Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

arayış içindeki okurlara yöneldiğini gösteriyor.Georgiy Gaçev, “Cengiz Aytmatov ve DünyaEdebiyatı” kitabında, “Onda Rus kökenli yazarlardaolmayan ve Rus hayatını yazarken de kullanamadığıRus edebiyat geleneğinin konusu, mitolojisive tarz derinliği var. Böyle bir şey XIX. yüzyılınilk yarısında Rus edebiyatına azınlık temsilcisiUkraynalı Nikolay Gogol’un girmesiyle gerçekleşmişti.Bütün bu Soroçinliler (Ukrayna’da birgrup), Mirgorodlular, Parubkiler, Zaparojest Kazaklarıkendilerine has yaşam tarz özellikleriyle,mitleriyle, dil ve fıkralarıyla daha önceden sınırlıolan Rus edebiyatına derya gibi akarak zenginleştirmiştir”,der.Kırgız yazarlarından Cengiz Aytmatov ve MarBayciyev eski efsane ve mitleri, destanları sentezleyipgünümüze uyarlayarak eserlerinde sık sık kullanmışlardır.Bununla birlikte hem Aytmatov’unhem Bayciyev’in destanın ana fikrini, unutulmayayüz tutmuş veya meşhur bir efsaneleri yenidendönüştürdüğünü, kendi edebî güçlerini kullanarakyeni bir fikir olarak insanlığın huzuruna sunduklarınıgörüyoruz. Geyik Ana Efsanesini ilk defaiki yüzyıl önce Çokan Valihanov kaleme almıştı.Bu efsane Kırgız yazarları tarafından birkaç kerekısa alıntı şeklinde kullanılmıştı, ama o efsaneye“Beyaz Gemi” eserinde Aytmatov ve “EskiMasal” dramında, “Eskiden Bir Zamanlar” uzunhikâyesinde Bayciyev yeniden hayat verdiler. Bayciyevböylelikle eski efsanenin ana fikrini yenidencanlandırarak, konuyu dünya çapında kamuoyununtartışmasını sağlar.Dram yazarı Mar Bayciyev’in iki dilli ustalığı,özellikle bu efsanenin edebî-entelektüel yorumundanet olarak görülmüştür. Burada iki dilli edebîdüşüncenin etkisi görülmekle birlikte millî folklorikmateryaller insanlık sesi seviyesine çıkar. Buefsane Bayciyev tarafından “Eskiden Bir Zamanlar”uzun hikâyesinde de kullanılmıştır. Başkatürden olmasına karşılık, bu eserlerin her birininartı tarafları mevcuttur. Yazar, bunların her birindeorijinal edebî dünya yaratmayı başarmıştır.Efsane temelinin kullanılmasıyla yeniden işlenmişve buluntularla zenginleştirilmiş yeni çalışmanınortaya çıkarılması, yazarın özgün biri olduğununkanıtıdır.Kırgızlar, kendilerini ve doğayı bir bütün olarakgörmüş, doğaya karşı gelmeyi ahlaken suç saymış,böyle yapan insanları da doğanın cezalandıracağınainanmıştır. Mar Bayciyev tam bu noktayavurgu yaparak, eserine çağdaş renk veriyor.Aytmatov ve Bayciyev’in son derece başarılıeserler ortaya koyabilmelerinin nedeni, onlarınmillî materyalleri çok iyi bilmeleri, gerektiğinde bumalzemelere dışarıdan bakabildikleri ki, bu özellikzaten iki dilli edebî düşüncenin ana etkenidirve ünlü yazarların çalışmalarına da yansımıştır.Müellifin çevirisi, iki dilli edebî çalışmanınayrılmaz parçasıdır. Aytmatov, ilk hikâyelerindenitibaren çeviri işiyle ilgilenmişken, Bayciyev bütünçalışma hayatı boyunca bu alanda çalışmıştır.Yazar, dram yazarı Bayciyev’in özgünlüğü iki dilliçalışma özellikleriyle ilgili zengin bilgi vermektedir.Yazar hangi dilde yazarsa yazsın, daha sonramutlaka yazar tarafından eserin “ikinci doğumu”gerçekleşmiştir.Burada ister istemez şu soru ortaya çıkabilir:Neden iki dilli yazarlardan Aytmatov ağırlıklı olarakRusça yazmaya başlarken, Bayciyev iki dildeyazmaya, daha sonra bunları kendisi çevirmeyedevam etti?Millî edebiyat tarihinde belirgin şahıs olanBayciyev’in eserleri, okur ve seyircilerine büyükzorluklar sonrasında ulaşıyor, resmî eleştirmenlerineleştirilerine hedef oluyordu. Kırgız edebiyatındamuhalif edebiyat yoktu. Bayciyev’in çalışmalarıylamuhalif edebiyat ortaya çıktı. Bayciyevminnettarlıkla “Benim Sadık Dostum, Rus Dili”makalesini boşuna yazmamıştır. Kırgızistan’daonun eserleri, oyunları haksızca ve çok ağır bir dilleeleştirilerek, kitap ve dramları piyasadan kaldırdığında,o, çalışmalarını Moskova ve Petersburg’agönderir ve oyunları SSCB’nin pek çok tiyatrolarındasahnelenir, kitapları Rusça olarak yüz binbaskıya ulaşır. Edebî dille söyleyecek olursak,Bayciyev son uçuşunu yapan ama her zaman konacağıyedek havaalanı bulunan bir pilota benzerdi.Belinskiy, metin tercümesinde çevirmenin “eklemeve eksiltme” hakkının olmadığını, metni olduğugibi eksikleriyle, hiçbir şeyini değiştirmedençevirmesi gerektiğini” yazmıştır. Fakat bu, esersahibini kapsamıyor; burada çeviri çalışması özelbir türde olacaktır.Cengiz Aytmatov ve Mar Bayciyev’in ikincidilde “kendi eserlerini yeniden yazması”nın ortayaçıkardığı ders verici mahiyetteki ortak noktaları,52eylül-ekim-kasım2012