Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

edilmektedir. Bu hikâye 1924 yılında Taşkent’te Kazakçayayımlanan Cas Kayrat gazetesinde neşredilir.Yazar bu eseri yayımlarken Kelgin müstearını kullanır.Eserde Kırgız geleneklerinde bugün de yaşatılmaktaolan “kız kaçırma” âdeti anlatılmaktadır. Böylecemodern Kırgız Edebiyatının temeli atılmış olur.Bazı yazarlar Kasımalı Bayalinov’un “Acar” adlıuzun hikâyesini ilk eser olarak kabul etmektedirler.Bu Kırgız yazar ve eleştirmenlerinin çoğu tarafındankabul görmemektedir. Acar’ın yayım tarihi de tartışmalıdır.Bazı kaynaklar 1926 derken bazı kaynaklarise 1928 yılını göstermektedir. Ayrıca bu eserin uzunhikâye mi roman mı olduğu da tartışılmaktadır.“Mariyam Menen Köl Boyunda” adlı eserin ardındanmektep talebeleri için küçük pedagojik hikâyelerve şiirler yayımlar. 1926 Bakü Kongresi’ne katılır.Orda “Türk Tilderinde Alfavit Tüzüü Pirensipteri”(Türk Dillerinde Alfabe Oluşturma Prensipleri) adlıbildiriyi sunar. Daha sonra kongreyle ilgili görüşleriniKırgızistan matbuatında Erkin Too gazetesinin10 Nisan 1926 tarihli 115 numaralı sayısında “BakıKalaasında Bol Oturgan Turkologiya Sıyezdi CanaAnın Kadırı” (Bakü Şehrinde Gerçekleşen TürkolojiKongresi ve Onun Değeri) başlığıyla yayımlar.Bakü Türkoloji Kongresi’ndeki bildiride birbirlerininedebiyatını rahat okumak ve medeniyet alışverişindebulunmak için Türk halklarının hepsinin aynı Latinalfabesini kullanması gerektiğini dile getirir.Kasım Tınıstanov 37 yıllık kısa hayatına birçokeser sığdırmıştır. Kırgız Arap alfabesinin, imlasının,Kırgız Latin alfabesinin kurucusudur. Bütün bu konularlailgili kitaplar yazmıştır. İlk Kırgız gazetecilerinden,dilcilerinden, yazarlarından, şairlerinden, eğitimcilerindenolması, yani onun bu çok yönlü kişiliği,arkadaşlarının bakışlarını üzerine çekmiş ve büyükbir haseti başlatmıştır. Çevresindeki yazar arkadaşlarıonun Sovyet sistemi içerisinde eleştirilecek yönleriniaraştırmışlardır.1933 yılında “Akademiya Keçeleri” (AkademiAkşamları) piyesi Bişkek’te Opera Bale Tiyatrosu’ndasahnelenir. Akademiya Akşamları piyesi yüzündenKasım Tınıstanov’a eskiyi özleyen, burjuvazi yanlısı,halk düşmanı gibi yakıştırmalar yapılır ve hakkındabirçok eleştiri yayımlanır. Daha sonra Aalı Tokombayev,Lenin hakkında bir manzume yazar. KasımTınıstanov, Lenin Poeması’na yazdığı tanıtım yazısında,takdimde bu eserin daha tam olgunlaşmadığınıacele edilmemesi gerektiğini yazar. Aalı Tokombayevyanlış anlar. Lenin Poemeası yayımlanır ve böyleceTokombayev ile Tınıstanov arasındaki münakaşa başlamışolur. Kasım Tınıstanov bu olaydan sonra birçoktenkide maruz kalır. Kasım Tınıstanov’a daha çokAlaş Partisi ile ilişkisi olduğu suçlamaları yapılır. Onueleştirenler arasında ön saflarda Aalı Tokombayev ilebirlikte Aytkulu Ubukeyev yer almaktadır. Bu eleştirilerve şikâyetler yüzünden işinden atılır ve tutuklanır.1937 yılında Stalin Repressiyasının kurbanı olur.İdam edilir. Daha sonra aklanır ve itibarı iade edilir.Kırgız Edebiyatının büyük eleştirmeni SalicanCigitov aslında Kasım Tınıstanov’un ona haset edenaydınların, arkadaşlarının kurbanı olduğunu onunhakkında yazdığı uzun makalesinde ayrıntılı şekildeanlatmaktadır.Ailesine kısaca değinecek olursak Kasım Tınıstanov,Karakol şehrinde meskûn Uygur TürklerindenZunnahun adlı bir zenginin Turdubübü isimli kızıylahayatını birleştirir. Daha sonra hanımını Taşkent’egötürür. Kasım Tınıstanov’un Tendik, Erkin adlı ikioğlu ve Birdik adlı bir de kızı olur. Çocuklarına Erkin(Svaboda: Hürriyet), Tendik (Ravenstva: Eşitlik),Birdik (Yedintsva: Birlik) adlarını koymuştur. Tendik,İkinci Dünya Savaşı’na katılıp başından yaralanır;askerî hastanede tedavisi tamamlanır. Daha sonraBişkek’e döner. Kırgızistan Devlet Tıp Enstitüsünekayıt olur ve okumaya başlar; ama bir süre sonra başındakiyara yüzünden ebedî âleme göçer. Erkin isetıp fakültesini bitirir. Sonra Kırgızistan’ın güneyinedoktor olarak tayini çıkar. Akademisyen olmak içindoktorasını tamamlar. Önce Kırgız Devlet Tıp EnstitüsününCerrahi Bölümünde öğretim görevlisi, dahasonra da Sağlık Bakanlığında başcerrah olarak çalışır.Kızı hakkında kaynaklardan bir bilgiye ulaşamadık.■Kaynaklar:Kasım Tınıstanov, “Adabiy Çıgarmalar”, Adabiyat Basması,Bişkek, 1991.Abdumecit Murzayev, Ayımkan Musayeva, “K.Tınıstanov: KılımdarKırında”, Turar Basması, Bişkek, 2011.Çabalday Canıbekov “Kasım Tınıstan Uulu Madaniy KuruluşColbaşçısı”, Kasım Tınıstanov Koomduk Fondu, Bişkek, 2006.Kaçkınbay Artıkbayev, “20. Kılımdagı Kırgız Adabiyatının Tarıhı”,Kırgız Respublikasının Bilim Cana Madaniyat Ministirligi, Bişkek,2004.Meerim Taşıbekova, Abdumacit Murzayev Menen Mayek: “KasımTınıstanov Kimin Ayınan Repressiyalangan?”, Cangırık Apta Gazetası,No: 27, 30 Oktyabr 2008.“Salican Cigitov ve Dünyası”, Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiYayınları: 78, Hazırlayanlar: Orhan Söylemez, Kemal Göz,Bişkek, 2006.Kasım Tınıstanov, Algaçkı Emgekter, Soros Fondu, Bişkek, 2001.24eylül-ekim-kasım2012