Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

Kırgızca veya Rusça basılan eserlerini daha da güzelşekilde çevirip basmalarıdır.“Orijinal” bir şekilde Kırgızcadan Rusçayaçevrilmesi, birinci defasında gözden kaçanlarınikinci keresinde tamamlanma fırsatı yaratmış,sonuçta bu güzel yazarlarımızın eserlerinin genişkitleler tarafından beğenilerek okunmasını sağlamış,eserler devrin sınavından geçmiştir.Bayciyev’in tiyatro alanındaki iki dilliliği, dünyatiyatro sanatı tarihindeki özel bir durumdur.Dramlarını Kırgızcaya çeviren Bayciyev,oyunlarını yeni seyirciler için yeniden hazırlıyor.Bu da anlaşılır bir durum, çünkü Bayciyev’in piyeslerindeele alınan konular aslında insanlık içindir.O, bu millî malzemeyi aynı seviyede dünyayasunar. Bu durum ona dünya tiyatrolarının kapılarınıaçıyor. Bayciyev, kendi piyeslerini RusçadanKırgızcaya çevirerek, onlara derin bir millî unsurve imaj katıyordu.Bayciyev’in kendi çevirileri sadece millî rengeboyanmıyor, aynı zamanda olayları seyircilerinyerli ve öz olarak kabul etmesini sağlıyor.Yazarın “Manas, Semetey ve Seytek HakkındaBeyan” kitabının basılmasını, abartmadan ManasDestanının Rusça olarak yeniden doğuşu, önemlibir olay diyebiliriz. Onlarca yıldan beri destan,dünya toplumunun merak ettiği bir konudur. Fakatçok az kişi, bu muazzam eserin Rus okuruyla buluşturulmasınınpek zor bir iş olduğunu biliyor.Destanı, Rusçaya kazandırma girişimi çok fazladır,ama bunlar başarılı olamadı. Geçen yüzyılınortalarında bu işe bir grup Moskovalı mütercimlerel attı. Destanın ana dilini bilmedikleri içintercüme metinlere başvurmak zorunda kalan bumütercimlerin Moskova’da 1946 yılında bastıklarıeser pek çok yanlışı ve doğru olmayan unsurlarıiçeriyordu.Yazarın “Manas, Semetey ve Seytek HakkındaBeyan” kitabının basılması, Kırgız destanınadünya edebiyat okyanusunda yeni imkân ve yollaraçmıştır.Bayciyev’in bu kitabının değeri, yazarınındestan konusunu esas alarak Rusça destanın kendivaryantını ortaya koymasıdır. Bu müthiş birolaydır! Yazar doğru bir yol seçmiş, bin yıllaryok olmadan halk hafızasında yaşayan efsaneyi,değerinden hiçbir şey eksiltmeden Rus okurunaulaştırmıştır. Şota Rustaveli’nin “Arslan DerisiTaşıyan Kahraman” uzun şiiri, Alıkul Osmonovtarafından, tam da bu tarzda Kırgızcaya çevrilmişve Kırgız okuru bu uzun şiiri sevmiş, benimsemiş,çocuklarına Aftandil, Tariel, Nestan ve Tinatinisimlerini vermiştir.“Manas, Semetey ve Seytek Hakkında Beyan”kitabında destanın ana hatları ve başkahramanlarıntipleri, destanın trajedisi Rus dili aracılığıylaedebî ‘şah eser’ olarak verilmiştir. Okur, eserin sonsayfasını kapatırken bu muhteşem esere hayranlıkduyacaktır.“1856 yılında Valihanov, Manas destanını bozkır“İliyada”sı olarak tanımlamıştı. Ben de destanı“Dağ ve Bozkır Kutsal Kitabı” olarak görüyorum.Bundan dolayı Kutsal kitaptaki motifleri destandakorumaya, netleştirmeye ve genişletmeye çalıştım.İmkânlarım dâhilinde destanın konusunu kurallarçerçevesinde vermeye, kahramanların hareketlerinimantıklı şekilde ve olayların gelişimini akıcışekilde aktarmaya, Kırgız dilinin güzelliğini yansıtmayaçalıştım.” itirafında bulunur yazar.Ünlü edebiyatçı, Profesör Georgiy Hlıpenskiy,“Manas, Semetey ve Seytek Hakkında Beyan”kitabı ile ilgili çok doğru bir tespitte bulunuyor:“Başka bir zorluk, yabancı okurlara yani Rus okurlarınayönelik eserdeki millî şiirselliğin korunmasımeselesidir. Burada tercüman-ozan olarak karşımızaaracı ihtiyacı duymayan iki dilli yazar çıkıyor.“Manas, Semetey ve Seytek Hakkında Beyan”üçlemesi, birinci el folklor kaynaklarından yararlanılarakyazılan yeni bir çalışmadır.”Yukarıdaki dediklerimizi özetleyecek olursak,diyebiliriz ki, müellif tercümesi, çok yönlüçalışma sürecidir. Bu süreçte iki dilin sınırlarındadolaşan söz ustasının iki dilde düşünmesi söz konusudur.Bu bağlamda Cengiz Aytmatov ve MarBayciyev’in eserleri çeşitli halklara mensup okurlarınbilincine yerleşmiş, Kırgız halkı ve onlarınruhi zenginlikleri hakkında Rusça vasıtasıyla dünyayıbilgilendirmiştir. Bu onların “Kopar ZinciriniGülsarı”, “Beyaz Gemi”, “Gün Olur Asra Bedel”,“Eski Masal”, “Düello”, “Eskiden Bir Zamanlar”,“Sonbahar Yağmurları” eserlerinde özellikle görülebiliyor.Böylelikle gündemdeki en önemli millîmeseleler, insanlık meselesi derecesinde ses getirmiş,bunlar dünya halkının ortak sorunu, ahlakitemeli hâline gelmiştir ki, dünyadaki hayat dabuna dayanmaktadır.■53eylül-ekim-kasım2012