Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

Edebiyatı’nda ilk defa ezen sınıfın temsilcilerininkendine has bir şekilde anlatılmasıdır. Bunlarkapitalist pazar ekonomisine geçmiş Şabdan ve onunçocukları, eski usule göre yaşayan ama ticaretlemeşgul olmaya başlayan millî burjuvazinin ilktemsilcileri zenginler, toprak ağaları, Rus Sömürgeİmparatorluğunun yöneticileri, din adamları,zenginlere ve toprak ağalarına müzik çalıp söyleyenşarkıcılar, sanatçılardır. Bunların hepsi birbirine çokyakın alakadadır; çabaları, sosyal amaçları aynıdır.Ama piyeste bu grupları tarih sahnesinden silecekgüç de gösterilmiştir. Bu güç emekçi halkla, Bolşevikpartisidir. Piyes “Yaşasın Devrim!” çığlıklarıyla sonaermektedir. Bu düşünce yazarın eserde söylemediğidüşünceler sembolik olarak şöyle anlatılmaktadır. Kızılgüneş nur saçmakta herkes uzanarak onu karşılamaktadır.Piyesin amacının oldukça ilginç olduğunuA. Erkebayev bildirmektedir. Bu eser tarihi, sanatıngözüyle anlatma veya tarihin sanata yansıtılmasıdır.Mesela bu piyeste Şabdan’ı öven şarkıcılar, sanatçılarvar. Halk şarkılarıysa tam aksine ezilen işçi sınıfınınağır kaderini, karmaşık hayatını, ezen sınıfa karşımücadelesini anlatmaktadır. Kısaca piyes türü bakımındandevrimden önceki Kırgız toplumunun sosyalhayatının devirlerini sahnede birkaç saatlik bir eserdetiyatrolaştırmaktadır. Bu eserde halka yabancı, toplumazararlı fikirleri bulmanın zor olduğunu araştırmacılargöstermiştir. (10: 185)Ama “Akademiyalık keçeler” (Akademi Geceleri)sahnelendikten sonra çok geçmeden 1 Nisan 1932tarihinde Kırgız Bölge Komitesinin sekreterliğinintoplantısında “Kırgız millî tiyatrosunda Akademiyalıkkeçeler meselesi” başlığında ele alınmıştır. Bumeselenin böyle bir üst makam tarafından gündemealınmasında gazete ve dergilerde peş peşe yayımlananeleştiri yazıları etkili olmuştur.Çok geçmeden Pravda gazetesinde yayımlanan“Proletardık internatsionalizmdin tuusun cogorukötörölü” (Proleter Enternasyonalizmin BayrağınıYukarı Kaldıralım), “Burjuaziyaçıl-kulaktıkulutçulduktun kaldıktarın akır ayagına çeyin talkalaylı”(Burjuvazi Milliyetçiliğin Kalıntılarını Sonuna KadarYok Edelim) adlı makaleler Kasım Tınıstanov’unmeşum akıbetini hızlandırmış, üzerinde dolaşan karabulutlar daha da zulümata gömülmüşlerdir.1933 yılının Mart ayında Kırgız BölgeKomitesi’nin meclisinde Pravda gazetesindeki makalelerinadilliği, Kasım Tınıstanov’un öncülük ettiğiA. Sopiyev, Ş. Kökönov, K. Cantöşev “Akademiyalıkkeçeler” (Akademi Geceleri) adlı eserin içine gizlenerektiyatro sahnesinde açıktan açığa milliyetçi propagandayapıp burjuva ideolojisini, feodalizmi yenidencanlandırmaya gayret ettikleri belirlenmiştir. Bununlailgili Kırgız Bölge Komitesinin toplantısında “Manas”ve “Şabdan” piyesleri Kırgız tiyatro sahnesindenkaldırılsın; Kırgız edebiyatı hakkında komiteninönceki kararına göre yaptıkları milliyetçi hata yüzündensuçlanan Tınıstanov ile Kökönov yoldaşlar eğerbundan sonra partinin halk siyasetinde en küçük birsapma gösterirse partiden ihraçları hatırlatılsın; ikiside suçlarını kabul etsinler, kararı çıkmıştır. Bu iftiralardankurtulmanın çaresini arayan Kasım Tınıstanov,kendisine yöneltilen suçlamaları kabul edip, hatayaptım demiş, ama onun vaziyeti iyileşmemiş aksinedaha da kötüleşmiştir.Netice itibariyle K. Tınıstanov “Akademiyalıkkeçeler” (Akademi Geceleri) adlı eserinde antiinkılâpçılık, milliyetçi ideolojileri yansıttığı için yıkıcıfaaliyet gösteriyor suçlaması, Alaş Orda ve SosyalTuran partilerinin üyeliğiyle siyasî olarak suçlanması,günahsız yere tutuklanmasına ve kurşuna dizilerekidam edilmesine neden olmuştur. ■Kaynaklar:Akmataliyev, Akmatali, Akademiçeskiye veçera K.Tınıstanova, Tandalmalar 3-tom, Bişkek, 2002Artıkbayev, Kaçkınbay, 20. Kılımdagı Kırgız adabiyatınıntarıhı, Bişkek, 2004Canıbekov, Ç, Kasım Tınıstanov: jizn i tvorçestvo,Bişkek, 2003Canıbekov, Ç, Kasım Tınıstan uulu, Biyiktik Basması,Bişkek, 2006Cigitov, Salican, Caşında cayragan carkın talant,Kırgızstan Madaniyatı, 1991, No: 88Kasım Tınıstan uulu, Adabiy çıgarmalar, AdabiyatBasması, Bişkek, 1991Kasım Tınıstanov i oteçestvennaya kulturnaya istoriya20. vek, Materialı yubileynoy konferentsii, Bişkek,2001Stanaliyev, Samsak, Tutulgan aydın carıgı ceKasım Tınıstanovdun ömürlük carı Turdubübü enemenen angeme, Mezgil-Okuyalar-Tagdırlar, Mektepbasması, Frunze, 1990Ulut madaniyatının başatında, Kırgız tuusu, 18Avgust 1991Erkebayev, A., Canı madaniyatıbızdın köç başı,Kasım Tınıstanov Adabiy çıgarmalar, Adabiyat basması,Bişkek, 199122eylül-ekim-kasım2012