HALİT AŞLARKaleme aldığı eserlerle âdeta devrinin aynası,halkının sesi olmuş Mukay Elebayev,38 yıllık kısa ömrüne birçok hikâye, şiir, bir tiyatroeseri ve bir de roman sığdırmasını bilmiş bir edebiyatâşığıdır. Neredeyse ömrünün tamamı büyük sıkıntılarlageçen yazar hedeflerine ulaşabilmek içinbüyük mücadeleler vermiştir. O, henüz oluşmuşbir edebî çevrede gerek edebî eserleri gerek eleştirimakaleleriyle çağdaşlarından ayrılmış, sadece onlaradeğil, gelecek nesillere de örnek olmayı başarabilmişbir yazardır. Özellikle Frunze (günümüzdeBişkek) şehrindeki Merkezi Eğitim Fakültesindeöğrenim gördüğü yıllarda zamanının çoğunu okumakve yazmakla geçirerek edebî bilgisini artırmış,o yıllarda profesyonel yazarlığa giden yolda eminadımlarla yürümüştür.Elebayev, edebiyata özel ve büyük bir sorumluluklayaklaşmak gerektiğini kaleme aldığı hemenher makalede belirtmiş ve bu doğrultuda hareket etmiştir.Çağdaş Kırgız edebiyatının sorunlarını doğrutespit etmiş, bu sorunların çözülmesi için çabasarf etmiştir. Devrinin eleştiri anlayışının yanlışolduğunu, eserleri proleter (işçi/emekçi sınıfı) dünyagörüşü çerçevesinde değil, “edebiyat” çerçevesiiçinde değerlendirmek gerektiğini anlatmaya çalışmıştır.Edebî eleştiride ise eleştirmenin geniş birbilgi birikimine sahip olması, eleştirinin objektifve kaliteli olması gerektiğini dile getirmiştir. Meslektaşlarınınedebiyata üstünkörü yaklaştığından,edebiyatı hafife aldıklarından şikâyetçidir.Kırgızistan devlet matbaası redaktörlüğü görevisırasında Kırgız halkının asırların derinliklerindengünümüze taşıdığı efsane ve destanların yayınlanmasıişlerini yürütmüş, bazı şairlerin edebî içeriktenyoksun, sadece propaganda amaçlı şiirlerinin yerinehalkın bu sözlü edebiyat ürünlerini okumasınındaha yararlı olacağını belirtmiştir. Aynı zamandaKırgız atasözlerinin derlenmesi işini de ele almış,atasözlerinin bir halkın mirası olduğunu, atasözlerinitanımayan, bilmeyen halkın kendi benliğiniunutacağını ifade etmiştir. Bu noktada o, geçmişlebağlarını koparmaksızın geleceğe uzanmak gerektiğinidüşünen aydın bir yazardır.Elebayev neredeyse bütün yazarlığı boyuncayerli tip ve konuları yazarlık hayal gücüyle birleştiriphikâyeleştirmiş; ilk hikâyelerini Kazak, Rusve Batı edebiyatının tesiri altında Kızıl Kırgızistangazetesi muhabirliği yaptığı sıralarda kaleme al-54eylül-ekim-kasım2012
mıştır. Hemen bütün hikâyelerinde gerçek hayattankesitler, yerli konu ve tipler yer alır. Hemen bütüneserlerinde yazarın ya kendisini ya da onun hayatadair düşüncelerini temsil eden kahramanlar bulunur.Yazarın bazı hikâyeleri ise okura hayata dairbilgiler veren didaktik bir hüviyete sahiptir. Bubağlamda Elebayev didaktik, okurlarına doğruyuve gerçeği göstermeye çalışan bir yazardır.