edilmektedir. Bu hikâye 1924 yılında Taşkent’te Kazakçayayımlanan Cas Kayrat gazetesinde neşredilir.Yazar bu eseri yayımlarken Kelgin müstearını kullanır.Eserde Kırgız geleneklerinde bugün de yaşatılmaktaolan “kız kaçırma” âdeti anlatılmaktadır. Böylecemodern Kırgız Edebiyatının temeli atılmış olur.Bazı yazarlar Kasımalı Bayalinov’un “Acar” adlıuzun hikâyesini ilk eser olarak kabul etmektedirler.Bu Kırgız yazar ve eleştirmenlerinin çoğu tarafındankabul görmemektedir. Acar’ın yayım tarihi de tartışmalıdır.Bazı kaynaklar 1926 derken bazı kaynaklarise 1928 yılını göstermektedir. Ayrıca bu eserin uzunhikâye mi roman mı olduğu da tartışılmaktadır.“Mariyam Menen Köl Boyunda” adlı eserin ardındanmektep talebeleri için küçük pedagojik hikâyelerve şiirler yayımlar. 1926 Bakü Kongresi’ne katılır.Orda “Türk Tilderinde Alfavit Tüzüü Pirensipteri”(Türk Dillerinde Alfabe Oluşturma Prensipleri) adlıbildiriyi sunar. Daha sonra kongreyle ilgili görüşleriniKırgızistan matbuatında Erkin Too gazetesinin10 Nisan 1926 tarihli 115 numaralı sayısında “BakıKalaasında Bol Oturgan Turkologiya Sıyezdi CanaAnın Kadırı” (Bakü Şehrinde Gerçekleşen TürkolojiKongresi ve Onun Değeri) başlığıyla yayımlar.Bakü Türkoloji Kongresi’ndeki bildiride birbirlerininedebiyatını rahat okumak ve medeniyet alışverişindebulunmak için Türk halklarının hepsinin aynı Latinalfabesini kullanması gerektiğini dile getirir.Kasım Tınıstanov 37 yıllık kısa hayatına birçokeser sığdırmıştır. Kırgız Arap alfabesinin, imlasının,Kırgız Latin alfabesinin kurucusudur. Bütün bu konularlailgili kitaplar yazmıştır. İlk Kırgız gazetecilerinden,dilcilerinden, yazarlarından, şairlerinden, eğitimcilerindenolması, yani onun bu çok yönlü kişiliği,arkadaşlarının bakışlarını üzerine çekmiş ve büyükbir haseti başlatmıştır. Çevresindeki yazar arkadaşlarıonun Sovyet sistemi içerisinde eleştirilecek yönleriniaraştırmışlardır.1933 yılında “Akademiya Keçeleri” (AkademiAkşamları) piyesi Bişkek’te Opera Bale Tiyatrosu’ndasahnelenir. Akademiya Akşamları piyesi yüzündenKasım Tınıstanov’a eskiyi özleyen, burjuvazi yanlısı,halk düşmanı gibi yakıştırmalar yapılır ve hakkındabirçok eleştiri yayımlanır. Daha sonra Aalı Tokombayev,Lenin hakkında bir manzume yazar. KasımTınıstanov, Lenin Poeması’na yazdığı tanıtım yazısında,takdimde bu eserin daha tam olgunlaşmadığınıacele edilmemesi gerektiğini yazar. Aalı Tokombayevyanlış anlar. Lenin Poemeası yayımlanır ve böyleceTokombayev ile Tınıstanov arasındaki münakaşa başlamışolur. Kasım Tınıstanov bu olaydan sonra birçoktenkide maruz kalır. Kasım Tınıstanov’a daha çokAlaş Partisi ile ilişkisi olduğu suçlamaları yapılır. Onueleştirenler arasında ön saflarda Aalı Tokombayev ilebirlikte Aytkulu Ubukeyev yer almaktadır. Bu eleştirilerve şikâyetler yüzünden işinden atılır ve tutuklanır.1937 yılında Stalin Repressiyasının kurbanı olur.