgununiçinde geçtiği olayları gözlem ve araştırılan problemibelli sınıf/grup altında toplamaktır. Her gözlemdealgılanan veriler ve yorumlama olmak üzere iki öğevardır. Bilimsel gözlemde önemli olan gözlemcininbilerek/bilmeyerek olguları kişisel eğilimlerine göreyorumlamaktan kaçınmasıdır (nesnellik-tarafsızlık).12.03.2012 15

Gözlemin bilimsel değeri iki koşula bağlıdır: Geçerlikve güvenilirlik, bu iki kavram daha sonra ölçme vedeğerlendirme başlığı altında tekrar incelenecektir. Deney: Bir gözlem biçimi olarak olgu bulmaişleminde yer alır ve daha kesin, düzenli, amaç vesınırları daha belirgindir. Gözlemde müdahale yokiken (aradığı olguların ortaya çıkmasını bekler)deneyde vardır. Deneyde ise olguları belli koşullaraltında yapay olarak üretme yoluna gidilir.12.03.2012 16

Araştırmalarda sonucu belirleyen etkenlerebağımsız değişken, gözlemek istediği sonucabağımsız değişken adı verilir. Örneğin: Bilgisayar destekli eğitimprogramının öğrencilere uygulanmasıylaöğrenci başarısına etkisi nedir? Bağımsız değişken: CB Bağımlı Değişken: Student12.03.2012 17

Ölçmenin amacı yapılan gözlem veya deneyinherkes tarafından geçerli olmasını sağlar.Ölçme bilimde çok önemli bir yer tutar. Örn:su 100°C’de kaynar ile su ısıtıldığında kaynar. Ölçme bir belirleme işidir. Belli kurallara görenesnelere ya da bunlara ilişkin gözlemlererakam verme işi de diyebiliriz.12.03.2012 18

İlk aşamada betimlenmiş olguları, bu olgularınilişkilerini yansıtan olgusal genellemeleri, bazıkuramsal kavram veya genellemelerebaşvurarak anlaşılır hale getirmektir. Bilimaçıklama aracı olarak hipotez, kuram, yasa,öngörüleri kullanır.1. Hipotez: Olgular veya olgular arası ilişkileriaçıklamak için kurulan açıklama taslağıdır.Hipotez, bir araştırmanın olası sonucuna dairyapılan tahminlerin ifadesidir.12.03.2012 19

İki veya daha fazla ölçülebilir veya ölçülmesimümkün değişkeni içeren ve onların arasında netür bir ilişki olduğunu açıklamaya çalışanifadelere hipotez denir. Sınanmamış önerilerdir. Kuram (Teori): Doğrulanmış hipotezlerdir.Kuram, bilgi edinme sürecinde ortaya atılan,geçerlik ve güvenirliği bilimsel yöntemlerlesınanmış, iç tutarlılığı bulunan bilgiler,açıklamalar bütünüdür.12.03.2012 20

Yasa: Doğrulanmış hipotezlerden oluşmuşkuramlar, artık birer bilimsel buluşturlar. Tektek olguları değil, olgular sınıfını açıkladığıiçin onlar birer yasa haline gelirler. Her doğrukuram bilimsel bir yasadır. Öngörü: Yasalardan yararlanarak, henüzoluşmamış bir olguyu önceden tahmin etmeişidir.12.03.2012 21

Sosyal bilim araştırmalarında ana amaç, teori ilegerçek hayattan alınan bilimsel verilerin birbirleri ileilişkilendirilmesidir. Sosyal bilimlerde iki akıl yürütme yöntemi kullanılır.Bunlar tümevarım ve tümdengelim yöntemleridir.Tümevarım aşağıdan yukarıya bir akıl yürütmesürecidir. Verilere dayanarak, kesin olmayanhipotezler üretme imkanı sağlar. Tümdengelim isegenel teori ile başlanıp bilimsel olarak elde edilmişgerçeklikler ile test ederek sonuca varmadır.12.03.2012 22

Sosyal Bilimlerde yapılan araştırmaları üç anabaşlıkta toplamak mümkündür (Fraenkel &Wallen, 2006).1. Betimsel/Tanımlayıcı araştırma (descriptiveresearch)2. İlişkisel araştırma (associational research)3. Müdahaleli araştırma (interventional research)12.03.2012 23

Bir olayın, durumun belirli özelliklerini içindebulunduran resmini tasvir eder. Araştırma sorusuve konuya gerek duyar. Nasıl sorusuna cevaparar ve eğitimde sıklıkla kullanılır. Daha çok nicelyöntem veri toplama araçları kullanılır. Çalışılanolgunun detayları hakkında bilgi toplanır. Örn: Spor taraftarlarında şiddet olgusu, ne kadaryaygındır, hangi yaş grubunda daha çoktur, aileyapıları, SES, gelir durumları nedir gibi sorularacevap arar.12.03.2012 24

Olay betimlemenin ötesinde olası ilişkileraraştırılarak bu tür çalışmalar ile tahminlerdebulunma sağlanmıştır. Örn: Takım sporları yapan oyuncuların akademikbaşarısını arttıracağı ilişkisi bize öğrencilerintakım sporlarına yönelmesini sağlayacaktır.Aileleri ikna etmek daha kolay olacaktır. Farklıyöntemlerle işlenen derslerin başarı yönündenkarşılaştırılması vb. Korelasyonel ve nedenselkarşılaştırma başlıca örnekleridir.12.03.2012 25

