SIMBAT MAKSUTOVAçev. GÜLDANA MURZAKULOVAKasım’ın dilin gelişmesiiçin binlerce kelimetopladığına dairsöylentiler vardır. Bazıuzmanlar onun derlediğikelimelerin altmış bineulaştığını belirtiyorlar.Şimdi Sanat Müzesi’ninbulunduğu arazideeskiden Kasım’ın evivardı. Oradan Kasım’ıhapse götürdüklerizaman üzeri örtülüsiyah arabaya onunçalışmalarını dayükleyerek götürürler.Kırgız yazılı edebiyatının temelini atanların biriolan yazar, şair, dram yazarı, Kırgız alfabesinioluşturan dilci, Kırgızların ilk profesörü Kasım Tınıstanov,10 Eylül 1901 tarihinde Isık Göl ilçesine bağlıÇırpıktı köyünde doğdu. Bu sene bilim adamı KasımTınıstanov’un doğumunun 110. yıldönümüne yönelikanma programları üniversitelerde düzenlenmektedir.Yakında Isık Göl ilçesinde Kasım Tınıstanov ile CusupAbdrahmanov’un 110. yıldönümleri doğrultusundaanma törenleri ve Isık Göl ilçesinin kurulmasının 80.yıldönümünü kutlama faaliyetleri düzenlenecektir.Gençlik yılları, ilk aşkıKasım, doğuştan zeki ve yetenekliydi. On iki yaşınagirene kadar babası Tınıstan ona Arapça okuma yazmayıöğretir. On iki yaşındayken babası onu Karakol’dakiRus tuzem okuluna götürür, fakat bu okul çocuğu kabuletmek istemez ve Özbek okuluna yönlendirir. Kasım,Rusça eğitim görmeyi çok istese de çaresiz Özbek okulundabir yıl okur. Ders sonrası amele olarak köylülerinyanında çalışır. Zor günleri geçirerek Karakol’danAnanyevo’ya gelir. Burada Kırgızlar için açılan yatılıokul vardı; fakat Kasım’ı bu okul da almaz. Kasım,Tınçtık (Barış) yargıcının Kırgız tercümanına hizmetçiolarak çalışarak öğrenimini devam ettirir. Bir yıl son-16eylül-ekim-kasım2012
a çocuk öğrenim yeteneği ve babasının altı somrüşveti (günümüzün 6 bin somu) sayesinde okulaalınır. Rus yatılı okulunda öğrenim görmeye başlamasından1 yıl sonra “Ürkün” patlak verir. Kasımanne babasıyla birlikte Çin’e kaçar ve Kulca şehridışında, Tekes, Cıldız adlı yerlerde bulunur. Amelelikyaparak geçinirler ve 1917 yılının sonundaKarakol’a dönerler. Kasım “Ürkün” sonrası kendiköyü Çırpıktı’ya gitmez, Ak Suu ilçesine bağlı Tepkeköyünde dayılarının yanında kalır. Buradayken17 yaşındaki Kasım ilk aşkına rastlar. Onun aşkolduğu kız, Tenizbay boyunun zengini Cayılkan’ınkızı Mariyam’dır. Kasım kıza ithaf edilen şiirler yazar.Bu şiirler dışında, öğrencilik döneminde “Mariyamile Göl Kıyısında” adlı uzun hikâyesini yazar.Kasım ilk aşkı olan Mariyam’la evlenemedi, çünküonun söz kestiği nişanlısı vardı.Kasım Tepke köyünde yaşarken, buradaki bazıinsanlar onu muhacir, seyyah, fakir diyerek kendilerinedenk saymazlar. Sonraları Kasım, Tepke köyündenpolis dayısı Sadıbakas Ismayılov’un yardımıylaAlma Ata’ya, oradan Taşkent’e gider ve Kazak-KırgızPedogoji Enstitüsü’nü kazanır. Buradaokurken 1924 yılında “Mariyam ile Göl