İdam edilir. Daha sonra aklanır ve itibarı iade edilir.Kırgız Edebiyatının büyük eleştirmeni SalicanCigitov aslında Kasım Tınıstanov’un ona haset edenaydınların, arkadaşlarının kurbanı olduğunu onunhakkında yazdığı uzun makalesinde ayrıntılı şekildeanlatmaktadır.Ailesine kısaca değinecek olursak Kasım Tınıstanov,Karakol şehrinde meskûn Uygur TürklerindenZunnahun adlı bir zenginin Turdubübü isimli kızıylahayatını birleştirir. Daha sonra hanımını Taşkent’egötürür. Kasım Tınıstanov’un Tendik, Erkin adlı ikioğlu ve Birdik adlı bir de kızı olur. Çocuklarına Erkin(Svaboda: Hürriyet), Tendik (Ravenstva: Eşitlik),Birdik (Yedintsva: Birlik) adlarını koymuştur. Tendik,İkinci Dünya Savaşı’na katılıp başından yaralanır;askerî hastanede tedavisi tamamlanır. Daha sonraBişkek’e döner. Kırgızistan Devlet Tıp Enstitüsünekayıt olur ve okumaya başlar; ama bir süre sonra başındakiyara yüzünden ebedî âleme göçer. Erkin isetıp fakültesini bitirir. Sonra Kırgızistan’ın güneyinedoktor olarak tayini çıkar. Akademisyen olmak içindoktorasını tamamlar. Önce Kırgız Devlet Tıp EnstitüsününCerrahi Bölümünde öğretim görevlisi, dahasonra da Sağlık Bakanlığında başcerrah olarak çalışır.Kızı hakkında kaynaklardan bir bilgiye ulaşamadık.■Kaynaklar:Kasım Tınıstanov, “Adabiy Çıgarmalar”, Adabiyat Basması,Bişkek, 1991.Abdumecit Murzayev, Ayımkan Musayeva, “K.Tınıstanov: KılımdarKırında”, Turar Basması, Bişkek, 2011.Çabalday Canıbekov “Kasım Tınıstan Uulu Madaniy KuruluşColbaşçısı”, Kasım Tınıstanov Koomduk Fondu, Bişkek, 2006.Kaçkınbay Artıkbayev, “20. Kılımdagı Kırgız Adabiyatının Tarıhı”,Kırgız Respublikasının Bilim Cana Madaniyat Ministirligi, Bişkek,2004.Meerim Taşıbekova, Abdumacit Murzayev Menen Mayek: “KasımTınıstanov Kimin Ayınan Repressiyalangan?”, Cangırık Apta Gazetası,No: 27, 30 Oktyabr 2008.“Salican Cigitov ve Dünyası”, Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiYayınları: 78, Hazırlayanlar: Orhan Söylemez, Kemal Göz,Bişkek, 2006.Kasım Tınıstanov, Algaçkı Emgekter, Soros Fondu, Bişkek, 2001.24eylül-ekim-kasım2012
Kasım Tınıstanovile ilgili Kırgızistanarşivlerindeki belgelerçev.ABDRASUL İSAKOV**Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü DoktoraÖğrencisi.No. 78Kırgız Dilinde Edebî Eserlerin YayınlamasıHakkında Komünist Partisi’nin VI. Kırgız PropagandaKomisyonu Oturumunun ProtokolüFrunze Şehri27 Mayıs 1929Katılımcılar: Cumabayev, Tınıstanov, Tokombayev,Coldoşev, Ailçinov, Şarbayev.Dinlendi:1. Edebî eserleri yayınlama hakkında kararkabul edildi:1. Devletin ekonomik gelişmesiyle birlikte,kültürel gereksinimlerin arttırılması belirlensin. İşçilerarasında Kırgızca edebî eserlere yönelik ilgigözükmektedir.Kırgız Devlet Basımevine Kızıl yazar ve şairlerinverdiği el yazmaları, günümüze kadar işlemetabi tutulmamıştır. Bunlar olmadan millî yazarlarlaşairlerin sayısı ve hazırlığını saptamak zordur. Yukarıdabelirtilenler nedeniyle şunlar zorunluluk olarakbelirlensin:1. Gelecek faaliyet doğrultusunda, 1929-1930 yıllarında işçilerin çoğunluğuna yönelik Kırgızcaedebî eserler serisi yayınlansın.2. Halk tarafından talebi artan Manas ve SemeteyDestanlarını basmaya itiraz yoktur. Destanlarıbasma işi Eğitim Halk Komiserliği tarafından yürütülsün.Basma işinin bütün ayrıntıları planlanarakİl Başkanlığı UNBÇ’nin onayı alınsın.3. Millî yazarlarla şairlerin eğitim düzeyinikontrol etmek için sınav düzenlensin, bu doğrultudaaşağıda adı sıralanan yoldaşların içinde bulunacağıkomisyon oluşturulsun:1. Tınıstanov, 2. Tokombayev, 3. Telegin, 4. Naamatov,5. Ailçinov.Onlara beş günlük zaman içerisinde sınavın koşulları,zamanı ve çapı problemlerini çözme işi verilsin.