Çocukluğu ve ilk gençlik yılları zorluklar vesıkıntılarla geçen yazar, edebiyata gönülden bağlıdır.Elebayev hayattaki en büyük arzusunun eğitimgörmek ve iyi bir edebiyat adamı olmak olduğunuher fırsatta belirtmektedir. Yazar yaşam mücadelesiverdiği yıllarda bile okumak, yazar/şair olmak arzusunuhiç yitirmemiş ve hep bunun mücadelesinivermiştir. Elebayev iyi bir yazar olmak olabilmekiçin yazarın sürekli kendini geliştirmesi ve dahaönce yazdığı eserleri ileride eleştirebilmesinin gerektiğinibelirtir. Gerçek anlamda iyi bir yazar olabilmekiçin yazarın önündeki engelleri birer birerkaldırması, lafa, söze, dedikoduya aldırmaması gerektiğinisöyler. Etrafında olup biten olumsuzluklarakarşı mücadele etmesini, bir kenara çekilmemesinibelirtir. Aynı zamanda yazarın/şairin sadeceedebiyatla değil, diğer bilim dallarıyla da haşır neşirolması gerektiğini söyler.O, henüz şekillenmekte olan çağdaş Kırgızedebiyatına sadece edebî eserleriyle değil, aynı zamandaeleştirmenliği ile de hem renk katmış hemde gelişmesini sağlamıştır. 1930 ve 40’lı yıllardaElebayev’in eleştirisi her ne kadar kendisine veözel hayatına zarar getirmişse de onun değeri edebiyattarihinde her zaman var olacaktır. Daha açıkbir ifadeyle, dönemin edebî eleştirisini kaldıramayanaydın yazar kitlesi ve aynı şekilde KırgızistanYazarlar Birliği Başkanı Aalı Tokombayev veçevresi Mukay Elebayev’e rahat vermemişlerdir.Aynı şekilde, 1940 yılında kaleme aldığı ve KırgızEdebiyatında Sovyet rejimini eleştiren ilk eserolma özelliği olan Tartış piyesi de yazar hayattaykenyayınlanmamıştır. Yani, Sovyet rejimini eleştirenilk edebî eser yukarıda belirttiğimiz çevrelercecezalandırılmıştır. Elebayev gerçekleri çekinmedensöyleyebilen, bu yüzden de sıkıntılar çeken ve çağdaşKırgız edebiyatında birçok ilke imza atmış, cesurbir kalem erbabıdır.Mukay Elebayev Kırgız sözlü edebiyatı ve folkloruylailgili de önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir.Kırgızmambas›ta (Günümüzdeki Kırgızistanmatbaası)nda edebiyat redaktörlüğü yöneticisi olarakçalıştığı sürede, Kırgız efsanelerini, ünlü halkşairi Toktogul›un eserlerini kitap olarak bastırmıştır.Yazar öğrencilik yıllarında Tatar, Özbek veKazak Türkçesinde çıkan eserleri okumuş, Rusçayıiyice öğrendikten sonra ise dünya klasikleriniRusça üzerinden okumaya başlamıştır. Elebayevözellikle küçük hikâye alanında başarı göstermişusta bir kalemdir. Kaleme aldığı hikâyeler devrinsüreli yayınlarında yayımlanmıştır. Daha sonra ise1938 yılında Kızın Kezen (Zor Zamanlar) başlığıylabirçok hikâyesi kitap hâlinde yayınlanmıştır.Realist roman ve hikâye anlayışına bağlı olarakElebayev bize ferdî ya da sosyal hayattan alınmışbir olayı veya bu hayata ait bir kesiti sunar. Yazarhikâyelerinde dönemin yaşantısına eğilmiş; gördüklerini,başından geçenleri ve tanık olduğu birtakımolayları hikâyelerine konu etmiştir. Yazarınhikâyeleri 1916-1943 yılları arasındaki Kırgız sosyalyaşantısını aksettirir.Mukay Elebayev’in ilk hikâyesi Yeni MedeniyetYolunda adlı dergide yayınlanan “Yürek AğzaGelince” adlı hikâyesidir. Hikâyede, rüyada görülenbir kâbus anlatılmaktadır. 