Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

olaydır. İki dilli sanata yönelik inceleme eserlerigenelde bölük pörçük mahiyettedir. Ve son dönemde,iki dillilik doğal bir durum olarak kabul edildiktensonra, edebiyatçılar (yazın bilimciler) konuylailgili ciddi bir şekilde çalışmaya başladılar.Sovyet döneminde Kırgızlar, diğer SSCB halklarıgibi ana dili yanında zorunlu olarak Rusça eğitimde aldılar.Ünlü Kırgız edebiyatçısı Cengiz Huseynov“Çok Milletli Sovyet Edebiyatı”ndaki tipleri şu şekildesınıflandırır:Ana dilde yazmak ve yazarın onu Rusçaya tercümeetmesi; Rusça yazmak ve onu kendisinin anadiline çevirmesi; aynı zamanda ana dilde ve Rusçayazmak ve çevirinin devre dışı bırakılması; geçiciveya daimi şekilde iki dillilikten tek dile Rusçaveya ana diline geçmesi ve bunu yaparken eserinmüellifi tarafından tercüme edilmemesi; sadeceRusça yazmak bunu yaparken yazar kendisini Rusyazarı olarak değil, mensup olduğu halkın yazarısaymasıdır.Genel olarak Huseynov ile aynı fikri paylaşmaklabirlikte, sayılan bütün iki dillilik tiplerininpratikte kombine şeklinde karşımıza çıktığını belirtmeliyim.İki dilli çalışma, diğer çalışmalar gibiderin bireyseldir.Aytmatov ve Bayciyev’in eserlerinde, yazarlarınşartlar gereği erken yaşlardan itibaren hemRusça hem Kırgızca bilmelerinden dolayı, yukarıdaadı geçen iki dillilik türlerinin tamamını uyumlubir şekilde içinde bulundurur. Bununla birlikteonların kendileri birkaç defa, kendi tecrübelerindenyola çıkarak iki dilli çalışmanın doğası hakkındayazmışlardır.Araştırmacılar her yazarın dil tercihi konusundahakkının olduğunu kabul ederler, ama konumillî çerçeveye girdiğinde veya yazarın millî kimliğinitanımlamaya çalışıldığında hararetli tartışmalar,birbirlerini dışlayan nedenler sıralanmayabaşlar. Bazen Osetyalı edebiyatçı Nafi Jusoyti’nindediği gibi saçma “Aytmatov Rus yazarı” gibisindeniddialar da ortaya atılır.Dünya edebiyat tarihi pek çok ana dili dışındaçok güzel eserler yaratan ve resmî şekilde hemtemsil ettiği dilinin hem temsil ettiği milletin yazarıolarak bilinen yazarları tanıyor. Aslen Leholan ve İngilizce yazan Joseph Conrad, İngiliz yazarıolarak tarihte kaldı. Bununla birlikte Amerikalıyazar Mavi Baykuş lakaplı Vesha Kuonnezin,aslen Kızılderili olmasına rağmen bütün eserleriniİngilizce yazdı, ama resmî kitaplarda ve okurlararasında Kızılderili yazar olarak biliniyor. Galiba,yazarın milliyetini belirlerken, yazarın çalışmalarınıkapsamlı incelemek, sadece eserin dilini veyasadece yazarın millî kimliğini veya ülkesini önplana çıkarmamak gerekiyor.İki dilde yazan edebiyatçının dil ve konu meseleleritek dilde yazan geleneksel yazara kıyasladaha kritiktir. Bu konuda V. Nabokov’un yazdıklarıçok ilginçtir.“Üç yaşımda ben Rusçaya kıyasla İngilizceyidaha iyi konuşuyordum. Dokuz, on iki yaşlarımdaben daha çok İngiliz yazarları: Wells, Kipling,Shakespeare’i okumama rağmen bazı dönemlerigöz önünde bulundurmazsam İngilizce çok azkonuşuyordum. Fransızcayı altı yaşımda öğrendim”diyor Nabokov 1975 yılında Bernar Pivo’yayazdığı mektubunda ve devam ediyor: “Benimdedelerimin dili, benim şiirlerimde kendimi hissettiğimdildir. Ama ben hiçbir zaman Amerikalıbirine dönüştüğüme pişman değilim. Fransız dilidaha doğrusu benim Fransızcam (bu o kadar özelbir şeydir ki) benim akıl gücümle bükmek istememerağmen bükülmüyor. Onun söz dizimi benimbazı serbestliklerimi sınırlıyor ki, ben bunu diğeriki dilde kendime müsaade edebiliyorum. Elbette,ben Rus dilini seviyorum, ama İngilizce kullanımaçısından onu geçiyor.”Aytmatov ve Bayciyev’in tecrübelerinden yolaçıkarak cesaretle diyebiliriz ki, iki dillilik demek,iki dilin aynı zamanda kullanılıyor olmasıdır; ikidilde de fikir yürüterek düşünce sınırlarını zorlamak,yazarların bu avantajını eserlerine yansıtmasıdır.Önemli temel sorunların biri, iki dilli yazarlarınhangi dili anadili olarak görmeleridir? Çalışmadilini mi veya anne ile babalarının dilini mi?Bu konuda ünlü Kalmuk şairi David Kugultinovşu beklenmedik fikrini bildirmiştir: “İnsananadilindeki hangi sözleri ilk olarak söylediğini vene anlama geldiğini hatırlamaz ki... Fakat o, başkabir dilin anlamını ne zaman kavrar ve hayat tecrübesiedinir, o zaman işin seyri değişir. Hatırlıyorumda, Rusça “ekmek” kelimesinin anlamınınasıl öğrendiğimi. Sobadan çıkarılan sıcak ekmeğidildiler ve içtenlikle ikram ettiler: “Al, ekme-50eylül-ekim-kasım2012