Kıyısında”hikâyesini Kazakların “Cas Kayrat” dergisinin dörtsayısında Kelgin (muhacir) takma adıyla yayınlar.O, sonraları da Kelgin müstearını kullanır.Kazak şairlerinden etkilenmeTaşkent’teki öğrencilik yılları, onun hayatındaönemli değişimlere neden olur. Çevik, Rusça’yı çokiyi bilen, aktif bir delikanlı olan Kasım dersleri dışındatoplumsal faaliyetlere katılarak öğretmen veaydınların beğenisini kazanır. Onu, Mayıs 1920 yılındasiyasi “Canı Örüs” gazetesinin “Türkistan’ınKomünist Gençler Birliği” bölümünün editörü olmayadavet ederler. O, gazetede kendi bölümünegelen makaleleri denetleyip düzeltmekle birlikte,Ekim Devrimi’ne ithaf edilen şiirleri de gazeteyeyerleştirmekle uğraşır. Kazak şairlerinin şiirleriniokuyarak gazete sayfalarına yerleştirmekle uğraşması,onun şairliğine yeni bakış açısı ve yenicoşkunluk katar ve Kazakçayı yeni öğrenmeyebaşlayan Kasım, ilk on iki tane şiirini Kazak dilindeyazar. O dönemin meşhur Kazak şairi MağcanCumabayev, onun üzerinde büyük etki bırakmıştır.Kasım gazetecilik işi dışında, Taşkent’teki öğrenimgördüğü Kazak yatılı okuluna bağlı olarak gençlerbirliğinin kolunu (şubesini) kurar. Bu olaydan sonra,onda devlet ve halka yönelik siyasi bakış açısıgelişir ve o genç olmasına rağmen ağır sorumluluklarıalmaya başlar.Kasım 1922-1923 yıllarında daha öğrenciykentatile memleketine geldiğinde folklor bilgilerinitoplamaya başlar. Bilgi toplarken Tepke köyününgençleri eğitimlerini devam ettirmek istediklerinisöylerler. Kasım onları Kazak-Kırgız Eğitim Enstitüsünedavet eder. Cunuş Irıs Uulu, Kuseyin Karasayev,Hayridin Kaşimbekov, Mustafa AkmatovTaşkent’e gider ve enstitüye kayıt olurlar. Kasımsayesinde, onlar sonraları işe de başlarlar. Kasım,Sıdık Karaçev ile birlikte 1923 yılında saha çalışmalarıyaparken, Karakol’un ileri gelenlerindenUygur Zunnahun’un Turdubübü adlı kızını görüpâşık olur. Turdubübü de ona âşık olur. İkisitanışıp konuştuktan sonra Kasım, Turdubübü’yüKarakol’dan Tepke’ye dayılarının evine kaçırır.Böylece Kasım ile Turdubübü evlenir ve Taşkent’egiderler.ÇalışmalarıKırgız yazılı edebiyatı tarihinde ilk defa KasımTınıstanov’un “Kasım’ın Şiirleri” derlemesi 10 binnüsha olarak Moskova’dan yayımlanmıştır. Bu kitaptaon iki tane Kazakça, yirmi iki tane Kırgızcaşiir, Krılov’un “Karınca ile Yusufçuk” fablınınKırgızca çevirisi ve “Canıl Mırza” adlı manzumegirmişti. Fakat bu kitap yayınlandıktan sonra kitabıeleştirenler çok fazla olur. Eleştirmenler “Sevgiyiniye yazıyor?” diye eleştirirler. “Akademi Buluşmaları”adlı piyesi sahnede oynandıktan sonra kınanır,parti üyeliğinden çıkarılarak zor durumdakalır. Bundan sonra o, şiir yazmayı bırakır ve dilbilimini geliştirmeye ve toplumsal işlere yönelir.Geleceği görebilme yeteneğiKasım Tınıstanov 1924 yılından itibaren çalışmaalanını kesin olarak değiştirerek, bilimsel çalışmayayönelir; fakat o, 1925 yılında Sovyetler BirliğiKomünist Partisi Kırgız Vilayet Komitesi’ninisteğiyle ilk Rus ihtilalinin 20. yıldönümü doğrultusundaRusça şiirleri Kırgızca’ya çevirerek “DeğişimŞiirleri” adlı kitabı çıkarır. 