1930-33 yılları arasındaKızıl Kırgızistan gazetesinde “Kitap Ararken,Karşılaşma, Pamukçular Pazarında ve Uşak Arteli”adlı hikâyeleri yayınlanır.Yazarın “Pamukçular Pazarında” adlıhikâyesinde ülkenin güneyindeki halkın yaşantısıanlatılır. “Karşılaşma” adlı hikâyesinde iki eskidostun tesadüfen karşılaşıp geçmiş günlerini yâdetmeleri hikâye edilmektedir. Hikâyede diyaloglararacılığıyla yazarın hayata ve eski günlerinedair düşüncelerine rastlanır. “Kitap Ararken” adlıhikâyesinde okumayı çok seven hikâye kahramanınınRus ve Dünya edebiyatına ait eserleri bulmakiçin Leningrad, Moskova ve Taşkent gibi şehirleregidişi anlatılır. “Uşak Arteli” adlı hikâyesindeSovyet hükümetinin yeni yeni hüküm sürmeyebaşladığı 1920’li yıllarda Tolubay ve Baymuratgibi zengin kimselerin mallarını kaybetme korkusuişlenmektedir. Yazar bu hikâyesinde kahramanlarınınpsikolojik derinliklerine de inebilme başarısıgösterir. “Son Bir Gün” hikâyesinde olay II. DünyaSavaşı döneminde cephe gerisinde, Kırgızistan’ınNarın bölgesinde geçmektedir. Kocası savaşta ölen55eylül-ekim-kasım2012
- Page 2 and 3:
Muhterem Okurlar,Kardeş Kalemler
- Page 4: de mankurtlar tarafından kuşatıl
- Page 7 and 8: MİRLANBEK NURMATOVile Kırgız Dos
- Page 9 and 10: u kadar yoğun bir şekilde yaşad
- Page 11 and 12: nun içinde Osmonkul Aliyev, Bazark
- Page 13 and 14: da oldukça iyi biliyordu. Bu yarat
- Page 15 and 16: gizli kalanları, halkın bilmedikl
- Page 17 and 18: a çocuk öğrenim yeteneği ve bab
- Page 19 and 20: sunarak dil için durmadan çalış
- Page 21 and 22: K. Tınıstanov, yukarıdaki yarı
- Page 23 and 24: Kırgız Edebiyatı 20. asrın baş
- Page 25 and 26: Kasım Tınıstanovile ilgili Kırg
- Page 27 and 28: nov birkaç bilimsel çalışma yap
- Page 29 and 30: ları hakkında ayrıntılı bilgi
- Page 31 and 32: o geceye “Akademi Geceleri” ad
- Page 33 and 34: Kasım Tınıstanov'dankısa hikây
- Page 35 and 36: Keçi de hemen kendi lüzumundan ba
- Page 37 and 38: efendi şarpadan kömöçü yakalay
- Page 39 and 40: şair ve yazarlığınınyanında,
- Page 41 and 42: SALİCAN CİGİTOVçev. KEMAL GÖZK
- Page 43 and 44: lışmaların sanki değişen hiçb
- Page 45 and 46: ken edebî zevk için norm aramanı
- Page 47 and 48: koruması ve sağladığı imkânla
- Page 49 and 50: MAMASALI APIŞEVçev. ABDRASUL İSA
- Page 51 and 52: ği balla ye”. O günden bu güne
- Page 53: Kırgızca veya Rusça basılan ese
- Page 57 and 58: BEN KENDİMİBen kendimi ev dışı
- Page 59 and 60: ÇINARA SASIKULOVA*Kırgız öyküs
- Page 61 and 62: Bu öykünün diğerlerinden farkı
- Page 63 and 64: Zavallı ihtiyar Üpöl’ün hayat
- Page 65 and 66: Otobüslerin birisine binerek düş
- Page 67 and 68: nelerin olduğunu kim bilsin, yaşa
- Page 69 and 70: Anarbay'ın köprüsüKASIM KAİMOV
- Page 71 and 72: Sadece kulakları iyi işitmiyordu.
- Page 73 and 74: sonraki köprülerin Anarbay ile bi
- Page 75 and 76: olaylar sırasında öldürüldüğ
- Page 77 and 78: cek olanlar da yanılacaklardır;
- Page 79 and 80: “Akşamleyin çocukların oynadı
- Page 81 and 82: ÖZGE MEKÂN…Aşkın derin deryâ
- Page 83 and 84: KardedevletlerdlrobleMUHSİN İLYAS
- Page 85 and 86: ustalıklı bir şekilde kullanarak
- Page 87 and 88: üfleme çalgıları çalan müzisy
- Page 89 and 90: Türk şiirindeHazreti Peygamber186
- Page 91 and 92: Gubeydullin, Şabdanov, Jubanov, Ş
- Page 93 and 94: Rusedebiyatındanbeslenen,Gogol’u
- Page 95 and 96: Soldan sağa: İl Kültür Müd. Ta