Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

MUSTAFA SEVER*Yazıldığı dönemdeçeşitli Türk boylarınınkonuştuğu Türkçeyi,Türkçenin söz varlığını,sözlü kültürdeki sav,sagu, koşuk gibi türleri,gelenek görenekve inançları, yemeiçme, giyim kuşamgibi maddî kültürunsurlarını maddebaşlıkları şeklindesıralayıp somutörneklerle göz önüneserer.İslamiyetin kabulü sürecinde bir geçiş dönemiürünü olan Divânü Lügâti’t-Türk, Türkçenin bilinenilk sözlüğüdür. Akalın, kitabın 1072’de yazılmayabaşlandığını, dört kez düzeltildikten sonra 1074’tetamamlandığını belirtir (2011:1). Yazıldığı devirdekiTürk dilini, Türk kültürünü, Türk boylarının toplumsalyapılarını ve yaşayış özelliklerini yansıtması bakımındaneşsiz bir eserdir. Eserin yazarı, eserinde verdiği(DLT I/3) bilgilere göre, Muhammed oğlu Hüseyin’inoğlu Mahmud’dur. Mahmud, Emirler soyundan geldiğini,babasının Türk illerini Samanlı oğullarından olanbey olduğunu (DLT I/112) belirtir.Ercilasun, Kaşgarlı Mahmud’un KarahanlıHanedanı’na mensup bir şehzade olmasının kuvvetlemuhtemel olduğu kanısındadır. Ona göre Mahmud’unbabası Hüseyin Çağrı Tigin 1056-1057 yıllarından önceBarsgan emiridir. Babasının babası Muhammed BuğraHan 1056-1057 yıllarında Kaşgar’da Doğu Karahanlıhükümdarıdır ve 1057’de yerini Hüseyin Çağrı’yabırakır. Bu yıllarda Kaşgar’da çok şiddetli taht kavgalarıgörülür. Kaşgarlı Mahmud’un dedesi MuhammedBuğra Han’ın ikinci karısı, ailenin bütün fertlerini öldürterekkendi oğlu İbrahim’i tahta çıkarır; fakat İbrahimde hanedanın başka bir üyesi tarafından öldürülür.Kaşgarlı Mahmud’un babası Hüseyin Çağrı’nın da bu* Doç. Dr., Gazi Üniv., Güzel Sanatlar Fak.74eylül-ekim-kasım2012