Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

aşarısız, ama bu sadece Sıdık Karaçev’e özgü birdurum da değildir. O zamanın yazarlarının çoğundabu tür başarısızlıklar vardır. (Artıkbayev K. KırgızSovet Adabiyatının Tarıhı. F.1982. s. 37.)Yazarın ikinci öyküsü “Eriksiz Kündördö”ise başkişi Cıpar, köyün saygıdeğer hacısı olanKendirbay’ın kızına ait. Kendirbay kızı Cıpar’ıMamırbay Ağaya dördüncü eş olarak vermek ister.Cıpar ise okuma yazma bilen, eski düşünceli değil,yenice yaşamayı seven bir kızdır. Üstelik Cıpar’ınsevgilisi de var. Çaresizlikten dolayı Cıpar, sevgilisiCunuş ile kaçmaya karar verirler. Ama anlaştıklarısaatte, anlaştıkları yere Cunuş gelmez. Cıpar daMamırbay’ın eşi olmaktansa ölmem daha da iyi derve uçurumdan kendini atar. Cunuş’un neden gelmediğiyazar tarafından okuyucuya açıklanmaz. Bu daeserin başkişisi olan Cıpar’ın karakterini açıklamadaeksikliklere neden olur.20. asrın ikinci yarısında Kırgız edebiyatındayeni öyküler yazılmaya başlanır. Örneğin,K.Bayalinov’un “Tülkü Menen Suur” (Tilki ve Marmot),“Çabalekey Cana Cılan” (Kırlangıç ve Yılan),“Cetimdin Ölümü” (Yetimin Ölümü) gibi öyküleriyayımlanır. Bu öykülerin “... her hangi masalların,efsanelerin, bulmacalı hayvan masalların mayasıylayazıldığı şüphesiz” (Kebekova B. Kırgız Sovet AngemeJanrının Ösüş coldoru. F.,1967. S.17-б.). Halkedebiyatının materyallerini kullanmaları doğaldır.Bu süreç Türkiye öyküsüne de özgüdür. ÖrneğinAhmet Mithat Efendi’nin öyküleri… Halk edebiyatınınbu motifleri zamanın talebine göre kullanılır.Mesela, yılan ve tilki gibi hayvanlar sömürenler ise,kırlangıç ve marmot gibi hayvanlar sömürülen tabakayıçağrıştıran alegorik kahramanlardır. Tabii kibu çatışmada zafer marmot ve kırlangıcın olur. Halkedebiyatındaki masalların esas görevi; sömüren vesömürülen mücadelesini anlatmaktır.Aalı Tokombayev Kırgız Sovyet edebiyatındaçok önemli yazar ve şairdi. Ama zaman değişinceyazarın ancak esas edebiyat olarak algılanan eserlerideğerini koruyabildi. İdeoloji için yazılan eserleriise sadece tarih olarak kaldı.A.Tokombayev’in “Ötköndögü Mun” öyküsündeSovyet iktidarından önceki hocalardan öğretimgörmüş gençlerin yaşamı anlatılır. Okuma yazmayıöğrenmeye hevesli olan Sadık isminde genç veonun hocasının olumsuz davranışları anlatılır buöyküde. Sadık’ın hocasını anlatırken yazar doğayıda siyah boyayla anlatır. Bu yöntem de halk edebiyatınınetkisidir. Sovyet edebiyatında kahramanlarolumlu ve olumsuz olarak ayrılırdı. Bizim hoca daolumsuz kahramandır. Dolayısıyla hocanın portresiçirkin olarak çizilmiştir. “...gözleri domuzunki gibi,yanakları çökük, burnu iri, sakalı keçininki gibi, tipsizbir yaratık”. (Ötköndögü Mun. 1931, 14 Kasım).Söz konusu tarihlerde yeni sistemi övmek Kırgızedebiyatındaki eserlerin önemli ve esas konularıdır.Bu konuyu ele almış yazarların kullandıklarıyöntemler genelde birbirlerine benzer. Öyküleri deçizelgeleri de böyle olur. Öyküdeki başkişi eski zamandasömürülür, hakkını arayamaz ama yeni zamangelince sömürülen hakkını arar, eğitim almaolanağına sahip olur. Eskiden eğer öykünün başkişisibayansa babası onu ağaya ikinci eş olarak verir,yeni sistemde ise kız istediği ve sevdiği kişi ile evlenir.Tabii evlendiği genç de yenice düşünen nesildenolur. Бул жазуучулардын ичинен К.Баялиновбираз айырмаланат.Kubanıçbek Malikov’un “Caş Calın” (Yeni Kıvılcım)öyküsünde Kırgız yazarlarından ilk olarakKırgız işçilerinin karakterini işlemekle Kırgız edebiyatındayeni konuyu ele alır. Öykünün başkişisiSultan, çocuk esirgeme yurdunda büyür. Oradanmezun olunca işçi olarak fabrikada çalışmaya başlar.Aynı zamanda da komünist okullarında gece öğretimindeeğitim alır.M. Abdukarimiv’un “Caşagım Kelet” (Yaşamakİsterim) öyküsünde birkaç olay anlatılır. Amabu olayların birbirleri arasında bağlantı yok gibi.Olayların gelişmesi muhtevadan, öykünün talebindendolayı değil, yazarın kalıp düşünceleri ile izlekoluşturur. (Kebekova B. S.32). Öyküdeki kişiler hareketlideğildirler, fazla konuşurlar. Yine öykününbaşkişisin neden değiştiği tam olarak anlatılmamıştır.Bizim düşüncemize göre bu noksan yazarınyeteneksiz olduğundan değil, o zamanlar öykününKırgız edebiyatında yeni olduğundan, halk edebiyatınaözgü anlatım tarzından tam kurtulamadığındandır.K. Malikov’un “Ayluu Tündö” (Mehtaplı Gecede),“Caş Calın” (Yeni Kıvılcım), “Açılgan Ayıp”(Belli Olmuş Kusur), “Kamış Kulak”, “Kızıl Alay”,“Sarala Kozu” isimli öykülerde köydeki değişmelerve yenilikler anlatılır. Bu öyküler içerisinde “SaralaKozu” öyküsü belirttiğimiz başarısızlıkları yenmişve Batı anlayışındaki öykü türüne layık seviyedeyazılmıştır. Öyküde Kırgız köylerinde kolhozlaşmasürecinin gerçekleşmesi anlatılır. Kırgızlar için yabancıolmayan koyun beslemenin Sovyet kolhozundanasıl fark edildiği ve bunun yeniliği ele alınır.Mukay Elebayev’in “Boroonduu Künü” (BuhranlıGünde) öyküsü başkişinin bir gününü anlatır.60eylül-ekim-kasım2012