Intervention (Uygulama) belirli bir yöntemin /uygulamanın bir ya da daha fazla sonucuetkilemesi beklenir. Bu tür araştırmalar sebepsonuç ilişkisini daha kesin bir şekildecevaplayabilir. Kuramsal tahminleri doğrulayaraksahip olunan genel bilgiye katkıda bulunabilir. Başlıca kullanılan yöntem deneydir. Deneyselçalışmalar daha çok egzersiz, kinezyoloji gibialanlarda daha çok kullanılmaktadır.12.03.2012 26

Deneysel Araştırma Korelasyonel Araştırma Nedensel Karşılaştırma Araştırması Tarama Araştırması Etnografik Araştırma Tarihi Araştırmalar Eylem Araştırması Olgubilim Çalışmaları Kuram Oluşturma Çalışmları Durum Çalışması12.03.2012 27

Deneysel Araştrıma (Experimental): Sonuçlarıhakkında en kesin konuşulabilen yöntemdir.Karşılaştırmalı işlemler uygulanarak etkileriincelenir. Örnek: ilk-test, son test yöntemi. Farklı iki grubun tek bir yöntemle farklı araçlarlakarşılaştırılması. Farklı yöntemleri olan deneyselçalışma daha çok egzersiz ve tıp bilimlerindekullanılmaktadır.12.03.2012 28

İki ya da daha fazla değişken arasındakiilişkileri belirlemek ve neden-sonuç ile ilgiliipuçları elde etmek amacıyla yapılançalışmalardır (Correlational). Bazı ilişki türü ya da türlerinin ne dereceyekadar var olduğunu bulmaya çalışır.Yönlendirme veya müdahale yapılmamalıdır.Örn: sigara içen ve içmeyen kadınların VKİ/BKİ ?12.03.2012 29

12.03.2012 30

İnsan grupları arasındaki farklılıklarınnedenlerini ve sonuçlarını koşullar vekatılımcılar üzerinde her hangi bir müdahaleolmaksızın belirlemeyi amaçlayan çalışmalardır. SES farklı (düşük-yüksek) ailelerden gelenöğrencilerin başarı düzeyleri farklı mıdır? (notortalamaları ve SES) Farklılık varsa sadecebunun varlığı söylenebilir ancak hangi faktörünsebep olduğu farklı yöntemlerle araştırılmalıdır.12.03.2012 31

Bir grubun belirli özelliklerini belirlemek içinverilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalara(survey) denir. Lisede okuyan öğrencilerin FA düzeyleri, SES,spor yapıp yapmadıkları, hangi tür sporlarıtercih ettikleri vb. tarama yapılabilir.Kullanılan araçlar anket, e-posta, posta,telefon, görüşme olup tanımlayıcı istatistik(sıklık, frekans, yüzde) ile rapor edilir.12.03.2012 32

12.03.2012 33

Bir toplumu ya da onun bir yönünü çalışmakisteyen antropologlar tarafından geliştirilmiştir.İnsanı tanımlama, tasvir anlamına gelen buaraştırma türüdür. Bir grubun davranışını doğrudan gözlemlemekve bu gözleme dayanarak bu gruba ilişkinbetimlemeyi içerir. Amacı doğrudan ilişki kurmave grubun kültürel yapılarını, yapıları oluşturandavranış ve deneyimlerini incelemektir.12.03.2012 34

Bir dönemin dokümanları dikkatlice okunarak,o zamanda yaşamış kişilerle görüşmeleryapılarak odaklanılan problemle ilgili olarak“geçmişte ne oldu?” sorusuna cevap arar. Örneğin Cumhuriyet Döneminde sporungelişimi. Konuyla ilgili olarak Selim SırrıTarcan’ın hayatı, Burhan Felek vb. kişiler ileilgili bilgiler toplanabilir. Dokümanlar, çıkmışyasalar, spor başarıları incelenebilir.12.03.2012 35

Genelleme yapma olanağı diğer araştırmatürlerine göre daha azdır. Belirli bir durumunkoşullarını değiştirecek bilgiyi sağlamadaetkindir (action research). Kırsal İ.Ö.O, FAolanaklarını arttırmak, bir okulda bulunanfiziksel engellilerin spor yapmalarını sağlamakvb. İkinci genel farklılık ise sonuçlarındanetkileneceklerin ve aktif katılanlara önemvermesidir.12.03.2012 36

Farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılıbir anlayışa sahip olmadığımız olgularaodaklanmaktır. Veri kaynakları odaklanan olguyu yaşayan ve buolguyu dışa vurabilecek veya yansıtabilecek bireylerya da gruplardır. Kesin, genellenebilir sonuçlar ortaya koymayabilir.Ancak daha iyi tanımamıza, anlamamıza yarayabilir.Kız öğrencilerin düşük okullaşma oranı, kadınlarınspora daha az katılımları birer olgu olabilir.12.03.2012 38

Sistematik olarak toplanan ve analiz edilenverilere dayalı kuram geliştirme biçimidir(Grounded Theory). Sürekli bir şekilde gerçekleştirilenkarşılaştırmalı analizlere bağlıdır. Olgubilimeyaşantılara odaklanması ile yakındır. Ancakolgubilimde kuram oluşturma yoktur.12.03.2012 39

12.03.2012 40

Bilimsel sorulara cevap aramada kullanılanayırt edici vir yaklaşım olarak görülmektedir.Bir ya da daha fazla olayın, ortamın sosyalgrubun derinlemöesine incelendiği biryöntemdir (Case Study). Örnek olay araştırması da denir. Özellikleri;bir olayı meydana getiren ayrıntılarıtanımlamak, olaya ilişkin olası açıklamalarıgeliştirmek, bir olayı değerlendirmekamacıyla kullanılır.12.03.2012 41