Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

ilgi birikiminin milyonda birini belki yeni yenianlamaya başlayan yazı dili vasıtasıyla ortaya konulanedebiyat.Esasında her bir halkın yazı dili, sözlü dili temelalmak suretiyle ana dili, bahsi geçen sözlü dil olanaydınların nesiller boyu uğraş vermeleri ile ortayaçıkar, uzun yıllar içerisinde belli bir çerçevenin içineoturur ve sözlü dilden uzaklaştığı kadar bizim yazıdili dediğimiz kavram meydana gelir. Ve elbettemillî yazı dili dediğimiz kavramın gelişmesi, bu yazıdilinin temel aldığı sözlü dilde konuşan, özellikle deedebî metinler kaleme alan aydın kitlesinin hem sayısıylahem de yetenekleri ve ilim seviyeleri ile yakındanbağlantılıdır.Yazı dili, halk dilinin gramatikal ve leksikolojiközelliklerinden faydalanarak gelişim yoluna başlarkenbu süreç içerisinde, fikir ve duyguları ifadebiçimleri, hayatın görünüşleri ve tabiatı betimlemeşekilleri açısından sözlü dilden farklı bir kulvaragirer, kısacası sözlü dilden uzaklaşır ve sözlü dilinifade imkânlarını kat be kat aşan yapma bir dil halinialır. Bu duruma örnek olarak Fransız yazı dilini göstermekmümkündür. “Fransız yazı dili ile sözlü dilibirbirinden alabildiğine uzaklaşmıştır” şeklinde birtespitte bulunan ünlü dil bilimci J. Vanderes sözlerinindevamında “Bu yüzdendir ki Fransızlar yazarkenkullandıkları dil ile hiçbir zaman konuşmazlar,konuşma dili ile arada sırada bir şeyler karalasalarda hiçbir zaman yazmazlar” demektedir.Neticede tuzu kuru olan, sözlü dilden uzaklaşan,aydınlar tabakasının kullandığı yazı dili, bahsi geçenyazı dilini temel alan sözlü dilde konuşan yeninesiller için herhangi bir yabancı dilden farksızdır.Nitekim bu dil, sadece ilköğretim okullarının veyaüniversitelerin müfredatlarına konulan edebiyatderslerinde değil diğer derslerde de öğretilir. Yazıdilinin bütün üslup zenginliklerinin, gramatikal veleksikolojik özelliklerinin yeni nesiller tarafındanbelli bir düzeyde öğrenilmesi 15- 20 yıl gibi uzun birzaman dilimi içerisinde ancak gerçekleşir.Kırgız yazı dili ise esasında taşradaki ilköğretimokullarında, az da olsa üniversitelerde, yüksekokullarda ders olarak okutulmakta, haber alma vebasın- yayın organları tarafından işlenmekte, bazıdevlet dairelerinde kullanılmaktadır. Fakat ana dilimiz,siyaset, din, diplomasi, felsefe, psikoloji, mantık-sosyoloji ve kültür tarihi gibi alanlarda işlenmemekte,daha doğru bir tabirle kullanılmamaktadır.Yani yazı dilimiz ile konuşma dilimiz birbirindenhâlâ uzaklaşmış değildir, yani Kırgız yazı dili yukarıdada değindiğimiz gibi yazı dilinden beklenenşartlara cevap vermekten uzaktır. Bu durum Kırgızdilinin gelişmiş bir yazı dili olarak oluşumunu hâlâtamamlamadığını ve bu oluşum sürecini yaşadığınıgöstermektedir.Neticede her türlü edebî metnin - bir an için buedebî metinlerin tamamını edebiyat diye ifade edelim-yazı diline, yazı dilinin leksikolojik, morfolojikve üslup repertuarına biriktirdiği betimleme, ifadeetme ve etkileme özelliklerinden yararlanılarak ortayakonulduğunu kabul etmek durumundayız. Yazıdili olma sürecine girmiş fakat tam mânâsıyla kemaleermemiş Kırgız dilinde ise ilmî, siyasî ve dinîüslup özellikleri oturmadığı için Kırgız edebiyatıgenellikle konuşma dilinin sınırlı imkânlarına dayanarakortaya konulmuş, edebiyatımız, gelişiminikonuşma diline dayanarak sürdürmüştür.Eğer her bir halkın aydın tabakasının duygularının,düşünme yeteneklerinin ve kelimelerle duygularınıifade edebilme gücünün, ana dilinin yazı türündekişeklinin üslup açısından ne derece geliştiği ileyakından alâkalı olduğu fikrini kabullenecek olursakbu takdirde Kırgız yazı dilinin hâlâ tam olarak gelişimsürecini tamamlamamış olması durumunun,Kırgız yazarların edebî düşünme özelliklerini ve kalemgüçlerini eksik bıraktığını ve eserlerinin edebîkalite açısından olumsuz etkilendiğini düşünmemizson derece doğal bir sonuçtur.Demek ki Kırgız edebiyatına dair yapılacak olanilmî çalışmalarda, bu edebiyatın oturma süreciniyeni yeni tamamlama yoluna giren, kemale ermemişbir yazı dili vasıtasıyla ortaya konulan bir edebiyatolduğu meselesi hiçbir zaman akıllardan çıkarılmamalıdır.Kırgız Edebiyatı- Devlet desteği ile ortaya çıkan,devletin verdiği maddî yardımlarla gelişim sürecinidevam ettiren fakat diğer taraftan yine devletin politikalarınınpropagandasını yapmakla mükellef,kesintisiz olarak resmî otoritenin kontrolünde olanbir edebiyat.İster kabul edelim ister etmeyelim ÇağdaşKırgız edebiyatı olarak ifade edilen kavram, yaniÇağdaş Kırgız edebiyatı, Sovyetler Birliği’nin siyasîistekleri, maddî yardımları ve değişik alanlardasağladığı imkânlarla ortaya çıkmış ve yine devletin46eylül-ekim-kasım2012