1925 yılından itibarenBilim Kurulu’nu yöneten Kasım, tüm bilgi vegücünü Kırgız milletinin gelişmesi için harcayarak,17eylül-ekim-kasım2012
- Page 2 and 3: Muhterem Okurlar,Kardeş Kalemler
- Page 4: de mankurtlar tarafından kuşatıl
- Page 7 and 8: MİRLANBEK NURMATOVile Kırgız Dos
- Page 9 and 10: u kadar yoğun bir şekilde yaşad
- Page 11 and 12: nun içinde Osmonkul Aliyev, Bazark
- Page 13 and 14: da oldukça iyi biliyordu. Bu yarat
- Page 15: gizli kalanları, halkın bilmedikl
- Page 19 and 20: sunarak dil için durmadan çalış
- Page 21 and 22: K. Tınıstanov, yukarıdaki yarı
- Page 23 and 24: Kırgız Edebiyatı 20. asrın baş
- Page 25 and 26: Kasım Tınıstanovile ilgili Kırg
- Page 27 and 28: nov birkaç bilimsel çalışma yap
- Page 29 and 30: ları hakkında ayrıntılı bilgi
- Page 31 and 32: o geceye “Akademi Geceleri” ad
- Page 33 and 34: Kasım Tınıstanov'dankısa hikây
- Page 35 and 36: Keçi de hemen kendi lüzumundan ba
- Page 37 and 38: efendi şarpadan kömöçü yakalay
- Page 39 and 40: şair ve yazarlığınınyanında,
- Page 41 and 42: SALİCAN CİGİTOVçev. KEMAL GÖZK
- Page 43 and 44: lışmaların sanki değişen hiçb
- Page 45 and 46: ken edebî zevk için norm aramanı
- Page 47 and 48: koruması ve sağladığı imkânla
- Page 49 and 50: MAMASALI APIŞEVçev. ABDRASUL İSA
- Page 51 and 52: ği balla ye”. O günden bu güne
- Page 53 and 54: Kırgızca veya Rusça basılan ese
- Page 55 and 56: mıştır. Hemen bütün hikâyeler
- Page 57 and 58: BEN KENDİMİBen kendimi ev dışı
- Page 59 and 60: ÇINARA SASIKULOVA*Kırgız öyküs
- Page 61 and 62: Bu öykünün diğerlerinden farkı
- Page 63 and 64: Zavallı ihtiyar Üpöl’ün hayat
- Page 65 and 66: Otobüslerin birisine binerek düş
- Page 67 and 68:
nelerin olduğunu kim bilsin, yaşa
- Page 69 and 70:
Anarbay'ın köprüsüKASIM KAİMOV
- Page 71 and 72:
Sadece kulakları iyi işitmiyordu.
- Page 73 and 74:
sonraki köprülerin Anarbay ile bi
- Page 75 and 76:
olaylar sırasında öldürüldüğ
- Page 77 and 78:
cek olanlar da yanılacaklardır;
- Page 79 and 80:
“Akşamleyin çocukların oynadı
- Page 81 and 82:
ÖZGE MEKÂN…Aşkın derin deryâ
- Page 83 and 84:
KardedevletlerdlrobleMUHSİN İLYAS
- Page 85 and 86:
ustalıklı bir şekilde kullanarak
- Page 87 and 88:
üfleme çalgıları çalan müzisy
- Page 89 and 90:
Türk şiirindeHazreti Peygamber186
- Page 91 and 92:
Gubeydullin, Şabdanov, Jubanov, Ş
- Page 93 and 94:
Rusedebiyatındanbeslenen,Gogol’u
- Page 95 and 96:
Soldan sağa: İl Kültür Müd. Ta