Demek oluyor ki Kırgız edebiyatını incelemekisteyen bir araştırmacı bu edebiyatın genel mânâdailim ve estetik kriterler açısından kendisi ile zamandaşAlman, İngiliz, Fransız ve Rus yazarlarla denkolamayan ve yazarlığı profesyonel bir meslek olarakgöremeyen yazarların kaleminden çıkan edebiyat olduğunuaklından çıkarmamalıdır.Kırgız Edebiyatı- İçerik ve tür olarak Batı edebiyatındaişlenerek ortaya çıkan ve başka halklarınedebiyatlarına da geçen edebî türlerde verileneserlerle ortaya çıkan ve bu türlerin belli ölçülerdeyerleştiği edebiyat.Kırgız edebiyatının temellerini atan kalemler şiir,piyes, hikâye veya roman türündeki eserleri Çin,İran, Arap veya Hindistan edebiyatlarında gelişen,oluşan ve bu halkların dilleri vasıtasıyla işlenen türleritaklit ederek kaleme almış değillerdir. Çünkü ilkyazarlarımız yukarıda bahsi edilen halkların dilini deedebiyatlarını da bilmiyorlardı. Sonraki yazar nesilleriarasında da Doğu halklarının diline ve edebiyatınavakıf olan bir kalemin çıktığını söylemek çok zor.Diğer taraftan yazarlarımız, ilk kaleme aldıklarıhikâyeleri, uzun hikâyeleri veya romanları yazarkenKırgız destanlarında faydalanılan olaylar zinciri şekillerinden,tasvir usullerinden veya kahramanlarınkonuşma biçimlerinden yararlanmamışlardır. Ya dailk yazarlarımızın kaleme aldıkları ilk piyesler içinKırgız folklorunda örnek alabilecekleri bir tür gelişmemişti.Ve Kırgız edebiyatında örneği verilen modernmânâda anladığımız şiir türü hem işlenen temalarhem de şekil açısından sözlü destan türlerindenbambaşkaydı.Örneğin Kasım Tınıstanov’un 1919 yılındayayınlanan “Ayga”, “Bayçeçekke” adlı şiirlerini elealalım. Bu şiirler aya ve ömrü kısa olan bir çiçeğe,kardelene yazılmış. Başka bir tabirle şair, ay vekardelen çiçeğine sıcak duygular beslediği bir insana(örneğin güzel bir kıza) gösterebileceği yaklaşımınbir benzerini göstermiştir. Bu şekilde içeriği olanşiirleri sözlü edebiyattan mum yakıp özel olarakarasak dahi bulamayız. Neticede okuma yazmasıolmayan herhangi bir halk şairinin ayı, kardelençiçeğini veya bir ağacı romantik gözlerle seyredip,birden bire duygulanarak sevdiğini aklına getirmesi,bu sembollere şiirler yazması yanlış anlaşılması amadüşünülmesi zor bir ihtimal.Kısacası, çağdaş Kırgız edebiyatı halk edebiyatınınuzantısı olarak ortaya çıkmamış, gelişimindekitemeller hiçbir zaman folklor olmamıştır.Çağdaş Kırgız edebiyatının temellerini atanyazar nesli içerisinden bir- iki kalem haricindeRusça’yı bilen olmadığı için bu yazarlar ilk kalemealdıkları eserleri, özellikle de şiirleri, Kazak, Özbekve Tatar dillerinde kaleme alınan orijinal eserlerinveya bu dildeki çevirilerin etkisinde kalarak kalemealmış, kaleme aldıkları edebî metinleri bu dillerdeverilen eserlere benzetme çabasında olmuşlardır.Fakat yeni tipte oluşmaya başlayan Kazak, Tatar veÖzbek edebiyatlarında bahsi geçen zaman dilimiiçerisinde işlenen türler Rus edebiyatından örnekalınmıştı. Rus edebiyatında işlenen bu türler iseBatı’da gelişmiş, işlenmiş Rus edebiyatına geçerekuzun bir zaman dilimi içerisinde bu edebiyat dahilindeen mükemmel seviyesine ulaşmıştı.Kırgız edebiyatının temellerini atan yazar nesilleriRus dilini tam mânâsıyla öğrendikten sonra hemRus dilinden hem de bu dil vasıtasıyla dünya edebiyatlarındanders almaya başlamıştır. Fakat ilk yazarnesillerimizin Batı edebiyatının, hatta Rus edebiyatınınyüz yıllar içerisinde edinmiş olduğu edebî birikimve neticesinde oluşan edebî zevkleri anlaması,edebî türlerin Kırgızca’da örnek olarak nitelendirilebilecekşekillerini ortaya koymaları hiç de kolayolmamıştır. Bu yüzden şayet vermiş olduğu eserlerleRus edebiyatı dahilinde de değerlendirilmeye müsaityanları olan Cengiz Aytmatov’u istisna olarak kabuledecek olursak Kırgız edebiyatında Batı standartlarınıkarşılayabilen klasik mânâda eserlerin günümüzekadar kaleme alınmadığını söylemek durumundayız.Fakat bütün olumsuzluklara rağmen millî edebiyatımızın,Batı edebiyatlarının açtığı yolda gitmekteolduğunu, ilk yıllardaki tür kargaşasını atlattığını vegelişim sürecini yaşamaya başladığını söylemeklede yanlışa düşmüş olmayız.Netice itibariyle Kırgız edebiyatı tarihini kendilerinearaştırma konusu olarak seçen ilim adamı veöğrencilerin bu edebiyatın Doğu halkları edebiyatlarınıntesiri altında gelişmediğini, aksine Avrupa,özellikle de Avrupalılaşmış Rus edebiyatından hemtür hem edebî yaklaşım hem de teorik ve estetikaçıdan etkilenerek inkişaf ettiğini, fakat dünya edebiyatlarıseviyesine çıkma sürecini de hali hazırdayaşamakta olduğunu unutmamaları gerekmektedir.■48eylül-ekim-kasım2012
