Kasım Tınıstanov'dan kısa hikâyeler - Bizim Kulliye Dergisi

gece gündüz demeden çalışır. Kırgız Muhtar SovyetSosyalist Cumhuriyeti kurulurken Kasım’ın katılmadığıçalışma, yapmadığı iş kalmaz. Bu yıllardaonun asıl isteği, yeni Kırgız edebiyatını oluşturmakolmuştur. O, Kırgız dilinde Sovyet edebiyatını geliştirmeyeçaba gösterir. Bunun için sabit bir alfabegerekiyordu. Kasım, 1925 yılında “Canı AlfavitKoomunun Dostoru” (Yeni Alfabe TopluluğununDostları) teşkilatını kurar ve bu teşkilatı 1927 yılınakadar yönetir. Kırgızlardan başka komşu ülkelerdede dil meselesi gündemdeki yerini koruyordu.Dolayısıyla 1926 yılında Bakü şehrinde TürkDili konuşan halkları bir araya getiren 1. Kongregerçekleşir. Kasım 26 Şubat - 5 Mart 1926 tarihleriarasında gerçekleşen Türkoloji Kongresi’ndesunduğu bildiride, Latin alfabesine geçmenin gerekliliğinive Türk dili konuşan halkların kültürü,edebiyatı ve biliminin, kendi aralarındaki ilişkide,aynı düzeyde gelişmesinde dilin önemli rol oynadığınıvurgular. Onun bildirisini Özbek, Kazak,Azerbaycan aydınları ve V. Bartold, S. Oldenburg,B. Çobanzade, K. Yudahin, A. Samoyloviç,L. Şerba, S. Malov gibi büyük bilim adamlarınıntümü beğenir. Bakü’den döndükten sonra Kasım,bu bildirisini “Erkin Too” gazetesinin 8 Nisan 1926tarihli 15. sayısında yayınlar. Kasım Bakü’deyken,tarihçi V. Bartold’dan Kırgızların tarihini yazmaricasında bulunur. Bartold, Kasım’ın teklifini kabuleder ve Pişpek’e geldiğinde yapacağı çalışmanınkitap olarak basılmasını rica eder. Bartold,halkla tanışıp dolaşarak Kırgızlar hakkında birçokkıymetli çalışma yapar. Sonraları Kasım, sözünütutarak Bartold’un bu yazdıklarını kitap olarakbastırır ve bu kitabın 10 nüshasını Kuseyin Karasayevvasıtasıyla Leningrad’a, Bartold’a gönderir.Arap alfabesinden Latin, Latin’denKiril alfabesine geçişKırgız yazı tarihinde Arap harflerinden vazgeçilerekLatin harflerinin kullanılmaya başlamasında,Kasım’ın büyük emeği geçmiştir. O, 24 harf ve yumuşatmasimgesinden (kıbaçı) oluşan alfabeyi hazırlarve bu alfabe “Erkin Too” gazetesinin 29 Haziran1925 tarihli sayısında yayımlanır. Gazeteninaynı sayısında Kasım, “Latin alfabesini niye kullanacağız?”başlıklı uzun makalesini yayımlar ve bumakalesinde şöyle der: “Her okur şunu iyi anlamasıgerekir ki, Latın alfabesine geçmemizin amacı,doğunun beyaz sarıklı imamlarını yok etmek değil,basit bir yol ile edebiyatımızı ve kültürümüzü geliştirmek;bizim amacımız, Latin harflerini kullanarakLatin veya Fransız’a dönüşme veya soldan sağ tarafayazarak uygar milletlere özenme değil, basit vekısa yol ile millî edebiyatımızı, millî kültürümüzübiraraya getirerek bunlar vasıtasıyla onlarınki (uygarmilletlerinki) gibi tekniğe sahip olmaktır”.1926 yılının sonunda Kırgızistan’da Yeni AlfabeTopluluğu kurulur, buraya Kırgızistan YürütmeKomitesi’nin başkanı Abdıkadır Orozbekov veOrozbekov’un yardımcısı olarak Kasım Tınıstanovtayin edilir. Kasım 1926 yılından itibaren E. Polivanovile beraber Latinleşen alfabeyi esas alarakKırgızlar ve Dunganlar için alfabe oluşturma çalışmasınaciddi bir şekilde başlar. Kasım 1927 yılındaKırgız Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti EğitimKomiserliği’nin komiseri, aynı yıl Kırgız AlfabesiMerkezi Komitesi başkanı olur. İtiraf etmekgerekir ki, Kasım Kırgızların şart ve duruma görehalkın gelişmesi için etkili olacak soldan sağa doğruyazılan Latin alfabesine geçmesinde önemli roloynamışsa, sonraları aynı şartlar gereği, halkın kısazamanda okuryazar hale gelerek gelişmesi için Kirilalfabesine geçmeye davet etmiştir. Kasım TınıstanovRus alfabesine geçilmesi hakkında 10 Mayıs1937 tarihinde sunduğu “Kırgızistan’daki Yeni Alfabeİçin Mücadelenin 10. Yılı” konulu bildirisininson paragrafında şöyle der: “SSCB’deki milletlereRus dilinin kültürel etkisi büyük ve bu tarihi zorunluluktanortaya çıkmıştır. Evvelen, Rus işçileriRusya’da kapitalizmin ortadan kalkmasında öncülüketti ve bundan sonra da sosyalizmin kurulmasındaöncülük edecektir. İkinci olarak, sosyalizmintoplum tarafından benimsenmesi için sosyo-ekonomik,bilimsel ve teknolojik bilgilerin diğer milletlerdeyerleşmesi Rusça sayesinde mümkündür.Soruna bu cihetten baktığımız zaman gramerin, terminolojinin,imlanın ve dil kuruluşunun meseleleridaha kolay çözülecektir”. Kasım Kırgız milletininhangi istikamet ve yol olsa da adım atarak büyükmilletleri örnek alarak onlarla yan yana yükselmesinive gelişmesini istemiştir. Kasım’ın dediği olmuş,onun bu konuşmasından ve vefatından üç yılsonra Kırgız milleti Rus alfabesine geçmiştir. Kasım,Arap harflerini kullanan Kırgız milletini Latinalfabesine, on yıl sonra Rus alfabesine geçirmekiçin birçok bilimsel toplantı ve kurulda bildiriler18eylül-ekim-kasım2012