(Davet için yoldaş Tınıstanov)Başkan: CumabayevSekreter: PunegovaKIRGIZ CUMHURİYETİ MERKEZİ DEV-LET ARŞİVİ F. 20 C. 5. K. 34. 134 b aslından.No.86Kasım Tınıstanov’un Derlediği ve OluşturduğuKelime Hazinesini Esas Alarak Kırgız DilindeAçıklama Sözlüğünü Yayına Hazırlamayı GeliştirmeHakkında Eğitim Halk Komiserliği Kurulu KararıKopyası.Frunze şehri.14 Şubat 1932 yılı.1.Kırgız dilinin mücevherlerini toplamak içinyoldaş Tınıstanov’un geliştirdiği tablolar, Kırgızkelime hazinesini derlemeyi hızlandırmakla, değerliteknik usul olarak sadece Kırgız dili değil, başka25eylül-ekim-kasım2012
- Page 2 and 3: Muhterem Okurlar,Kardeş Kalemler
- Page 4: de mankurtlar tarafından kuşatıl
- Page 7 and 8: MİRLANBEK NURMATOVile Kırgız Dos
- Page 9 and 10: u kadar yoğun bir şekilde yaşad
- Page 11 and 12: nun içinde Osmonkul Aliyev, Bazark
- Page 13 and 14: da oldukça iyi biliyordu. Bu yarat
- Page 15 and 16: gizli kalanları, halkın bilmedikl
- Page 17 and 18: a çocuk öğrenim yeteneği ve bab
- Page 19 and 20: sunarak dil için durmadan çalış
- Page 21 and 22: K. Tınıstanov, yukarıdaki yarı
- Page 23: Kırgız Edebiyatı 20. asrın baş
- Page 27 and 28: nov birkaç bilimsel çalışma yap
- Page 29 and 30: ları hakkında ayrıntılı bilgi
- Page 31 and 32: o geceye “Akademi Geceleri” ad
- Page 33 and 34: Kasım Tınıstanov'dankısa hikây
- Page 35 and 36: Keçi de hemen kendi lüzumundan ba
- Page 37 and 38: efendi şarpadan kömöçü yakalay
- Page 39 and 40: şair ve yazarlığınınyanında,
- Page 41 and 42: SALİCAN CİGİTOVçev. KEMAL GÖZK
- Page 43 and 44: lışmaların sanki değişen hiçb
- Page 45 and 46: ken edebî zevk için norm aramanı
- Page 47 and 48: koruması ve sağladığı imkânla
- Page 49 and 50: MAMASALI APIŞEVçev. ABDRASUL İSA
- Page 51 and 52: ği balla ye”. O günden bu güne
- Page 53 and 54: Kırgızca veya Rusça basılan ese
- Page 55 and 56: mıştır. Hemen bütün hikâyeler
- Page 57 and 58: BEN KENDİMİBen kendimi ev dışı
- Page 59 and 60: ÇINARA SASIKULOVA*Kırgız öyküs
- Page 61 and 62: Bu öykünün diğerlerinden farkı
- Page 63 and 64: Zavallı ihtiyar Üpöl’ün hayat
- Page 65 and 66: Otobüslerin birisine binerek düş
- Page 67 and 68: nelerin olduğunu kim bilsin, yaşa
- Page 69 and 70: Anarbay'ın köprüsüKASIM KAİMOV
- Page 71 and 72: Sadece kulakları iyi işitmiyordu.
- Page 73 and 74: sonraki köprülerin Anarbay ile bi
- Page 75 and 76:
olaylar sırasında öldürüldüğ
- Page 77 and 78:
cek olanlar da yanılacaklardır;
- Page 79 and 80:
“Akşamleyin çocukların oynadı
- Page 81 and 82:
ÖZGE MEKÂN…Aşkın derin deryâ
- Page 83 and 84:
KardedevletlerdlrobleMUHSİN İLYAS
- Page 85 and 86:
ustalıklı bir şekilde kullanarak
- Page 87 and 88:
üfleme çalgıları çalan müzisy
- Page 89 and 90:
Türk şiirindeHazreti Peygamber186
- Page 91 and 92:
Gubeydullin, Şabdanov, Jubanov, Ş
- Page 93 and 94:
Rusedebiyatındanbeslenen,Gogol’u
- Page 95 and 96:
Soldan sağa: İl Kültür Müd. Ta
Change language