Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

K. Tınıstanov, yukarıdaki yarışma ilan edildiği1931 yılında, Kırgız Dram Tiyatrosu’nda müdür olarakçalışmaktaydı. Bu yüzden yarışmaya katılmak vede tiyatronun edebî seviyesini yükseltmek için “Akademiyalıkkeçeler” (Akademi Geceleri) adlı piyesinüzerinde yoğun bir şekilde çalışmıştır.İlan edilen yarışmanın şartları şöyledir:1. Sosyal dram2. Tarihî dram3. Sosyal komedi4. Yazarın kendi isteğiyle seçeceği her türlü konudakikomedi veya dram eseri5. Yarışmada en iyi dört eser dereceye girecektirYarışmanın katılım şartlarını oluşturmada KasımTınıstanov’un ne kadar etkili olduğu bilinmemektedir.Kasım Tınıstanov’un fikrine göre “Akademiyalıkkeçeler” (Akademi Geceleri) Kırgızların tarihinin üçdevrini yansıtmakta; üç önemli amacı gütmekte, birbirindenbağımsız üç piyesten oluşmaktadır.1. Kırgızların eski devirlerdeki sosyal hayatını yansıtanpiyes2. Feodalizmden pazar ekonomisine geçme döneminitasvir eden piyes3. Sosyalizmin yerleştiği dönemi anlatan piyesBu silsilenin amacı sanatın, sınıf mücadelesininönemli bir silahı olduğunu gösterme, Kırgız halkınıntarihindeki sınıf mücadelesinin ilerlemesinin önemlibir dönemini yansıtma, yeni sosyal hayat için mücadeledeemekçilerin temel silahının proleter edebiyatolduğunu ortaya koymuştur. Böyle zor bir işi kısazamanda gerçekleştirmek, tek bir adamın elinden gelecekbir şey değildir. Bu yüzden Kasım Tınıstanov,“Akademiyalık keçeler” (Akademi Geceleri) piyesiniyazmak için K. Cantöşev, A. Sopiyev, Ş. Kökönov ilebir grup oluşturup bu işi kendi yönetmiştir. Maalesefbu silsilenin ilk metinleri günümüze ulaşmamıştır.Çeşitli bilgileri, Kasım’ın “Menin colum, çıgarmaçılıgım,menin betim” (Benim Yolum, Sanatım, BenimYüzüm) adlı makalesini süzgeçten geçirerek birincipiyese özümsetilmiş; ayrıca Manas Destanı’nın özetialınmış; ikinci piyeste Manap Şabdan’ın hayatındanbir kesit yansıtılmış; üçüncü piyeste Kırgız topraklarındaSovyet hâkimiyetinin yerleşmesinin bir kesititasvir edilmiştir şeklinde görüşler beyan edilmiştir.(10: 185)Günümüzde okuyucuların, araştırmacıların elindebulunan eser “Akademiyalık keçeler” adlı piyesin“Köz körgöndör” (Gözün Gördükleri) adlı ikinci piyesidir.Bu eser “Kapitalizm dooru” (Kapitalizm Devri)diye de adlandırılmaktadır. Bilgilere, hatıra yazılarınagöre bu piyesi Kasım Tınıstanov’un kendisi yazmıştır.Maalesef bugün bu piyesin orijinali elimizde mevcutdeğildir. Yazarın Rusçaya yaptığı tercümesi tekrarKırgızcaya tercüme edilmiştir. Rusça tercümesi,halk kahramanı, büyük yazar, akademisyen TügölbaySıdıkbekov’un şahsî arşivinde yıllarca muhafaza edilmiş,K. Tınıstanov’un ismini korkmadan, açıkça zikretmeimkânı oluştuğunda ortaya çıkmıştır. Bu eseriKırgızcaya Ziyaş Bektenov tercüme etti. Piyesin orijinalmetni muhafaza edilmediği için tercümenin orijinalmetinle ne kadar örtüştüğünü söylemek mümkündeğil. Başında kara bulutlar dolaşmaya başladığında,Kasım Tınıstanov, Maksim Gorki’ye mektup yazıpondan yardım istemiş, komünist idarenin ve ideolojieleştirmenlerinin dile getirdikleri siyasî, fikrî hatalarınneler olduğunu tespit etmesi için kendi yazdığı ikincibölümü Rusçaya tercüme edip, mektupla birlikte onapostalamıştır. Ama Maksim Gorki’den hiçbir şekildecevap gelmediğini Kasım Tınıstanov’un eşi Turdubübüanne söylemiştir (9).“Kapitalizm dooru” (Kapitalizm Devri) ve “Közkörgöndör” (Gözün Gördükleri) adlı piyesi tür bakımından7 tane edebî resimden oluşan tarihî dramaolarak tarif edilmiştir. Bu eserde Kırgızların EkimDevrimi’nden önceki sosyal hayatı geniş şekildeyansıtılmıştır. Piyes oldukça zengin bir muhtevayasahiptir. Her perdesi değişik bölümlerden oluşuyor.Birinci perdede “Şabdan cana Kemel” (Şabdan veKemel), “Murdagılar cana casool” (Öncekilere Muhafız),“Casool cana Şabdan” (Muhafız ve Şabdan),“Irçı cana murdagılar” (Şarkıcı ve Öncekiler), “Moldocana Şabdan” (İmam ve Şabdan), adlı dokuz bölümden;ikinci perdesi “Manaptar, biy, moldo, strajnikter,Aşımbay, İtibay cana Alım” (Toprak Ağaları,Zengin, İmam, Asayiş Memuru, Aşımbay, İtibayve Alım), “Asan, İman cana murdagılar” (Asan,İman ve Öncekiler), “Serkebay cana murdagılar”(Serkebay ve Öncekiler), “Mirzacan, Aşım canamurdagılar” (Mirzacan, Aşım ve Öncekiler), “Acar,Andaş cana murdagılar” (Acar, Andaş ve Öncekiler),“Nigmat, Metrey cana murdagılar” (Nigmat, Metreyve Öncekiler), “Kerimbek, İman cana murdagılar”(Kerimbek, İman ve Öncekiler) adlı sekiz bölümdenoluşmaktadır. Bunun gibi üç perde bir bölümden,dördüncü perde altı bölümden, beşinci perde ikibölümden, altı ve yedinci perdeler ikişer bölümdenoluşmaktadır. Bu piyesin tarihî ve edebî değeri Kırgız21eylül-ekim-kasım2012