MAMASALI APIŞEVçev. ABDRASUL İSAKOV **Aytmatov ve Bayciyev’inson derece başarılıeserler ortayakoyabilmelerininnedeni, onların millîmateryalleri çok iyibilmeleri, gerektiğindebu malzemeleredışarıdan bakabildikleriki, bu özellik zaten ikidilli edebî düşünceninana etkenidir ve ünlüyazarların çalışmalarınada yansımıştır.Kırgızistan topraklarında yaşayan halklarınözünde kadimden beri karşılıklı anlayışve toleransa olan heves mevcuttu. Buralarda, yerelbazı çatışmalara rağmen asırlar boyunca ruhenbirbirlerini zenginleştiren farklı milletlere mensup,türlü kültür ve dilleri taşıyan kimseler yaşadılar.İki dillilik bizim için hâlen önemli bir konudur.Konuya siyaset dışı bakmanın, yan yana ve etkilişekilde kullanmanın zamanı gelmiş bulunmaktadır.Bu bağlamda Kırgız ve Rus dillerinde yazanünlü Kırgız yazarları Cengiz Aytmatov ve MarBayciyev’in eserlerinin incelenmesi son dereceönemlidir. Onların eserlerinde iki dilli çalışmanınözelliklerini daha net görebiliyoruz.Edebiyatta iki dillilik, çok zor, çok tabakalı* Bu makale Edebi Kırgızistan dergisinin 3. sayısındayayımlanmıştır (Mamasalı, Apışev, “Ç. Aytmatov,M. Baydciev: Gorizontı Dvuyazıçnogo Tvorçestva”,Literaturnıy Kırgızistan, Sayı: 3, Bişkek: Turar Yay., 2011,s. 158-168)**Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktoraöğrencisi.49eylül-ekim-kasım2012
- Page 2 and 3: Muhterem Okurlar,Kardeş Kalemler
- Page 4: de mankurtlar tarafından kuşatıl
- Page 7 and 8: MİRLANBEK NURMATOVile Kırgız Dos
- Page 9 and 10: u kadar yoğun bir şekilde yaşad
- Page 11 and 12: nun içinde Osmonkul Aliyev, Bazark
- Page 13 and 14: da oldukça iyi biliyordu. Bu yarat
- Page 15 and 16: gizli kalanları, halkın bilmedikl
- Page 17 and 18: a çocuk öğrenim yeteneği ve bab
- Page 19 and 20: sunarak dil için durmadan çalış
- Page 21 and 22: K. Tınıstanov, yukarıdaki yarı
- Page 23 and 24: Kırgız Edebiyatı 20. asrın baş
- Page 25 and 26: Kasım Tınıstanovile ilgili Kırg
- Page 27 and 28: nov birkaç bilimsel çalışma yap
- Page 29 and 30: ları hakkında ayrıntılı bilgi
- Page 31 and 32: o geceye “Akademi Geceleri” ad
- Page 33 and 34: Kasım Tınıstanov'dankısa hikây
- Page 35 and 36: Keçi de hemen kendi lüzumundan ba
- Page 37 and 38: efendi şarpadan kömöçü yakalay
- Page 39 and 40: şair ve yazarlığınınyanında,
- Page 41 and 42: SALİCAN CİGİTOVçev. KEMAL GÖZK
- Page 43 and 44: lışmaların sanki değişen hiçb
- Page 45 and 46: ken edebî zevk için norm aramanı
- Page 47: koruması ve sağladığı imkânla
- Page 51 and 52: ği balla ye”. O günden bu güne
- Page 53 and 54: Kırgızca veya Rusça basılan ese
- Page 55 and 56: mıştır. Hemen bütün hikâyeler
- Page 57 and 58: BEN KENDİMİBen kendimi ev dışı
- Page 59 and 60: ÇINARA SASIKULOVA*Kırgız öyküs
- Page 61 and 62: Bu öykünün diğerlerinden farkı
- Page 63 and 64: Zavallı ihtiyar Üpöl’ün hayat
- Page 65 and 66: Otobüslerin birisine binerek düş
- Page 67 and 68: nelerin olduğunu kim bilsin, yaşa
- Page 69 and 70: Anarbay'ın köprüsüKASIM KAİMOV
- Page 71 and 72: Sadece kulakları iyi işitmiyordu.
- Page 73 and 74: sonraki köprülerin Anarbay ile bi
- Page 75 and 76: olaylar sırasında öldürüldüğ
- Page 77 and 78: cek olanlar da yanılacaklardır;
- Page 79 and 80: “Akşamleyin çocukların oynadı
- Page 81 and 82: ÖZGE MEKÂN…Aşkın derin deryâ
- Page 83 and 84: KardedevletlerdlrobleMUHSİN İLYAS
- Page 85 and 86: ustalıklı bir şekilde kullanarak
- Page 87 and 88: üfleme çalgıları çalan müzisy
- Page 89 and 90: Türk şiirindeHazreti Peygamber186
- Page 91 and 92: Gubeydullin, Şabdanov, Jubanov, Ş
- Page 93 and 94: Rusedebiyatındanbeslenen,Gogol’u
- Page 95 and 96: Soldan sağa: İl Kültür Müd. Ta
Change language